ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                    ๒๗๙. ๒. ภทฺทชิตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ปนาโท นาม โส ราชาติ อายสฺมโต ภทฺทชิตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยํ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ
ปตฺโต พฺราหฺมณานํ วิชฺชาสิปฺเปสุ ปารํ คนฺตฺวา กาเม ปหาย ตาปสปพฺพชฺชํ
ปพฺพชิตฺวา อรญฺญายตเน อสฺสมํ กาเรตฺวา วสนฺโต เอกทิวสํ สตฺถารํ อากาเสน
คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส อญฺชลึ ปคฺคยฺห อฏฺฐาสิ. สตฺถา ตสฺส อชฺฌาสยํ
ญตฺวา อากาสโต โอตริ. โอติณฺณสฺส ปน ภควโต มธุญฺจ ภิสมุฬาลญฺจ สปฺปิญฺจ
ขีรญฺจ อุปนาเมสิ, ตสฺส ตํ ภควา อนุกมฺปํ อุปาทาย ปฏิคฺคเหตฺวา อนุโมทนํ
วตฺวา ปกฺกามิ. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน ตุสิเต ๒- นิพฺพตฺโต ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา
ตโต อปราปรํ สุคตีสุเยว สํสรนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล มหทฺธโน เสฏฺฐี
หุตฺวา อฏฺฐสฏฺฐิภิกฺขุสหสฺสํ โภเชตฺวา ติจีวเรน อจฺฉาเทสิ. ๓-
      เอวํ พหุํ กุสลํ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. สํสิพฺพนปริสิพฺพนการํ   สี.,อิ.,ม. ตุสิเตสุ   อิ.,ม. อจฺฉาทาเปสิ
ตโต จวิตฺวา มนุสฺเสสุ อุปฺปนฺโน พุทฺธสุญฺเญ โลเก ปญฺจ ปจฺเจกพุทฺธสตานิ
จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐหิตฺวา ตโต จุโต ราชกุเล นิพฺพตฺติตฺวา รชฺชํ อนุสาสนฺโต
ปุตฺตํ ๑- ปจฺเจกโพธึ อธิคนฺตฺวา ฐิตํ อุปฏฺฐหิตฺวา ตสฺส ปรินิพฺพุตสฺส ธาตุโย
คเหตฺวา เจติยํ กตฺวา ปูเชสิ. เอวํ ตตฺถ ตตฺถ ตานิ ตานิ ปุญฺญานิ กตฺวา อิมสฺมึ
พุทฺธุปฺปาเท ภทฺทิยนคเร อสีติโกฏิวิภวสฺส ภทฺทิยเสฏฺฐิสฺส เอกปุตฺตโก หุตฺวา
นิพฺพตฺติ, ภทฺทชีติสฺส นามํ อโหสิ. ตสฺส กิร อิสฺสริยโภคปริวาราทิสมฺปตฺติ
จริมภเว โพธิสตฺตสฺส วิย อโหสิ.
      ตทา สตฺถา สาวตฺถิยํ วสฺสํ วสิตฺวา ภทฺทชิกุมารํ สงฺคหิตุํ มหตา ภิกฺขุสํเฆน
สทฺธึ ภทฺทิยนครํ คนฺตฺวา ชาติยาวเน วสิ ตสฺส ญาณปริปากํ อาคมยมาโน.
โสปิ อุปริ ปาสาเท นิสินฺโน สีหปญฺชรํ วิวริตฺวา โอโลเกนฺโต ภควโต สนฺติเก
ธมฺมํ โสตุํ คจฺฉนฺตํ มหาชนํ ทิสฺวา "กตฺถายํ มหาชโน คจฺฉตี"ติ ปุจฺฉิตฺวา
ตํ การณํ สุตฺวา สยมฺปิ มหตา ปริวาเรน สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุณนฺโต
สพฺพาภรณปฏิมณฺฑิโตว สพฺพกิเลเส เขเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ
อปทาเน ๒- :-
          "โอคฺคยฺห ยํ ๓- โปกฺขรณึ    นานากุญฺชรเสวิตํ
           อุทฺธรามิ ภิสํ ตตฺถ         ฆาสเหตุ ๔- อหํ ตทา.
           ภควา ตมฺหิ สมเย         ปทุมุตฺตรสวฺหโย
           รตฺตกมฺพลธโร ๕- พุทฺโธ    คจฺฉเต อนิลญฺชเส.
           ธุนนฺโต ปํสุกูลานิ          สทฺทํ อสฺโสสหํ ตทา
           อุทฺธํ นิชฺฌายมาโนหํ        อทฺทสํ โลกนายกํ.
           ตตฺเถว ฐิตโก สนฺโต       อายาจึ โลกนายกํ
           ๖- มธุ ภึเสหิ สวติ        ขีรสปฺปิ มุฬลิภิ. ๖-
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. อตฺตโน ปุตฺตํ      ขุ.อป. ๓๓/๗๓/๑๐๒ ภิสทายกตฺเถราปทาน (สฺยา)
@ ปาลิ. โอคฺคยฺหาหํ        ปาลิ. อสนเหตุ
@ ฉ.ม. รตฺตมฺพรธโร    ๖-๖ ฉ.ม. มธุํ ภิเสหิ สหิตํ, ขีรํ สปฺปึ มุฬาลิกํ
           ปฏิคฺคณฺหาตุ เม พุทฺโธ      อนุกมฺปาย จกฺขุมา
           ตโต การุณิโก สตฺถา       โอโรหิตฺวา มหายโส.
           ปฏิคฺคณฺหิ มมํ ภิกฺขํ         อนุกมฺปาย จกฺขุมา
           ปฏิคฺคเหตฺวา สมฺพุทฺโธ      อกา เม ๑- อนุโมทนํ.
           สุขี โหหิ ๒- มหาปุญฺญ      คติ ตุยฺหํ สมิชฺฌตุ
           อิมินา ภิสทาเนน          ลภสฺสุ วิปุลํ สุขํ.
           อิทํ วตฺวาน สมฺพุทฺโธ       ชลชุตฺตมนามโก
           ภิกฺขมาทาย สมฺพุทฺโธ       อมฺพเรนาคมา ๓- ชิโน.
           ตโต ภิสํ คเหตฺวาน        อาคจฺฉึ มม อสฺสมํ
           ภิสํ รุกฺเข ลคฺเคตฺวาน      มม ทานํ อนุสฺสรึ.
           มหาวาโต อุฏฺฐหิตฺวา       สญฺจาเลสิ วนํ ตทา
           อากาโส อภินาทิตฺถ        อสนิยา ผลนฺติยา. ๔-
           ตโต เม อสนีปาโต        มตฺถเก นิปตี ตทา
           โส หิ ๕- นิสินฺนโก สนฺโต   ตตฺถ กาลงฺกโต อหํ.
           ปุญฺญกมฺเมน สญฺญุตฺโต       ตุสิตํ อุปปชฺชหํ
           กเฬวรํ เม ปติตํ          เทวโลเก รมามหํ.
           ฉฬาสีติสหสฺสานิ           นาริโย สมลงฺกตา
           สายํ ปาตํ อุปฏฺฐนฺติ        ภิสทานสฺสิทํ ผลํ.
           มนุสฺสโยนิมาคนฺตฺวา        สุขิโต โหมหํ ตทา
           โภเค เม อูนตา นตฺถิ      ภิสทานสฺสิทํ ผลํ.
           อนุกมฺปิตโก เตน          เทวเทเวน ตาทินา
           สพฺพาสวา ปริกฺขีณา        นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว.
           สตสหสฺสิโต กปฺเป         ยํ ภิสํ อททึ ๖- ตทา
@เชิงอรรถ:  ม. อากาเส   ฉ.ม. โหตุ   ฉ.ม. อากาเสนาคมา   ฉ.ม. อสนี จ ผลี ตทา
@ ฉ.ม., อิ. โสหํ            ปาลิ. ภิกฺขมททึ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         ภิสทานสฺสิทํ ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺเต ปน เตน อธิคเต สตฺถา ภทฺทิยเสฏฺฐึ อามนฺเตสิ "ตว ปุตฺโต
อลงฺกตปฏิยตฺโต ธมฺมํ สุณนฺโต อรหตฺเต ปติฏฺฐาสิ, เตนสฺส อิทาเนว ปพฺพชิตุํ
ยุตฺตํ, โน เจ ปพฺพชติ, ปรินิพฺพายิสฺสตี"ติ. เสฏฺฐี "น มยฺหํ ปุตฺตสฺส ทหรสฺเสว
สโต ปรินิพฺพาเนน กิจฺจํ อตฺถิ, ปพฺพาเชถ นนฺ"ติ อาห. ตํ สตฺถา ปพฺพาเชตฺวา
อุปสมฺปาเทตฺวา ตตฺถ สตฺตาหํ ๑- วสิตฺวา โกฏิคามํ ปาปุณิ, โส จ คาโม คงฺคาตีเร.
โกฏิคามวาสิโน พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส มหาทานํ ปวตฺเตสุํ. ภทฺทชิตฺเถโร
สตฺถารา อนุโมทนาย อารทฺธมตฺตาย พหิคามํ คนฺตฺวา "คงฺคาตีเร มคฺคสมีเป สตฺถุ
อาคตกาเล วุฏฺฐหิสฺสามี"ติ สมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา นิสีทิ. มหาเถเรสุ
อาคจฺฉนฺเตสุปิ อวุฏฺฐหิตฺวา สตฺถุ อาคตกาเลเยว วุฏฺฐหิ. ปุถุชฺชนภิกฺขู "อยํ
อธุนา ปพฺพชิโต มหาเถเรสุ อาคจฺฉนฺเตสุ มานตฺถทฺโธ หุตฺวา น วุฏฺฐาสี"ติ
อุชฺฌายึสุ. โกฏิคามวาสิโน สตฺถุ ภิกฺขุสํฆสฺส จ พหู นาวาสงฺฆาเฏ พนฺธึสุ, สตฺถา
"หนฺทสฺส ๒- อานุภาวํ ปกาเสมี"ติ นาวาสงฺฆาเฏ ฐตฺวา "กหํ ภทฺทชี"ติ ปุจฺฉิ.
ภทฺทชิตฺเถโร "เอโสหํ ภนฺเต"ติ สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา อญฺชลึ กตฺวา อฏฺฐาสิ.
สตฺถา "เอหิ ภทฺทชิ, อเมฺหหิ สทฺธึ เอกนาวํ อภิรุหา"ติ. โส อุปฺปติตฺวา สตฺถุ
ฐิตนาวายํ อฏฺฐาสิ. สตฺถา คงฺคามชฺฌํ คตกาเล "ภทฺทชิ ตยา มหาปนาทราชกาเล
อชฺฌาวุฏฺฐรตนปาสาโท กหนฺ"ติ อาห. อิมสฺมึ ฐาเน นิมุคฺโคติ. เตนหิ ภทฺทชิ
สพฺรหฺมจารีนํ กงฺขํ ฉินฺทาติ. ตสฺมึ ขเณ เถโร สตฺถารํ วนฺทิตฺวา อิทฺธิพเลน
คนฺตฺวา ปาสาทถูปิกํ ปาทงฺคุลนฺตเรน สนฺนิรุมฺภิตฺวา ๓- ปญฺจวีสติโยชนํ ปาสาทํ
คเหตฺวา อากาเส อุปฺปติ, อุปฺปตนฺโต จ ปญฺญาส โยชนานิ ปาสาทํ อุทกโต อุกฺขิปิ.
อถสฺส ปุริมภเว ญาตกา ปาสาทคเตน โลเภน มจฺฉกจฺฉปมณฺฑูกา หุตฺวา ตสฺมึ
@เชิงอรรถ:  สี. สตฺตสตฺตาหํ   สี. สตฺถา ตสฺส   อิ. สนฺนิรุมฺหิตฺวา, ม. สนฺนิรุชฺฌิตฺวา
ปาสาเท อุฏฺฐหนฺเต ปริวตฺติตฺวา อุทเก ปตึสุ. สตฺถา เต ปตนฺเต ทิสฺวา "ญาตกา
เต ภทฺทชิ กิลมนฺตี"ติ อาห. เถโร สตฺถุ วจเนน ปาสาทํ วิสฺสชฺเชสิ. ปาสาโท
ยถาฐาเนเอว ปติฏฺฐหิ. สตฺถา ปารงฺคโต ภิกฺขูหิ "กทา ภนฺเต ภทฺทชิตฺเถเรน
อยํ ปาสาโท อชฺฌาวุฏฺโฐ"ติ ปุฏฺโฐ มหาปนาทชาตกํ ๑- กเถตฺวา มหาชนํ ธมฺมามตํ
ปาเยสิ. เถโร ปน อตฺตโน อชฺฌาวุฏฺฐปุพฺพํ สุวณฺณปาสาทํ ทสฺเสตฺวา:-
    [๑๖๓] "ปนาโท นาม โส ราชา     ยสฺส ยูโป สุวณฺณิโย ๒-
           ติริยํ โสฬสุพฺเพโธ ๓-      อุจฺจมาหุ ๔- สหสฺสธา.
    [๑๖๔]  สหสฺสกณฺโฑ สตเคณฺฑุ ๕-    ธชาลุ ๖- หริตามโย
           อนจฺจุํ ตตฺถ คนฺธพฺพา       ฉ สหสฺสานิ สตฺตธา"ติ
ทฺวีหิ คาถาหิ วณฺเณนฺโต อญฺญํ พฺยากาสิ.
      ตตฺถ ปนาโท นาม โส ราชาติ อตีเต ปนาโท นาม โส ราชา อโหสีติ
อตฺตภาวอนฺตรหิตตาย อตฺตานํ ปรํ วิย นิทฺทิสติ. โสเอว หิ รชฺเช ฐิตกาลโต
ปฏฺฐาย สทา อุสฺสาหสมฺปตฺติอาทินา มหตา ราชานุภาเวน มหตา จ กิตฺติสทฺเทน
สมนฺนาคตตฺตา "ราชา มหาปนาโท"ติ ปญฺญายิตฺถ. ยสฺส ยูโป สุวณฺณิโยติ
ยสฺส รญฺโญ อยํ ยูโป ปาสาโท สุวณฺณมโย. ติริยํ โสฬสุพฺเพโธติ วิตฺถารโต
โสฬสกณฺฑปาตปฺปมาโณ. ๗- โส ปน อฑฺฒโยชนมตฺโต ๘- โหติ. อุจฺจมาหุ สหสฺสธาติ
อุจฺจํ อุพฺภํ เอวมสฺส ปาสาทสฺส สหสฺสธา สหสฺสกณฺฑปฺปมาณมาหุ. ๙- โส ปน
โยชนโต ปญฺจวีสติโยชนปฺปมาโณ โหติ. เกจิ ปเนตฺถ คาถาสุขตฺถํ "อาหู"ติ ทีฆํ
กตํ. อาหุ ๑๐- อโหสีติ อตฺถํ วทนฺติ.
      สหสฺสกณฺโฑติ สหสฺสภูมิโก. ๑๑- สตเคณฺฑูติ อเนกสตนิยูหโก. ๑๒- ธชาลูติ ตตฺถ
@เชิงอรรถ:  ขุ.ชา.ติก. ๒๗/๓๙๑-๓/๑๐๖ (สฺยา)    ฉ.ม. สุวณฺณโย, ม. โสณฺณมโย
@ สี.,อิ. โสฬสปพฺเพโธ    สี. อุทฺธมาหุ, ฉ.ม. อุพฺภมาหุ    สี. สตเภณฺฑุ
@ สี.,ม. ธชาลู   สี. โสฬสสรปาตนปฺปมาโณ     สี. อฑฺฒโยชนปฺปมาโณ,
@  อิ. อฑฺฒุฑฺฒโยชนมตฺโต    อิ. สหสฺสธาปฺปมาโณ โหติ   ๑๐ สี.,อิ. ตํ อหุ
@๑๑ สี., อิ....ภูมโก    ๑๒ ฉ.ม....นิยฺยูหโก
ตตฺถ นิยูหสิขราทีสุ ปติฏฺฐาปิเตหิ ยฏฺฐิธชปฏากธชาทิธเชหิ สมฺปนฺโน. หริตามโยติ
จามีกรสุวณฺณมโย. เกจิ ปน "หริตชาติมณิสริกฺขโก"ติ ๑- วทนฺติ. คนฺธพฺพาติ นฏา.
ฉ สหสฺสานิ สตฺตธาติ ฉมตฺตานิ คนฺธพฺพสหสฺสานิ สตฺตธา ๒- ตสฺส ปาสาทสฺส
สตฺตสุ ฐาเนสุ รญฺโญ อภิรมาปนตฺถํ นจฺจึสูติ อตฺโถ. เต เอวํ นจฺจนฺตาปิ ราชานํ
หาเสตุํ นาสกฺขึสุ. อถ สกฺโก เทวราชา เทวนเฏ เปเสตฺวา สมชฺชํ กาเรสิ,
ตทา ราชา หสีติ.
                    ภทฺทชิตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๔๓๙-๔๔๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=9808&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=9808&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=279              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5827              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5980              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5980              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]