มิลินทปัญหา

นิปปปัญจปัญหา ที่ ๒
             สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสถามปัญหาสืบไปเล่าว่า  ภนฺเต
นาคเสน  ข้าแต่พระนาคเสนผู้ปรีชาญาณ  เอตํ วจนํ  อันว่าคำอันนี้  สมเด็จพระพิชิตมารโมลีเจ้า
มีพระพุทธเจ้าฎีกาตรัสพระสัทธรรมเทศนาไว้ดังนี้ว่า  ภิกฺขเว  ดูกรภิกษุทั้งหลายผู้เห็นภัยในวัฏ-
สงสาร ตุมฺเห  อันว่าท่านทั้งหลายทั้งปวง นิปฺปปญฺจรติโน  จงมีนิปปปัญจธรรมและกำหนัดยินดี
ในนิปปปัญจธรรมนั้นอยู่ให้สำราญ  นี่แหละสมเด็จพระโลกนาถศาสดาจารย์ตรัสว่า  นิปปปัญจ-
ธรรม  โยมไม่เข้าใจว่า  นิปปปัญจธรรมนั้นอย่างไร
	พระนาคเสนผู้เฉลิมปราชญ์จึงวิสัชนาว่า มหาราช  ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสม
ภาร  สมเด็จพระบรมโลกุตตมาจารย์ตรัสว่า  นิปปปัญจธรรมนั้น  คือพระโสดาปัตติผล  พระสกิ-
ทาคามิผล พระอนาคตมิผล  พระอรหัตผล จงทรงทราบพระทัยด้วยประการดังนี้
             สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดี  จึงมีพระราชโองการตรัสว่า  ภนฺเต  นาคเสน  ข้า
แต่พระนาคเสนผู้ปรีชาญาณ ถ้าดังนั้น  พระภิกษุทั้งหายเหล่านี้จะต้องเรียนนวังคสัตถุศาสนา
คำสั่งสอนของพระศาสดามีองค์ ๙ ประการ คือ สุตตะ  เคยะ เวยยากรณะ  คาถา  อุทาน อิติ-
วุตตกะ  ชาฏกะ  อัพภูตธัมมะ  เวทัลละ  และให้ทานกระทำการบูชาเพื่อประโยชน์อะไรเล่า  จะมิ
ชื่อว่าภิกษุเหล่านั้นกระทำกรรมที่พระบรมครูเจ้าตรัสห้ามไว้หรือ
             พระนาคเสนจึงมีเถรวาจาถวายพระพรว่า มหาราช ดูรานะบพิตรผู้ประเสริฐ  ภิกษุทั้ง
หลายต้องมาเล่าเรียนศึกษาและกระทำอนวัชกิจเช่นนั้น  ก็กระทำเพื่อได้บรรลุนิปปปัญจธรรม
ด้วยกันทุกรูป  มหาราช  ขอถวายพระพร  สภาวปริสุทฺธา บุคคลที่บริสุทธิ์โดยสภาวพอบรม
วาสนาบารมีให้แก่กล้าแล้ว จักได้นิปปปัญจธรรม  เป็นผู้สิ้นความเนิ่นช้า  กล่าวคือได้บรรลุ
มรรคผลในชั่วขณะจิตเดียวเท่านั้น  ภิกษุผู้ยังเป็นปุถุชนอยู่จะได้นิปปปัญจธรรม  ก็ด้วยตั้งใจ
พากเพียรเล่าเรียนในนวังคสัตถุศาสนาและมากระทำอนวัชชกิจเหล่านี้  ค่อยๆ พยายามไปที
ละเล็กละน้อย  จนกว่าจะสำเร็จ ความข้อนี้อาตมาจะขอถวายวิสัชนาโดยอุปมา  มหาราช
ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร เปรียบปานดุจชาวนา  ๒ คน  คนหนึ่งหว่านพืชลงในนา
แล้ว มิพักต้องใช้กำลังและความเพียรเที่ยวตัดต้นไม้และเรียวหนามมากระทำรั้วกั้นนานั้น  เขา
ก็ได้ผลแห่งธัญชาติ  อีกคนหนึ่งหว่านพืชลงในนาแล้ว ต้องเที่ยวตัดต้นไม้กิ่งไม้และเรียวหนาม
มากระทำรั้วกั้นอันตราย  จึงได้ผลแห่งธัญชาติ ยถา  มีครุวนาฉันใด  บุคคลที่มีวาสนาหนหลัง
ได้กระทำมาโดยบริบูรณ์แล้วนั้น  ครั้นได้ฟังพระสัทธรรมเทศนามิช้าก็ได้มรรค  เมื่อได้มรรค
แล้วต่อไปอีกขณะจิตเดียวก็ได้ผล  ส่วนภิกษุที่เป็นปุถุชนนั้น  เมื่อกำหนัดยินดีอยากได้บรรลุ
นิปปปัญจธรรมคืออริยผล  ต้องพากเพียรเล่าเรียนซึ่งนวังคสัตถุศาสนานั้นโดยลำดับจึงจะสำเร็จ
ได้ ก็มีอุปไมยฉันนั้น
             ประการหนึ่ง  บพิตรพระราชสมภารเจ้าจงทรงสดับซึ่งอุปมาอีกอย่างหนึ่งเล่า  เปรียบ
ด้วยบุรุษ ๒ คน  เข้าไปป่าเพื่อว่าจะแสวงหาผลาผล  จึงไปปะไม้ต้นหนึ่งทรงผลพุ่มพวง  ดิบห่าม
สุกสารพัดที่จะมีอยู่บนต้น  บุรุษชายคนหนึ่งมีกำลังวังชา  บุรุษชายคนหนึ่งหากำลังมิได้  อ้อน
แอ้นนักหนา  ฝ่ายบุรุษที่มีกำลังวังชากล้านั้น  ก็ถกเขมนโจงกระเบนให้มั่นโดดขึ้นไปบนต้นไม้
ฉวยเอาผลไม้ได้ก่อน  บุรุษที่อ้อนแอ้นหากำลังมิได้  ก็หาไม้ทำพะโอง  ตัดพะโองได้เอาพาดต้น
ไม้นั้นขึ้นไปตามพะโองได้ผลไม้เหมือนกัน  แต่ต่างกันด้วยเร็วกับช้า  ฉันใดก็ดี  บุคคลที่มีบุพพ-
วาสนาได้กระทำมาเป็นสภาวะบริสุทธิ์ กับพระภิกษุปุถุชนนั้นก็ได้พระอริยผลเหมือนกัน
แต่ทว่าเร็วกับช้า  บุคคลที่มีวาสนาเป็นสภาวะบริสุทธิ์ได้ผลก่อน  ขอถวายพระพร
             ประการหนึ่ง  บพิตรพระราชสมภารจงทรงพระสวนาการฟังซึ่งอุปมาให้ภิยโยภาวะประ
หลาดไปอีกอย่างหนึ่งเล่า เปรียบดังบุรุษชาย ๒ คนจะกระทำกิจธุระสักอย่างหนึ่งอย่างใด คนหนึ่ง
เป็นคนเข้าใจในกิจธุระนั้นก็กระทำให้สำเร็จไปได้เองแต่ผู้เดียว  อีกคนหนึ่งไม่รู้จักทำ  ต้องจ้าง
เขาด้วยทรัพย์จึงทำได้  แต่ก็ทำให้สำเร็จได้เหมือนกัน  ผิดกันที่ช้ากับเร็วเท่านั้น  ความนี้เปรียบ
ฉันใด  ท่านผู้มีบุพพวาสนาได้กระทำมาเป็นสภาวะบริสุทธิ์แล้ว  กับพระภิกษุที่เป็นปุถุชนนั้น  ก็
สำเร็จพระอริยผลเหมือนกันแล  แต่ทว่าช้ากับเร็ว  ที่บุคคลมีบุพพวาสนานั้นจะได้วสีในอภิญญา
๖ นั้น  ขณะจิตเดียวก็ได้โดยเร็วพลัน  จะได้ช้าอยู่จนสองขณะจิตหามิได้  ส่วนพระภิกษุที่เป็น
ปุถุชนนั้นช้าอยู่  จะต้องพากเพียรเล่าเรียนไปโดยลำดับก่อน  กว่าวาสนาจะแก่กล้า  เหตุฉะนี้
สมเด็จพระบรมครูสัพพัญญูผู้ประเสริฐ  จึงมีพระพุทธฎีกาตรัสให้โอวาทคำสั่งสองพระภิกษุ
ืทั้งหลาย  ให้มั่นหมายกำหนัดยินดีในฝ่ายที่จะได้ซึ่งนิปปปัญจธรรมคือพระอริยผลนั้น  การที่
พระองค์มีพระพุทธฎีกาเช่นนั้น  จะนับว่าเป็นอันพระองค์ตรัสห้ามปราม  มิให้พระภิกษุเล่าเรียน
บอกกล่าวพระไตรปิฎกสืบไปหามิได้  บพิตรจงทราบดังวิสัชนามานี้  ขอถวายพระพร
             พระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดี  ได้ทรงสดับข้อวิสัชนาปัญหานี้  ท้าวเธอทรงเลื่อมใสยินดี
ด้วยถ้อยคำพระนาคเสนผู้เฉลิมปราชญ์  ก็ตรัสประภาษสาธุการดุจนัยหนหลัง
นิปปปัญจปัญหา คำรบ ๒ จบเพียงนี้


             เนื้อความมิลินทปัญหา หน้าที่  ๓๔๗ - ๓๔๙.
http://84000.org/tipitaka/milin/milin.php?i=146
             สารบัญมิลินทปัญหา
http://84000.org/tipitaka/milin/milin.php?i=0#item_146