มิลินทปัญหา

โกฏิยาปุริมปัญหา ที่ ๓
             ราชา สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นธรณีมีพระราชโองการตรัสถามอรรถปริศนาอันอื่นต่อไปว่า
ภนฺเต  นาคเสน ข้าแต่พระนาคเสน  ผู้เป็นเจ้ากล่าวกับโยมไว้ว่า  ที่สุดเบื้องต้นแห่งกาล
ปรากฏนั้นอย่างไร
             พระนาคเสนวิสัชนาแก้ไขว่า  มหาราช  ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร ได้แก่สิ่งที่
ไม่มีแต่ก่อนเลย  กลับมีขึ้นแล้วพลัดพรากไป นี่แหละเรียกว่าที่สุดเบื้องต้นแห่งกาลปรากฏ
ขอถวายพระพร
             สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดี  มีพระราชโองการตรัสว่า  ที่พระผู้เป็นเจ้ากล่าวว่าสิ่ง
ที่ไม่มีเลย  มามีขึ้นแล้วพลัดพรากจากไป ซึ่งคำทั้งสองว่าไม่มีกับพลัดพรากไปนี้  ข้อความอย่างไร
และสิ่งทั้งสองซึ่งว่าไม่มีกับว่าพลัดพรากไปนี้  จะถึงซึ่งภาวะมีอรรถมีความแจ้งออกประการใด
             พระนาคเสนจึงวิสัชนาแก้ไขว่า  ถ้าแม้นบพิตรสงสัยว่า  สิ่งไม่มีและพลัดพรากไปนั้นไม่
ได้ความ  คงจะได้ความ
             พระเจ้ากรุงมิลินท์จึงถามว่า  พระผู้เป็นเจ้าจะให้โยมรู้โดยความทั้ง ๒ นั้นจะได้หรือไม่ได้
             พระนาคเสนถวายพระพรไปว่า อาตมาอาจจะให้เข้าพระทัยโดยอรรถทั้ง ๑ นั้นได้
ขอถวายพระพร
             พระเจ้ากรุงมิลินท์ปิ่นประชากรจึงมีพระบวรราชโองการตรัสว่า ใช่  โยมจะถามเท่านี้หา
มิได้  พระผู้เป็นเจ้าอาจจะแก้ได้  โดยที่สุดเบื้องต้นปรากฏ  ให้แจ้งออกจะได้หรือไม่ได้
             พระนาคเสนถวายพระพรว่า ได้
             พระเจ้ากรุงมิลินท์จึงนิมนต์ให้พระนาคเสนอุปมา
             พระนาคเสน จึงอุปมาต่อไปให้พระเจ้ากรุงมิลินท์ฟังว่า  มหาราช  ดูรานะบพิตรพระ
ราชสมภาร  เปรียบปานดุจต้นไม้เดิมนั้นไม่มี  คือยังไม่เกิดเป็นต้น  ครั้นพืชนั้นคนนำมาปลูกก็
เป็นใบก่อนจึงเป็นต้น  นี่แหละได้ชื่อว่าเดิมไม่มีแล้วมีขึ้น  ที่ว่ามีขึ้นแล้วหายไปนั้น  ได้แก่ลูกไม้มี
ตามฤดู  ครั้นสิ้นฤดูแล้ววายไป  มีเดิมปรากฏนั้นได้แก่พืช
             พระเจ้ากรุงมิลินท์ปิ่นสาคลนคร  ได้ทรงสดับปัญหาพยากรณ์มีพระทัยโสมนัสยินดี
ยอกรอัญชลีให้สาธุการว่า พระผู้เป็นเจ้าแก้ไขข้ออรรถปัญหานี้   สมควรแล้ว
โกฏิยาปุริมปัญหา คำรบ ๓ จบเท่านี้

             เนื้อความมิลินทปัญหา หน้าที่  ๘๘ - ๘๙.
http://84000.org/tipitaka/milin/milin.php?i=31
             สารบัญมิลินทปัญหา
http://84000.org/tipitaka/milin/milin.php?i=0#item_31