มิลินทปัญหา

อันตกายปัญหา ที่ ๔ อันตกายอำมาตย์นั้น จึงถามปัญหาพระนาคเสนองค์เอกอรหันต์ว่า ภนฺเต ข้าแต่พระผู้ เป็นเจ้า พระผู้เป็นเจ้ากล่าววานนี้ว่า ชื่อของพระผู้เป็นเจ้าชื่อนาคเสน แต่ว่าชื่อนาคเสนนี้มิได้ จัดเป็นสัตว์เป็นบุคคล นี่แหละข้าพเจ้ายังสงสัย พระนาคเสนจึงถามอันตกายะไปว่า ท่านเข้า ใจว่าอะไรชื่อนาคเสน อันตกายะจึงกล่าววาจาว่า ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า ข้าพเจ้าเข้าใจว่าลมหายใจเข้าออกใน กายนี้ยังมีอยู่ตราบใด ก็ชื่อว่ามีชีวิตอยู่ เหมือนอย่างพระผู้เป็นเจ้าฉะนี้มีชีวิตอยู่ได้ว่านาคเสน ขณะนั้นพระนาคเสนจึงถามว่า ดูกรอำมาตย์ อาตมาจะถามท่าน ถ้าแม้ว่าลมระบาย หายใจออกจากกายมิได้กลับเข้าภายในกาย คนๆ นั้นจะตายหรือว่าหามิได้ อันตกายอำมาตย์จึงว่า ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า ลมไม่เข้าไปภายในกาย ลมออกไป ภายนอกกายไม่กลับเข้าไปในกายแล้ว ผู้นั้นก็ตาย พระนาคเสนองค์อรหันต์ท่านจึงว่า ถ้าฉะนั้น ดูกรอันตกายะ คนที่เป่าแตรเป่าสังข์ทั้ง หลาย ลมออกนอกกาย จะมิตายสิ้นหรือ อันตกายอำมาตย์ว่าไม่ตาย พระนาคเสนองค์อรหันต์จึงว่า ดูกรอันตกายะ เหมือนช่างทองทั้งหลายเป่ากล้อง ประสานทองก็ดี คนพวกนี้ลมออกนอกกายไม่กลับเข้าในกายนี้ จะตายหรือประการใด อนึ่งเล่า คนที่เป่าปี่กระนี้จะมิตาย อันตกายะจึงว่าไม่ตาย พระนาคเสนจึงว่า ดูกรอันตกายะ เออท่านสิว่าลมออกนอกกายไม่เข้าไปภายในกาย แล้วก็ตาม ก็ทำไมคนทั้งหลายที่เป่าแตรและเป่าสังข์ คนทั้งหลายที่เป่ากล้องประสานทองและ คนที่เป่าปี่ คนทั้งหลายนี้ลมออกนอกกายจึงไม่ตายเล่าเพราะเหตุอย่างไร อันตกายะก็จนใจไม่รู้ที่จะแก้ไข จึงว่า ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า ข้าพเจ้าไม่เข้าใจ นิมนต์พระ ู้ผู้เป็นเจ้าแก้ไขออกให้แจ้งเถิด ข้าพเจ้ารู้อะไรจะไปตอบโต้ถ้อยคำกับพระผู้เป็นเจ้าเล่า ครั้งนั้นพระนาคเสนจึงว่า ดูกรอันตกายะ ท่านว่าลมนี้คือลมหายใจเข้าออก ลมหายใจ เข้าออกนี้เป็นกายสังขาร อันตกายะจึงถามพระนาคเสนว่า ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า กายสังขารตั้งอยู่ที่ไหน พระนาคเสนจึงบอกให้ว่า ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า กายสังขารตั้งอยู่ในขันธ์ ว่าแล้วเท่านั้น พระ นาคเสนก็สำแดงธรรมเทศนาแก้ไขให้อันตกายอำมาตย์ฟัง อันตกายะตั้งใจสวนาการไป ก็มีจิตเลื่อมใสโสมนัสศรัทธาเคารพพระศรีรัตนตรัยเป็น อุบาสกในพระศาสนา ตกว่าพระนาคเสนว่า ลมอัสสาสะปัสสาสะคือลมหายใจเข้าออกนี้เป็นกายสังขาร ถ้า แหละท่านทายกไม่เข้าใจว่ากายสังขารนี้คือลมบำรุงกาย นัยหนึ่งว่าลมหายใจเข้าออกนี้เป็นรูป เนื่องมาแต่มหาภูตรูปคือวาโยธาตุ ลมหายใจเข้าออกนี้เรียกว่ากาย จะถือว่าเป็นชีวิตนั้นไม่ควร และกายสังขารคือลมหายใจเข้าออกนี้ก็ตั้งอยู่ในขันธ์ทั้ง ๕ มีรูปขันธ์เป็นต้น อธิบายทั้งนี้จะให้ เข้าใจว่ากายสังขารนี้เป็นชื่อแห่งลมหายใจเข้าออก โลกย่อมพูดกันว่าเราท่านทุกวันนี้ มีลมหายใจ เข้าออกอยู่ก็ว่าคนและคำอันนี้ว่าแต่พอจะให้เห็นพระทุกขังพระอนิจจังพระอนัตตา แต่ว่า ลมหายใจเข้าออกนี้จะถือว่ามีพร้อมกันอยู่แล้ว เรียกว่าเป็นชีวิตนั้นไม่ได้ เป็นแต่บำรุงกาย บำรุงชีวิตและลมหายใจ จะเป็นชีวิตหามิได้ อันตกายปัญหา คำรบ ๔ จบเท่านี้

เนื้อความมิลินทปัญหา หน้าที่ ๔๕ - ๔๗. http://84000.org/tipitaka/milin/milin.php?i=8 สารบัญมิลินทปัญหา http://84000.org/tipitaka/milin/milin.php?i=0#item_8