ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 48 : PALI ROMAN Patisam.A.2 (saddhamma.2)

page220.

Pubbabhage anekantikam yuganaddhabhavanam avatva maggakkhane ekantena labbhamanayuganaddhabhavanameva dassenno solasahi akarehitiadimaha. Tattha arammanatthenatiadisu sattarasasu akaresu ante uddittham yuganaddham mulapadena ekatthatta tam vippahaya sesanam vasena "solasahi"ti vuttam. Arammanatthenati alambanatthena, arammanavasenati attho. Evam sesesupi. Gocaratthenati arammanatthepi sati nissayitabbatthanatthena. Pahanatthenati pajahanatthena. Pariccagatthenati pahanepi sati puna anadiyanena pariccagatthena. Vutthanatthenati uggamanatthena. Vivattanatthenati uggamanepi sati apunaravattanena nivattanatthena. Santatthenati nibbutatthena. Panitatthenati nibbutatthepi sati uttamatthena. Atappakatthena va. Vimuttatthenati bandhanapagatatthena. Anasavatthenati bandhanamokkhepi sati arammanam katva pavattamanasavavirahitthena. 1- Taranatthenati anosiditva pilavanatthena, atikkamanatthena va. Animittatthenati sankharanimittavirahitatthena. Appatihitatthenati panidhivirahitatthena. Sunnatatthenati abhinivesavirahitatthena. Ekarasatthenati ekakiccatthena. Anativattanatthenati annamannam anatikkamanatthena. Yuganaddhatthenati yugalakatthena. Uddhaccam pajahato, avijjam pajahatoti yogino tassa tassa patipakkhappahanavasena vuttam. Nirodho cettha nibbanameva. Annamannam nativattantiti samatho ce vipassanam ativatteyya, linapakkhikatta samathassa cittam kosajjaya samvatteyya. Vipassana ce samatham ativatteyya uddhaccapakkhikatta vipassanaya cittam uddhaccaya samvatteyya. Tasma samatho ca vipassanam anativattamano kosajjapatam na karoti, vipassana samatham anativattamana uddhaccapatam na karoti. Samatho samam pavattamano vipassanam uddhaccapatato rakkhati, vipassana samam pavattamana samatham kosajjapatato rakkhati. Evamime ubho annamannam anativattanakiccena ekakicca, sama hutva pavattamanena 2- @Footnote: 1 Ma. pavattamanasava virahitatthena 2 Si. pavattamana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page221.

Annamannam anativattamana atthasiddhikara honti. Tesam maggakkhane yuganaddhattam vutthanagaminivipassanakkhane yuganaddhattayeva hoti. Pahanapariccagavutthanavivattanakarananam maggakiccavasena vuttatta sakalassa maggakiccassa dassanattham uddhaccasahagatakilesa ca khandha ca avijjasahagatakilesa ca khandha ca niddittha. Sesanam na tatha vuttatta patipakkhadhammamattadassanavasena uddhaccavijja eva niddittha. Vivattatoti nivattantassa. Samadhi kamasava vimutto hotiti samadhissa kamacchandapatipakkhatta vuttam. Ragaviragati ragassa virago samatikkamo etissa atthiti ragaviraga, "ragaviragato"ti nissakkavacanam va. Tatha avijjaviraga. Cetovimuttiti maggasampayutto samadhi. Pannavimuttiti maggasampayutta panna. Taratoti tarantassa. Sabbapanidhihiti ragadosamohapanidhihi, sabbapatthanahi va. Evam cuddasa akare vissajjetva ekarasatthanca anativattanatthanca avibhajitvava 1- imehi solasahi akarehiti aha. Kasma? tesam cuddasannam akaranam ekekassa avasane "ekarasa honti, yuganaddha honti, annamannam nativattanti"ti nidditthatta te dvepi akara nidditthava honti. Tasma "solasahi"ti aha. Yuganaddhattho pana uddesepi na bhanitoyevati. -------------------- 2. Dhammuddhaccavaraniddesavannana [6] Dhammuddhaccavare aniccato manasikaroto obhaso uppajjatiti udayabbayanupassanaya thitassa tihi anupassanahi punappunam sankhare vipassantassa vipassanananesu paripakagatesu tadangavasena kilesappahanena parisuddhacittassa @Footnote: 1 Si. avissajjitvava

--------------------------------------------------------------------------------------------- page222.

Aniccato va dukkhato va anattato va manasikarakkhane vipassananananubhavena pakatiyava obhaso uppajjatiti pathamam tava aniccato manasikaroto obhaso kathito. Akusalo vipassako tasmim obhase uppanne "na ca vata me ito pubbe evarupo obhaso uppannapubbo, addha maggam pattomhi, phalam pattomhi"ti amaggamyeva "maggo"ti, aphalameva "phalan"ti ganhati. Tassa amaggam "maggo"ti, aphalam "phalan"ti ganhato "vipassanavithi ukkanta hoti. So attano vipassanavithim vissajjetva vikkhepamapanno va obhasameva tanhaditthimannanahi mannamano va nisidati. So kho panayam obhaso kassaci bhikkhuno pallankatthanamattameva obhasento uppajjati, kassaci antogabbham, kassaci bahigabbhampi, kassaci sakalaviharam, gavutam addhayojanam yojanam dviyojanam .pe. Kassaci pathavitalato yava akanitthabrahmaloka ekalokam kurumano. Bhagavato pana dasasahassilokadhatum obhasento udapadi. Ayam hi obhaso caturangasamannagatepi andhakare tam tam thanam obhasento uppajjati. Obhaso dhammoti obhasam avajjatiti ayam obhaso maggadhammo phaladhammoti va tam tam obhasam manasi karoti. Tato vikkhepo uddhaccanti tato obhasato dhammoti avajjanakaranato va yo uppajjati vikkhepo, so uddhaccam namati attho. Tena uddhaccena viggahitamanasoti tena evam uppajjamanena uddhaccena virodhitacitto, tena va uddhaccena karanabhutena tammulakakilesuppattiya virodhitacitto vipassako vipassanavithim okkamitva vikkhepam va tammulakakilesesu va thitatta aniccato dukkhato anattato upatthanani yathabhutam nappajanati. "tena vuccati dhammuddhaccaviggahitamanaso"ti evam itisaddo yojetabbo. Hoti so samayoti evam assadavasena upakkilitthacittassapi yogino sace upaparikkha uppajjati, so evam pajanati:- vipassana nama sankhararammana, maggaphalani nibbanarammanani, imani ca cittani sankhararammanani, tasma nayamobhaso

--------------------------------------------------------------------------------------------- page223.

Maggo, udayabbayanupassanayeva nibbanassa lokiko maggoti maggamaggam vavatthapetva tam vikkhepam parivajjayitva udayabbayanupassanaya thatva sadhukam sankhare aniccato dukkhato anattato vipassati. Evam uparikkhantassa so samayo hoti. Evam apassanto pana "maggaphalappattomhi"ti adhimaniko hoti. Yam tam cittanti yam tam vipassanacittam. Ajjhattamevati 1- aniccanupassanaya arammane gocarajjhatteyeva. Nanam uppajjatiti tasseva yogavacarassa ruparupadhamme tulayantassa tirayantassa vissatthaindavajiramiva avihatavedagam 2- tikhinam suramativisadam vipassanananam uppajjati. Piti uppajjatiti tasseva tasmim samaye khuddika piti khanika piti okkantika piti ubbega piti pharana pititi ayam pancavidha vipassanasampayutta piti sakalasariram purayamana uppajjati. Passaddhi uppajjatiti tasseva tasmim samaye kayacittanam neva daratho na garavata na kakkhalata na akammannata na gelannata na vankata hoti, atha kho panassa kayacittani passaddhani lahuni muduni kammannani pagunani suvisadani ujukaniyeva honti. So imehi passaddhadihi anuggahitakayacitto tasmim samaye amanusim nama ratim anubhavati. Yam sandhaya vuttam:- "sunnagaram pavitthassa santacittassa bhikkhuno amanusi rati hoti samma dhammam vipassato. Yato yato sammasati khandhanam udayabbayam labhati pitipamojjam amatam tam vijanatan"ti. 3- Evamassa imam amanusim ratim sadhayamana lahutadihi sahita vipassanasampayutta kayacittappassaddhi uppajjati. Sukham uppajjatiti tasseva tasmim samaye sakalasariram @Footnote: 1 ka. ajjhattamyevati 2 cha.Ma. avihatavedam 3 khu.dha. 25/373-4/82

--------------------------------------------------------------------------------------------- page224.

Abhisandayamanam vipassanasampayuttam sukham uppajjati. Adhimokkho uppajjatiti tasseva tasmim samaye cittacetasikanam atisayapasadabhuta vipassanasampayutta saddha uppajjati. Paggaho uppajjatiti tasseva tasmim samaye asithilamanaccaraddham supaggahitam vipassanasampayuttam viriyam uppajjati. Upatthanam uppajjatiti tasseva tasmim samaye supatthita suppatitthita nikhata acala pabbatarajasadisa vipassanasampayutta sati uppajjati. So yam yam thanam avajjati samannaharati manasi karoti paccavekkhati, tam tam thanamassa okkanditva 1- pakkhanditva dibbacakkhuno paraloko viya satiya upatthati. Upekkhati vipassanupekkha ceva avajjanupekkha ca. Tasmim hi samaye sabbasankharesu majjhattabhuta vipassanupekkhapi balavati uppajjati. Manodvare avajjanupekkhapi. Sa hissa tam tam thanam avajjantassa vissatthaindavajiramiva pattapute pakkhandatattanaraco viya ca sura tikhina hutva vahati. Evam hi visuddhimagge 2- vuttam. Vipassanupekkhati cettha "vipassanasampayutta tatramajjhattupekkha"ti acariya vadanti. Vipassananane hi gayhamane "nanam uppajjati"ti vipassanananassa agatatta punaruttidoso hoti. Tatiyajjhanavannanayanca "sankharupekkhavipassanupekkhanampi atthato ekibhavo. Panna eva hi sa, kiccavasena dvidha bhinna"ti 2- vuttam. Tasma vipassanasampayuttaya tatramajjhattupekkhaya vuccamanaya punaruttidolo ca na hoti, tatiyajjhanavannanaya ca sameti. Yasma ca pancasu indriyesu "nanam adhimokkho paggaho upatthanan"ti pannindriyasaddhindriyaviriyindriyasatindriyani nidditthani, samadhindriyam pana aniddittham hoti, yuganaddhavasenapi ca samadhindriyam niddisitabbameva hoti, tasma samappayutto samadhi puna samadhane byaparappahanakaranena "upekkha"ti vuttoti veditabbam. @Footnote: 1 cha.Ma. okkantitva, Si. okkhanditva, visuddhi. 3/271 (sya) 2 visuddhi. @3/271 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page225.

Nikanti uppajjatiti evam obhasadipatimanditaya vipassanaya alayam kurumana sukhuma santakara nikanti uppajjati, ya kilesoti pariggahetumpi na sakka hoti. Yatha ca obhase, evam etesupi annatarasmim uppanne yogavacaro "na ca vata me ito pubbe evarupam nanam uppannapubbam, evarupa piti passaddhi sukham adhimokkho paggaho upatthanam upekkha nikanti uppannapubba, addha maggam pattomhi, phalam pattomhi"ti amaggameva "maggo"ti, aphalameva "phalan"ti ganhati. Tassa amaggam "maggo"ti, aphalanca "phalan"ti ganhato vipassanavithi ukkanta hoti. So attano mulakammatthanam vissajjetva nikantimeva assadento nisidati. Ettha ca obhasadayo upakkilesavatthutaya upakkilesati vutta, na akusalatta. Nikanti pana upakkileso ceva upakkilesavatthu ca. Vatthuvaseneva cete dasa, gahavasena pana samatimsa honti. Katham? "mama obhaso uppanno"ti ganhato hi ditthiggaho hoti, "manapo vata obhaso uppanno"ti ganhato managgaho, obhasam assadayato tanhaggaho. Iti obhase ditthimanatanhavasena tayo gaha. Tatha sesesupiti evam gahavasena samatimsa upakkilesa honti. Dukkhato manasikaroto, anattato manasikarototi varesupi iminava nayena attho veditabbo. Ekekaanupassanavasena hettha ekekassa vipassanupakkilesuppatti veditabba, na ekasseva. Timsu anupassanasu. Evam abhedato vipassanavasena upakkilese dassetva puna bhedavasena dassento rupam aniccato manasikarototiadimaha. Tattha jaramaranam aniccato upatthananti jaramaranassa aniccato upatthanam. [7] Yasma pubbe vuttanam samatimsaya upakkilesanam vasena akusalo abyatto yogavacaro obhasadisu vikampati, obhasadisu ekekam "etam mama, esohamasmi, eso me atta"ti samanupassati, tasma tamattham dassento obhase

--------------------------------------------------------------------------------------------- page226.

Ceva nane catiadigathadvayamaha. Tattha vikampatiti obhasadike arammane nanakilesavasena vividha kampati vedhati. Yehi cittam pavedhatiti yehi passaddhisukhehi cittam nanakilesavasena nanappakarena vedhati kampati. Tasma passaddhiya sukhe ceva yogavacaro vikampatiti sambandho veditabbo. Upekkhavajjanaya cevati upekkhasankhataya avajjanaya ceva vikampati, avajjanupekkhaya ceva vikampatiti attho. Visuddhimagge 1- pana "upekkhavajjanayanca"ti vuttam. Upekkhaya cati hettha vuttappakaraya upekkhaya ca vikampati, nikantiya ca vikampatiti attho. Ettha ca dvinnam upekkhanam nidditthatta hettha "upekkha uppajjati"ti vuttatthane ca ubhayatha attho vutto. Aniccanupassanadisu ca ekekissayeva avajjanupekkhaya sabbhavato ekekayeva anupassana aniccam aniccam, dukkham dukkham, anatta anattati punappunam bhaviyatiti vuttam hoti. Yasma pana kusalo pandito byatto buddhisampanno yogavacaro obhasadisu uppannesu "ayam kho me obhaso uppanno, so kho panayam anicco sankhato paticcasamuppanno khayadhammo vayadhammo viragadhammo nirodhadhammo"ti iti va nam pannaya paricchindati upaparikkhati. Atha va panassa evam hoti:- sace obhaso atta bhaveyya, "atta"ti gahetum vatteyya. Anattava panayam "atta"ti gahito. Tasmayam avasavattanatthena anattati passanto ditthim ugghateti. Sace obhaso nicco bhaveyya, "nicco"ti gahetum vatteyya. Aniccova panayam "nicco"ti gahito. Tasmayam hutva abhavatthena aniccoti passanto manam samugghateti. Sace obhaso sukho bhaveyya, "sukho"ti gahetum vatteyya, dukkhova panayam "sukho"ti gahito. Tasmayam uppadavayapatipilanatthena dukkhoti passanto nikantim pariyadiyati. Yatha ca obhase, evam sesesupi. @Footnote: 1 visuddhi. 3/273 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page227.

Evam upaparikkhitva obhasam "netam mama, nesohamasmi, na meso atta"ti samanupassati. Nanam .pe. Nikantim "netam mama, nesohamasmi, na meso atta"ti samanupassati. Evam samanupassanto obhasadisu na kampati na vedhati. Tasma tamattham dassento imani dasa thananiti gathamaha. Tattha dasa thananiti obhasadini. Panna yassa pariccitati yassa upakkilesavimuttaya pannaya paricitani punappunam phutthani paribhavitani. Dhammuddhaccakusalo hotiti so pannaya paricitadasatthano yogavacaro pubbe vuttappakarassa dhammuddhaccassa yathasabhavapativedhena cheko hoti. Na ca sammoha gacchatiti dhammuddhaccakusalattayeva tanhamanaditthugghatavasena 1- sammohanca na gacchati. Idani pubbe vuttameva vidhim aparena pariyayena vibhavetva dassento vikampati ceva kilissati catiadigathamaha. Tattha mandapanno yogavacaro obhasadisu vikkhepanca avasesakilesuppattinca papunati. Majjhimapanno vikkhepameva papunati, navasesakilesuppattim, so adhimaniko hoti. Tikkhapanno vikkhepam papunitvapi tam adhimanam pahaya vipassanam arabhati. Atitikkhapanno na ca vikkhepam papunati, na cavasesakilesuppattim. Vikkhippati cevati tesu mandapanno dhammuddhaccasankhatam vikkhepanceva papuniyati. 2- Kilissati cati tanhamanaditthikilesehi kilesiyati ca, upatapiyati vibadhiyatiti attho. Cavati cittabhavanati tassa mandapannassa vipassanacittabhavana kilesesuyeva thanato patipakkhavihatatta cavati, paripatatiti attho. Vikkhipati na kilissatiti majjhimapanno vikkhepena vikkhipati, kilesehi na kilissati. Bhavana parihayatiti tassa majjhimapannassa adhimanikatta vipassanarambhabhavena vipassana parihayati, nappavattatiti attho. Vikkhipati na kilissatiti tikkhapannopi vikkhepena vikkhipati, kilesehi na @Footnote: 1 Ma. tanhamanaditthuppadavasena 2 Ma. papunati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page228.

Kilissati. Bhavana na parihayatiti tassa tikkhapannassa santepi vikkhepe tam adhimanavikkhepam pahaya vipassanarambhasabbhavena vipassanabhavana na parihayati, pavattatiti attho. Na ca vikkhipate cittam na kilissatiti atitikkhapannassa cittam na vikkhepena vikkhipati, na ca kilesehi kilissati. Na cavati cittabhavanati tassa vipassanacittabhavana na cavati, vikkhepakilesabhavena yathathane titthatiti attho. Imehi catuhi thanehitiadisu idani vuttehi imehi catuhi thanehi hetubhutehi, karanabhutehi va obhasadike dasa thane cittassa sankhepena ca vikkhepena ca viggahitam manasam vikkhepakilesuppattivirahito catuttho kusalo mahapanno yogavacaro mandapannadinam tinnam yogavacaranam manasam evanca evanca hotiti nanappakarato janatiti sambandhato atthavannana veditabba. Sankhepoti cettha vikkhepassa 1- ceva kilesananca uppattivasena cittassa linabhavo veditabbo. Vikkhepoti "vikkhipati na kilissati"ti dvisu thanesu vuttavikkhepavasena cittassa uddhatabhavo veditabboti. Yuganaddhakathavannana nitthita. -----------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 48 page 220-228. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=48&A=4960&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=48&A=4960&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=534              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=7564              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=8690              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=8690              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]