ตสฺสุทฺทานํ ฯ
[๑๒๗] ตึส ปาเฐยฺยกา ๓- ภิกฺขู สาเกตุกฺกณฺฐิตา วสุํ
วสฺสํ วุตฺโถกปุณฺเณหิ อาคมุํ ชินทสฺสนํ
อิทํ วตฺถุ ๔- กฐินสฺส กปฺปิสฺสนฺติ จ ปญฺจกา
อนามนฺตา อสมาจารา ๕- ตเถว คณโภชนํ
ยาวทตฺถญฺจ อุปฺปาโท อตฺถตานํ ภวิสฺสติ ฯ
ญตฺติ เอวตฺถตญฺเจว เอวญฺเจว อนตฺถตํ
อุลฺลิขิ โธวนา เจว วิจารณญฺจ เฉทนํ
พนฺธโนวฏฺฏิกณฺฑูส- ๖- ทฬฺหิกมฺมานุวาติกา
ปริภณฺฑํ โอวฏฺเฏยฺยํ มทฺทนา นิมิตฺตกถา
กุกฺกุ สนฺนิธิ นิสฺสคฺคิ นกปฺปญฺญตฺร เต ตโย
อญฺญตฺร ปญฺจาติเรเก สญฺฉินฺเนน สมณฺฑลี
นาญฺญตฺร ๗- ปุคฺคลา สมฺมา นิสฺสีมฏฺโฐนุโมทติ
กฐินํ อนตฺถตํ ๘- โหติ เอวํ พุทฺเธน เทสิตํ
อหตกปฺปปิโลติ- ปํสุปาปณิกาย จ
อนิมิตฺตาปริกถา อกุกฺกุ อสนฺนิธิ จ
อนิสฺสคฺคิ กปฺปกเต ตถา ติจีวเรน จ
ปญฺจเก วาติเรเก วา ฉินฺเน สมณฺฑลีกเต
@เชิงอรรถ: ๑ โป. โสฬส ฯ ๒ โป. อฏฺฐารสนยานิ ฯ ๓ โป. ปาเวยฺยกา ฯ ๔ โป. ม. ยุ.
@วตฺถุํ ฯ ๕ โป. สมาทตฺตา ฯ ๖ โป. ม. ยุ. -กณฺฑูก ฯ ๗ โป. อญฺญตฺตร ฯ
@๘ โป. อตฺถตํ ฯ
ปุคฺคลสฺสตฺถรา สมฺมา สีมฏฺโฐ อนุโมทติ
เอวํ กฐินตฺถรณํ อุพฺภารสฺสฏฺฐมาติกา
ปกฺกมนนฺติ นฏฺฐานํ สนฺนิฏฺฐานญฺจ นาสนํ
สวนํ อาสาวจฺเฉทิ สีมาสอุพฺภรฏฺฐมี ๑-
กตจีวรมาทาย น ปจฺเจสฺสนฺติ คจฺฉติ
ตสฺส ตํ กฐินุทฺธาโร โหติ ปกฺกมนนฺติโก
อาทาย จีวรํ ยาติ นิสฺสีเม อิธ จินฺตยิ
กาเรสฺสํ น ปจฺเจสฺสนฺติ นิฏฺฐาเน กฐินุทฺธโร ๒- ฯ
อาทาย นิสฺสีมํ เนว น ปจฺเจสฺสนฺติ มานโส
ตสฺส ตํ กฐินุทฺธาโร สนฺนิฏฺฐานนฺติโก ภเว
อาทาย จีวรํ ยาติ นิสฺสีเม อิธ จินฺตยิ
กาเรสฺสํ น ปจฺเจสฺสนฺติ กยิรนฺตสฺส นสฺสติ
ตสฺส ตํ กฐินุทฺธาโร ภวติ นาสนนฺติโก
อาทาย ยาติ ปจฺเจสฺสํ พหิ กาเรติ จีวรํ
กตจีวโร ๓- สุณาติ อุพฺภตํ กฐินํ ตหึ
ตสฺส ตํ กฐินุทฺธาโร ภวติ สวนนฺติโก
อาทาย ยาติ ปจฺเจสฺสํ พหิ กาเรติ จีวรํ
กตจีวโร พหิทฺธา นาเมติ กฐินุทฺธรํ
ตสฺส ตํ กฐินุทฺธาโร สีมาติกฺกนฺติโก ภเว
อาทาย ยาติ ปจฺเจสฺสํ พหิ กาเรติ จีวรํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. สีมสฺสอุพฺภรฏฺฐมี ฯ ๒ โป. ม. ยุ. กฐินุทฺธาโร ฯ ๓ โป. ยุ. จีวรกโต ฯ
@ม. จีวรํกโต ฯ
กตจีวโร ปจฺเจสฺสํ สมฺโภติ กฐินุทฺธรํ ๑-
ตสฺส ตํ กฐินุทฺธาโร สห ภิกฺขูหิ ชายติ
อาทาย จ สมาทาย ๒- สตฺต สตฺต วิธี ภเว ๓-
ปกฺกมนนฺติกา นตฺถิ ฉกฺเก วิปฺปกเต ๔- คติ
อาทาย นิสฺสีมคตํ กาเรสฺสํ อิติ ชายติ
นิฏฺฐานํ สนฺนิฏฺฐานญฺจ นาสนญฺจ อิเม ตโย
อาทาย น ปจฺเจสฺสนฺติ พหิสีเม กโรมิติ
นิฏฺฐานํ สนฺนิฏฺฐานมฺปิ นาสนมฺปิ อิทนฺตโย
อนธิฏฺฐิเตน เนวสฺส เหฏฺฐา ตีณิ นยา วิธี
อาทาย ยาติ ปจฺเจสฺสํ พหิสีเม ๕- กโรมิติ
น ปจฺเจสฺสนฺติ กาเรติ นิฏฺฐาเน กฐินุทฺธโร
สนฺนิฏฺฐานํ นาสนญฺจ สวนํ สีมติกฺกมา
สห ภิกฺขูหิ ชาเยถ เอวํ ปณฺณรสํ คติ
สมาทาย วิปฺปกตา สมาทาย ปุนา ตถา
อิเม เต จตุโร วารา สพฺเพ ปณฺณรสา วิธี
อนาสาย จ อาสาย กรณีโย จ เต ตโย
นยโต ตํ วิชาเนยฺย ตโย ทฺวาทส ทฺวาทส
อปวิลายมาเนว ๖- ผาสุ ปญฺจวิธี ๗- ตหึ
ปลิโพธาปลิโพธา อุทฺทานํ นยโต กตนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. กฐินุทฺธารํ ฯ ๒ ม. ยุ. อาทาย สมาทาย จ ฯ ๓ ม. ยุ. คติ ฯ ๔ ยุ.
@ฉจฺจา วิปฺปกตา ฯ ๕ โป. ม. ยุ. พหิสีมํ ฯ ๖ โป. อปวินยมาเนว ฯ ม. อปวิลานา
@น เวตฺถ ฯ ยุ. อปจินนา น เวตฺถ ฯ ๗ ม. ปญฺจวิธา ฯ
จีวรกฺขนฺธกํ
[๑๒๘] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน
กลนฺทกนิวาเป ฯ เตน โข ปน สมเยน เวสาลี อิทฺธา เจว โหติ ผีตา
จ พหุชนา อากิณฺณมนุสฺสา สุภิกฺขา จ สตฺต จ ปาสาทสหสฺสานิ
สตฺต จ ปาสาทสตานิ สตฺต จ ปาสาทา สตฺต จ กูฏาคารสหสฺสานิ
สตฺต จ กูฏาคารสตานิ สตฺต จ กูฏาคารานิ สตฺต จ อารามสหสฺสานิ
สตฺต จ อารามสตานิ สตฺต จ อารามา ๑- สตฺต จ โปกฺขรณีสหสฺสานิ
สตฺต จ โปกฺขรณีสตานิ สตฺต จ โปกฺขรณิโย อมฺพปาลี จ คณิกา
อภิรูปา โหติ ทสฺสนียา ปาสาทิกา ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย
สมนฺนาคตา ปทกฺขา ๒- นจฺเจ จ คีเต จ วาทิเต จ อภิสฏา อตฺถิกานํ
อตฺถิกานํ มนุสฺสานํ ปญฺญาสาย จ รตฺตึ คจฺฉติ ฯ ตาย จ เวสาลี
ภิยฺโยโส มตฺตาย อุปโสภติ ฯ
{๑๒๘.๑} อถโข ราชคหโก เนคโม เวสาลึ อคมาสิ เกนจิเทว
กรณีเยน ฯ อทฺทสา โข ราชคหโก เนคโม เวสาลึ อิทฺธญฺจ ผีตญฺจ พหุชนํ
อากิณฺณมนุสฺสํ สุภิกฺขญฺจ สตฺต จ ปาสาทสหสฺสานิ สตฺต จ ปาสาทสตานิ
สตฺต จ ปาสาเท สตฺต จ กูฏาคารสหสฺสานิ สตฺต จ กูฏาคารสตานิ สตฺต
จ กูฏาคารานิ สตฺต จ อารามสหสฺสานิ สตฺต จ อารามสตานิ สตฺต จ
อาราเม สตฺต จ โปกฺขรณีสหสฺสานิ สตฺต จ โปกฺขรณีสตานิ สตฺต จ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. อารามานิ ฯ ๒ ม. ยุ. ปทกฺขิณา ฯ อญฺญตฺถ อีทิสเมว ฯ
โปกฺขรณิโย อมฺพปาลิญฺจ คณิกํ อภิรูปํ ทสฺสนียํ ปาสาทิกํ
ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคตํ ปทกฺขํ ๑- นจฺเจ จ คีเต จ
วาทิเต จ อภิสฏํ อตฺถิกานํ อตฺถิกานํ มนุสฺสานํ ปญฺญาสาย จ รตฺตึ
คจฺฉนฺตึ ตาย จ เวสาลึ ภิยฺโยโส มตฺตาย อุปโสภนฺตึ ๒- ฯ
{๑๒๘.๒} อถโข ราชคหโก เนคโม เวสาลิยํ ตํ กรณียํ ตีเรตฺวา
ปุนเทว ราชคหํ ปจฺฉาคจฺฉิ เยน ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ มาคธํ เสนิยํ พิมฺพิสารํ เอตทโวจ
เวสาลี เทว อิทฺธา เจว ผีตา จ พหุชนา อากิณฺณมนุสฺสา สุภิกฺขา
จ สตฺต จ ปาสาทสหสฺสานิ สตฺต จ ปาสาทสตานิ สตฺต จ
ปาสาทา สตฺต จ กูฏาคารสหสฺสานิ สตฺต จ กูฏาคารสตานิ สตฺต จ
กูฏาคารา สตฺต จ อารามสหสฺสานิ สตฺต จ อารามสตานิ สตฺต จ
อารามา สตฺต จ โปกฺขรณีสหสฺสานิ สตฺต จ โปกฺขรณีสตานิ สตฺต จ
โปกฺขรณิโย อมฺพปาลี จ คณิกา อภิรูปา ทสฺสนียา ปาสาทิกา ปรมาย
วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคตา ปทกฺขา นจฺเจ จ คีเต จ วาทิเต จ
อภิสฏา อตฺถิกานํ อตฺถิกานํ มนุสฺสานํ ปญฺญาสาย จ รตฺตึ คจฺฉติ
ตาย จ เวสาลี ภิยฺโยโส มตฺตาย อุปโสภติ สาธุ เทว มยํปิ คณิกํ
วุฏฺฐาเปยฺยามาติ ฯ เตนหิ ภเณ ตาทิสึ กุมารึ ชานาถ ๓- ยํ ตุเมฺห
คณิกํ วุฏฺฐาเปยฺยาถาติ ฯ เตน โข ปน สมเยน ราชคเห สาลวตี
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปทกฺขิณํ ฯ ๒ ยุ. อุปโสภิตนฺติ ฯ ๓ ยุ. ชานาหิ ฯ
นาม กุมารี อภิรูปา โหติ ทสฺสนียา ปาสาทิกา ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย
สมนฺนาคตา ฯ อถโข ราชคหโก เนคโม สาลวตึ กุมารึ คณิกํ
วุฏฺฐาเปสิ ฯ อถโข สาลวตี คณิกา นจิรสฺเสว ปทกฺขา อโหสิ นจฺเจ
จ คีเต จ วาทิเต จ อภิสฏา อตฺถิกานํ อตฺถิกานํ มนุสฺสานํ ปฏิสเตน
จ รตฺตึ คจฺฉติ ฯ อถโข สาลวตี คณิกา นจิรสฺเสว คพฺภินี อโหสิ ฯ
{๑๒๘.๓} อถโข สาลวติยา คณิกาย เอตทโหสิ อิตฺถี โข คพฺภินี
ปุริสานํ อมนาปา สเจ มํ โกจิ ชานิสฺสติ สาลวตี คณิกา คพฺภินีติ
สพฺโพ เม สกฺกาโร ปริหายิสฺสติ ๑- ยนฺนูนาหํ คิลานํ ๒- ปฏิเวเทยฺยนฺติ ฯ
อถโข สาลวตี คณิกา โทวาริกํ อาณาเปสิ มา ภเณ โทวาริก โกจิ
ปุริโส ปาวิสิ โย จ มํ ปุจฺฉติ คิลานาติ ปฏิเวเทหีติ ฯ เอวํ อยฺเยติ
โข โส โทวาริโก สาลวติยา คณิกาย ปจฺจสฺโสสิ ฯ
{๑๒๘.๔} อถโข สาลวตี คณิกา ตสฺส คพฺภสฺส ปริปากมนฺวาย
ปุตฺตํ วิชายิ ฯ อถโข สาลวตี คณิกา ทาสึ อาณาเปสิ หนฺท เช อิมํ
ทารกํ กตฺตรสุปฺเป ปกฺขิปิตฺวา นีหริตฺวา สงฺการกูเฏ ฉฑฺเฑหีติ ฯ
เอวํ อยฺเยติ โข สา ทาสี สาลวติยา คณิกาย ปฏิสฺสุณิตฺวา ตํ ทารกํ
กตฺตรสุปฺเป ปกฺขิปิตฺวา นีหริตฺวา สงฺการกูเฏ ฉฑฺเฑสิ ฯ
{๑๒๘.๕} เตน โข ปน สมเยน อภโย นาม ราชกุมาโร
กาลสฺเสว ราชุปฏฺฐานํ คจฺฉนฺโต อทฺทส ตํ ทารกํ กาเกหิ
@เชิงอรรถ: ๑ ภิชฺชิสฺสตีติปิ ปาโฐ ฯ ๒ ยุ. คิลานาติ ฯ
สมฺปริกิณฺณํ ทิสฺวาน มนุสฺเส ปุจฺฉิ กิเมตํ ภเณ กาเกหิ
สมฺปริกิณฺณนฺติ ฯ ทารโก เทวาติ ฯ ชีวติ ภเณติ ฯ ชีวติ เทวาติ ฯ
เตนหิ ภเณ ตํ ทารกํ อมฺหากํ อนฺเตปุรํ เนตฺวา ธาตีนํ เทถ
โปเสตุนฺติ ฯ เอวํ เทวาติ โข เต มนุสฺสา อภยสฺส ราชกุมารสฺส
ปฏิสฺสุณิตฺวา ตํ ทารกํ อภยสฺส ราชกุมารสฺส อนฺเตปุรํ เนตฺวา
ธาตีนํ อทํสุ โปเสถาติ ฯ ตสฺส ชีวตีติ ๑- ชีวโกติ นามํ อกํสุ
กุมาเรน โปสาปิโตติ โกมารภจฺโจติ นามํ อกํสุ ฯ อถโข ชีวโก
โกมารภจฺโจ นจิรสฺเสว วิญฺญุตํ ปาปุณิ ฯ
{๑๒๘.๖} อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ เยน อภโย ราชกุมาโร
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อภยํ ราชกุมารํ เอตทโวจ กา เม
เทว มาตา โก ปิตาติ ฯ อหํปิ โข เต ภเณ ชีวก มาตรํ น ชานามิ
อปิจาหํ เต ปิตา ตฺวํ ๒- มยาปิ โปสาปิโตติ ฯ อถโข ชีวกสฺส
โกมารภจฺจสฺส เอตทโหสิ อิมานิ โข ราชกุลานิ น สุกรานิ อสิปฺเปน
อุปชีวิตุํ ยนฺนูนาหํ สิปฺปํ สิกฺเขยฺยนฺติ ฯ
[๑๒๙] เตน โข ปน สมเยน ตกฺกสิลายํ ทิสาปาโมกฺโข
เวชฺโช ปฏิวสติ ฯ อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ อภยํ ราชกุมารํ
อนาปุจฺฉา เยน ตกฺกสิลา เตน ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน เยน
ตกฺกสิลา เยน โส เวชฺโช เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ
เวชฺชํ เอตทโวจ อิจฺฉามหํ อาจริย สิปฺปํ สิกฺขิตุนฺติ ฯ เตนหิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํ ปาโฐ นทิสฺสติ ฯ ๒ ยุ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ
ภเณ ชีวก สิกฺขสฺสูติ ฯ อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ พหุญฺจ คณฺหาติ
ลหุญฺจ คณฺหาติ สุฏฺฐุ ๑- จ อุปธาเรติ คหิตญฺจสฺส น ปมุสฺสติ ฯ
อถโข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส สตฺตนฺนํ วสฺสานํ อจฺจเยน เอตทโหสิ
อหํ โข พหุญฺจ คณฺหามิ ลหุญฺจ คณฺหามิ สุฏฺฐุ จ อุปธาเรมิ คหิตญฺจ
เม น ปมุสฺสติ สตฺต จ เม วสฺสานิ อธียนฺตสฺส นยิมสฺส สิปฺปสฺส
อนฺโต ปญฺญายติ กทา อิมสฺส สิปฺปสฺส อนฺโต ปญฺญายิสฺสตีติ ฯ
{๑๒๙.๑} อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ เยน โส เวชฺโช เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ตํ เวชฺชํ เอตทโวจ อหํ โข อาจริย พหุญฺจ คณฺหามิ
ลหุญฺจ คณฺหามิ สุฏฺฐุ จ อุปธาเรมิ คหิตญฺจ เม น ปมุสฺสติ สตฺต
จ เม วสฺสานิ อธียนฺตสฺส นยิมสฺส สิปฺปสฺส อนฺโต ปญฺญายติ กทา
อิมสฺส สิปฺปสฺส อนฺโต ปญฺญายิสฺสตีติ ฯ เตนหิ ภเณ ชีวก ขนิตฺตึ
อาทาย ตกฺกสิลาย สมนฺตา โยชนํ อาหิณฺฑิตฺวา ๒- ยงฺกิญฺจิ
อเภสชฺชํ ปสฺเสยฺยาสิ ตํ อาหราติ ฯ เอวํ อาจริยาติ โข ชีวโก
โกมารภจฺโจ ตสฺส เวชฺชสฺส ปฏิสฺสุณิตฺวา ขนิตฺตึ อาทาย
ตกฺกสิลาย สมนฺตา โยชนํ อาหิณฺฑนฺโต น กิญฺจิ อเภสชฺชํ อทฺทส ฯ
{๑๒๙.๒} อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ เยน โส เวชฺโช เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ตํ เวชฺชํ เอตทโวจ อาหิณฺฑนฺโตมฺหิ อาจริย
ตกฺกสิลาย สมนตา โยชนํ น กิญฺจิ อเภสชฺชํ อทฺทสนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สุฏฺฐุํ ฯ ๒ ม. ยุ. อาหิณฺฑนฺโต ฯ
สิกฺขิโตสิ ๑- ภเณ ชีวก อลนฺเต เอตฺตกํ ชีวิกายาติ ชีวกสฺส
โกมารภจฺจสฺส ปริตฺตํ ปาเถยฺยํ ปาทาสิ ฯ อถโข ชีวโก
โกมารภจฺโจ ตํ ปริตฺตํ ปาเถยฺยํ อาทาย เยน ราชคหํ เตน
ปกฺกามิ ฯ อถโข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส ตํ ปริตฺตํ ปาเถยฺยํ
อนฺตรามคฺเค สาเกเต ปริกฺขยํ อคมาสิ ฯ อถโข ชีวกสฺส
โกมารภจฺจสฺส เอตทโหสิ อิเม โข มคฺคา กนฺตารา อปฺโปทกา
อปฺปภกฺขา น สุกรา อปาเถยฺเยน คนฺตุํ ยนฺนูนาหํ ปาเถยฺยํ
ปริเยเสยฺยนฺติ ฯ
[๑๓๐] เตน โข ปน สมเยน สาเกเต เสฏฺฐิภริยาย สตฺตวสฺสิโก
สีสาพาโธ โหติ ฯ พหู มหนฺตา มหนฺตา ทิสาปาโมกฺขา เวชฺชา
อาคนฺตฺวา ติกิจฺฉนฺตา ๒- นาสกฺขึสุ อโรคํ กาตุํ พหุํ หิรญฺญํ
อาทาย อคมํสุ ฯ อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ สาเกตํ ปวิสิตฺวา
มนุสฺเส ปุจฺฉิ โก ภเณ คิลาโน กํ ติกิจฺฉามีติ ฯ เอติสฺสา
อาจริย เสฏฺฐิภริยาย สตฺตวสฺสิโก สีสาพาโธ คจฺฉ อาจริย
เสฏฺฐิภริยํ ติกิจฺฉาหีติ ฯ อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ เยน
เสฏฺฐิสฺส คหปติสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
โทวาริกํ อาณาเปสิ คจฺฉ ภเณ โทวาริก เสฏฺฐิภริยาย ปาวท
เวชฺโช อยฺเย อาคโต โส ตํ ทฏฺฐุกาโมติ ฯ เอวมาจริยาติ
โข โส โทวาริโก ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส ปฏิสฺสุณิตฺวา เยน
เสฏฺฐิภริยา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เสฏฺฐิภริยํ เอตทโวจ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สุสิกฺขิโตสิ ฯ ๒ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
เวชฺโช อยฺเย อาคโต โส ตํ ทฏฺฐุกาโมติ ฯ กีทิโส ภเณ โทวาริก
เวชฺโชติ ฯ ทหรโก อยฺเยติ ฯ อลํ ภเณ โทวาริก กึ เม ทหรโก
เวชฺโช กริสฺสติ พหู มหนฺตา มหนฺตา ทิสาปาโมกฺขา เวชฺชา
อาคนฺตฺวา ติกิจฺฉนฺตา ๑- นาสกฺขึสุ อโรคํ กาตุํ พหุํ หิรญฺญํ
อาทาย อคมํสูติ ฯ
{๑๓๐.๑} อถโข โส โทวาริโก เยน ชีวโก โกมารภจฺโจ
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ
เสฏฺฐิภริยา อาจริย เอวมาห อลํ ภเณ โทวาริก กึ เม ทหรโก
เวชฺโช กริสฺสติ พหู มหนฺตา มหนฺตา ทิสาปาโมกฺขา เวชฺชา
อาคนฺตฺวา ติกิจฺฉนฺตา ๒- นาสกฺขึสุ อโรคํ กาตุํ พหุํ หิรญฺญํ
อาทาย อคมํสูติ ฯ คจฺฉ ภเณ โทวาริก เสฏฺฐิภริยาย ปาวท
เวชฺโช อยฺเย เอวมาห มา กิร อยฺเย ปุเร กิญฺจิ อทาสิ ยทา
อโรคา อโหสิ ตทา ยํ อิจฺเฉยฺยาสิ ตํ ทชฺเชยฺยาสีติ ฯ เอวํ
อาจริยาติ โข โส โทวาริโก ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส
ปฏิสฺสุณิตฺวา เยน เสฏฺฐิภริยา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
เสฏฺฐิภริยํ เอตทโวจ เวชฺโช อยฺเย เอวมาห มา กิร อยฺเย
ปุเร กิญฺจิ อทาสิ ยทา อโรคา อโหสิ ตทา ยํ อิจฺเฉยฺยาสิ ตํ
ทชฺเชยฺยาสีติ ฯ เตนหิ ภเณ โทวาริก เวชฺโช อาคจฺฉตูติ ฯ
เอวํ อยฺเยติ โข โส โทวาริโก เสฏฺฐิภริยาย ปฏิสฺสุณิตฺวา
เยน ชีวโก โกมารภจฺโจ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ เสฏฺฐิภริยา ตํ อาจริย
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
ปกฺโกสตีติ ฯ อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ เยน เสฏฺฐิภริยา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เสฏฺฐิภริยาย วิการํ สลฺลกฺเขตฺวา
เสฏฺฐิภริยํ เอตทโวจ ปสเตน เม อยฺเย สปฺปินา อตฺโถติ ฯ
อถโข เสฏฺฐิภริยา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส ปสตํ สปฺปึ ทาเปสิ ฯ
อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ ตํ ปสตํ สปฺปึ นานาเภสชฺเชหิ
นิปฺปจิตฺวา เสฏฺฐิภริยํ มญฺจเก อุตฺตานํ นิปชฺชาเปตฺวา ๑-
นตฺถุโต อทาสิ ฯ อถโข ตํ สปฺปึ ๒- นตฺถุโต ทินฺนํ มุขโต
อุคฺคจฺฉิ ฯ อถโข เสฏฺฐิภริยา ตํ ๓- ปฏิคฺคเห นุฏฺฐุหิตฺวา ๔-
ทาสึ อาณาเปสิ หนฺท เช อิมํ สปฺปึ ปิจุนา คณฺหาหีติ ฯ
{๑๓๐.๒} อถโข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เอตทโหสิ อจฺฉริยํ
วต โภ ๕- ยาว ลูขายํ ฆรณี ยตฺร หิ นาม อิมํ ฉฑฺฑนียธมฺมํ
สปฺปึ ปิจุนา คาหาเปสฺสติ พหุกานิ จ เม มหคฺฆานิ มหคฺฆานิ
เภสชฺชานิ อุปคตานิ กิมฺปิมายํ กญฺจิ เทยฺยธมฺมํ ทสฺสตีติ ฯ
อถโข [๖]- เสฏฺฐิภริยา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส วิการํ
สลฺลกฺเขตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ กิสฺส ตฺวํ อาจริย
วิมโนสีติ ฯ อิธ เม เอตทโหสิ อจฺฉริยํ วต โภ ๕- ยาว ลูขายํ
ฆรณี ยตฺร หิ นาม อิมํ ฉฑฺฑนียธมฺมํ สปฺปึ ปิจุนา
คาหาเปสฺสติ พหุกานิ จ เม มหคฺฆานิ มหคฺฆานิ เภสชฺชานิ
อุปคตานิ กิมฺปิมายํ กญฺจิ เทยฺยธมฺมํ ทสฺสตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. นิปาเตตฺวา ฯ ๒ ม. ยุ. สปฺปิ ฯ ๓ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
@๔ ม. นิฏฺฐุหิตฺวา ฯ ๕ ม. ยุ. อิทํ ปาฐทฺวยํ น ทิสฺสติ ฯ ๖ โป. สา ฯ
มยํ โข อาจริย อาคาริกา นาม อุปชานาเมตสฺส สญฺญมสฺส
วรเมตํ สปฺปิ ทาสานํ วา กมฺมกรานํ วา ปาทพฺภญฺชนํ วา
ปทีปกรเณ วา อาสิตฺตํ มา ตฺวํ อาจริย วิมโน อโหสิ น เต
เทยฺยธมฺโม หายิสฺสตีติ ฯ อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ เสฏฺฐิภริยาย
สตฺตวสฺสิกํ สีสาพาธํ เอเกเนว นตฺถุกมฺเมน อปกฑฺฒิ ฯ อถโข
เสฏฺฐิภริยา อโรคา สมานา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส จตฺตาริ
สหสฺสานิ ปาทาสิ ฯ ปุตฺโต มาตา เม อโรคา ฐิตาติ จตฺตาริ
สหสฺสานิ ปาทาสิ ฯ สุณิสา สสฺสู เม อโรคา ฐิตาติ จตฺตาริ
สหสฺสานิ ปาทาสิ ฯ เสฏฺฐี คหปติ ภริยา เม อโรคา ฐิตาติ จตฺตาริ
สหสฺสานิ ปาทาสิ ทาสญฺจ ทาสิญฺจ อสฺสรถญฺจ อทาสิ ๑- ฯ
{๑๓๐.๓} อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ ตานิ โสฬสสหสฺสานิ
อาทาย ทาสญฺจ ทาสิญฺจ อสฺสรถญฺจ เยน ราชคหํ เตน
ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน เยน ราชคหํ เยน อภโย ราชกุมาโร
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อภยํ ราชกุมารํ เอตทโวจ อิทํ
เม เทว ปฐมกมฺมํ โสฬสสหสฺสานิ ทาโส จ ทาสี จ อสฺสรโถ
จ ปฏิคฺคณฺหาตุ เม เทโว โปสาวนิกนฺติ ฯ อลํ ภเณ ชีวก
ตุยฺหํเยว ๒- โหตุ อมฺหากญฺจ ๓- อนฺเตปุเร นิเวสนํ มาเปหีติ ฯ
เอวํ เทวาติ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ อภยสฺส ราชกุมารสฺส
ปฏิสฺสุณิตฺวา อภยสฺส ราชกุมารสฺส อนฺเตปุเร นิเวสนํ มาเปสิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ ๒ ยุ. ตุเยฺหว ฯ ๓ อมฺหากญฺเญว ฯ
[๑๓๑] เตน โข ปน สมเยน รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส
พิมฺพิสารสฺส ภคนฺทลาพาโธ โหติ ฯ สาฏกา โลหิเตน มกฺขิยนฺติ ฯ
เทวิโย ทิสฺวา อุปฺผณฺเฑนฺติ อุตุนีทานิ เทโว ปุปฺผํ เทวสฺส
อุปฺปนฺนํ นจิรสฺเสว ๑- เทโว วิชายิสฺสตีติ ฯ เตน ราชา มงฺกุ
โหติ ฯ อถโข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อภยํ ราชกุมารํ
เอตทโวจ มยฺหํ โข ภเณ อภย ตาทิโส อาพาโธ สาฏกา โลหิเตน
มกฺขิยนฺติ เทวิโย ทิสฺวา อุปฺผณฺเฑนฺติ อุตุนีทานิ เทโว ปุปฺผํ
เทวสฺส อุปฺปนฺนํ นจิรสฺเสว ๒- เทโว วิชายิสฺสตีติ อิงฺฆ ภเณ
อภย ตาทิสํ เวชฺชํ ชานาหิ โย มํ ติกิจฺเฉยฺยาติ ฯ อยํ เทว
อมฺหากํ ชีวโก เวชฺโช ตรุโณ ภทฺรโก โส เทวํ ติกิจฺฉิสฺสตีติ ฯ
เตนหิ ภเณ อภย ชีวกํ เวชฺชํ อาณาเปหิ โส มํ ติกิจฺฉิสฺสตีติ ฯ
{๑๓๑.๑} อถโข อภโย ราชกุมาโร ชีวกํ โกมารภจฺจํ อาณาเปสิ
คจฺฉ ภเณ ชีวก ราชานํ ติกิจฺฉาหีติ ฯ เอวํ เทวาติ โข ชีวโก
โกมารภจฺโจ อภยสฺส ราชกุมารสฺส ปฏิสฺสุณิตฺวา นเขน
เภสชฺชํ อาทาย เยน ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ มาคธํ เสนิยํ พิมฺพิสารํ
เอตทโวจ อาพาธํ เต เทว ปสฺสามีติ ๓- ฯ อถโข ชีวโก
โกมารภจฺโจ รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส
ภคนฺทลาพาธํ เอเกเนว อาเลเปน อปกฑฺฒิ ฯ อถโข ราชา
@เชิงอรรถ: ๑-๒ โป. ม. นจีรํ ฯ ๓ ยุ. อาพาธํ เทว ปสฺสามาติ ฯ
มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อโรโค สมาโน ปญฺจ อิตฺถีสตานิ
สพฺพาลงฺการํ วิภูสาเปตฺวา ๑- โอมุญฺจาเปตฺวา ปุญฺชํ
การาเปตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ เอตํ ภเณ ชีวก ปญฺจนฺนํ
อิตฺถีสตานํ สพฺพาลงฺการํ ตุยฺหํ โหตูติ ฯ อลํ เทว อธิการํ เม
เทโว สรตูติ ฯ เตนหิ ภเณ ชีวก มํ อุปฏฺฐห ๒- อิตฺถาคารญฺจ
พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆญฺจาติ ฯ เอวํ เทวาติ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ
รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ
[๑๓๒] เตน โข ปน สมเยน ราชคหกสฺส เสฏฺฐิสฺส สตฺตวสฺสิโก
สีสาพาโธ โหติ ฯ พหู มหนฺตา มหนฺตา ทิสาปาโมกฺขา เวชฺชา
อาคนฺตฺวา ติกิจฺฉนฺตา นาสกฺขึสุ อโรคํ กาตุํ พหุํ หิรญฺญํ อาทาย
อคมํสุ ฯ อปิจ เวชฺเชหิ ปจฺจกฺขาโต โหติ ฯ เอกจฺเจ เวชฺชา
เอวมาหํสุ ปญฺจมํ ทิวสํ เสฏฺฐี คหปติ กาลํ กริสฺสตีติ ฯ เอกจฺเจ
เวชฺชา เอวมาหํสุ สตฺตมํ ทิวสํ เสฏฺฐี คหปติ กาลํ กริสฺสตีติ ฯ
{๑๓๒.๑} อถโข ราชคหกสฺส เนคมสฺส เอตทโหสิ อยํ โข
เสฏฺฐี คหปติ พหูปกาโร รญฺโญ เจว เนคมสฺส จ อปิจ เวชฺเชหิ
ปจฺจกฺขาโต เอกจฺเจ เวชฺชา เอวมาหํสุ ปญฺจมํ ทิวสํ เสฏฺฐี
คหปติ กาลํ กริสฺสตีติ เอกจฺเจ เวชฺชา เอวมาหํสุ สตฺตมํ ทิวสํ
เสฏฺฐี คหปติ กาลํ กริสฺสตีติ อยํ จ รญฺโญ ชีวโก เวชฺโช ตรุโณ
ภทฺรโก ยนฺนูน มยํ ราชานํ ชีวกํ เวชฺชํ ยาเจยฺยาม เสฏฺฐึ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ภูสาเปตฺวา ฯ ๒ โป. ม. อุปฏฺฐาหิ ฯ
คหปตึ ติกิจฺฉิตุนฺติ ฯ อถโข ราชคหโก เนคโม เยน ราชา
มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ
มาคธํ เสนิยํ พิมฺพิสารํ เอตทโวจ อยํ เทว เสฏฺฐี คหปติ
พหูปกาโร เทวสฺส เจว เนคมสฺส จ อปิจ เวชฺเชหิ ปจฺจกฺขาโต
[๑]- เอกจฺเจ เวชฺชา เอวมาหํสุ ปญฺจมํ ทิวสํ เสฏฺฐี คหปติ
กาลํ กริสฺสตีติ เอกจฺเจ เวชฺชา เอวมาหํสุ สตฺตมํ ทิวสํ เสฏฺฐี
คหปติ กาลํ กริสฺสตีติ สาธุ เทโว ชีวกํ เวชฺชํ อาณาเปตุ
เสฏฺฐึ คหปตึ ติกิจฺฉิตุนฺติ ฯ
{๑๓๒.๒} อถโข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร ชีวกํ
โกมารภจฺจํ อาณาเปสิ คจฺฉ ภเณ ชีวก เสฏฺฐึ คหปตึ ติกิจฺฉาหีติ ฯ
เอวํ เทวาติ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส
พิมฺพิสารสฺส ปฏิสฺสุณิตฺวา เยน เสฏฺฐี คหปติ เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา เสฏฺฐิสฺส คหปติสฺส วิการํ สลฺลกฺเขตฺวา เสฏฺฐึ
คหปตึ เอตทโวจ สจาหนฺตํ คหปติ อโรคํ กเรยฺยํ ๒- กึ เม อสฺส
เทยฺยธมฺโมติ ฯ สพฺพํ สาปเตยฺยญฺจ เต อาจริย โหตุ อหญฺจ เต
ทาโสติ ฯ สกฺขสิ ปน ตฺวํ คหปติ เอเกน ปสฺเสน สตฺต มาเส
นิปชฺชิตุนฺติ ฯ สกฺโกมหํ อาจริย เอเกน ปสฺเสน สตฺต มาเส
นิปชฺชิตุนฺติ ฯ สกฺขสิ ปน ตฺวํ คหปติ ทุติเยน ปสฺเสน สตฺต มาเส
นิปชฺชิตุนฺติ ฯ สกฺโกมหํ อาจริย ทุติเยน ปสฺเสน สตฺต มาเส
@เชิงอรรถ: ๑ โป. โหติ ฯ ๒ ยุ. อโรคาเปยฺยํ ฯ
นิปชฺชิตุนฺติ ฯ สกฺขสิ ๑- ปน ตฺวํ คหปติ อุตฺตาโน สตฺต มาเส
นิปชฺชิตุนฺติ ฯ สกฺโกมหํ อาจริย อุตฺตาโน สตฺต มาเส นิปชฺชิตุนฺติ ฯ
{๑๓๒.๓} อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ เสฏฺฐึ คหปตึ มญฺจเก
นิปชฺชาเปตฺวา ๒- มญฺจเก สมฺพนฺธิตฺวา สีสจฺฉวึ อุปฺปาเฏตฺวา ๓-
สิพฺพินึ วินาเมตฺวา เทฺว ปาณเก นีหริตฺวา ชนสฺส ทสฺเสสิ ปสฺสถ ๔-
อิเม เทฺว ปาณเก เอกํ ขุทฺทกํ เอกํ มหลฺลกํ เย เต อาจริยา
เอวมาหํสุ ปญฺจมํ ทิวสํ เสฏฺฐี คหปติ กาลํ กริสฺสตีติ เตหายํ
มหลฺลโก ปาณโก ทิฏฺโฐ ปญฺจมํ ทิวสํ เสฏฺฐิสฺส คหปติสฺส
มตฺถลุงฺคํ ปริยาทยิสฺสติ มตฺถลุงฺคสฺส ปริยาทานา เสฏฺฐี
คหปติ กาลํ กริสฺสติ สุทิฏฺโฐ เตหิ อาจริเยหิ เยปิ เต อาจริยา
เอวมาหํสุ สตฺตมํ ทิวสํ เสฏฺฐี คหปติ กาลํ กริสฺสตีติ เตหายํ
ขุทฺทโก ปาณโก ทิฏฺโฐ สตฺตมํ ทิวสํ เสฏฺฐิสฺส คหปติสฺส
มตฺถลุงฺคํ ปริยาทยิสฺสติ มตฺถลุงฺคสฺส ปริยาทานา เสฏฺฐี
คหปติ กาลํ กริสฺสติ สุทิฏฺโฐ เตหิปิ ๕- อาจริเยหีติ สิพฺพินึ
สมฺปฏิจฺฉาเทตฺวา ๖- สีสจฺฉวึ สิพฺเพตฺวา อาเลปํ อทาสิ ฯ
{๑๓๒.๔} อถโข เสฏฺฐี คหปติ สตฺตาหสฺส อจฺจเยน
ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ นาหํ อาจริย สกฺโกมิ เอเกน
ปสฺเสน สตฺต มาเส นิปชฺชิตุนฺติ ฯ นนุ เม ตฺวํ คหปติ
ปฏิสฺสุณิ สกฺโกมหํ อาจริย เอเกน ปสฺเสน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สกฺขิสฺสสิ ฯ ๒ โป. นิปาเตตฺวา ฯ ๓ ยุ. อุปฺผาเลตฺวา ฯ ๔ ยุ.
@ปสฺสถยฺโย ฯ ๕ ม. ยุ. ปิสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๖ ยุ. สมฺปาเทตฺวา ฯ
สตฺต มาเส นิปชฺชิตุนฺติ ฯ สจฺจาหํ อาจริย ปฏิสฺสุณึ อปาหํ
มริสฺสามิ นาหํ สกฺโกมิ เอเกน ปสฺเสน สตฺต มาเส นิปชฺชิตุนฺติ ฯ
เตนหิ ตฺวํ คหปติ ทุติเยน ปสฺเสน สตฺต มาเส นิปชฺชาหีติ ฯ
{๑๓๒.๕} อถโข เสฏฺฐี คหปติ สตฺตาหสฺส อจฺจเยน ชีวกํ
โกมารภจฺจํ เอตทโวจ นาหํ อาจริย สกฺโกมิ ทุติเยน ปสฺเสน
สตฺต มาเส นิปชฺชิตุนฺติ ฯ นนุ เม ตฺวํ คหปติ ปฏิสฺสุณิ สกฺโกมหํ
อาจริย ทุติเยน ปสฺเสน สตฺต มาเส นิปชฺชิตุนฺติ ฯ สจฺจาหํ อาจริย
ปฏิสฺสุณึ อปาหํ มริสฺสามิ นาหํ สกฺโกมิ ทุติเยน ปสฺเสน
สตฺต มาเส นิปชฺชิตุนฺติ ฯ เตนหิ ตฺวํ คหปติ อุตฺตาโน สตฺต
มาเส นิปชฺชาหีติ ฯ
{๑๓๒.๖} อถโข เสฏฺฐี คหปติ สตฺตาหสฺส อจฺจเยน ชีวกํ
โกมารภจฺจํ เอตทโวจ นาหํ อาจริย สกฺโกมิ อุตฺตาโน สตฺต
มาเส นิปชฺชิตุนฺติ ฯ นนุ เม ตฺวํ คหปติ ปฏิสฺสุณี สกฺโกมหํ
อาจริย อุตฺตาโน สตฺต มาเส นิปชฺชิตุนฺติ ฯ สจฺจาหํ อาจริย
ปฏิสฺสุณึ อปาหํ มริสฺสามิ นาหํ สกฺโกมิ อุตฺตาโน สตฺต
มาเส นิปชฺชิตุนฺติ ฯ อหญฺเจ ตํ คหปติ น วเทยฺยํ เอตฺตกํปิ
ตฺวํ น นิปชฺเชยฺยาสิ อปิจ ปฏิกจฺเจวาสิ ๑- มยา ญาโต ตีหิ
สตฺตาเหหิ เสฏฺฐี คหปติ อโรโค ภวิสฺสตีติ อุฏฺเฐหิ คหปติ
อโรโคสิ ชานาหิ กึ เม เทยฺยธมฺโมติ ฯ สพฺพํ สาปเตยฺยญฺจ
เต อาจริย โหตุ อหญฺจ เต ทาโสติ ฯ อลํ คหปติ มา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ปฏิคจฺเจว ฯ
เม ตฺวํ สพฺพํ สาปเตยฺยํ อทาสิ มา จ เม ทาโส รญฺโญ
สตสหสฺสํ เทหิ มยฺหํ สตสหสฺสนฺติ ฯ อถโข เสฏฺฐี คหปติ
อโรโค สมาโน รญฺโญ สตสหสฺสํ อทาสิ ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส
สตสหสฺสํ ฯ
[๑๓๓] เตน โข ปน สมเยน พาราณเสยฺยกสฺส เสฏฺฐิปุตฺตสฺส
โมกฺขจิกาย กีฬนฺตสฺส อนฺตคณฺฐาพาโธ โหติ ฯ เตน ๑- ยาคุปิ
ปีตา น สมฺมาปริณามํ คจฺฉติ ภตฺตํปิ ภุตฺตํ น สมฺมาปริณามํ
คจฺฉติ อุจฺจาโรปิ ปสฺสาโวปิ น ปคุโณ ฯ โส เตน กิโส โหติ
ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต ฯ
อถโข พาราณเสยฺยกสฺส เสฏฺฐิสฺส เอตทโหสิ มยฺหํ โข ปุตฺตสฺส
ตาทิโส อาพาโธ ยาคุปิ ปีตา น สมฺมาปริณามํ คจฺฉติ ภตฺตํปิ
ภุตฺตํ น สมฺมาปริณามํ คจฺฉติ อุจฺจาโรปิ ปสฺสาโวปิ น ปคุโณ
โส เตน กิโส ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต
ธมนิสนฺถตคตฺโต ยนฺนูนาหํ ราชคหํ คนฺตฺวา ราชานํ ชีวกํ
เวชฺชํ ยาเจยฺยํ ปุตฺตํ เม ติกิจฺฉิตุนฺติ ฯ
{๑๓๓.๑} อถ โข พาราณเสยฺยโก เสฏฺฐี ราชคหํ คนฺตฺวา เยน
ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ
มาคธํ เสนิยํ พิมฺพิสารํ เอตทโวจ มยฺหํ โข เทว ปุตฺตสฺส ตาทิโส
อาพาโธ ยาคุปิ ปิตา น สมฺมาปริณามํ คจฺฉติ ภตฺตํปิ ภุตฺตํ น
สมฺมาปริณามํ คจฺฉติ อุจฺจาโรปิ ปสฺสาโวปิ น ปคุโณ โส เตน กิโส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เยน ฯ
ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต สาธุ
เทโว ชีวกํ เวชฺชํ อาณาเปตุ ปุตฺตํ เม ติกิจฺฉิตุนฺติ ฯ
{๑๓๓.๒} อถโข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร ชีวกํ
โกมารภจฺจํ อาณาเปสิ คจฺฉ ภเณ ชีวก พาราณสึ คนฺตฺวา
พาราณเสยฺยกํ เสฏฺฐิปุตฺตํ ติกิจฺฉาหีติ ฯ เอวํ เทวาติ โข ชีวโก
โกมารภจฺโจ รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส ปฏิสฺสุณิตฺวา
พาราณสึ คนฺตฺวา เยน พาราณเสยฺยโก เสฏฺฐิปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา พาราณเสยฺยกสฺส เสฏฺฐิปุตฺตสฺส วิการํ สลฺลกฺเขตฺวา
ชนํ อุสฺสาเรตฺวา ติโรกรณึ ปริกฺขิปิตฺวา ถมฺเภ อุปนิพนฺธิตฺวา ๑-
ภริยํ ปุรโต ฐเปตฺวา อุทรจฺฉวึ อุปฺปาเฏตฺวา ๒- อนฺตคณฺฐึ นีหริตฺวา
ภริยาย ทสฺเสสิ ปสฺส เต สามิกสฺส อาพาธํ อิมินา ยาคุปิ ปีตา
น สมฺมาปริณามํ คจฺฉติ ภตฺตํปิ ภุตฺตํ น สมฺมาปริณามํ คจฺฉติ
อุจฺจาโรปิ ปสฺสาโวปิ น ปคุโณ อิมินายํ กิโส ลูโข ทุพฺพณฺโณ
อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโตติ อนฺตคณฺฐึ วินิเวเฐตฺวา
อนฺตานิ ปฏิปเวเสตฺวา อุทรจฺฉวึ สิพฺเพตฺวา อาเลปํ อทาสิ ฯ
{๑๓๓.๓} อถโข พาราณเสยฺยโก เสฏฺฐิปุตฺโต นจิรสฺเสว อโรโค
อโหสิ ฯ อถโข พาราณเสยฺยโก เสฏฺฐี ปุตฺโต เม อโรโค ฐิโตติ
ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส โสฬส สหสฺสานิ ปาทาสิ ฯ อถโข ชีวโก
โกมารภจฺโจ ตานิ โสฬส สหสฺสานิ อาทาย ปุนเทว ราชคหํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อุพฺพนฺธิตฺวา ฯ ๒ ยุ. อุปฺผาเลตฺวา ฯ
ปจฺจาคจฺฉิ ฯ
[๑๓๔] เตน โข ปน สมเยน อุชฺเชนิยํ ๑- รญฺโญ ปชฺโชตสฺส
ปณฺฑุโรคาพาโธ โหติ ฯ พหู มหนฺตา มหนฺตา ทิสาปาโมกฺขา
เวชฺชา อาคนฺตฺวา ติกิจฺฉนฺตา นาสกฺขึสุ อโรคํ กาตุํ พหุํ
หิรญฺญํ อาทาย อคมํสุ ฯ อถโข ราชา ปชฺโชโต รญฺโญ
มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส สนฺติเก ทูตํ ปาเหสิ มยฺหํ โข
เทว ๒- ตาทิโส อาพาโธ สาธุ เทโว ชีวกํ เวชฺชํ อาณาเปตุ
โส มํ ติกิจฺฉิสฺสตีติ ฯ
{๑๓๔.๑} อถโข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร ชีวกํ
โกมารภจฺจํ อาณาเปสิ คจฺฉ ภเณ ชีวก อุชฺเชนึ คนฺตฺวา ราชานํ
ปชฺโชตํ ติกิจฺฉาหีติ ฯ เอวํ เทวาติ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ รญฺโญ
มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส ปฏิสฺสุณิตฺวา อุชฺเชนึ คนฺตฺวา
เยน ราชา ปชฺโชโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา รญฺโญ ปชฺโชตสฺส
วิการํ สลฺลกฺเขตฺวา ราชานํ ปชฺโชตํ เอตทโวจ [๓]- สปฺปึ เทว
นิปฺปจิสฺสามิ ตํ เทโว ปิวิสฺสตีติ ฯ อลํ ภเณ ชีวก ยนฺเต สกฺกา
วินา สปฺปินา อโรคํ กาตุํ ตํ กโรหิ เชคุจฺฉํ เม สปฺปิ ปฏิกฺกูลนฺติ ฯ
อถโข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เอตทโหสิ อิมสฺส โข รญฺโญ ตาทิโส
อาพาโธ น สกฺกา มยา ๔- วินา สปฺปินา อโรคํ กาตุํ ยนฺนูนาหํ สปฺปึ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อยํ ปาโฐ น โหติ ฯ ๒ ม. ยุ. เทวาติ ปาฐปทํ น ทิสฺสติ ฯ
@๓ ม. สปฺปึ เทหิ ฯ ๔ ยุ. อยํ ปาโฐ น ปญฺญายติ ฯ
นิปฺปเจยฺยํ กสาววณฺณํ กสาวคนฺธํ กสาวรสนฺติ ฯ อถโข ชีวโก
โกมารภจฺโจ นานาเภสชฺเชหิ สปฺปึ นิปฺปจิ กสาววณฺณํ กสาวคนฺธํ
กสาวรสํ ฯ อถโข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เอตทโหสิ อิมสฺส
โข รญฺโญ สปฺปิ ปีตํ ปริณาเมนฺตํ อุทฺเทกํ ทสฺสติ จณฺฑายํ
ราชา ฆาตาเปยฺยาปิ ๑- มํ ยนฺนูนาหํ ปฏิกจฺเจว อาปุจฺเฉยฺยนฺติ ฯ
{๑๓๔.๒} อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ เยน ราชา ปชฺโชโต
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ ปชฺโชตํ เอตทโวจ มยํ โข
เทว เวชฺชา นาม ตาทิเสน มุหุตฺเตน มูลานิ อุทฺธราม เภสชฺชานิ
สํหราม สาธุ เทโว วาหนาคาเรสุ จ ทฺวาเรสุ จ อาณาเปตุ เยน
วาหเนน ชีวโก อิจฺฉติ เตน วาหเนน คจฺฉตุ เยน ทฺวาเรน อิจฺฉติ
เตน ทฺวาเรน คจฺฉตุ ยํ กาลํ อิจฺฉติ ตํ กาลํ คจฺฉตุ ยํ
กาลํ อิจฺฉติ ตํ กาลํ ปวิสตูติ ฯ
{๑๓๔.๓} อถโข ราชา ปชฺโชโต วาหนาคาเรสุ จ ทฺวาเรสุ จ
อาณาเปสิ เยน วาหเนน ชีวโก อิจฺฉติ เตน วาหเนน คจฺฉตุ เยน
ทฺวาเรน อิจฺฉติ เตน ทฺวาเรน คจฺฉตุ ยํ กาลํ อิจฺฉติ ตํ กาลํ คจฺฉตุ
ยํ กาลํ อิจฺฉติ ตํ กาลํ ปวิสตูติ ฯ เตน โข ปน สมเยน รญฺโญ ปชฺโชตสฺส
ภทฺทวติกา นาม หตฺถินิกา ปญฺญาสโยชนิกา โหติ ฯ อถโข ชีวโก
โกมารภจฺโจ รญฺโญ ปชฺโชตสฺส ตํ สปฺปึ อุปนาเมสิ กสาวํ เทโว
ปิวตูติ ฯ อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ ราชานํ ปชฺโชตํ สปฺปึ ปาเยตฺวา
หตฺถิสาลํ คนฺตฺวา ภทฺทวติกาย หตฺถินิกาย นครมฺหา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ฆาตาเปยฺยาสิมํ ฯ
นิปฺปติ ฯ อถโข รญฺโญ ปชฺโชตสฺส ตํ สปฺปิ ปีตํ ปริณาเมนฺตํ
อุทฺเทกํ อทาสิ ฯ อถโข ราชา ปชฺโชโต มนุสฺเส เอตทโวจ
ทุฏฺเฐน ภเณ ชีวเกน สปฺปึ ปายิโตมฺหิ เตนหิ ภเณ ชีวกํ
เวชฺชํ วิจินาถาติ ฯ ภทฺทวติกาย เทว หตฺถินิกาย นครมฺหา
นิปฺปโตติ ๑- ฯ เตน โข ปน สมเยน รญฺโญ ปชฺโชตสฺส กาโก
นาม ทาโส สฏฺฐิโยชนิโก โหติ อมนุสฺเสน ปฏิจฺจ ชาโต ฯ
อถโข ราชา ปชฺโชโต กากํ ทาสํ อาณาเปสิ คจฺฉ ภเณ
กาก ชีวกํ เวชฺชํ นิวตฺเตหิ ราชา ตํ อาจริย นิวตฺตาเปตีติ
เอเต โข ภเณ กาก เวชฺชา นาม พหุมายา มา จสฺส กิญฺจิ
ปฏิคฺคเหสีติ ฯ
{๑๓๔.๔} อถโข กาโก ทาโส ชีวกํ โกมารภจฺจํ อนฺตรามคฺเค
โกสมฺพิยํ สมฺภาเวสิ ปาตราสํ กโรนฺตํ ฯ อถโข กาโก ทาโส
ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ ราชา ตํ อาจริย นิวตฺตาเปตีติ ฯ
อาคเมหิ ภเณ กาก ยาว ภุญฺชามิ ๒- หนฺท ภเณ กาก
ภุญฺชสฺสูติ ฯ อลํ อาจริย รญฺญามฺหิ อาณตฺโต เอเต โข
ภเณ กาก เวชฺชา นาม พหุมายา มา จสฺส กิญฺจิ ปฏิคฺคเหสีติ ฯ
เตน โข ปน สมเยน ชีวโก โกมารภจฺโจ นเขน เภสชฺชํ
โอลุมฺเปตฺวา อามลกญฺจ ขาทติ ปานียญฺจ ปิวติ ฯ อถโข ชีวโก
โกมารภจฺโจ กากํ ทาสํ เอตทโวจ หนฺท ภเณ กาก อามลกญฺจ
ขาท ปานียญฺจ ปิวสฺสูติ ฯ อถโข กาโก ทาโส อยํ โข เวชฺโช
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. นิปฺปติโตติ ฯ ๒ ยุ. ภุญฺชาม ฯ
อามลกญฺจ ขาทติ ปานียญฺจ ปิวติ น อรหติ กิญฺจิ ปาปกํ
โหตุนฺติ ๑- อุปฑฺฒามลกญฺจ ขาทิ ปานียญฺจ อปายิ ฯ ตสฺส ตํ
อุปฑฺฒามลกํ ขาทิตํ ตตฺเถว นิจฺฉาเรสิ ฯ อถโข กาโก ทาโส
ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ อตฺถิ เม อาจริย ชีวิตนฺติ ฯ มา
ภเณ กาก ภายิ ตฺวญฺเจว อโรโค ภวิสฺสสิ ราชา จ จณฺโฑ
โส ราชา ฆาตาเปยฺยาปิ มํ เตนาหํ น นิวตฺตามีติ ภทฺทวติกํ
หตฺถินิกํ กากสฺส นิยฺยาเทตฺวา เยน ราชคหํ เตน ปกฺกามิ
อนุปุพฺเพน เยน ราชคหํ เยน ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส
พิมฺพิสารสฺส เอตมตฺถํ อาโรเจสิ ฯ สุฏฺฐุ ภเณ ชีวก อกาสิ
ยํปิ น นิวตฺโต จณฺโฑ โส ราชา ฆาตาเปยฺยาปิ ตนฺติ ฯ
อถโข ราชา ปชฺโชโต อโรโค สมาโน ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส
สนฺติเก ทูตํ ปาเหสิ อาคจฺฉตุ ชีวโก วรํ ทสฺสามีติ ฯ อลํ
เทว ๒- อธิการํ เม เทโว สรตูติ ฯ
{๑๓๔.๕} เตน โข ปน สมเยน รญฺโญ ปชฺโชตสฺส สิเวยฺยกํ
ทุสฺสยุคํ อุปฺปนฺนํ โหติ พหุนฺนํ ทุสฺสานํ พหุนฺนํ ทุสฺสยุคานํ
พหุนฺนํ ทุสฺสยุคสตานํ พหุนฺนํ ทุสฺสยุคสหสฺสานํ พหุนฺนํ
ทุสฺสยุคสตสหสฺสานํ อคฺคญฺจ เสฏฺฐญฺจ ปาโมกฺขญฺจ
อุตฺตมญฺจ ปวรญฺจ ฯ อถโข ราชา ปชฺโชโต ตํ สิเวยฺยกํ
ทุสฺสยุคํ ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส ปาเหสิ ฯ อถโข
@เชิงอรรถ: ๑ โป. กาตุนฺติ ฯ ๒ โป. ม. ยุ. อยฺโย ฯ
ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เอตทโหสิ อิทํ โข เม สิเวยฺยกํ
ทุสฺสยุคํ รญฺญา ปชฺโชเตน ปหิตํ พหุนฺนํ ทุสฺสานํ พหุนฺนํ
ทุสฺสยุคานํ พหุนฺนํ ทุสฺสยุคสตานํ พหุนฺนํ ทุสฺสยุคสหสฺสานํ
พหุนฺนํ ทุสฺสยุคสตสหสฺสานํ อคฺคญฺจ เสฏฺฐญฺจ ปาโมกฺขญฺจ
อุตฺตมญฺจ ปวรญฺจ นยิมํ อญฺโญ โกจิ ปจฺจารหติ ปริภุญฺชิตุํ ๑-
อญฺญตฺร เตน ภควตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน รญฺญา วา
มาคเธน เสนิเยน พิมฺพิสาเรนาติ ฯ
[๑๓๕] เตน โข ปน สมเยน ภควโต กาโย โทสาภิสนฺโน
โหติ ฯ อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ
โทสาภิสนฺโน โข อานนฺท ตถาคตสฺส กาโย อิจฺฉติ ตถาคโต วิเรจนํ
ปาตุนฺติ ฯ อถโข อายสฺมา อานนฺโท เยน ชีวโก โกมารภจฺโจ
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ
โทสาภิสนฺโน โข อาวุโส ชีวก ตถาคตสฺส กาโย อิจฺฉติ ตถาคโต
วิเรจนํ ปาตุนฺติ ฯ เตนหิ ภนฺเต อานนฺท ภควโต กายํ กติปาหํ
สิเนเหถาติ ฯ
{๑๓๕.๑} อถโข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต กายํ กติปาหํ
สิเนเหตฺวา เยน ชีวโก โกมารภจฺโจ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ สินิทฺโธ โข อาวุโส ชีวก ตถาคตสฺส
กาโย ยสฺสทานิ กาลํ มญฺญสีติ ฯ อถโข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส
เอตทโหสิ น โข เม ตํ ปฏิรูปํ โยหํ ภควโต โอฬาริกํ วิเรจนํ
ทเทยฺยํ ๒- ยนฺนูนาหํ ๓- ตีณิ อุปฺปลหตฺถานิ นานาเภสชฺเชหิ
ปริภาเวตฺวา ตถาคตสฺส อุปนาเมยฺยนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. ยุ. ทเทยฺยนฺติ ฯ
@๓ ม. ยุ. ยนฺนูนาหํ ฯเปฯ โกมารภจฺโจติ น ทิสฺสติ ฯ
อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ ตีณิ อุปฺปลหตฺถานิ นานาเภสชฺเชหิ
ปริภาเวตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํ
อุปฺปลหตฺถํ ภควโต อุปนาเมสิ อิมํ ภนฺเต ภควา ปฐมํ
อุปฺปลหตฺถํ อุปสิงฺฆตุ อิทํ ภควนฺตํ ทสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสตีติ
ทุติยํ อุปฺปลหตฺถํ ภควโต อุปนาเมสิ อิมํ ภนฺเต ภควา ทุติยํ
อุปฺปลหตฺถํ อุปสิงฺฆตุ อิทํ ภควนฺตํ ทสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสตีติ
ตติยํ อุปฺปลหตฺถํ ภควโต อุปนาเมสิ อิมํ ภนฺเต ภควา ตติยํ
อุปฺปลหตฺถํ อุปสิงฺฆตุ อิทํ ภควนฺตํ ทสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสติ เอวํ
ภควโต สมตึสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตีติ ฯ
{๑๓๕.๒} อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควโต สมตึสาย
วิเรจนํ ทตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
อถโข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส พหิทฺวารโกฏฺฐกา นิกฺขนฺตสฺส
เอตทโหสิ มยา โข ภควโต สมตึสาย วิเรจนํ ทินฺนํ โทสาภิสนฺโน
ตถาคตสฺส กาโย น ภควนฺตํ สมตึสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสติ เอกูนตึสกฺขตฺตุํ
ภควนฺตํ วิเรเจสฺสติ อปิจ ภควา วิริตฺโต นหายิสฺสติ นหาตํ ภควนฺตํ
สกึ วิเรเจสฺสติ เอวํ ภควโต สมตึสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตีติ ฯ
{๑๓๕.๓} อถ โข ภควา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เจตสา
เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ อิธานนฺท
ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส พหิทฺวารโกฏฺฐกา นิกฺขนฺตสฺส เอตทโหสิ
มยา โข ภควโต สมตึสาย วิเรจนํ ทินฺนํ โทสาภิสนฺโน ตถาคตสฺส
กาโย น ภควนฺตํ สมตึสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสติ เอกูนตึสกฺขตฺตุํ
ภควนฺตํ วิเรเจสฺสติ อปิจ ภควา วิริตฺโต นหายิสฺสติ นหาตํ
ภควนฺตํ สกึ วิเรเจสฺสติ เอวํ ภควโต สมตึสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตีติ
เตนหานนฺท อุณฺโหทกํ ปฏิยาเทหีติ ๑- ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา
อานนฺโท ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา อุโณฺหทกํ ปฏิยาเทสิ ฯ
{๑๓๕.๔} อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควนฺตํ เอตทโวจ วิริตฺโต ภนฺเต
ภควาติ ฯ วิริตฺโตมฺหิ ชีวกาติ ฯ อิธ มยฺหํ ภนฺเต พหิทฺวารโกฏฺฐกา
นิกฺขนฺตสฺส เอตทโหสิ มยา โข ภควโต สมตึสาย วิเรจนํ ทินฺนํ
โทสาภิสนฺโน ตถาคตสฺส กาโย น ภควนฺตํ สมตึสกฺขตฺตุํ
วิเรเจสฺสติ เอกูนตึสกฺขตฺตุํ ภควนฺตํ วิเรเจสฺสติ อปิจ ภควา
วิริตฺโต นหายิสฺสติ นหาตํ ภควนฺตํ สกึ วิเรเจสฺสติ เอวํ
ภควโต สมตึสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตีติ นหายตุ ภนฺเต ภควา
นหายตุ สุคโตติ ฯ อถโข ภควา อุโณฺหทกํ นหายิ นหาตํ
ภควนฺตํ สกึ วิเรเจสิ เอวํ ภควโต สมตึสาย วิเรจนํ อโหสิ ฯ
{๑๓๕.๕} อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควนฺตํ เอตทโวจ ยาว
ภนฺเต ภควโต กาโย ปกตตฺโต โหติ อลํ ยูสปิณฺฑเกนาติ ฯ
อถโข ภควโต กาโย นจิรสฺเสว ปกตตฺโต อโหสิ ฯ อถโข ชีวโก
โกมารภจฺโจ ตํ สิเวยฺยกํ ทุสฺสยุคํ อาทาย เยน ภควา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปฏิยาเทถาติ ฯ
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควนฺตํ เอตทโวจ
เอกาหํ ภนฺเต ภควนฺตํ วรํ ยาจามีติ ฯ อติกฺกนฺตวรา โข ชีวก
ตถาคตาติ ฯ ยญฺจ ภนฺเต กปฺปติ ยญฺจ อนวชฺชนฺติ ฯ วเทหิ
ชีวกาติ ฯ ภควา ภนฺเต ปํสุกูลิโก ภิกฺขุสงฺโฆ จ อิทํ เม ภนฺเต
สิเวยฺยกํ ทุสฺสยุคํ รญฺญา ปชฺโชเตน ปหิตํ พหุนฺนํ ทุสฺสานํ
พหุนฺนํ ทุสฺสยุคานํ พหุนฺนํ ทุสฺสยุคสตานํ พหุนฺนํ ทุสฺสยุคสหสฺสานํ
พหุนฺนํ ทุสฺสยุคสตสหสฺสานํ อคฺคญฺจ เสฏฺฐญฺจ ปาโมกฺขญฺจ
อุตฺตมญฺจ ปวรญฺจ ปฏิคฺคณฺหาตุ เม ภนฺเต ภควา สิเวยฺยกํ
ทุสฺสยุคํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส จ คหปติจีวรํ อนุชานาตูติ ฯ ปฏิคฺคเหสิ
ภควา สิเวยฺยกํ ทุสฺสยุคํ ฯ
{๑๓๕.๖} อถโข ภควา ชีวกํ โกมารภจฺจํ ธมฺมิยา กถาย
สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ ฯ อถโข ชีวโก
โกมารภจฺโจ ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต
สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ อถโข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน
เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ อนุชานามิ
ภิกฺขเว คหปติจีวรํ โย อิจฺฉติ ปํสุกูลิโก โหตุ โย อิจฺฉติ
คหปติจีวรํ สาทิยตุ อิตรีตเรน จาหํ ๑- ภิกฺขเว สนฺตุฏฺฐึ
วณฺเณมีติ ฯ
[๑๓๖] อสฺโสสุํ โข ราชคเห มนุสฺสา ภควตา กิร ภิกฺขูนํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. อิตริตเรน ปาหํ ฯ
คหปติ วรํ อนุญฺญาตนฺติ ฯ เต จ มนุสฺสา หฏฺฐา อเหสุํ อุทคฺคา
อิทานิ โข มยํ ทานานิ ทสฺสาม ปุญฺญานิ กริสฺสาม ยโต
ภควตา ภิกฺขูนํ คหปติจีวรํ อนุญฺญาตนฺติ ฯ เอกาเหเนว ราชคเห
พหูนิ จีวรสหสฺสานิ อุปฺปชฺชึสุ ฯ อสฺโสสุํ โข ชานปทา มนุสฺสา
ภควตา กิร ภิกฺขูนํ คหปติจีวรํ อนุญฺญาตนฺติ ฯ เต จ มนุสฺสา
หฏฺฐา อเหสุํ อุทคฺคา อิทานิ โข มยํ ทานานิ ทสฺสาม ปุญฺญานิ
กริสฺสาม ยโต ภควตา ภิกฺขูนํ คหปติจีวรํ อนุญฺญาตนฺติ ฯ
เอกาเหเนว ชนปเทปิ พหูนิ จีวรสหสฺสานิ อุปฺปชฺชึสุ ฯ
[๑๓๗] เตน โข ปน สมเยน สงฺฆสฺส ปาวาโร อุปฺปนฺโน
โหติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว
ปาวารนฺติ ฯ โกเสยฺยปาวาโร อุปฺปนฺโน โหติ ฯ อนุชานามิ
ภิกฺขเว โกเสยฺยปาวารนฺติ ฯ โกชวํ อุปฺปนฺนํ โหติ ฯ อนุชานามิ
ภิกฺขเว โกชวนฺติ ฯ
ปฐมภาณวารํ นิฏฺฐิตํ ๑- ฯ
[๑๓๘] เตน โข ปน สมเยน กาสีราชา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส
อฑฺฒกาสิยํ ๒- กมฺพลํ ปาเหสิ อุปฑฺฒกาสีนํ อุปมานํ ๓- ฯ
อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ ตํ อฑฺฒกาสิยํ กมฺพลํ อาทาย
เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ชีวโก โกมารภจฺโจ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปฐมภาณวาโร นิฏฺฐิโต ฯ ๒ ม. ยุ. อฑฺฒกาสิกํ ฯ ๓ ม. ยุ. ขมมานํ ฯ
ภควนฺตํ เอตทโวจ อยํ เม ภนฺเต อฑฺฒกาสิโย กมฺพโล
กาสิรญฺญา ปหิโต อุปฑฺฒกาสีนํ อุปมาโน ๑- ปฏิคฺคณฺหาตุ เม
ภนฺเต ภควา กมฺพลํ ยํ มม อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ ฯ
ปฏิคฺคเหสิ ภควา กมฺพลํ ฯ อถโข ภควา ชีวกํ โกมารภจฺจํ
ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ ฯ
อถโข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต
สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ อถโข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ
ปกรเณ ๒- ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ อนุชานามิ ภิกฺขเว
กมฺพลนฺติ ฯ
[๑๓๙] เตน โข ปน สมเยน สงฺฆสฺส อุจฺจาวจานิ จีวรานิ
อุปฺปชฺชนฺติ ๓- ฯ อถโข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ กึ นุ โข ภควตา จีวรํ
อนุญฺญาตํ กึ อนนุญฺญาตนฺติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ
อนุชานามิ ภิกฺขเว ฉ จีวรานิ โขมํ กปฺปาสิกํ โกเสยฺยํ กมฺพลํ
สาณํ ภงฺคนฺติ ฯ เตน โข ปน สมเยน เย เต ภิกฺขู คหปติจีวรํ
สาทิยนฺติ เต กุกฺกุจฺจายนฺตา ปํสุกูลํ น สาทิยนฺติ เอกํเยว
ภควตา จีวรํ อนุญฺญาตํ น เทฺวติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ
อาโรเจสุํ ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว คหปติจีวรํ สาทิยนฺเตน ปํสุกูลํปิ
สาทิตุํ ๔- ตทุภเยน จาหํ ๕- ภิกฺขเว สนฺตุฏฺฐึ วณฺเณมีติ ฯ
[๑๔๐] เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู โกสเลสุ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. คมมาโน ฯ ๒ ยุ. เอตสฺมึ ปกรเณติ ปาฐทฺวยํ นตฺถิ ฯ ๓ ม.
@อุปฺปนฺนานิ โหนฺติ ฯ ๔ ม. สาทิยิตุํ ฯ ๕ โป. ม. ยุ. ปาหํ ฯ
ชนปเทสุ อทฺธานมคฺคปฏิปนฺนา โหนฺติ ฯ เอกจฺเจ ภิกฺขู สุสานํ
โอกฺกมึสุ ปํสุกูลาย เอกจฺเจ ภิกฺขู นาคเมสุํ ฯ เย เต ภิกฺขู
สุสานํ โอกฺกมึสุ ปํสุกูลาย เต ปํสุกูลานิ ลภึสุ ฯ เย เต ภิกฺขู
นาคเมสุํ เต เอวมาหํสุ อมฺหากํปิ อาวุโส ภาคํ เทถาติ ฯ
เต เอวมาหํสุ น มยํ อาวุโส ตุมฺหากํ ภาคํ ทสฺสาม กิสฺส
ตุเมฺห นาคมิตฺถาติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ อนุชานามิ
ภิกฺขเว นาคเมนฺตานํ นากามา ภาคํ ทาตุนฺติ ฯ
{๑๔๐.๑} เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู โกสเลสุ
ชนปเทสุ อทฺธานมคฺคปฏิปนฺนา โหนฺติ ฯ เอกจฺเจ ภิกฺขู
สุสานํ โอกฺกมึสุ ปํสุกูลาย เอกจฺเจ ภิกฺขู อาคเมสุํ ฯ เย เต
ภิกฺขู สุสานํ โอกฺกมึสุ ปํสุกูลาย เต ปํสุกูลานิ ลภึสุ ฯ เย เต
ภิกฺขู อาคเมสุํ เต เอวมาหํสุ อมฺหากํปิ อาวุโส ภาคํ เทถาติ ฯ
เต เอวมาหํสุ น มยํ อาวุโส ตุมฺหากํ ภาคํ ทสฺสาม กิสฺส ตุเมฺห
น โอกฺกมิตฺถาติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ อนุชานามิ
ภิกฺขเว อาคเมนฺตานํ อกามา ภาคํ ทาตุนฺติ ฯ
{๑๔๐.๒} เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู โกสเลสุ
ชนปเทสุ อทฺธานมคฺคปฏิปนฺนา โหนฺติ ฯ เอกจฺเจ ภิกฺขู ปฐมํ
สุสานํ โอกฺกมึสุ ปํสุกูลาย เอกจฺเจ ภิกฺขู ปจฺฉา โอกฺกมึสุ ฯ
เย เต ภิกฺขู ปฐมํ สุสานํ โอกฺกมึสุ ปํสุกูลาย เต ปํสุกูลานิ ลภึสุ ฯ
เย เต ภิกฺขู ปจฺฉา โอกฺกมึสุ เต น ลภึสุ ฯ เต เอวมาหํสุ อมฺหากํปิ
อาวุโส ภาคํ เทถาติ ฯ เต เอวมาหํสุ น มยํ อาวุโส ตุมฺหากํ
ภาคํ ทสฺสาม กิสฺส ตุเมฺห ปจฺฉา โอกฺกมิตฺถาติ ฯ ภควโต
เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว ปจฺฉา โอกฺกมนฺตานํ ๑-
นากามา ภาคํ ทาตุนฺติ ฯ
{๑๔๐.๓} เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู โกสเลสุ
ชนปเทสุ อทฺธานมคฺคปฏิปนฺนา โหนฺติ ฯ เต สทิสา สุสานํ
โอกฺกมึสุ ปํสุกูลาย ฯ เอกจฺเจ ภิกฺขู ปํสุกูลานิ ลภึสุ เอกจฺเจ
ภิกฺขู น ลภึสุ ฯ เย เต ภิกฺขู น ลภึสุ เต เอวมาหํสุ อมฺหากํปิ
อาวุโส ภาคํ เทถาติ ฯ เต เอวมาหํสุ น มยํ อาวุโส ตุมฺหากํ
ภาคํ ทสฺสาม กิสฺส ตุเมฺห น ลภิตฺถาติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ
อาโรเจสุํ ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว สทิสานํ โอกฺกมนฺตานํ อกามา
ภาคํ ทาตุนฺติ ฯ
{๑๔๐.๔} เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู โกสเลสุ
ชนปเทสุ อทฺธานมคฺคปฏิปนฺนา โหนฺติ ฯ เต กติกํ กตฺวา สุสานํ
โอกฺกมึสุ ปํสุกูลาย ฯ เอกจฺเจ ภิกฺขู ปํสุกูลานิ ลภึสุ เอกจฺเจ
ภิกฺขู น ลภึสุ ฯ เย เต ภิกฺขู น ลภึสุ เต เอวมาหํสุ อมฺหากํปิ
อาวุโส ภาคํ เทถาติ ฯ เต เอวมาหํสุ น มยํ อาวุโส ตุมฺหากํ
ภาคํ ทสฺสาม กิสฺส ตุเมฺห น ลภิตฺถาติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ
อาโรเจสุํ ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว กติกํ กตฺวา โอกฺกมนฺตานํ
อกามา ภาคํ ทาตุนฺติ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้าที่ ๑๖๕-๑๙๕.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=5&item=127&items=14
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=5&item=127&items=14&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=5&item=127&items=14
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=5&item=127&items=14
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=5&i=127
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๕
https://84000.org/tipitaka/read/?index_5
https://84000.org/tipitaka/english/?index_5
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
