ตสฺสุทฺทานํ ฯ
[๒๓๗] จมฺปายํ ภควา อาสิ วตฺถุ วาสภคามเก
อาคนฺตุกานํ อุสฺสุกฺกํ อกาสิ อิจฺฉิตพฺพเก ๓-
ปกตญฺญุโนติ ญตฺวา อุสฺสุกฺกํ น กรี ตทา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. จมฺเปยฺยกฺขนฺธโก นวโม ฯ ๓ โป. อิจฺฉิตพฺพโก ฯ
อุกฺขิตฺโต น กโรตีติ อคมา ๑- ชินสนฺติเก ฯ
อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ สมคฺคํ อธมฺเมน จ
ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ จ ปฏิรูปเกน วคฺคิกํ
ปฏิรูปเกน สมคฺคํ เอโก อุกฺขิปเตกกํ
เอโก จ เทฺว สมฺพหุเล สงฺฆํ อุกฺขิปเตกโต ๒-
ทุเวปิ สมฺพหุลาปิ สงฺโฆ สงฺฆํ จ อุกฺขิปิ
สพฺพญฺญู ปวโร สุตฺวา อธมฺมนฺติ ปฏิกฺขิปิ ฯ
ญตฺติวิปนฺนํ ยํ กมฺมํ สมฺปนฺนํ อนุสาวนํ
อนุสฺสาวนวิปนฺนํ สมฺปนฺนํ ญตฺติยา จ ยํ
อุภเยน วิปนฺนญฺจ อญฺญตฺร ธมฺมเมว จ
วินยํ ๓- สตฺถุ ปฏิกุฏฺฐํ กุปฺปํ อฏฺฐานรูปกํ ๔-
อธมฺมวคฺคสมคฺคํ ปฏิรูเปน เย ทุเว ๕-
ธมฺเมเนว จ สามคฺคึ อนุญฺญาสิ ตถาคโต ฯ
จตุวคฺโค ปญฺจวคฺโค ทสวคฺโค จ วีสติ
อติเรกวีสติวคฺโค ๖- สงฺโฆ ปญฺจวิโธ ตถา ฯ
ฐเปตฺวา อุปสมฺปทํ ยญฺจ กมฺมํ ปวารณํ
อพฺภานกมฺเมน สห จตุวคฺเคหิ กมฺมิโก ฯ
ทุเว กมฺเม ฐเปตฺวาน มชฺฌเทสุปสมฺปทํ ๗-
อพฺภานํ ปญฺจวคฺคิโก สพฺพกมฺเมสุ กมฺมิโก ฯ
อพฺภาเนกํ ฐเปตฺวาน เย ภิกฺขู ทสวคฺคิกา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สาคมา ฯ ๒ โป. อุกฺขิปเสคกโก ฯ ม. อุกฺขิปเตกโก ฯ ๓ ยุ. วินา ฯ
@๔ ม. ยุ. อุฏฺฐานารหิกํ ฯ ๕ ม. ธมฺมปฏิรูปานิ เย ทุเว ฯ ยุ. ปฏิรูปานิ เย ทุเว ฯ
@๖ ม. ยุ. ปโรวิสติวคฺโค จ ฯ ๗ ยุ. มชฺเฌ เทสุปสมฺปทา ฯ
สพฺพกมฺมกโร สงฺโฆ วีโส สพฺพตฺถ กมฺมิโก ฯ
ภิกฺขุนี สิกฺขมานา จ สามเณโร สามเณริกา ๑-
ปจฺจกฺขาตนฺติมวตฺถู ๒- อุกฺขิตฺตาปตฺติทสฺสเน
อปฺปฏิกมฺมทิฏฺฐิยา ปณฺฑกเถยฺยสํวาสกํ ๓-
ติตฺถิยติรจฺฉานคตํ มาตุ ปิตุ จ ฆาตกํ
อรหํ ภิกฺขุนีทูสึ เภทกํ โลหิตุปาทกํ ๔-
พฺยญฺชนํ นานาสํวาสํ ๕- นานาสีมาย อิทฺธิยา
ยสฺส สงฺโฆ กเร กมฺมํ โหนฺติ ๖- เต จตุวีสติ
สมฺพุทฺเธน ปฏิกฺขิตฺตา น เหเต คณปูรกา
ปาริวาสิกจตุตฺโถ ปริวาสํ ทเทยฺย วา
มูลมานตฺตมพฺเภยฺย ๗- อกมฺมํ น จ กรณํ
มูลอรหมานตฺตํ อพฺภานารหเมว จ
อกมฺมการกา ๘- ปญฺจ สมฺพุทฺเธน ปกาสิตา ฯ
ภิกฺขุนี สิกฺขมานา จ สามเณโร สามเณริกา
ปจฺจกฺขนฺติมอุมฺมตฺตา ขิตฺตเวทนทสฺสเน
อปฺปฏิกมฺมทิฏฺฐิยา ปณฺฑกเถยฺยสํวาสกํ ๙-
ติตฺถิยติรจฺฉานคตํ มาตา ปิตุ จ ฆาตกํ
อรหํ ภิกฺขุนีทูสึ เภทกํ โลหิตุปาทกํ
อุภโตพฺยญฺชนญฺเจว นานาสํวาสกํปิจ ๑๐-
นานาสีมาย ฐิตกํ ๑๑- เวหาสํ ยสฺส กมฺม จ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สามเณรี ฯ ๒ ยุ. ปจฺจกฺขาตนฺติมวตฺถุํ ฯ ๓. โป. ปณฺฑกํ เถยฺยสํวาสกํ ฯ
@ม. ปณฺฑโก เถยฺยสํวาสกํ ฯ ๔ ม. ยุ. โลหิตุปฺปาทํ ฯ ๕ ยุ. นานาสํวาสโก เจว ฯ
@๖ โหนฺเต เต ฯ ๗ ม. ยุ. มูลา ฯ ๘ ม. ยุ. น กมฺมการกา ฯ ๙ ม. ยุ. ปณฺฑกาปิจ
@พฺยญฺชนา ฯ ๑๐ ม. ยุ. ติตฺถิยติรจฺฉานคตํ ฯเปฯ นานาสํวาสกํปิจาติ ทิยฑฺฒคาถา
@น ทิสฺสติ ฯ ๑๑ ม. ยุ. นานาสํวาสกา สีมา ฯ
สตฺตวีสานเมเตสํ ๑- ปฏิโกสํ น รูหติ ฯ
ภิกฺขุสฺส ปกตตฺตสฺส รูหติ ปฏิโกสนา
สุทฺธสฺส ทุนฺนิสาริโต พาโล หิ สุนิสาริโต
ปณฺฑโก เถยฺยสํวาโส ๒- ปกฺกนฺโต ติรจฺฉานโค ๓-
มาตาปิตุอรหนฺโต ๔- ทูสโก สงฺฆเภทโก
โลหิตุปฺปาทโก เจว อุภโตพฺยญฺชโน จ โย
เอกาทสนฺนเมเตสํ ๕- โอสารณํ น ยุชฺชติ ฯ
หตฺถปาทา ๖- ตทุพฺภยํ กณฺณนาสา ๗- ตทุพฺภยํ ๘-
องฺคุลีอฬกณฺฑรํ ผณํ ขุชฺโช จ วามโน
คณฺฑิลกฺขณกาสา ๙- จ ลิขิตโก จ สีปที
ปาปปริสกาโณ ๑๐- จ กุณิ ขญฺโช หโตปิ ๑๑- จ
อิริยาปถทุพฺพโล อนฺโธ มูโค จ พาธิโร ๑๒-
อนฺธมูคนฺธพาธิโร มูคพาธีรเมว จ
อนฺธมูคพธีโร ๑๓- จ ทฺวตฺตึเสเต อนูนกา
เตสํ โอสารณํ โหติ สมฺพุทฺเธน ปกาสิตํ ฯ
ทฏฺฐพฺพา ปฏิกาตพฺพา นิสฺสชฺเชตา ๑๔- น วิชฺชติ
ตสฺส อุกฺเขปนา กมฺมา สตฺต โหนฺติ อธมฺมิกา
อาปนฺนํ อนุวตฺตนฺติ ๑๕- สตฺต เตปิ อธมฺมิกา
อาปนฺนํ อนุวตฺตนฺติ ๑๕- สตฺต กมฺมา สุธมฺมิกา
สมฺมุขา ปฏิปุจฺฉา จ ปฏิญฺญาย จ การกา ๑๖-
@เชิงอรรถ: ๑ โป. สตฺตวีโสนเมเตสํ ฯ ม. ยุ. อฏฺฐารสนฺนเมเตสํ ฯ ๒ ยุ. เถยฺยสํวาสํ ฯ
@๓ โป. ติรจฺฉานโก ฯ ม. ยุ. ติรจฺฉานคโต ฯ ๔ ม. ยุ. มาตุปิตุอรหนฺต ฯ
@๕ โป. ยุ. เอกาทสนฺนํ เอเตสํ ฯ ๖ ม. หตฺถปาทํ ฯ ๗ ม. กณฺณนาสา
@๘ ยุ. ตทุพฺภยา ฯ ๙ ม. ยุ. ลกฺขณกสา ฯ ๑๐ ม. ปาปา- ฯ ๑๑ โป. หเตนจ ฯ
@๑๒ ม. ยุ. พธิโร ฯ ๑๓ ยุ. อนฺธพธิรมูโค ฯ ๑๔ โป. นิสฺสชฺเชตฺวา ฯ
@ยุ. นิสฺสชฺเชตํ ฯ ๑๕ โป. ม. ยุ. อนุวตฺตนฺตํ ฯ ๑๖ โป. ม. การณา ฯ
สติอมูฬฺหปาปิกา ตชฺชนีนิยเสน จ
ปพฺพาชนียปฏิสารา ๑- อุกฺเขปปริวาส จ
มูลมานตฺตอพฺภานา ตเถว อุปสมฺปทา
อญฺญํ กเรยฺย อญฺญสฺส โสฬเสเต อธมฺมิกา
ตนฺตํ กเรยฺย ตนฺตสฺส โสฬเสเต สุธมฺมิกา
ปจฺจาโรเปยฺย อญฺโญญฺญํ ๒- โสฬเสเต อธมฺมิกา
เทฺว เทฺว มูลา กตา ๓- ตสฺส เตปิ โสฬส ธมฺมิกา ฯ
เอเกกมูลกํ จกฺกํ อธมฺมนฺติ ชิโน พฺรวิ
อกาสิ ตชฺชนียํ กมฺมํ สงฺโฆ ภณฺฑนการโก
อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อญฺญํ อาวาส คจฺฉิ โส
ตตฺถาธมฺเมน สมคฺคา ตสฺส ตชฺชนิยํ กรุํ
อญฺญตฺถ วคฺคธมฺเมน ตสฺส ตชฺชนิยํ กรุํ
ปฏิรูปเกน ๔- วคฺคาปิ สมคฺคาปิ ตถา กรุํ
อธมฺเมน สมคฺคา จ ธมฺเมน วคฺคเมว จ
ปฏิรูปเกน วคฺคา จ สมคฺคา จ อิเม ปทา
เอเกกํ มูลกํ กตฺวา จกฺกํ พนฺเธ วิจกฺขโณ ฯ
พาลาปฺยตฺตสฺส นิยสฺสํ ๕- ปพฺพาเช กุลทูสกํ
ปฏิสารณียํ กมฺมํ กเร อกฺโกสกสฺส จ
อทสฺสนาปฏิกฺกมฺเม โย จ ทิฏฺฐึ น นิสฺสเช
เตสํ อุกฺเขปนํ กมฺมํ ๖- สตฺถวาเหน ภาสิตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปพฺพาชนีย ปฏิสาโร ฯ ๒ โป. อญฺญมญฺญํ ฯ ม. อญฺญญฺญํ ฯ
@ยุ. อญฺญญฺโญ ฯ ๓ โป. โทส มูลา กตา ฯ ม. ยุ. เทฺว เทฺว ตมูลกํ ฯ ๔ ม. ปฏิรูเปน ฯ
@๕ ยุ. นิสฺสยํ ฯ ๖ ม. ยุ. อุกฺเขปนียกมฺมํ ฯ
อุปวินยกมฺมานํ ๑- ปญฺโญ ตชฺชนิยํ นเย
เตสํเยว อนุโลมํ สมฺมา วตฺตติ ยาจติ ๒-
ปสฺสทฺธึ เตสํ กมฺมานํ เหฏฺฐา กมฺมนเยน จ
ตสฺมึ ตสฺมึ หิ ๓- กมฺเมสุ ตตฺรฏฺโฐ จ วิวาทติ ๔-
อกตํ ทุกฺกฏญฺเจว ปุน กาตพฺพกนฺติ จ
กมฺเม ปสฺสทฺธิยา จาปิ เต ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน
วิปตฺติพฺยาธิเต ทิสฺวา กมฺมปฺปตฺเต มหามุนิ
ปฏิปฺปสฺสทฺธิมกฺขาสิ สลฺลกตฺโตว โอสธนฺติ ๕- ฯ
----------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อุปริ- ฯ ยุ. อุกฺเขปนิยกมฺมานํ ฯ ๒ ม. ยุ. ยาจิเต ฯ ๓ ม. ยุ. ตุ ฯ ๔ ม.
@ยุ. วิวทติ ฯ ๕ อิทํ อุทฺทานํ ยุ. สี. โปตฺถเกหิ เยภุยฺเยน วิสทิสนฺติ ญาตพฺพํ ฯ
โกสมฺพิกฺขนฺธกํ
[๒๓๘] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ
โฆสิตาราเม ฯ เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ อาปตฺตึ
อาปนฺโน โหติ ฯ โส ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิ โหติ
อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิโน โหนฺติ ฯ
โส อปเรน สมเยน ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิ โหติ
อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิโน โหนฺติ ฯ
อถโข เต ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจุํ อาปตฺตึ ตฺวํ *- อาวุโส อาปนฺโน
ปสฺสเสตํ อาปตฺตินฺติ ฯ นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปสฺเสยฺยนฺติ ฯ
{๒๓๘.๑} อถโข เต ภิกฺขู สามคฺคึ ลภิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ อาปตฺติยา
อทสฺสเน อุกฺขิปึสุ ฯ โส จ ภิกฺขุ พหุสฺสุโต โหติ อาคตาคโม ธมฺมธโร
วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต พฺยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก
สิกฺขากาโม ฯ อถโข โส ภิกฺขุ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขู
อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ อนาปตฺติ เอสา อาวุโส เนสา อาปตฺติ
อนาปนฺโนมฺหิ นมฺหิ อาปนฺโน อนุกฺขิตฺโตมฺหิ นมฺหิ อุกฺขิตฺโต
อธมฺมิเกนมฺหิ กมฺเมน อุกฺขิตฺโต กุปฺเปน อฏฺฐานารเหน โหถ
เม อายสฺมนฺโต ธมฺมโต วินยโต ปกฺขาติ ฯ อลภิ โข โส ภิกฺขุ
สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขู ปกฺเข ฯ ชานปทานํ [๑]- จ สนฺทิฏฺฐานํ
สมฺภตฺตานํ ภิกฺขูนํ สนฺติเก ทูตํ ปาเหสิ อนาปตฺติ เอสา อาวุโส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปิสทฺโท ฯ
@* มีการแก้ไขคำ ตวํ เป็น ตฺวํ
เนสา อาปตฺติ อนาปนฺโนมฺหิ นมฺหิ อาปนฺโน อนุกฺขิตฺโตมฺหิ
นมฺหิ อุกฺขิตฺโต อธมฺมิเกนมฺหิ กมฺเมน อุกฺขิตฺโต กุปฺเปน
อฏฺฐานารเหน โหนฺตุ เม อายสฺมนฺโต ธมฺมโต วินยโต ปกฺขาติ ฯ
อลภิ โข โส ภิกฺขุ ชานปเทปิ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขู ปกฺเข ฯ
{๒๓๘.๒} อถโข เต อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู เยน อุกฺเขปกา ภิกฺขู
เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา อุกฺเขปเก ภิกฺขู เอตทโวจุํ อนาปตฺติ
เอสา อาวุโส เนสา อาปตฺติ อนาปนฺโน เอโส ภิกฺขุ เนโส
ภิกฺขุ อาปนฺโน อนุกฺขิตฺโต เอโส ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ อุกฺขิตฺโต
อธมฺมิเกน กมฺเมน อุกฺขิตฺโต กุปฺเปน อฏฺฐานารเหนาติ ฯ
{๒๓๘.๓} เอวํ วุตฺเต อุกฺเขปกา ภิกฺขู อุกฺขิตฺตานุวตฺตเก ภิกฺขู
เอตทโวจุํ อาปตฺติ เอสา อาวุโส เนสา อนาปตฺติ อาปนฺโน เอโส
ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ อนาปนฺโน อุกฺขิตฺโต เอโส ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ
อนุกฺขิตฺโต ธมฺมิเกน กมฺเมน อุกฺขิตฺโต อกุปฺเปน ฐานารเหน มา
โข ตุเมฺห อายสฺมนฺโต เอตํ อุกฺขิตฺตกํ ภิกฺขุํ อนุวตฺติตฺถ อนุปริวาเรถาติ ฯ
เอวํปิ โข เต อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู อุกฺเขปเกหิ ภิกฺขูหิ
วุจฺจมานา ตเถว ตํ อุกฺขิตฺตกํ ภิกฺขุํ อนุวตฺตึสุ อนุปริวาเรสุํ ฯ
[๒๓๙] อถโข อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อิธ ภนฺเต อญฺญตโร
ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน อโหสิ โส ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิ
อโหสิ อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิโน
อเหสุํ โส อปเรน สมเยน ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิ
อโหสิ อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิโน อเหสุํ
อถโข เต ภนฺเต ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจุํ อาปตฺตึ ตฺวํ
อาวุโส อาปนฺโน ปสฺสเสตํ อาปตฺตินฺติ นตฺถิ เม อาวุโส
อาปตฺติ ยมหํ ปสฺเสยฺยนฺติ อถโข เต ภนฺเต ภิกฺขู สามคฺคึ
ลภิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปึสุ โส จ ภนฺเต
ภิกฺขุ พหุสฺสุโต อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร
ปณฺฑิโต พฺยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม
อถโข โส ภนฺเต ภิกฺขุ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา
เอตทโวจ อนาปตฺติ เอสา อาวุโส เนสา อาปตฺติ อนาปนฺโนมฺหิ
นมฺหิ อาปนฺโน อนุกฺขิตฺโตมฺหิ นมฺหิ อุกฺขิตฺโต อธมฺมิเกนมฺหิ
กมฺเมน อุกฺขิตฺโต กุปฺเปน อฏฺฐานารเหน โหถ เม อายสฺมนฺโต
ธมฺมโต วินยโต ปกฺขาติ อลภิ โข โส ภนฺเต ภิกฺขุ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต
ภิกฺขู ปกฺเข ชานปทานํปิ สนฺทิฏฺฐานํ สมฺภตฺตานํ [๑]- สนฺติเก
ทูตํ ปาเหสิ อนาปตฺติ เอสา อาวุโส เนสา อาปตฺติ อนาปนฺโนมฺหิ
นมฺหิ อาปนฺโน อนุกฺขิตฺโตมฺหิ นมฺหิ อุกฺขิตฺโต อธมฺมิเกนมฺหิ
กมฺเมน อุกฺขิตฺโต กุปฺเปน อฏฺฐานารเหน โหนฺตุ เม อายสฺมนฺโต
ธมฺมโต วินยโต ปกฺขาติ อลภิ โข โส ภนฺเต ภิกฺขุ ชานปเทปิ สนฺทิฏฺเฐ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ภิกฺขูนํ ฯ
สมฺภตฺเต ภิกฺขู ปกฺเข
{๒๓๙.๑} อถโข เต ภนฺเต อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู เยน
อุกฺเขปกา ภิกฺขู เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา อุกฺเขปเก ภิกฺขู
เอตทโวจุํ อนาปตฺติ เอสา อาวุโส เนสา อาปตฺติ อนาปนฺโน
เอโส ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ อาปนฺโน อนุกฺขิตฺโต เอโส ภิกฺขุ เนโส
ภิกฺขุ อุกฺขิตฺโต อธมฺมิเกน กมฺเมน อุกฺขิตฺโต กุปฺเปน
อฏฺฐานารเหนาติ เอวํ วุตฺเต [๑]- ภนฺเต อุกฺเขปกา ภิกฺขู
อุกฺขิตฺตานุวตฺตเก ภิกฺขู เอตทโวจุํ อาปตฺติ เอสา อาวุโส
เนสา อนาปตฺติ อาปนฺโน เอโส ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ อนาปนฺโน
อุกฺขิตฺโต เอโส ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ อนุกฺขิตฺโต ธมฺมิเกน กมฺเมน
อุกฺขิตฺโต อกุปฺเปน ฐานารเหน มา โข ตุเมฺห อายสฺมนฺโต เอตํ
อุกฺขิตฺตกํ ภิกฺขุํ อนุวตฺติตฺถ อนุปริวาเรถาติ เอวํปิ โข เต ภนฺเต
อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู อุกฺเขปเกหิ ภิกฺขูหิ วุจฺจมานา ตเถว
ตํ อุกฺขิตฺตกํ ภิกฺขุํ อนุวตฺตนฺติ อนุปริวาเรนฺตีติ ฯ
{๒๓๙.๒} อถโข ภควา ภินฺโน ภิกฺขุสงฺโฆ ภินฺโน ภิกฺขุสงฺโฆติ
อุฏฺฐายาสนา เยน อุกฺเขปกา ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ นิสชฺช โข ภควา อุกฺเขปเก ภิกฺขู
เอตทโวจ มา โข ตุเมฺห ภิกฺขเว ปฏิภาติ โน ปฏิภาติ โนติ
ยสฺมึ วา ตสฺมึ วา ภิกฺขุํ อุกฺขิปิตพฺพํ มญฺญิตฺถ ฯ
{๒๓๙.๓} อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน
โหติ ฯ โส ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิ โหติ
อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิโน
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. เต ฯ
โหนฺติ ฯ เต เจ ภิกฺขเว ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ เอวํ ชานนฺติ อยํ
โข อายสฺมา พหุสฺสุโต ฯเปฯ สิกฺขากาโม สเจ มยํ อิมํ
ภิกฺขุํ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิสฺสาม น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา
สทฺธึ อุโปสถํ กริสฺสาม วินา อิมินา ภิกฺขุนา อุโปสถํ กริสฺสาม
ภวิสฺสติ สงฺฆสฺส ตโตนิทานํ ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท
สงฺฆเภโท สงฺฆราชิ สงฺฆววตฺถานํ สงฺฆนานากรณนฺติ ฯ เภทครุเกหิ
ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ น โส ภิกฺขุ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิตพฺโพ ฯ
{๒๓๙.๔} อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ ฯ โส
ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิ โหติ อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา
อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิโน โหนฺติ ฯ เต เจ ภิกฺขเว ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ
เอวํ ชานนฺติ อยํ โข อายสฺมา พหุสฺสุโต ฯเปฯ สิกฺขากาโม
สเจ มยํ อิมํ ภิกฺขุํ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิสฺสาม น มยํ
อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ ปวาเรสฺสาม วินา อิมินา ภิกฺขุนา
ปวาเรสฺสาม น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ สงฺฆกมฺมํ กริสฺสาม
วินา อิมินา ภิกฺขุนา สงฺฆกมฺมํ กริสฺสาม น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา
สทฺธึ อาสเน นิสีทิสฺสาม วินา อิมินา ภิกฺขุนา อาสเน นิสีทิสฺสาม
น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ ยาคุปาเน นิสีทิสฺสาม วินา อิมินา
ภิกฺขุนา ยาคุปาเน นิสีทิสฺสาม น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ
ภตฺตคฺเค นิสีทิสฺสาม วินา อิมินา ภิกฺขุนา ภตฺตคฺเค นิสีทิสฺสาม
น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน วสิสฺสาม วินา อิมินา
ภิกฺขุนา เอกจฺฉนฺเน วสิสฺสาม น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ
ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ กริสฺสาม
วินา อิมินา ภิกฺขุนา ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ
สามีจิกมฺมํ กริสฺสาม ภวิสฺสติ สงฺฆสฺส ตโตนิทานํ ภณฺฑนํ
กลโห วิคฺคโห วิวาโท สงฺฆเภโท สงฺฆราชิ สงฺฆววตฺถานํ
สงฺฆนานากรณนฺติ ฯ เภทครุเกหิ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ น โส ภิกฺขุ
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิตพฺโพติ ฯ
{๒๓๙.๕} อถโข ภควา อุกฺเขปกานํ ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ
ภาสิตฺวา อุฏฺฐายาสนา เยน อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ นิสชฺช
โข ภควา อุกฺขิตฺตานุวตฺตเก ภิกฺขู เอตทโวจ มา โข ตุเมฺห
ภิกฺขเว อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา นมฺห อาปนฺนา นมฺห อาปนฺนาติ
อาปตฺตึ น ปฏิกาตพฺพํ มญฺญิตฺถ ฯ
{๒๓๙.๖} อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ ฯ
โส ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิ โหติ อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา
อาปตฺติยา อาปตฺติทฏฺฐิโน โหนฺติ ฯ โส เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เต ภิกฺขู
เอวํ ชานาติ อิเม โข อายสฺมนฺโต ๑- พหุสฺสุตา ฯเปฯ สิกฺขากามา
นาลํ มมํ วา การณา อญฺเญสํ วา การณา ฉนฺทา โทสา โมหา ภยา
อคตึ คนฺตุํ สเจ มํ อิเม ภิกฺขู อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิสฺสนฺติ
น มยา สทฺธึ อุโปสถํ กริสฺสนฺติ วินา มยา อุโปสถํ กริสฺสนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. อายสฺมนฺตา ฯ
ภวิสฺสติ สงฺฆสฺส ตโตนิทานํ ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท
สงฺฆเภโท สงฺฆราชิ สงฺฆววตฺถานํ สงฺฆนานากรณนฺติ ฯ เภทครุเกน
ภิกฺขเว ภิกฺขุนา ปเรสํปิ สทฺธาย สา อาปตฺติ เทเสตพฺพา ฯ
{๒๓๙.๗} อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ ฯ
โส ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิ โหติ อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา
อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิโน โหนฺติ ฯ โส เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เต
ภิกฺขู เอวํ ชานาติ อิเม โข อายสฺมนฺโต พหุสฺสุตา ฯเปฯ
สิกฺขากามา นาลํ มมํ วา การณา อญฺเญสํ วา การณา
ฉนฺทา โทสา โมหา ภยา อคตึ คนฺตุํ สเจ มํ อิเม ภิกฺขู อาปตฺติยา
อทสฺสเน อุกฺขิปิสฺสนฺติ น มยา สทฺธึ ปวาเรสฺสนฺติ วินา มยา
ปวาเรสฺสนฺติ น มยา สทฺธึ สงฺฆกมฺมํ กริสฺสนฺติ วินา มยา
สงฺฆกมฺมํ กริสฺสนฺติ น มยา สทฺธึ อาสเน นิสีทิสฺสนฺติ วินา
มยา อาสเน นิสีทิสฺสนฺติ น มยา สทฺธึ ยาคุปาเน นิสีทิสฺสนฺติ
วินา มยา ยาคุปาเน นิสีทิสฺสนฺติ น มยา สทฺธึ ภตฺตคฺเค
นิสีทิสฺสนฺติ วินา มยา ภตฺตคฺเค นิสีทิสฺสนฺติ น มยา สทฺธึ
เอกจฺฉนฺเน วสิสฺสนฺติ วินา มยา เอกจฺฉนฺเน วสิสฺสนฺติ น
มยา สทฺธึ ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ
กริสฺสนฺติ วินา มยา ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ
สามีจิกมฺมํ กริสฺสนฺติ ภวิสฺสติ สงฺฆสฺส ตโตนิทานํ ภณฺฑนํ
กลโห วิคฺคโห วิวาโท สงฺฆเภโท สงฺฆราชิ สงฺฆววตฺถานํ
สงฺฆนานากรณนฺติ ฯ เภทครุเกน ภิกฺขเว ภิกฺขุนา ปเรสํปิ
สทฺธาย สา อาปตฺติ เทเสตพฺพาติ ฯ อถโข ภควา อุกฺขิตฺตานุวตฺตกานํ
ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ ภาสิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ ฯ
[๒๔๐] เตน โข ปน สมเยน อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู ตตฺเถว
อนฺโตสีมาย อุโปสถํ กโรนฺติ สงฺฆกมฺมํ กโรนฺติ ฯ อุกฺเขปกา ปน
ภิกฺขู นิสฺสีมํ คนฺตฺวา อุโปสถํ กโรนฺติ สงฺฆกมฺมํ กโรนฺติ ฯ อถโข
อญฺญตโร อุกฺเขปโก ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข
โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ เต ภนฺเต อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา
ภิกฺขู ตตฺเถว อนฺโตสีมาย อุโปสถํ กโรนฺติ สงฺฆกมฺมํ กโรนฺติ
มยํ ปน ภนฺเต อุกฺเขปกา ภิกฺขู นิสฺสีมํ คนฺตฺวา อุโปสถํ กโรม
สงฺฆกมฺมํ กโรมาติ ฯ
{๒๔๐.๑} เต เจ ภิกฺขุ อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู ตตฺเถว
อนฺโตสีมาย อุโปสถํ กริสฺสนฺติ สงฺฆกมฺมํ กริสฺสนฺติ ยถา
มยา ญตฺติ จ อนุสฺสาวนา จ ปญฺญตฺตา เตสํ ตานิ กมฺมานิ
ธมฺมิกานิ ภวิสฺสนฺติ อกุปฺปานิ ฐานารหานิ ฯ ตุเมฺห เจ
ภิกฺขุ อุกฺเขปกา ภิกฺขู ตตฺเถว อนฺโตสีมาย อุโปสถํ กริสฺสถ
สงฺฆกมฺมํ กริสฺสถ ยถา มยา ญตฺติ จ อนุสฺสาวนา จ ปญฺญตฺตา
ตุมฺหากมฺปิ ตานิ กมฺมานิ ธมฺมิกานิ ภวิสฺสนฺติ อกุปฺปานิ ฐานารหานิ ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ นานาสํวาสกา เต ๑- ภิกฺขุ ตุเมฺหหิ
ตุเมฺห จ เตหิ นานาสํวาสกา ฯ เทฺวมา ภิกฺขุ นานาสํวาสกภูมิโย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เอเต ฯ
อตฺตนา วา อตฺตานํ นานาสํวาสกํ กโรติ สมคฺโต วา นํ สงฺโฆ
อุกฺขิปติ อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา อิมา
โข ภิกฺขุ เทฺว นานาสํวาสกภูมิโย ฯ
{๒๔๐.๒} เทฺวมา ภิกฺขุ สมานสํวาสกภูมิโย อตฺตนา วา
อตฺตานํ สมานสํวาสกํ ๑- กโรติ สมคฺโค วา นํ สงฺโฆ อุกฺขิตฺตํ
โอสาเรติ อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา
อิมา โข ภิกฺขุ เทฺว สมานสํวาสกภูมิโยติ ฯ
[๒๔๑] เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ภตฺตคฺเค อนฺตรฆเร
ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ อนนุโลมิกํ
กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อุปทํเสนฺติ หตฺถปรามาสํ กโรนฺติ ฯ มนุสฺสา
อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ กถํ หิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา
ภตฺตคฺเค อนฺตรฆเร ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา
อญฺญมญฺญํ อนนุโลมิกํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อุปทํเสสฺสนฺติ
หตฺถปรามาสํ กริสฺสนฺตีติ ฯ อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ
อุชฺฌายนฺตานํ ขียนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ ฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา
ฯเปฯ เต อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ กถํ หิ นาม ภิกฺขู ภตฺตคฺเค
อนฺตรฆเร ภณฺฑนชาตา ฯเปฯ หตฺถปรามาสํ กริสฺสนฺตีติ ฯ
อถโข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ สจฺจํ กิร ภิกฺขเว
ภิกฺขู ภตฺตคฺเค อนฺตรฆเร ภณฺฑนชาตา ฯเปฯ หตฺถปรามาสํ
กโรนฺตีติ ฯ สจฺจํ ภควาติ ฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สมานสํวาสํ ฯ
วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภินฺเน ภิกฺขเว สงฺเฆ
อธมฺมิยมาเน ๑- อสมฺโมทิกาย วตฺตมานาย เอตฺตาวตา น
อญฺญมญฺญํ อนนุโลมิกํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อุปทํเสสฺสาม
หตฺถปรามาสํ กริสฺสามาติ อาสเน นิสีทิตพฺพํ ภินฺเน ภิกฺขเว สงฺเฆ
ธมฺมิยมาเน ๑- สมฺโมทิกาย วตฺตมานาย อาสนนฺตริกาย นิสีทิตพฺพนฺติ ฯ
[๒๔๒] เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู สงฺฆมชฺเฌ ภณฺฑนชาตา
กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ มุขสตฺตีหิ วิตุทนฺตา วิหรนฺติ ฯ
เต น สกฺโกนฺติ ตํ อธิกรณํ วูปสเมตุํ ฯ อถโข อญฺญตโร ภิกฺขุ
เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ ฯ เอกมนฺตํ ฐิโต โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ
เอตทโวจ อิธ ภนฺเต ภิกฺขู สงฺฆมชฺเฌ ภณฺฑนชาตา กลหชาตา
วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ มุขสตฺตีหิ วิตุทนฺตา วิหรนฺติ เต น
สกฺโกนฺติ ตํ อธิกรณํ วูปสเมตุํ สาธุ ภนฺเต ภควา เยน เต
ภิกฺขู เตนุปสงฺกมตุ อนุกมฺปํ อุปาทายาติ ฯ อธิวาเสสิ ภควา
ตุณฺหีภาเวน ฯ อถโข ภควา เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ นิสชฺช โข ภควา เต ภิกฺขู
เอตทโวจ อลํ ภิกฺขเว มา ภณฺฑนํ มา กลหํ มา วิคฺคหํ มา
วิวาทนฺติ ฯ เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร อธมฺมวาที ภิกฺขุ ภควนฺตํ
เอตทโวจ อาคเมตุ ภนฺเต ภควา ธมฺมสามี อปฺโปสฺสุกฺโก
ภนฺเต ภควา ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารํ อนุยุตฺโต วิหรตุ มยเมเตน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อธมฺมิยายมาเน ฯ
ภณฺฑเนน กลเหน วิคฺคเหน วิวาเทน ปญฺญายิสฺสามาติ ฯ
ทุติยมฺปิ โข ภควา เต ภิกฺขู เอตทโวจ อลํ ภิกฺขเว มา ภณฺฑนํ มา
กลหํ มา วิคฺคหํ มา วิวาทนฺติ ฯ ทุติยมฺปิ โข โส อธมฺมวาที
ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อาคเมตุ ภนฺเต ภควา ธมฺมสามี
อปฺโปสฺสุกฺโก ภนฺเต ภควา ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารํ อนุยุตฺโต วิหรตุ
มยเมเตน ภณฺฑเนน กลเหน วิคฺคเหน วิวาเทน ปญฺญายิสฺสามาติ ฯ
[๒๔๓] อถโข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว
พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺโต นาม กาสีราชา อโหสิ อฑฺโฒ มหทฺธโน
มหาโภโค มหพฺพโล มหาวาหโน มหาวิชิโต ปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโร ฯ
ทีฆีติ นาม โกสลราชา อโหสิ ทลิทฺโท อปฺปธโน อปฺปโภโค
อปฺปพโล อปฺปวาหโน อปฺปวิชิโต อปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโร ฯ
อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา จตุรงฺคินึ เสนํ
สนฺนยฺหิตฺวา ทีฆีตึ โกสลราชานํ อพฺภุยฺยาสิ ฯ อสฺโสสิ โข
ภิกฺขเว ทีฆีติ โกสลราชา พฺรหฺมทตฺโต กิร กาสีราชา จตุรงฺคินึ
เสนํ สนฺนยฺหิตฺวา มํ ๑- อพฺภุยฺยาโตติ ฯ อถโข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส
โกสลรญฺโญ เอตทโหสิ พฺรหฺมทตฺโต โข กาสีราชา อฑฺโฒ
มหทฺธโน มหาโภโค มหพฺพโล มหาวาหโน มหาวิชิโต
ปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโร อหํ ปนมฺหิ ทลิทฺโท อปฺปธโน อปฺปโภโค
อปฺปพโล อปฺปวาหโน อปฺปวิชิโต อปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโร
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. มม ฯ ม. มมํ ฯ
นาหํ ปฏิพโล พฺรหฺมทตฺเตน กาสีรญฺญา เอกสงฺฆาตํปิ สหิตุํ
ยนฺนูนาหํ ปฏิกจฺเจว ๑- นครมฺหา นิปฺปเตยฺยนฺติ ฯ
{๒๔๓.๑} อถโข ภิกฺขเว ทีฆีติ โกสลราชา มเหสึ อาทาย
ปฏิกจฺเจว นครมฺหา นิปฺปติ ฯ อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต
กาสีราชา ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ พลญฺจ วาหนญฺจ ชนปทญฺจ
โกสญฺจ โกฏฺฐาคารญฺจ อภิวิชิย อชฺฌาวสติ ๒- ฯ อถโข ภิกฺขเว
ทีฆีติ โกสลราชา สปชาปติโก เยน พาราณสี เตน ปกฺกามิ
อนุปุพฺเพน เยน พาราณสี ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภิกฺขเว ทีฆีติ
โกสลราชา สปชาปติโก พาราณสิยํ อญฺญตรสฺมึ ปจฺจนฺติเม
โอกาเส กุมฺภการนิเวสเน อญฺญาตกเวเสน ปริพฺพาชกจฺฉนฺเนน
ปฏิวสติ ฯ
{๒๔๓.๒} อถโข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ มเหสี
นจิรสฺเสว คพฺภินี อโหสิ ฯ ตสฺสา เอวรูโป โทหโฬ [๓]- โหติ อิจฺฉติ
สุริยสฺส อุคฺคมนกาเล จตุรงฺคินึ เสนํ สนฺนทฺธํ วมฺมิกํ ๔- สุภูมิยํ ๕- ฐิตํ
ปสฺสิตุํ ขคฺคานญฺจ โธวนํ ปาตุํ ฯ อถโข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ
มเหสี ทีฆีตึ โกสลราชานํ เอตทโวจ คพฺภินิมฺหิ เทว ตสฺสา เม
เอวรูโป โทหโฬ อุปฺปนฺโน อิจฺฉามิ สุริยสฺส อุคฺคมนกาเล จตุรงฺคินึ
เสนํ สนฺนทฺธํ วมฺมิกํ สุภูมิยํ ๕- ฐิตํ ปสฺสิตุํ ขคฺคานญฺจ โธวนํ
ปาตุนฺติ ฯ กุโต เทวิ อมฺหากํ ทุคฺคตานํ จตุรงฺคินี เสนา สนฺนทฺธา
วมฺมิกา สุภูมิยํ ๕- ฐิตา ขคฺคานญฺจ โธวนนฺติ ๖- ฯ สจาหํ เทว น
ลภิสฺสามิ มริสฺสามีติ ฯ เตน โข ปน ภิกฺขเว ๗- สมเยน
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. ปฏิคจฺเจว ฯ ๒ สี. อชฺฌาวสิ ฯ ๓ ม. อุปฺปนฺโน ฯ ๔ สี. วมฺมิตํ ฯ
@๕ ม. สุภูเม ฯ ๖ ม. โธวนํ ปาตุนฺติ ฯ ๗ ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ ปุโรหิโต พฺราหฺมโณ ทีฆีติสฺส
โกสลรญฺโญ สหาโย โหติ ฯ อถโข ภิกฺขเว ทีฆีติ โกสลราชา
เยน พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ ปุโรหิโต พฺราหฺมโณ เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ ปุโรหิตํ พฺราหฺมณํ
เอตทโวจ สขี เต สมฺม คพฺภินี ตสฺสา เอวรูโป โทหโฬ อุปฺปนฺโน
อิจฺฉติ สุริยสฺส อุคฺคมนกาเล จตุรงฺคินึ เสนํ สนฺนทฺธํ วมฺมิกํ
สุภูมิยํ ฐิตํ ปสฺสิตุํ ขคฺคานญฺจ โธวนํ ปาตุนฺติ ฯ เตนหิ เทว
มยํปิ เทวึ ปสฺสามาติ ฯ
{๒๔๓.๓} อถโข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ มเหสี เยน
พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ ปุโรหิโต พฺราหฺมโณ เตนุปสงฺกมิ ฯ
อทฺทสา โข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ ปุโรหิโต
พฺราหฺมโณ ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ มเหสึ ทูรโต ว อาคจฺฉนฺตึ
ทิสฺวาน อุฏฺฐายาสนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา เยน
ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ มเหสี เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา ติกฺขตฺตุํ
อุทานํ อุทาเนสิ โกสลราชา วต โภ กุจฺฉิคโต โกสลราชา
วต โภ กุจฺฉิคโตติ อวิมนา ๑- เทวิ โหหิ ลจฺฉสิ สุริยสฺส
อุคฺคมนกาเล จตุรงฺคินึ เสนํ สนฺนทฺธํ วมฺมิกํ สุภูมิยํ ฐิตํ
ปสฺสิตุํ ขคฺคานญฺจ โธวนํ ปาตุนฺติ ฯ อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺตสฺส
กาสีรญฺโญ ปุโรหิโต พฺราหฺมโณ เยน พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา พฺรหฺมทตฺตํ กาสีราชานํ เอตทโวจ
ตถา เทว นิมิตฺตานิ ทิสฺสนฺติ เสฺว สุริยสฺส อุคฺคมนกาเล
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อตฺตมนา ฯ
จตุรงฺคินี เสนา สนฺนทฺธา วมฺมิกา สุภูมิยํ ติฏฺฐตุ ขคฺคา จ
โธวิยนฺตูติ ฯ อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา มนุสฺเส
อาณาเปสิ ยถา ภเณ ปุโรหิโต พฺราหฺมโณ อาห ตถา กโรถาติ ฯ
อลภิ โข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ มเหสี สุริยสฺส อุคฺคมนกาเล
จตุรงฺคินึ เสนํ สนฺนทฺธํ วมฺมิกํ สุภูมิยํ ฐิตํ ปสฺสิตุํ ขคฺคานญฺจ
โธวนํ ปาตุํ ฯ
{๒๔๓.๔} อถโข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ มเหสี
ตสฺส คพฺภสฺส ปริปากมนฺวาย ปุตฺตํ วิชายิ ฯ ตสฺส ทีฆาวูติ
นามํ อกํสุ ฯ อถโข ภิกฺขเว ทีฆาวุ กุมาโร นจิรสฺเสว วิญฺญุตํ
ปาปุณิ ฯ อถโข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ เอตทโหสิ อยํ
โข พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา พหุโน อมฺหากํ อนตฺถสฺส การโก
อิมินา อมฺหากํ พลญฺจ วาหนญฺจ ชนปโท จ โกโส จ
โกฏฺฐาคารญฺจ อจฺฉินฺนํ สจายํ อเมฺห ชานิสฺสติ สพฺเพ ว ตโย
ฆาตาเปสฺสติ ยนฺนูนาหํ ทีฆาวุํ กุมารํ พหินคเร วาเสยฺยนฺติ ฯ
อถโข ภิกฺขเว ทีฆีติ โกสลราชา ทีฆาวุํ กุมารํ พหินคเร วาเสสิ ฯ
อถโข ภิกฺขเว ทีฆาวุ กุมาโร พหินคเร ปฏิวสนฺโต นจิรสฺเสว
สพฺพสิปฺปานิ สิกฺขิ ฯ
[๒๔๔] เตน โข ปน ภิกฺขเว ๑- สมเยน ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ
กปฺปโก พฺรหฺมทตฺเต กาสีรญฺเญ ปฏิวสติ ฯ อทฺทสา โข ภิกฺขเว
ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ กปฺปโก ทีฆีตึ โกสลราชานํ สปชาปติกํ
พาราณสิยํ อญฺญตรสฺมึ ปจฺจนฺติเม โอกาเส กุมฺภการนิเวสเน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ
อญฺญาตกเวเสน ปริพฺพาชกจฺฉนฺเนน ปฏิวสนฺตํ ทิสฺวาน เยน
พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา พฺรหฺมทตฺตํ
กาสีราชานํ เอตทโวจ ทีฆีติ เทว โกสลราชา สปชาปติโก
พาราณสิยํ อญฺญตรสฺมึ ปจฺจนฺติเม โอกาเส กุมฺภการนิเวสเน
อญฺญาตกเวเสน ปริพฺพาชกจฺฉนฺเนน ปฏิวสตีติ ฯ อถโข ภิกฺขเว
พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา มนุสฺเส อาณาเปสิ เตนหิ ภเณ ทีฆีตึ
โกสลราชานํ สปชาปติกํ อาเนถาติ ฯ เอวํ เทวาติ โข ภิกฺขเว
เต มนุสฺสา พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ ปฏิสฺสุณิตฺวา ทีฆีตึ
โกสลราชานํ สปชาปติกํ อาเนสุํ ฯ
{๒๔๔.๑} อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา มนุสฺเส
อาณาเปสิ เตนหิ ภเณ ทีฆีตึ โกสลราชานํ สปชาปติกํ ทฬฺหาย
รชฺชุยา ปจฺฉาพาหํ คาฬฺหพนฺธนํ พนฺธิตฺวา ขุรมุณฺฑํ กริตฺวา
ขรสฺสเรน ปณเวน รถิยาย รถิยํ ๑- สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ
ปริเนตฺวา ทกฺขิเณน ทฺวาเรน นิกฺขาเมตฺวา ทกฺขิณโต นครสฺส
จตุธา ฉินฺทิตฺวา จตุทฺทิสา พิลานิ นิกฺขิปถาติ ฯ เอวํ เทวาติ
โข ภิกฺขเว เต มนุสฺสา พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ ปฏิสฺสุณิตฺวา ๒-
ทีฆีตึ โกสลราชานํ สปชาปติกํ ทฬฺหาย รชฺชุยา ปจฺฉาพาหํ
คาฬฺหพนฺธนํ พนฺธิตฺวา ขุรมุณฺฑํ กริตฺวา ขรสฺสเรน ปณเวน
รถิยาย รถิยํ สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ ปริเนนฺติ ฯ
{๒๔๔.๒} อถโข ภิกฺขเว ทีฆาวุสฺส กุมารสฺส
เอตทโหสิ จิรํ ทิฏฺฐา ๓- โข เม มาตาปิตโร
@เชิงอรรถ: ๑ โป. รถิยา รถิยํ ฯ ม. รถิกาย รถิกํ ฯ ๒ โป. ม. ยุ. ปฏิสฺสุตฺวา ฯ
@๓ สี. ยุ. จิรทิฏฺฐา ฯ
ยนฺนูนาหํ มาตาปิตโร ปสฺเสยฺยนฺติ ฯ อถโข ภิกฺขเว ทีฆาวุ
กุมาโร พาราณสึ ปวิสิตฺวา อทฺทส มาตาปิตโร ทฬฺหาย รชฺชุยา
ปจฺฉาพาหํ คาฬฺหพนฺธนํ พนฺธิตฺวา ขุรมุณฺฑํ กริตฺวา ขรสฺสเรน
ปณเวน รถิยาย รถิยํ สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ ปริเนนฺเต ทิสฺวาน
เยน มาตาปิตโร เตนุปสงฺกมิ ฯ อทฺทสา โข ภิกฺขเว ทีฆีติ
โกสลราชา ทีฆาวุํ กุมารํ ทูรโต ว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาน ทีฆาวุํ
กุมารํ เอตทโวจ มา โข ตฺวํ ตาต ทีฆาวุ ทีฆํ ปสฺส มา รสฺสํ น หิ
ตาต ทีฆาวุ เวเรน เวรา สมฺมนฺติ อเวเรน หิ ตาต ทีฆาวุ เวรา
สมฺมนฺตีติ ฯ
{๒๔๔.๓} เอวํ วุตฺเต ภิกฺขเว เต มนุสฺสา ทีฆีตึ โกสลราชานํ
เอตทโวจุํ อุมฺมตฺตโก อยํ ทีฆีติ โกสลราชา วิปฺปลปติ โก อิมสฺส
ทีฆาวุ กํ อยํ เอวมาห มา โข ตฺวํ ตาต ทีฆาวุ ทีฆํ ปสฺส มา
รสฺสํ น หิ ตาต ทีฆาวุ เวเรน เวรา สมฺมนฺติ อเวเรน หิ ตาต
ทีฆาวุ เวรา สมฺมนฺตีติ ฯ นาหํ ภเณ อุมฺมตฺตโก วิปฺปลปามิ
อปิจ โย วิญฺญู โส วิภาเวสฺสตีติ ฯ ทุติยมฺปิ โข ภิกฺขเว ฯเปฯ
ตติยมฺปิ โข ภิกฺขเว ทีฆีติ โกสลราชา ทีฆาวุํ กุมารํ เอตทโวจ
มา โข ตฺวํ ตาต ทีฆาวุ ทีฆํ ปสฺส มา รสฺสํ น หิ ตาต ทีฆาวุ
เวเรน เวรา สมฺมนฺติ อเวเรน หิ ตาต ทีฆาวุ เวรา สมฺมนฺตีติ ฯ
ตติยมฺปิ โข ภิกฺขเว เต มนุสฺสา ทีฆีตึ โกสลราชานํ เอตทโวจุํ
อุมฺมตฺตโก อยํ ทีฆีติ โกสลราชา วิปฺปลปติ โก อิมสฺส
ทีฆาวุ กํ อยํ เอวมาห มา โข ตฺวํ ตาต ทีฆาวุ ทีฆํ ปสฺส
มา รสฺสํ น หิ ตาต ทีฆาวุ เวเรน เวรา สมฺมนฺติ อเวเรน
หิ ตาต ทีฆาวุ เวรา สมฺมนฺตีติ ฯ นาหํ ภเณ อุมฺมตฺตโก
วิปฺปลปามิ อปิจ โย วิญฺญู โส วิภาเวสฺสตีติ ฯ อถโข
ภิกฺขเว เต มนุสฺสา ทีฆีตึ โกสลราชานํ สปชาปติกํ รถิยาย รถิยํ
สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ ปริเนตฺวา ทกฺขิเณน ทฺวาเรน นิกฺขาเมตฺวา
ทกฺขิณโต นครสฺส จตุธา ฉินฺทิตฺวา จตุทฺทิสา พิลานิ นิกฺขิปิตฺวา
คุมฺพํ ฐเปตฺวา ปกฺกมึสุ ฯ
{๒๔๔.๔} อถโข ภิกฺขเว ทีฆาวุ กุมาโร พาราณสึ ปวิสิตฺวา
สุรํ นีหริตฺวา คุมฺพิเย ปาเยสิ ฯ ยทา เต มตฺตา อเหสุํ ปติตา
อถ กฏฺฐานิ สงฺกฑฺฒิตฺวา [๑]- มาตาปิตูนํ สรีรํ จิตกํ อาโรเปตฺวา
อคฺคึ ทตฺวา ปญฺชลิโก ติกฺขตฺตุํ จิตกํ ปทกฺขิณํ อกาสิ ฯ
{๒๔๔.๕} เตน โข ปน ภิกฺขเว สมเยน พฺรหฺมทตฺโต
กาสีราชา อุปริปาสาทวรคโต โหติ ฯ อทฺทสา โข ภิกฺขเว
พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา ทีฆาวุํ กุมารํ ปญฺชลิกํ ติกฺขตฺตุํ จิตกํ
ปทกฺขิณํ กโรนฺตํ ทิสฺวานสฺส เอตทโหสิ นิสฺสํสยํ โข โส
มนุสฺโส ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ ญาติ วา สาโลหิโต วา อโห
เม อนตฺถโก น หิ นาม เม โกจิ อาโรเจสฺสตีติ ฯ อถโข
ภิกฺขเว ทีฆาวุ กุมาโร อรญฺญํ คนฺตฺวา ยาวทตฺถํ กนฺทิตฺวา
โรทิตฺวา วปฺปํ ๒- ปุญฺฉิตฺวา พาราณสึ ปวิสิตฺวา อนฺเตปุรสฺส สามนฺตา
หตฺถิสาลํ คนฺตฺวา หตฺถาจริยํ เอตทโวจ อิจฺฉามหํ อาจริย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จิตกํ กริตฺวา ฯ ๒ ม. ขปฺปํ ฯ
สิปฺปํ สิกฺขิตุนฺติ ฯ เตนหิ ภเณ มาณวก สิกฺขสฺสูติ ฯ อถโข
ภิกฺขเว ทีฆาวุ กุมาโร รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย หตฺถิสาลายํ
มญฺชุนา สเรน คายิ วีณญฺจ วาเทสิ ฯ
{๒๔๔.๖} อสฺโสสิ โข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา รตฺติยา
ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย หตฺถิสาลายํ มญฺชุนา สเรน คีตํ วีณญฺจ
วาทิตํ สุตฺวาน มนุสฺเส ปุจฺฉิ โก ภเณ รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย
หตฺถิสาลายํ มญฺชุนา สเรน คายิ วีณญฺจ วาเทสีติ ฯ อมุกสฺส เทว
หตฺถาจริยสฺส อนฺเตวาสี มาณวโก รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย
หตฺถิสาลายํ มญฺชุนา สเรน คายิ วีณญฺจ วาเทสีติ ฯ เตนหิ ภเณ ตํ
มาณวกํ อาเนถาติ ฯ เอวํ เทวาติ โข ภิกฺขเว เต มนุสฺสา พฺรหฺมทตฺตสฺส
กาสีรญฺโญ ปฏิสฺสุณิตฺวา ทีฆาวุํ กุมารํ อาเนสุํ ฯ
{๒๔๔.๗} อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา ทีฆาวุํ กุมารํ
เอตทโวจ ตฺวํ ภเณ มาณวก รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย
หตฺถิสาลายํ มญฺชุนา สเรน คายิ วีณญฺจ วาเทสีติ ฯ เอวํ
เทวาติ ฯ เตนหิ [๑]- ภเณ มาณวก คายสฺสุ วีณญฺจ วาเทหีติ ฯ
เอวํ เทวาติ โข ภิกฺขเว ทีฆาวุ กุมาโร พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ
ปฏิสฺสุณิตฺวา อาราธาเปกฺโข มญฺชุนา สเรน คายิ วีณญฺจ วาเทสิ ฯ
อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา ทีฆาวุํ กุมารํ เอตทโวจ
ตฺวํ ภเณ มาณวก มํ อุปฏฺฐหาติ ฯ เอวํ เทวาติ โข ภิกฺขเว ทีฆาวุ
กุมาโร พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถโข ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ตฺวํ ฯ
ทีฆาวุ กุมาโร พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ ปุพฺพุฏฺฐายี อโหสิ
ปจฺฉานิปาตี กึการปฏิสฺสาวี ๑- มนาปจารี ปิยวาที ฯ อถโข
ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา ทีฆาวุํ กุมารํ นจิรสฺเสว อพฺภนฺตริเก ๒-
วิสฺสาสิกฏฺฐาเน ฐเปสิ ฯ
{๒๔๔.๘} อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา ทีฆาวุํ กุมารํ
เอตทโวจ เตนหิ ภเณ มาณวก รถํ โยเชหิ มิควํ คมิสฺสามาติ ฯ
เอวํ เทวาติ โข ภิกฺขเว ทีฆาวุ กุมาโร พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ
ปฏิสฺสุณิตฺวา รถํ โยเชตฺวา พฺรหฺมทตฺตํ กาสีราชานํ เอตทโวจ
ยุตฺโต โข เต เทว รโถ ยสฺสทานิ กาลํ มญฺญสีติ ฯ
{๒๔๔.๙} อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา รถํ อภิรูหิ
ทีฆาวุ กุมาโร รถํ เปเสสิ ฯ ตถา ตถา รถํ เปเสสิ ยถา ยถา
อญฺเญเนว เสนา อคมาสิ อญฺเญเนว รโถ ฯ อถโข ภิกฺขเว
พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา ทูรํ คนฺตฺวา ทีฆาวุํ กุมารํ เอตทโวจ
เตนหิ ภเณ มาณวก รถํ มุญฺจสฺสุ กิลนฺโตมฺหิ นิปชฺชิสฺสามีติ ฯ
เอวํ เทวาติ โข ภิกฺขเว ทีฆาวุ กุมาโร พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ
ปฏิสฺสุณิตฺวา รถํ มุญฺจิตฺวา ปฐวิยํ ปลฺลงฺเกน นิสีทิ ฯ อถโข
ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา ทีฆาวุสฺส กุมารสฺส อุจฺฉงฺเค สีสํ
กตฺวา เสยฺยํ กปฺเปสิ ฯ ตสฺส กิลนฺตสฺส มุหุตฺตเกเนว นิทฺทํ
โอกฺกมิ ฯ อถโข ภิกฺขเว ทีฆาวุสฺส กุมารสฺส เอตทโหสิ อยํ
โข พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา พหุโน อมฺหากํ อนตฺถสฺส การโก
อิมินา อมฺหากํ พลญฺจ วาหนญฺจ ชนปโท จ โกโส จ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. กึการณปฏิสฺสาวี ๒ ม. อพฺภนฺตริเม ฯ
โกฏฺฐาคารญฺจ อจฺฉินฺนํ อิมินา จ เม มาตาปิตโร หตา อยํ ขฺวสฺส
กาโล โยหํ เวรํ อปฺเปยฺยนฺติ โกสิยา ขคฺคํ นิพฺพาหิ ฯ
{๒๔๔.๑๐} อถโข ภิกฺขเว ทีฆาวุสฺส กุมารสฺส เอตทโหสิ
ปิตา โข มํ มรณกาเล อวจ มา โข ตฺวํ ตาต ทีฆาวุ ทีฆํ ปสฺส
มา รสฺสํ น หิ ตาต ทีฆาวุ เวเรน เวรา สมฺมนฺติ อเวเรน หิ
ตาต ทีฆาวุ เวรา สมฺมนฺตีติ น โข เม ตํ ปฏิรูปํ โยหํ ปิตุ วจนํ
อติกฺกเมยฺยนฺติ โกสิยา ขคฺคํ ปเวเสสิ ฯ ทุติยมฺปิ โข ภิกฺขเว
ฯเปฯ ตติยมฺปิ โข ภิกฺขเว ทีฆาวุสฺส กุมารสฺส เอตทโหสิ อยํ
โข พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา พหุโน อมฺหากํ อนตฺถสฺส การโก
อิมินา อมฺหากํ พลญฺจ วาหนญฺจ ชนปโท จ โกโส จ โกฏฺฐาคารญฺจ
อจฺฉินฺนํ อิมินา จ เม มาตาปิตโร หตา อยํ ขฺวสฺส กาโล โยหํ เวรํ
อปฺเปยฺยนฺติ โกสิยา ขคฺคํ นิพฺพาหิ ฯ ตติยมฺปิ โข ภิกฺขเว
ทีฆาวุสฺส กุมารสฺส เอตทโหสิ ปิตา โข มํ มรณกาเล อวจ มา
โข ตฺวํ ตาต ทีฆาวุ ทีฆํ ปสฺส มา รสฺสํ น หิ ตาต ทีฆาวุ เวเรน
เวรา สมฺมนฺติ อเวเรน หิ ตาต ทีฆาวุ เวรา สมฺมนฺตีติ น โข
เม ตํ ปฏิรูปํ โยหํ ปิตุ วจนํ อติกฺกเมยฺยนฺติ ปุนเทว โกสิยา
ขคฺคํ ปเวเสสิ ฯ
{๒๔๔.๑๑} อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา ภีโต อุพฺพิคฺโค
อุสฺสงฺกี อุตฺรโสฺต สหสา วุฏฺฐาสิ ฯ อถโข ภิกฺขเว ทีฆาวุ
กุมาโร พฺรหฺมทตฺตํ กาสีราชานํ เอตทโวจ กิสฺส
ตฺวํ เทว ภีโต อุพฺพิคฺโค อุสฺสงฺกี อุตฺรโสฺต สหสา วุฏฺฐาสีติ ฯ
อิธ มํ ภเณ มาณวก ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ ปุตฺโต ทีฆาวุ กุมาโร
สุปินนฺเตน ขคฺเคน ปริปาเตสิ เตนาหํ ภีโต อุพฺพิคฺโค อุสฺสงฺกี
อุตฺรโสฺต สหสา วุฏฺฐาสินฺติ ฯ อถโข ภิกฺขเว ทีฆาวุ กุมาโร วาเมน
หตฺเถน พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ สีสํ ปรามสิตฺวา ทกฺขิเณน
หตฺเถน ขคฺคํ นิพฺพาเหตฺวา พฺรหฺมทตฺตํ กาสีราชานํ เอตทโวจ
อหํ โข โส เทว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ ปุตฺโต ทีฆาวุ กุมาโร
พหุโน ตฺวํ อมฺหากํ อนตฺถสฺส การโก ตยา อมฺหากํ พลญฺจ
วาหนญฺจ ชนปโท จ โกโส จ โกฏฺฐาคารญฺจ อจฺฉินฺนํ ตยา
จ เม มาตาปิตโร หตา อยํ ขฺวสฺส กาโล โยหํ เวรํ อปฺเปยฺยนฺติ ฯ
อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา ทีฆาวุสฺส กุมารสฺส ปาเทสุ
สิรสา นิปติตฺวา ทีฆาวุํ กุมารํ เอตทโวจ ชีวิตํ เม ตาต ทีฆาวุ
เทหิ ชีวิตํ เม ตาต ทีฆาวุ เทหีติ ฯ กฺยาหํ อุสฺสหามิ เทวสฺส
ชีวิตํ ทาตุํ เทโว โข เม ชีวิตํ ทเทยฺยาติ ฯ เตนหิ ตาต ทีฆาวุ
ตฺวญฺเจว เม ชีวิตํ เทหิ อหญฺจ เต ชีวิตํ ทมฺมีติ ฯ
{๒๔๔.๑๒} อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต จ กาสีราชา ทีฆาวุ จ
กุมาโร อญฺญมญฺญสฺส ชีวิตํ อทํสุ ปาณิญฺจ อคฺคเหสุํ สปถญฺจ
อกํสุ อทูหาย ๑- ฯ อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา
ทีฆาวุํ กุมารํ เอตทโวจ เตนหิ ตาต ทีฆาวุ รถํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อทฺรูภาย ฯ โป. ม. อทฺทูภาย ฯ
โยเชหิ คมิสฺสามาติ ฯ เอวํ เทวาติ โข ภิกฺขเว ทีฆาวุ กุมาโร
พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสีรญฺโญ ปฏิสฺสุณิตฺวา รถํ โยเชตฺวา
พฺรหฺมทตฺตํ กาสีราชานํ เอตทโวจ ยุตฺโต โข เต เทว รโถ ยสฺสทานิ
กาลํ มญฺญสีติ ฯ อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา รถํ
อภิรูหิ ทีฆาวุ กุมาโร รถํ เปเสสิ ฯ ตถา ตถา รถํ เปเสสิ
ยถา ยถา นจิรสฺเสว เสนาย สมาคจฺฉิ ฯ อถโข ภิกฺขเว
พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา พาราณสึ ปวิสิตฺวา อมจฺเจ ปาริสชฺเช
สนฺนิปาตาเปตฺวา เอตทโวจ สเจ ภเณ ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ
ปุตฺตํ ทีฆาวุํ กุมารํ ปสฺเสยฺยาถ กินฺติ ตํ ๑- กเรยฺยาถาติ ฯ
เอกจฺเจ อมจฺจา ๒- เอวมาหํสุ มยํ เทว หตฺเถ ฉินฺเทยฺยาม
มยํ เทว ปาเท ฉินฺเทยฺยาม มยํ เทว หตฺถปาเท ฉินฺเทยฺยาม
มยํ เทว กณฺเณ ฉินฺเทยฺยาม มยํ เทว นาสํ ฉินฺเทยฺยาม มยํ
เทว กณฺณนาสํ ฉินฺเทยฺยาม มยํ เทว สีสํ ฉินฺเทยฺยามาติ ฯ
อยํ โข โส ภเณ ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ ปุตฺโต ทีฆาวุ กุมาโร
นายํ ลพฺภา กิญฺจิ กาตุํ อิมินา จ เม ชีวิตํ ทินฺนํ มยา จ
อิมสฺส ชีวิตํ ทินฺนนฺติ ฯ
{๒๔๔.๑๓} อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา ทีฆาวุํ
กุมารํ เอตทโวจ ยํ โข ตาต ทีฆาวุ ปิตา มรณกาเล อวจ
มา โข ตฺวํ ตาต ทีฆาวุ ทีฆํ ปสฺส มา รสฺสํ น หิ ตาต
ทีฆาวุ เวเรน เวรา สมฺมนฺติ อเวเรน หิ ตาต ทีฆาวุ
เวรา สมฺมนฺตีติ กินฺเต ปิตา สนฺธาย อวจาติ ฯ ยํ โข
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. นํ ฯ ๒ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
เม เทว ปิตา มรณกาเล อวจ มา ทีฆนฺติ มา จิรํ เวรํ
อกาสีติ อิมํ โข เม เทว ปิตา มรณกาเล อวจ มา
ทีฆนฺติ ยํ โข เม เทว ปิตา มรณกาเล อวจ มา รสฺสนฺติ
มา ขิปฺปํ มิตฺเตหิ ภิชฺชิตฺถาติ อิมํ โข เม เทว ปิตา
มรณกาเล อวจ มา รสฺสนฺติ ยํ โข เม เทว ปิตา
มรณกาเล อวจ น หิ ตาต ทีฆาวุ เวเรน เวรา สมฺมนฺติ
อเวเรน หิ ตาต ทีฆาวุ เวรา สมฺมนฺตีติ เทเวน เม มาตาปิตโร
หตาติ สจาหํ เทวํ ชีวิตา โวโรเปยฺยํ เย เทวสฺส
อตฺถกามา เต มํ ชีวิตา โวโรเปยฺยุํ เย เม อตฺถกามา เต
เต ชีวิตา โวโรเปยฺยุํ เอวนฺตํ เวรํ เวเรน น วูปสเมยฺย
อิทานิ จ ปน เม เทเวน ชีวิตํ ทินฺนํ มยา จ เทวสฺส ชีวิตํ
ทินฺนํ เอวนฺตํ เวรํ อเวเรน วูปสนฺตํ อิมํ โข เม เทว ปิตา
มรณกาเล อวจ น หิ ตาต ทีฆาวุ เวเรน เวรา สมฺมนฺติ
อเวเรน หิ ตาต ทีฆาวุ เวรา สมฺมนฺตีติ ฯ
{๒๔๔.๑๔} อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสีราชา อจฺฉริยํ วต
โภ อพฺภุตํ วต โภ ยาว ปณฺฑิโต อยํ ทีฆาวุ กุมาโร ยตฺร หิ นาม
ปิตุโน สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานิสฺสตีติ เปตฺติกํ
พลญฺจ วาหนญฺจ ชนปทญฺจ โกสญฺจ โกฏฺฐาคารญฺจ ปฏิปาเทสิ
ธีตรญฺจ อทาสิ ฯ เตสํ หิ นาม ภิกฺขเว ราชูนํ อาทินฺนทณฺฑานํ
อาทินฺนสตฺถานํ เอวรูปํ ขนฺติโสรจฺจํ ภวิสฺสตีติ ฯ อิธ โข ปน ตํ
ภิกฺขเว โสเภถ ยํ ตุเมฺห เอวํ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย ปพฺพชิตา
สมานา ขมา จ ภเวยฺยาถ โสรตา จาติ ฯ
[๒๔๕] ตติยมฺปิ โข ภควา เต ภิกฺขู เอตทโวจ อลํ
ภิกฺขเว มา ภณฺฑนํ มา กลหํ มา วิคฺคหํ มา วิวาทนฺติ ฯ
ตติยมฺปิ โข โส อธมฺมวาที ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อาคเมตุ
ภนฺเต ภควา ธมฺมสามี อปฺโปสฺสุกฺโก ภนฺเต ภควา
ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารํ อนุยุตฺโต วิหรตุ มยเมเตน ภณฺฑเนน
กลเหน วิคฺคเหน วิวาเทน ปญฺญายิสฺสามาติ ฯ อถโข ภควา
ปริยาทินฺนรูปา โข อิเม โมฆปุริสา นยิเม สุกรา สญฺญาเปตุนฺติ
อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ ฯ
ทีฆาวุภาณวารํ ปฐมํ ๑- ฯ
[๒๔๖] อถโข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย
โกสมฺพึ ปิณฺฑาย ปาวิสิ โกสมฺพิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ
ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต เสนาสนํ สํสาเมตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย
สงฺฆมชฺเฌ ฐิตโก ว อิมา คาถาโย อภาสิ
[๒๔๗] ปุถุสทฺโท สมชโน น พาโล โกจิ มญฺญถ
สงฺฆสฺมึ ภิชฺชมานสฺมึ นาญฺญํ ภิยฺโย อมญฺญรุํ ฯ
ปริมุฏฺฐา ปณฺฑิตา ภาสา วาจาโคจรภาณิโน
ยาวิจฺฉนฺติ มุขายามํ เยน นีตา น ตํ วิทู ฯ
อกฺโกจฺฉิ มํ อวธิ มํ อชินิ มํ อหาสิ เม
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นิฏฺฐิโต ปฐโม ฯ
เย จ ตํ อุปนยฺหนฺติ เวรํ เตสํ น สมฺมติ ฯ
อกฺโกจฺฉิ มํ อวธิ มํ อชินิ มํ อหาสิ เม
เย จ ตํ นุปนยฺหนฺติ เวรํ เตสูปสมฺมติ ฯ
น หิ เวเรน เวรานิ สมฺมนฺตีธ กุทาจนํ
อเวเรน จ สมฺมนฺติ เอส ธมฺโม สนนฺตโน ฯ
ปเร จ น วิชานนฺติ มยเมตฺถ ยมามฺหเส ๑- ฯ
เย จ ตตฺถ วิชานนฺติ ตโต สมฺมนฺติ เมธคา ฯ
อฏฺฐิจฺฉิทฺทา ๒- ปาณหรา ควาสฺสธนหาริโน
รฏฺฐํ วิลุมฺปมานานํ เตสํปิ โหติ สงฺคติ ฯ
กสฺมา ตุมฺหาก ๓- โน สิยา ฯ
สเจ ลเภถ นิปกํ สหายํ
สทฺธิญฺจรํ สาธุวิหาริธีรํ
อภิภุยฺย สพฺพานิ ปริสฺสยานิ
จเรยฺย เตนตฺตมโน สตีมา ฯ
โน เจ ลเภถ นิปกํ สหายํ
สทฺธิญฺจรํ สาธุวิหาริธีรํ
ราชาว รฏฺฐํ วิชิตํ ปหาย
เอโก จเร มาตงฺครญฺเญว นาโค ฯ
เอกสฺส จริตํ เสยฺโย นตฺถิ พาเล สหายตา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ยมามเส ฯ ๒ ม. ยุ. อฏฺฐิจฺฉินฺนา ฯ ๓ ยุ. ตุมฺหากํ ฯ
เอโก จเร น จ ปาปานิ กยิรา
อปฺโปสฺสุกฺโก มาตงฺครญฺเญว นาโคติ ฯ
[๒๔๘] อถโข ภควา สงฺฆมชฺเฌ ฐิตโก ว อิมา คาถาโย
ภาสิตฺวา เยน พาลกโลณการกคาโม ๑- เตนุปสงฺกมิ ฯ เตน
โข ปน สมเยน อายสฺมา ภคุ พาลกโลณการกคาเม วิหรติ ฯ
อทฺทสา โข อายสฺมา ภคุ ภควนฺตํ ทูรโต ว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาน
อาสนํ ปญฺญาเปสิ ปาโททกํ ปาทปีฐํ ปาทกถลิกํ อุปนิกฺขิปิ
ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิคฺคเหสิ ฯ นิสีทิ ภควา ปญฺญตฺเต
อาสเน นิสชฺช ปาเท ปกฺขาเลสิ ฯ อายสฺมาปิ โข ภคุ ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
{๒๔๘.๑} เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ ภคุํ ภควา
เอตทโวจ กจฺจิ ภิกฺขุ ขมนียํ กจฺจิ ยาปนียํ กจฺจิ ปิณฺฑเกน น
กิลมสีติ ฯ ขมนียํ ภควา ยาปนียํ ภควา น จาหํ ภนฺเต ปิณฺฑเกน
กิลมามีติ ฯ อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ ภคุํ ธมฺมิยา กถาย
สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา
อุฏฺฐายาสนา เยน ปาจีนวํสทาโย เตนุปสงฺกมิ ฯ
{๒๔๘.๒} เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา จ อนุรุทฺโธ อายสฺมา
จ นนฺทิโย อายสฺมา จ กิมฺพิโล ๒- ปาจีนวํสทาเย วิหรนฺติ ฯ
อทฺทสา โข ทายปาโล ภควนฺตํ ทูรโต ว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาน ภควนฺตํ
เอตทโวจ มา สมณ เอตํ ทายํ ปาวิสิ สนฺเตตฺถ ตโย กุลปุตฺตา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. พาลกโลณการคาโม ฯ ม. พาลกโลณกคาโม ฯ ๒ ม. กิมิโล ฯ
อตฺตกามรูปา วิหรนฺติ มา เตสํ อผาสุมกาสีติ ฯ อสฺโสสิ โข
อายสฺมา อนุรุทฺโธ ทายปาลสฺส ภควตา สทฺธึ มนฺตยมานสฺส
สุตฺวาน ทายปาลํ เอตทโวจ มา อาวุโส ทายปาล ภควนฺตํ
วาเรสิ สตฺถา โน ภควา อนุปฺปตฺโตติ ฯ อถโข อายสฺมา อนุรุทฺโธ
เยนายสฺมา จ นนฺทิโย อายสฺมา จ กิมฺพิโล เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตญฺจ นนฺทิยํ อายสฺมนฺตญฺจ กิมฺพิลํ
เอตทโวจ อภิกฺกมถายสฺมนฺโต อภิกฺกมถายสฺมนฺโต สตฺถา
โน ภควา อนุปฺปตฺโตติ ฯ
{๒๔๘.๓} อถโข อายสฺมา จ อนุรุทฺโธ อายสฺมา จ นนฺทิโย
อายสฺมา จ กิมฺพิโล ภควนฺตํ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา เอโก ภควโต ปตฺตจีวรํ
ปฏิคฺคเหสิ เอโก อาสนํ ปญฺญาเปสิ เอโก ปาโททกํ ปาทปีฐํ
ปาทกถลิกํ อุปนิกฺขิปิ ฯ นิสีทิ ภควา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสชฺช [๑]-
ปาเท ปกฺขาเลสิ ฯ เตปิ โข อายสฺมนฺโต ๒- ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ ภควา
เอตทโวจ กจฺจิ โว อนุรุทฺธา ขมนียํ กจฺจิ ยาปนียํ กจฺจิ ปิณฺฑเกน
น กิลมถาติ ฯ ขมนียํ ภควา ยาปนียํ ภควา น จ มยํ ภนฺเต ปิณฺฑเกน
กิลมามาติ ฯ
{๒๔๘.๔} กจฺจิ ปน โว อนุรุทฺธา สมคฺคา สมฺโมทมานา อวิวทมานา
ขีโรทกีภูตา อญฺญมญฺญํ ปิยจกฺขูหิ สมฺปสฺสนฺตา วิหรถาติ ฯ ตคฺฆ
เต ๓- มยํ ภนฺเต สมคฺคา สมฺโมทมานา อวิวทมานา ขีโรทกีภูตา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. โข ภควา ฯ ๒ สี. โป. ยุ. อายสฺมนฺตา ฯ ๓ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
อญฺญมญฺญํ ปิยจกฺขูหิ สมฺปสฺสนฺตา วิหรามาติ ฯ ยถากถํ ปน
ตุเมฺห อนุรุทฺธา สมคฺคา สมฺโมทมานา อวิวทมานา ขีโรทกีภูตา
อญฺญมญฺญํ ปิยจกฺขูหิ สมฺปสฺสนฺตา วิหรถาติ ฯ อิธ มยฺหํ ภนฺเต
เอวํ โหติ ลาภา วต เม สุลทฺธํ วต เม โยหํ เอวรูเปหิ สพฺรหฺมจารีหิ
สทฺธึ วิหรามีติ ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต อิเมสุ อายสฺมนฺเตสุ เมตฺตํ
กายกมฺมํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ อาวิ เจว รโห จ เมตฺตํ วจีกมฺมํ เมตฺตํ
มโนกมฺมํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ อาวิ เจว รโห จ ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต เอวํ
โหติ ยนฺนูนาหํ สกํ จิตฺตํ นิกฺขิปิตฺวา อิเมสํเยว อายสฺมนฺตานํ
จิตฺตสฺส วเสน วตฺเตยฺยนฺติ โส โข อหํ ภนฺเต สกํ จิตฺตํ
นิกฺขิปิตฺวา อิเมสํเยว อายสฺมนฺตานํ จิตฺตสฺส วเสน วตฺตามิ
นานา หิ โข โน ภนฺเต กายา เอกญฺจ ปน มญฺเญ จิตฺตนฺติ ฯ
{๒๔๘.๕} อายสฺมาปิ โข นนฺทิโย อายสฺมาปิ โข กิมฺพิโล
ภควนฺตํ เอตทโวจ มยฺหํปิ โข ภนฺเต เอวํ โหติ ลาภา วต
เม สุลทฺธํ วต เม โยหํ เอวรูเปหิ สพฺรหฺมจารีหิ สทฺธึ วิหรามีติ
ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต อิเมสุ อายสฺมนฺเตสุ เมตฺตํ กายกมฺมํ
ปจฺจุปฏฺฐิตํ อาวิ เจว รโห จ เมตฺตํ วจีกมฺมํ เมตฺตํ มโนกมฺมํ
ปจฺจุปฏฺฐิตํ อาวิ เจว รโห จ ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต เอวํ โหติ
ยนฺนูนาหํ สกํ จิตฺตํ นิกฺขิปิตฺวา อิเมสํเยว อายสฺมนฺตานํ
จิตฺตสฺส วเสน วตฺเตยฺยนฺติ โส โข อหํ ภนฺเต สกํ จิตฺตํ
นิกฺขิปิตฺวา อิเมสํเยว อายสฺมนฺตานํ จิตฺตสฺส วเสน วตฺตามิ
นานา หิ โข โน ภนฺเต กายา เอกญฺจ ปน มญฺเญ จิตฺตนฺติ
เอวํ โข มยํ ภนฺเต สมคฺคา สมฺโมทมานา อวิวทมานา ขีโรทกีภูตา
อญฺญมญฺญํ ปิยจกฺขูหิ สมฺปสฺสนฺตา วิหรามาติ ฯ
{๒๔๘.๖} กจฺจิ ปน โว อนุรุทฺธา อปฺปมตฺตา อาตาปิโน
ปหิตตฺตา วิหรถาติ ฯ ตคฺฆ มยํ ภนฺเต อปฺปมตฺตา อาตาปิโน
ปหิตตฺตา วิหรามาติ ฯ ยถากถํ ปน ตุเมฺห อนุรุทฺธา อปฺปมตฺตา
อาตาปิโน ปหิตตฺตา วิหรถาติ ฯ
{๒๔๘.๗} อิธ ภนฺเต อมฺหากํ โย ปฐมํ คามโต ปิณฺฑาย
ปฏิกฺกมติ โส อาสนํ ปญฺญาเปติ ปาโททกํ ปาทปีฐํ ปาทกถลิกํ
อุปนิกฺขิปติ อวกฺการปาตึ โธวิตฺวา อุปฏฺฐาเปติ ปานียํ ปริโภชนียํ
อุปฏฺฐาเปติ โย ปจฺฉา คามโต ปิณฺฑาย ปฏิกฺกมติ สเจ โหติ
ภุตฺตาวเสโส สเจ อากงฺขติ ภุญฺชติ โน เจ อากงฺขติ อปหริเต
วา ฉฑฺเฑติ อปฺปาณเก วา อุทเก โอปิลาเปติ โส อาสนํ อุทฺธรติ
ปาโททกํ ปาทปีฐํ ปาทกถลิกํ ปฏิสาเมติ อวกฺการปาตึ
โธวิตฺวา ปฏิสาเมติ ปานียํ ปริโภชนียํ ปฏิสาเมติ ภตฺตคฺคํ
สมฺมชฺชติ โย ปสฺสติ ปานียฆฏํ วา ปริโภชนียฆฏํ วา วจฺจฆฏํ
วา ริตฺตํ ตุจฺฉํ โส อุปฏฺฐาเปติ สจสฺส โหติ อวิสยฺหํ
หตฺถวิกาเรน ทุติยํปิ ๑- อามนฺเตตฺวา หตฺถวิลงฺฆเกน อุปฏฺฐาเปม
น เตฺวว มยํ ภนฺเต ตปฺปจฺจยา วาจํ ภินฺทาม ปญฺจาหิกํ โข
ปน มยํ ภนฺเต สพฺพรตฺติยา ธมฺมิยา กถาย สนฺนิสีทาม เอวํ
โข มยํ ภนฺเต อปฺปมตฺตา อาตาปิโน ปหิตตฺตา วิหรามาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ
อถโข ภควา อายสฺมนฺตญฺจ อนุรุทฺธํ อายสฺมนฺตญฺจ นนฺทิยํ
อายสฺมนฺตญฺจ กิมฺพิลํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา
สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา เยน ปาริเลยฺยกํ เตน
จาริกํ ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน ปาริเลยฺยกํ
ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา ปาริเลยฺยเก วิหรติ รกฺขิตวนสณฺเฑ
ภทฺทสาลมูเล ฯ
[๒๔๙] อถโข ภควโต รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส
ปริวิตกฺโก อุทปาทิ อหํ โข ปุพฺเพ อากิณฺโณ น ผาสุํ ๑- วิหาสึ
เตหิ โกสมฺพิเกหิ ๒- ภิกฺขูหิ ภณฺฑนการเกหิ กลหการเกหิ
วิวาทการเกหิ ภสฺสการเกหิ สงฺเฆ อธิกรณการเกหิ โสมฺหิ เอตรหิ
เอโก อทุติโย สุขํ ผาสุํ วิหรามิ อญฺญเตฺรว เตหิ โกสมฺพิเกหิ
ภิกฺขูหิ ภณฺฑนการเกหิ กลหการเกหิ วิวาทการเกหิ ภสฺสการเกหิ
สงฺเฆ อธิกรณการเกหีติ ฯ
{๒๔๙.๑} อญฺญตโรปิ โข หตฺถินาโค อากิณฺโณ วิหรติ หตฺถีหิ
หตฺถินีหิ หตฺถิกลเภหิ ๓- หตฺถิจฺฉาเปหิ ๔- ฉินฺนคฺคานิ เจว
ติณานิ ขาทติ โอภคฺโคภคฺคญฺจสฺส สาขาภงฺคํ ขาทนฺติ อาวิลานิ
จ ปานียานิ ปิวติ โอคาหญฺจสฺส ๕- โอติณฺณสฺส หตฺถินิโย กายํ
อุปนิฆํสนฺติโย คจฺฉนฺติ ฯ อถโข ตสฺส หตฺถินาคสฺส เอตทโหสิ
อหํ โข อากิณฺโณ วิหรามิ หตฺถีหิ หตฺถินีหิ หตฺถิกลเภหิ หตฺถิจฺฉาเปหิ
ฉินฺนคฺคานิ เจว ติณานิ ขาทามิ โอภคฺโคภคฺคญฺจ เม
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ผาสุ ฯ ๒ ม. ยุ. โกสมฺพเกหิ ฯ ๓ ม. ยุ. หตฺถิกฬเภหิ ฯ ๔ ยุ.
@หตฺถิจฺฉาปเกหิ ฯ ๕ โป. ม. โอคาหาจสฺส ฯ ยุ. โอคาหนฺตสฺส ฯ
สาขาภงฺคํ ขาทนฺติ อาวิลานิ จ ปานียานิ ปิวามิ โอคาหญฺจ ๑-
เม โอติณฺณสฺส หตฺถินิโย กายํ อุปนิฆํสนฺติโย คจฺฉนฺติ ยนฺนูนาหํ
เอโก ว คณสฺมา วูปกฏฺโฐ วิหเรยฺยนฺติ ฯ อถโข โส หตฺถินาโค
ยูถา อปกฺกมฺม เยน ปาริเลยฺยกํ รกฺขิตวนสณฺโฑ ภทฺทสาลมูลํ
เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา โสณฺฑาย ภควโต
ปานียํ ปริโภชนียํ อุปฏฺฐาเปติ อปหริตญฺจ กโรติ ฯ
{๒๔๙.๒} อถโข ตสฺส หตฺถินาคสฺส เอตทโหสิ อหํ โข ปุพฺเพ
อากิณฺโณ น ผาสุํ วิหาสึ หตฺถีหิ หตฺถินีหิ หตฺถิกลเภหิ
หตฺถิจฺฉาเปหิ ฉินฺนคฺคานิ เจว ติณานิ ขาทึ โอภคฺโคภคฺคญฺจ
เม สาขาภงฺคํ ขาทึสุ อาวิลานิ จ ปานียานิ อปายึ โอคาหญฺจ
เม โอติณฺณสฺส หตฺถินิโย กายํ อุปนิฆํสนฺติโย อคมํสุ โสมฺหิ
เอตรหิ เอโก อทุติโย สุขํ ผาสุํ วิหรามิ อญฺญเตฺรว หตฺถีหิ
หตฺถินีหิ หตฺถิกลเภหิ หตฺถิจฺฉาเปหีติ ฯ
{๒๔๙.๓} อถโข ภควา อตฺตโน จ ปวิเวกํ วิทิตฺวา ตสฺส จ
หตฺถินาคสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย ตายํ เวลายํ
อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ
เอตํ ๒- นาคสฺส นาเคน อีสาทนฺตสฺส หตฺถิโน
สเมติ จิตฺตํ จิตฺเตน ยเทโก รมตี วเนติ ฯ
[๒๕๐] อถโข ภควา ปาริเลยฺยเก ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน
สาวตฺถี เตน จาริกํ ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. โอคาหนฺตสฺส ฯ ๒ ยุ. เอวํ ฯ
เยน สาวตฺถี ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน
อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ
[๒๕๑] อถโข โกสมฺพิกานํ อุปาสกานํ ๑- เอตทโหสิ ๒- อิเม โข
อยฺยา โกสมฺพิกา ภิกฺขู พหุโน อมฺหากํ อนตฺถสฺส การกา อิเมหิ
อุพฺพาโฬฺห ภควา ปกฺกนฺโต หนฺท มยํ อยฺเย โกสมฺพิเก ภิกฺขู
เนว อภิวาเทยฺยาม น ปจฺจุฏฺเฐยฺยาม น อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ
กเรยฺยาม น สกฺกเรยฺยาม น ครุกเรยฺยาม น มาเนยฺยาม [๓]- น
ปูเชยฺยาม อุปคตานํปิ ปิณฺฑกํ ๔- น ทชฺเชยฺยาม ๕- เอวํ อิเม อเมฺหหิ
อสกฺกริยมานา อครุกริยมานา อมานิยมานา [๖]- อปูชิยมานา
อสกฺการปกตา ปกฺกมิสฺสนฺติ วา วิพฺภมิสฺสนฺติ วา ภควนฺตํ วา
ปสาเทสฺสนฺตีติ ฯ
{๒๕๑.๑} อถโข โกสมฺพิกา อุปาสกา โกสมฺพิเก ภิกฺขู เนว
อภิวาเทสุํ น ปจฺจุฏฺเฐสุํ น อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ อกํสุ น
สกฺกรึสุ น ครุกรึสุ น มาเนสุํ [๗]- น ปูเชสุํ อุปคตานํปิ ปิณฺฑกํ น
อทํสุ ฯ อถโข โกสมฺพิกา ภิกฺขู โกสมฺพิเกหิ อุปาสเกหิ อสกฺกริยมานา
อครุกริยมานา อมานิยมานา [๘]- อปูชิยมานา อสกฺการปกตา
เอวมาหํสุ หนฺท มยํ อาวุโส สาวตฺถึ คนฺตฺวา ภควโต สนฺติเก
อิมํ อธิกรณํ วูปสเมยฺยามาติ ๙- ฯ อถโข โกสมฺพิกา ภิกฺขู เสนาสนํ
สํสาเมตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน สาวตฺถี เตนุปสงฺกมึสุ ฯ
[๒๕๒] อสฺโสสิ โข อายสฺมา สารีปุตฺโต เต กิร โกสมฺพิกา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. โกสมฺพกา อุปาสกา ฯ ๒ ม. ยุ. เอตทโหสีติ ปาฐทฺวยํ น ทิสฺสติ ฯ
@๓ ม. น ภเชยฺยาม ฯ ๔ ยุ. ปิณฺฑปาตํ ฯ ๕ โป. น ฆคตาปิณฺฑิกํ ทเทยฺยาม ฯ
@๖-๘ ม. อภชิยมานา ฯ ๗ ม. น ภเชสุํ ฯ ๙ ยุ. วูปสเมมาติ ฯ
ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ
อธิกรณการกา สาวตฺถึ อาคจฺฉนฺตีติ ฯ อถโข อายสฺมา สารีปุตฺโต
เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สารีปุตฺโต
ภควนฺตํ เอตทโวจ เต กิร ภนฺเต โกสมฺพิกา ภิกฺขู ภณฺฑนการกา
กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา
สาวตฺถึ อาคจฺฉนฺติ กถาหํ ภนฺเต เตสุ ภิกฺขูสุ ปฏิปชฺชามีติ ฯ
เตนหิ ตฺวํ สารีปุตฺต ยถา ธมฺโม ตถา ปติฏฺฐาหีติ ๑- ฯ กถาหํ
ภนฺเต ชาเนยฺยํ ธมฺมํ วา อธมฺมํ วาติ ฯ
{๒๕๒.๑} อฏฺฐารสหิ โข สารีปุตฺต วตฺถูหิ อธมฺมวาที
ชานิตพฺโพ อิธ สารีปุตฺต ภิกฺขุ อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติ ธมฺมํ
อธมฺโมติ ทีเปติ อวินยํ วินโยติ ทีเปติ วินยํ อวินโยติ ทีเปติ
อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ
ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ
อนาจิณฺณํ ตถาคเตน อาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ อาจิณฺณํ
ตถาคเตน อนาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ อปฺปญฺญตฺตํ
ตถาคเตน ปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ ปญฺญตฺตํ ตถาคเตน
อปฺปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ อนาปตฺตึ อาปตฺตีติ
ทีเปติ อาปตฺตึ อนาปตฺตีติ อนาปตฺตีติ ทีเปติ ลหุกํ
อาปตฺตึ ครุกา อาปตฺตีติ ทีเปติ ครุกํ อาปตฺตึ ลหุกา
อาปตฺตีติ ทีเปติ สาวเสสํ อาปตฺตึ อนวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ติฏฺฐาหีติ ฯ
อนวเสสํ อาปตฺตึ สาวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปติ ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺตึ
อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติ อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺตึ ทุฏฺฐุลฺลา
อาปตฺตีติ ทีเปติ อิเมหิ โข สารีปุตฺต อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ อธมฺมวาที
ชานิตพฺโพ
{๒๕๒.๒} อฏฺฐารสหิ จ โข สารีปุตฺต วตฺถูหิ ธมฺมวาที
ชานิตพฺโพ อิธ สารีปุตฺต ภิกฺขุ อธมฺมํ อธมฺโมติ ทีเปติ
ธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติ อวินยํ อวินโยติ ทีเปติ วินยํ วินโยติ
ทีเปติ อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน อภาสิตํ อลปิตํ
ตถาคเตนาติ ทีเปติ ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน ภาสิตํ ลปิตํ
ตถาคเตนาติ ทีเปติ อนาจิณฺณํ ตถาคเตน อนาจิณฺณํ
ตถาคเตนาติ ทีเปติ อาจิณฺณํ ตถาคเตน อาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ
ทีเปติ อปฺปญฺญตฺตํ ตถาคเตน อปฺปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ
ปญฺญตฺตํ ตถาคเตน ปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ อนาปตฺตึ
อนาปตฺตีติ ทีเปติ อาปตฺตึ อาปตฺตีติ ทีเปติ ลหุกํ อาปตฺตึ
ลหุกา อาปตฺตีติ ทีเปติ ครุกํ อาปตฺตึ ครุกา อาปตฺตีติ ทีเปติ
สาวเสสํ อาปตฺตึ สาวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปติ อนวเสสํ อาปตฺตึ
อนวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปติ ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺตึ ทุฏฺฐุลฺลา
อาปตฺตีติ ทีเปติ อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺตึ อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติ
อิเมหิ โข สารีปุตฺต อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ ธมฺมวาที ชานิตพฺโพติ ฯ
[๒๕๓] อสฺโสสิ โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ฯเปฯ
อสฺโสสิ โข อายสฺมา มหากสฺสโป อสฺโสสิ โข อายสฺมา
มหากจฺจาโน อสฺโสสิ โข อายสฺมา มหาโกฏฺฐิโต อสฺโสสิ โข
อายสฺมา มหากปฺปิโน อสฺโสสิ โข อายสฺมา มหาจุนฺโท
อสฺโสสิ โข อายสฺมา อนุรุทฺโธ อสฺโสสิ โข อายสฺมา เรวโต
อสฺโสสิ โข อายสฺมา อุปาลิ อสฺโสสิ โข อายสฺมา อานนฺโท
อสฺโสสิ โข อายสฺมา ราหุโล เต กิร โกสมฺพิกา ภิกฺขู
ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ
อธิกรณการกา สาวตฺถึ อาคจฺฉนฺตีติ ฯ
{๒๕๓.๑} อถโข อายสฺมา ราหุโล เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข อายสฺมา ราหุโล ภควนฺตํ เอตทโวจ เต กิร ภนฺเต
โกสมฺพิกา ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา
ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา สาวตฺถึ อาคจฺฉนฺติ กถาหํ
ภนฺเต เตสุ ภิกฺขูสุ ปฏิปชฺชามีติ ฯ เตนหิ ตฺวํ ราหุล ยถา ธมฺโม
ตถา ปติฏฺฐาหีติ ๑- ฯ กถาหํ ภนฺเต ชาเนยฺยํ ธมฺมํ วา อธมฺมํ
วาติ ฯ อฏฺฐารสหิ โข ราหุล วตฺถูหิ อธมฺมวาที ชานิตพฺโพ ฯเปฯ
อิเมหิ โข ราหุล อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ อธมฺมวาที ชานิตพฺโพ อฏฺฐารสหิ
จ โข ราหุล วตฺถูหิ ธมฺมวาที ชานิตพฺโพ ฯเปฯ อิเมหิ โข ราหุล
อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ ธมฺมวาที ชานิตพฺโพติ ฯ
[๒๕๔] อสฺโสสิ โข มหาปชาปตี โคตมี เต กิร โกสมฺพิกา
ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ติฏฺฐาหีติ ฯ
อธิกรณการกา สาวตฺถึ อาคจฺฉนฺตีติ ฯ อถโข มหาปชาปตี โคตมี
เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ ฯ เอกมนฺตํ ฐิตา โข มหาปชาปตี โคตมี
ภควนฺตํ เอตทโวจ เต กิร ภนฺเต โกสมฺพิกา ภิกฺขู ภณฺฑนการกา
กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา สาวตฺถึ
อาคจฺฉนฺติ กถาหํ ภนฺเต เตสุ ภิกฺขูสุ ปฏิปชฺชามีติ ฯ เตนหิ ตฺวํ
โคตมิ อุภยตฺถ ธมฺมํ สุณ อุภยตฺถ ธมฺมํ สุตฺวา เย ตตฺถ
ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน เตสํ ทิฏฺฐิญฺจ ขนฺติญฺจ รุจิญฺจ อาทายญฺจ
โรเจหิ ยํ จ กิญฺจิ ภิกฺขุนีสงฺเฆน ภิกฺขุสงฺฆโต ปจฺจาสึสิตพฺพํ ๑-
สพฺพนฺตํ ธมฺมวาทิโต ว ปจฺจาสึสิตพฺพนฺติ ฯ
[๒๕๕] อสฺโสสิ โข อนาถปิณฺฑิโก คหปติ เต กิร โกสมฺพิกา
ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ
อธิกรณการกา สาวตฺถึ อาคจฺฉนฺตีติ ฯ อถโข อนาถปิณฺฑิโก
คหปติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อนาถปิณฺฑิโก
คหปติ ภควนฺตํ เอตทโวจ เต กิร ภนฺเต โกสมฺพิกา ภิกฺขู
ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ
อธิกรณการกา สาวตฺถึ อาคจฺฉนฺติ กถาหํ ภนฺเต เตสุ ภิกฺขูสุ
ปฏิปชฺชามีติ ฯ เตนหิ ตฺวํ คหปติ อุภยตฺถ ทานํ เทหิ อุภยตฺถ
ทานํ ทตฺวา อุภยตฺถ ธมฺมํ สุณ อุภยตฺถ ธมฺมํ สุตฺวา เย
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ปจฺจาสีสิตพฺพํ ฯ
ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน เตสํ ทิฏฺฐิญฺจ ขนฺติญฺจ รุจิญฺจ
อาทายญฺจ โรเจหีติ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้าที่ ๓๐๖-๓๔๘.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=5&item=237&items=19
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=5&item=237&items=19&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=5&item=237&items=19
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=5&item=237&items=19
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=5&i=237
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๕
https://84000.org/tipitaka/read/?index_5
https://84000.org/tipitaka/english/?index_5
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
