ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 12 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.2)

                        7. Khajjaniyasuttavannana
    [79] Sattame pubbenivasanti na idam abhinnavasena anussaranam
sandhaya vuttam, vipassanavasena pana pubbenivasam anussarante samanabrahmane
sandhayetam vuttam. Tenevaha "sabbete pancupadanakkhandhe anussaranti, etesam
va annataran"ti abhinnavasena hi samanussarantassa khandhapi upadanakkhandhapi
khandhapatibaddhapi pannattipi arammanam hotiyeva. Rupanneva anussaratiti evam hi
anussaranto na annam kinci sattam va puggalam va anussarati, atite pana
niruddham rupakkhandhameva anussarati. Vedanadisupi eseva nayoti. Sunnatapabbam
nitthitam.
    Idani sunnataya lakkhanam dassetum kinca bhikkhave rupam vadethatiadimaha.
Yatha hi nattham gonam pariyesamano puriso gogane caramane rattam va 1-
kalam va balibaddam disvapi na ettakeneva "ayam mayham gono"ti
sannitthanam katum sakkoti. Kasma? annesampi tadisanam atthitaya. Sarirapadese
panassa sattisuladilakkhanam disva "ayam mayham santako"ti sannitthanam hoti,
evameva sunnataya kathitayapi yava sunnatalakkhanam na kathiyati, tava sa akathitava
hoti, lakkhane pana kathite kathita nama hoti. Gono viya hi sunnata,
gonalakkhanam viya sunnatalakkhanam. Yatha gonalakkhane asallakkhite gono na sutthu
@Footnote: 1 Ma., ka. setam va rattam va

--------------------------------------------------------------------------------------------- page318.

Sallakkhito hoti, tasmim pana sallakkhite so sallakkhito nama hoti, evameva sunnatalakkhane akathite sunnata akathitava hoti, tasmim pana kathite sa kathita nama hotiti sunnatalakkhanam dassetum kinca bhikkhave rupam vadethatiadimaha. Tattha kincati karanapuccha, kena karanena rupam vadetha, kena karanena tam rupam namati attho. Ruppatiti khoti ettha ititi karanuddeso, yasma ruppati, tasma rupanti vuccatiti attho. Ruppatiti kuppati ghatiyati piliyati, bhijjatiti attho. Sitenapi ruppatitiadisu sitena tava ruppanam lokantarikaniraye pakatam. Tinnam tinnanhi cakkavalanam antare ekeko okantarikanirayo nama hoti atthayojanasahassappamano. Yassa neva hettha pathavi atthi, na upari candimasuriyadipamanialoko, niccandhakaro. Tattha nibbattasattanam tigavuto attabhavo hoti, te vagguliyo viya pabbatapade dighaputhulehi nakhehi laggitva avamsira olambanti. Yada samsappanta annamannassa hatthapasam gata honti, atha "bhakkho no laddho"ti mannamana tattha byavata viparivattitva lokasandharake udake patanti, vate paharantepi madhukaphalani viya chijjitva udake patanti, patitamattava accantakhare udake tattatele patitapitthapindi 5- viya patapatayamana viliyanti. Evam sitena ruppanam lokantarikaniraye pakatam. Mahimsaratthadisupi himapatasitalesu padesesu etam pakatameva. Tattha hi satta sitena bhinnasarira jivitakkhayampi papunanti. Unhena ruppanam avicimahaniraye pakatam hoti. Jighacchaya ruppanam pittivisaye ceva dubbhikkhakale ca pakatam. Pipasaya ruppanam kalakancikadisu pakatam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page319.

Eko kira kalakancikaasuro pipasam adhivasetum asakkonto yojanagambhiravittharam mahagangam otari, tassa gatagatatthane udakam chijjati, dhumo uggacchati tatte pitthipasane cankamanakalo viya hoti. Tassa udakasaddam sutva ito cito ca vicarantasseva ratti vibhayi. Atha nam patova bhikkhacaram gacchanta timsamatta pindacarika bhikkhu disva "ko nama tvam sappurisa"ti pucchimsu. Petohamasmi bhanteti. Kim pariyesasiti. Paniyam bhanteti. Ayam ganga paripunna, kim tvam na passasiti. Na upakappati bhanteti. Tenahi gangapitthe nipajja, mukhe te paniyam asincissamati. So valikapuline uttano nipajji. Bhikkhu timsamatte patte niharitva udakam aharitva tassa mukhe asincimsu. Tesam tatha karontanamyeva vela upakattha jata. Tato "bhikkhacarakalo amhakam sappurisa, kacci te assadamatta laddha"ti ahamsu. Peto "sace me bhante timsamattanam ayyanam timsapattehi asittaudakato addhapasatamattampi paragalagatam, petattabhavato mokkho ma hotu"ti aha. Evam pipasaya ruppanam pittivisaye pakatam. Ghamsadihi ruppanam damsamakkhikadibahulesu padesesu pakatam. Ettha ca damsati pingalamakkhika. Makasati makasava. Vatapi kucchivatapitthivatadivasena veditabba. Sarirasmim hi vatarogo uppajjitva hatthapadapitthiadini bhindati, kanam karoti, khujjam karoti, pithasappim karoti. Atapoti suriyataPo. Tena ruppanam marukantaradisu pakatam. Eka kira itthi marukantare rattim satthato ohina diva suriye uggacchante valikaya tappamanaya pade thapetum asakkonti sisato pacchim otaretva akkami. Kamena pacchiya unhabhitattaya thatum asakkonti tassa upari satakam thapetva @Footnote: 1 Si. valikapitthe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page320.

Akkami. Tasmimpi santatte attano ankena gahitaputtakam adhomukham nipajjapetva kandantamyeva akkamitva saddhim tena tasmimyeva thane unhabhitatta kalamakasi. Sarisapati yekeci dighajatika saranta gacchanti. Tesam samphassena ruppanam asivisadatthakadinam vasena veditabbam. Iti bhagavata yani imani samannapaccattavasena dhammanam dve lakkhanani, tesu rupakkhandhassa tava paccattalakkhanam dassitam. Rupakkhandhasseva hi etam, na vedanadinam, tasma paccattalakkhananti vuccati. Aniccadukkhanattalakkhanam pana vedanadinampi hoti, tasma tam samannalakkhananti vuccati. Kinca bhikkhave vedanam vadethatiadisu purimasadisam vuttanayeneva veditabbam. Yam pana purimena asadisam, tassayam vibhavana:- sukhampi vediyatiti sukham arammanam vedeti anubhavati. Parato padadvayepi eseva nayo. Katham panetam arammanam sukham dukkham adukkhamasukham nama jatanti? sukhadinam paccayato. Svayamattho "yasma ca kho mahali rupam sukham sukhanupatitam sukhavakkantan"ti imasmim mahalisuttena 1- agatoyeva. Vedayatiti ettha ca sukham vedanava vedayati, na anno satto va puggalo va. Vedana hi vedayitalakkhana, tasma vattharammanam paticca vedanava vedayatiti. Evamidha bhagava vedanayapi paccattalakkhanameva bhajetva dassesi. Nilampi sanjanatiti nilapupphe va vatthe va parikammam katva upacaram va uppanam va papento sanjanati, ayam hi sanna nama parikammasannapi upacarasannapi appanasannapi vattati, nilam nilanti uppajjanasannapi vattati yeva. Pitakadisupi eseva nayo. Idhapi bhagava sanjananalakkhanaya sannaya paccattalakkhanameva bhajetva dassesi. @Footnote: 1 sam. kha. 17/60/57

--------------------------------------------------------------------------------------------- page321.

Rupam rupattaya 1- sankhatam abhisankharontiti yatha yagumeva yaguttaya, 2- puvameva puvattaya pacati nama, evam paccayehi samagantva katabhavena sankhatanti laddhanamam rupameva rupatta yatha abhisankhatam rupam nama hoti, tathattaya 3- rupabhavaya abhisankharoti ayuhati sampindeti, nipphadetiti attho. Vedanasupi eseva nayo. Ayam panettha sankhepo:- attana saha jayamanam rupam sampayutte ca vedananayo dhamme abhisankharoti nibbattetiti idhapi bhagava cetayitalakkhanassa sankharassa paccattalakkhanameva bhajetva dassesi. Ambilampi vijanatiti ambaambatakamatulungadiambilam "ambilan"ti vijanati. Esa nayo sabbapadesu. Apicettha tittakanti nimbapatoladinanappakaram. Katukanti pipphalimaricadinanappakaram. Madhuranti sappiphanitadinanappakaram. Kharikanti vatinganatalaketakikaliranalikeracaturassavallivettankuradinanappakaram. Akharikanti yam va tam va thalajatam karakapannadimissakapannam. Lonakanti lonayagulonamacchalonabhattadinanappakaram. Alonikanti alonayagualonamacchaalonabhattadi- nanappakaram. Tasma vinnananti vuccatiti yasma imam ambiladibhedam annamannavisitthena ambiladibhavena janati, tasma vinnananti vuccatiti. Evamidhapi bhagava vijananalakkhanassa vinnanassa paccattalakkhanameva bhajetva dassesi. Yasma pana arammanassa akarasanthanagahanavasena sanna pakata hoti, tasma sa cakkhudvare vibhatta. Yasma vinapi akarasanthana arammanassa paccattabhedagahanavasena vinnanam pakatam hoti, tasma tam jivhadvare vibhattam. Imesam pana sannavinnanapannanam 5- asammohato sabhavasallakkhanattham sanjanati, vijanati, pajanatiti ettha visesa veditabba. Tattha upasaggamattameva @Footnote: 1 Si. rupatthaya 2 Si. yagutthaya 3 Si. tatha tadatthaya, ka. tatha taya @4 Si. vitingananilikamaddanalikera...., cha. vatingananalikera.... @5 Ma. sannavinnananam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page322.

Viseso, janatiti padam pana aviseso. Tassapi 1- jananatthena viseso veditabbo. Sanna hi niladivasena arammanasanjananavattameva, aniccam dukkhamanattati lakkhanapativedham papetum na sakkoti. Vinnanam niladivasena arammananceva janati, aniccadivasena lakkhanapativedhanca papeti, ussakkitva pana maggapatubhavam papetum na sakkoti. Panna niladivasena arammanampi vijanati, aniccadivasena lakkhanapativedhampi papeti, ussakkitva maggapatubhavampi papeti. Yatha hi herannikaphalake kahapanarasimhi kate ajatabuddhidarako gamikapuriso mahaherannikoti tisu janesupi oloketva thitesu ajatabuddhidarako kahapananam cittavicittacaturassamandaladibhavameva janati, "idam manussanam upabhogaparibhogam ratanasammatan"ti na janati. Gamikapuriso cittadibhavanca janati, manussanam upabhogaparibhogaratanasammatabhavanca, "ayam kuto, ayam cheko, ayam karato, ayam sanho"ti na janati. Mahaheranniko cittadibhavampi ratanasammatabhavampi kutadibhavampi janati. Jananto ca pana rupam disvapi saddam sutvapi gandham ghayitvapi rasam sayitvapi hatthena garulahubhavam upadharetvapi "asukagame kato"tipi janati, "asukanigame asukanagare asukapabbatacchayaya asukanadiya tire kato"tipi, "asukacariyena kato"tipi janati. Evameva sanna ajatabuddhidarakassa kahapanadassanam viya niladivasena arammanamattameva sanjanati. Vinnanam gamikapurisassa kahapanadassanam viya niladivasena arammanampi janati, aniccadivasena lakkhanapativedhampi papeti. Panna mahaherannikassa kahapanadassanam viya niladivasena arammanampi janati, aniccadivasena lakkhanapativedhampi papeti, ussakkitva maggapatubhavampi papeti. So pana nesam viseso duppativijjho. Tenaha ayasma nagaseno:- @Footnote: 1 Si. tassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page323.

"dukkaram maharaja bhagavata katanti. Kim bhante nagasena bhagavata dukkaram katanti. Dukkaram maharaja bhagavata katam, imesam arupinam cittacetasikanam dhammanam ekarammane vattamanam vavatthanam akkhatam `ayam phasso, ayam vedana, ayam sanna ayam cetana, idam cittan'ti". Yatha hi tilatelam sasapatelam madhukatelam erandakatelam vasatelanti imani panca telani ekacatiyam 1- pakkhipitva divasam yamakamanthehi manthetva tato "idam tilatelam, idam sasapatelan"ti ekekassa patiyekkam uddharanam nama dukkaram, idam tato dukkarataram. Bhagava pana sabbannutananassa suppatividdhatta dhammissaro dhammaraja imesam arupinam dhammanam ekarammane vattamananam vavatthanam akasi. Pancannam mahanadinam samuddam pavitthatthane "idam gangaya udakam, idam yamunaya"ti evam patiyekkam udakuddharanenapi ayamattho veditabbo. Iti pathamapabbena sunnatam, dutiyena sunnatalakkhananti dvihi pabbehi anattalakkhanam kathetva idani dukkhalakkhanam dassetum tatra bhikkhavetiadimaha. Tattha khajjamiti na rupam sunakho viya mamsam luncitva luncitva khadati, yatha pana kilitthavatthanivattho tatonidanam pilam sandhaya "khadati mam vatthan"ti bhanati, evamidampi pilam uppadentam khadati namati veditabbam. Patipanno hotiti silam adim katva yava arahattamagga patipanno hoti. Yo panettha balanano tikkhabuddhinanuttaro yogavacaro 2- padhanabhumiyam vayamanto khanuna va kantakena va viddho avudhena va pahato byagghadihi va gahetva khajjamano tam vedanam abboharikam katva mulakammatthanam sammasanto arahattameva ganhati, ayam vedanaya nibbidaya viragaya nirodhaya patipanno nama vuccati pitamallatthero 3- @Footnote: 1 Si., sya. ekapatiyam 2 Si. yogavacaro va, Ma. yogavacaro ca 3 Si. pitimallatthero

--------------------------------------------------------------------------------------------- page324.

Viya kutumbiyaputtamahatissatthero viya vattaniataviyam timsamattanam bhikkhunam annataro byagghamukhe nipannabhikkhu viya kantakena viddhatthero viya ca. Dvadasasu kira bhikkhusu gantim 1- paharitva aranne padhanamanuyunjantesu eko suriye atthangatamatteva gantim paharitva cankamanam oruyha cankamanto tiriyam nimmathento tinapaticchannam kantakam akkami. Kantako pitthipadena tattaphalena vinividdhakalo viya vedana vattati. Thero cintesi "kim imam kantakam uddharami, udahu pakatiya vijjhitva thitakantakan"ti. Tassa evamahosi "imina kantakena viddhatta nirayadisu bhayam 2- nama natthi, pakatiya vijjhitva thitakantakamyeva"ti. So tam vedanam abboharikam katva sabbarattim cankamitva vibhataya rattiya annassa sannam adasi. So agantva "kim bhante"ti pucchi. Kantakenamhi avuso viddhoti. Kaya velaya bhanteti. Sayameva avusoti. Kasma na amhe pakkosittha, kantakam uddharitva tattha telampi sinceyyamati. Pakatiya vijjhitva thitakantakameva uddharitum vayamimha avusoti. Sakkunittha bhante uddharitunti. Ekadesamattena me avuso uddhatoti. Sesavatthuni dighamajjhimatthakathasu 3- satipatthanasuttaniddese vittharitaneva. Tam kim mannatha bhikkhaveti kasma araddham? imasmim pabbe dukkhalakkhanameva Kathitam, na aniccalakkhanam, tam dassetum idamaraddham. Tini lakkhanani samodhanetva dassetumpi araddhameva. Apacinati no acinatiti vattam vinaseti, neva cinati. Pajahati na upadiyatiti tadeva vissajjeti, na ganhati. Visineti na ussinetiti vikirati na sampindeti. Vidhupeti na sandhupetiti nibbapeti na jalapeti. @Footnote: 1 Si. sya. gandim 2 Si. vaso @3 su.vi. 2/363, pa.su. 1/248

--------------------------------------------------------------------------------------------- page325.

Evam passam bhikkhaveti idam kasma araddham? vattam vinasetva thitam mahakhinasavam dassessamiti araddham. Ettakena va thanena vipassana kathita, idani saha vipassanaya cattaro magge dassetum idamaraddham. Athava ettakena thanena pathamamaggo kathito, idani saha vipassanaya tayo magge dassetum idamaraddham. Ettakena va thanena tini maggani kathitani, idani saha vipassanaya arahattamaggam dassetumpi idamaraddhameva. Sapajapatikati saddhim pajatina devarajena. Arakava namassantiti duratova namassanti, durepi thitam namassantiyeva ayasmantam nitattheram 1- viya. Thero kira pupphachaddakakulato nikkhamma pabbajito, khuraggeyeva arahattam patva cintesi "aham ajjeva pabbajito ajjeva me pabbajitakiccam matthakam pattam, catupaccayasantosabhavanaramapanditamahaariyavamsapatipadam puressami"ti. So pamsukulatthaya savatthim pavisitva colakam pariyesanto vicari. Atheko mahabrahma samapattito vutthaya manussapatham olokento theram disva "ajjeva pabbajitva ajjeva khuragge arahattam patva mahaariyavamsapatipadam puretum colakam pariyesati"ti anjalim paggayha namassamano atthasi. Tamanno mahabrahma disva "kam namassasi"ti pucchi. Nitattheram namassamiti. Kim karanati. Ajjeva pabbajitva ajjeva khuragge arahattam patva mahaariyavamsapatidam puretum colakam pariyesatiti. Sopi nam namassamano atthasi. Athanno, athannoti sattasata mahabrahmano namassamana atthamsu. Tena vuttam:- "ta devata sattasata ulara brahmavimana abhinikkhamitva @Footnote: 1 Si. nilattheram

--------------------------------------------------------------------------------------------- page326.

Nitam namassanti pasannacitta `khinasavo ganhati pamsukulam'. Ta devata sattasata ulara brahmavimana abhinikkhamitva nitam namassanti pasannacitta `khinasavo kayirati pamsukulam'. `khinasavo Dhovati pamsukulam' `khinasavo rajati pamsukulam' `khinasavo parupati pamsukulan'ti". Iti bhagava imasmim sutte desanam tihi bhavehi vinivattetva arahattassa kutam ganhi. Desanapariyosane pancasata bhikkhu arahatte patitthahimsu. Sattamam.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 12 page 317-326. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=6992&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=6992&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=331              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=3688              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=3406              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=3406              Contents of The Tipitaka Volume 16 http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]