ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 29 : PALI ROMAN Sutta.A.2 (paramattha.2)

                         4. Mangalasuttavannana
      evamme sutanti mangalasuttam. Ka uppatti? jamabudipe kira tattha tattha
nagaradvarasanthagarasabhadisu mahajana sannipatitva hirannasuvannam datvapi 5-
nanappakaram sitaharanadibahirakanam katham 6- kathapenti, ekeka katha
catumasaccayena nitthati, tattha ekadivasam mangalakatha samutthasi "kinnu kho
mangalam, kim dittham mangalam, kim sutam mangalam, kim mutam mangalam, ko mangalam
janatiti.
@Footnote: 1 cha.Ma. dhammapitirasopi  2 cha.Ma.,i. anapetaya
@3 cha.Ma. vasaddo na dissati, i. ca  4 cha.Ma.,i. casaddo na dissati
@5 cha.Ma.,i. datva  6 Si.... bahirakkhanakatha, cha.Ma.....bahirakakatham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page67.

Atha ditthamangaliko nameko puriso aha "aham mangalam janami, dittham loke mangalam, dittham nama abhimangalasammatam rupam. Seyyathidam? idhekacco kalasseva vutthaya vatasakunam 1- va passati, veluvalatthim va gabbhinim va kumarake va alankatapatiyatte punnaghatam va allarohitamaccham va ajannam va usabham va gavim va kapilam va, yam va panannampi kinci evarupam abhimangalasammatam rupam passati, idam vuccati ditthamangalan"ti. Tassa vacanamekacce aggahesum, ekacce naggahesum. Ye naggahesum, te tena saha vivadimsu. Atha sutamangaliko nameko puriso aha "cakkhu nametam bho sucimpi asucimpi passati, tatha sundarampi asundarampi, manapampi amanapampi, yadi tena dittham mangalam siya, sabbampi mangalam siya, tasma na dittham mangalam, apica kho sutam mangalam, sutam nama abhimangalasammato saddo, seyyathidam? idhekacco kalasseva vutthaya vaddhati va vaddhamanati va punnati va pussati 2- va sumanati va siriti va sirivaddhati va ajja sunakkhattam sumuhuttam sudivasam sumangalanti evarupam va yam kinci abhimangalasammatam saddam sunati, idam vuccati sutamangalan"ti. Tassapi vacanam ekacce aggahesum, ekacce naggahesum. Ye naggahesum, te tena saha vivadimsu. Atha mutamangaliko nameko puriso aha "sotam 3- nametam bho sadhumpi asadhumpi manapampi amanapampi sunati. Yadi tena sutam mangalam siya, sabbampi mangalam siya, tasma na sutam mangalam, apica kho pana mutam mangalam, mutam nama abhimangalasammatam gandharasaphotthabbam. Seyyathidam? idhekacco kalasseva vutthaya @Footnote: 1 Si.,i. bhasamanasakunam, cha.Ma. catakasakunam @2 cha.Ma. phussati 3 cha.Ma. sotamapi hi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page68.

Padumagandhadipupphagandham va ghayati, pussadantakattham va khadati, pathavim va amasati, haritasassam va allagomayam va kacchapam va tilavaham va puppham va phalam va amasati, pussamattikaya va samma limpati, pussasatakam va nivaseti, pussavethanam va dhareti, yam va panannampi kinci evarupam abhimangalasammatam gandham va ghayati, rasam va sayati, photthabbam va phusati, idam vuccati mutamangalan"ti. Tassapi vacanam ekacce aggahesum, ekacce naggahesum. Tattha ditthamangaliko sutamutamangalike na asakkhi sannapetum. Na tesam annataro itare dve. Tesu ca manussesu ye ditthamangalikassa vacanam ganhimsu, te "ditthamyeva mangalan"ti gata. Ye sutamutamangalikanam vacanam ganhimsu, te "sutamyeva mutamyeva mangalan"ti gata. Evamayam mangalakatha sakalajambudipe pakata jata. Atha sakalajambudipe manussa gumbagumba hutva "kinnu kho mangalan"ti mangalani cintayimsu, tesam manussanam arakkhadevatapi 1- tam katham sutva tatheva mangalani cintayimsu, tasam devatanam bhummadevata mitta honti, atha tato sutva bhummadevatapi tatheva mangalani cintayimsu. Tasampi devatanam akasatthadevata mitta honti, akasatthadevatanampi 2- catumaharajikadevata. Eteneva upayena yava sudassidevatanam akanitthadevata mitta honti, atha tato sutva akanitthadevatapi tatheva gumbagumba hutva mangalani cintayimsu. Evam yava 3- dasasahassacakkavalesu sabbattha mangalacinta udapadi. Uppanna ca sa "idam mangalam idam mangalan"ti vinicchiyamanapi appatta eva vinicchayam dvadasa @Footnote: 1 cha.Ma. pisaddo na dissati @2 cha.Ma. akasatathadevatanam 3 cha.Ma. yavasaddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page69.

Vassani atthasi. Sabbe manussa ca deva ca brahmano ca thapetva ariyasavake ditthasutamutavasena tidha bhinna, ekopi "idameva mangalan"ti yathabhuccato nitthangato nama 1- nahosi, mangalakolahalam loke uppajji. Kolahalam nama pancavidham kappakolahalam cakkavattikolahalam buddhakolahalam mangalakolahalam moneyyakolahalanti. Tattha kamavacaradeva muttasira vikinnakesa rudammukha assuni hatthehi punchamana rattavatthanivattha ativiya virupavesadharino hutva "vassasatasahassassa accayena kappavutthanam hessati, 2- ayam loko vinassissati, mahasamuddo ca sussissati, 3- ayanca mahapathavim sineru ca pabbataraja dayhissati 4- vinassissati, yava brahmaloka lokavinaso bhavissati, mettam marisa bhavetha, karunam, muditam, upekkham marisa bhavetha, mataram upatthahatha, pitaram upatthahatha, kule jetthapacayino hotha, jagaratha ma pamadatha"ti 5- manussapathe vicaritva arocenti. Idam kappakolahalam nama. Kamavacaradeva eva "vassasatassa accayena cakkavattiraja loke uppajjissati"ti manussapathe vicaritva arocenti. Idam cakkavattikolahalam nama. Suddhavasa pana deva brahmabharanena alankaritva brahmavethanam sise katva pitisomanassajata buddhagunasarino 6- "vassasahassassa accayena buddho loke uppajjissati"ti manussapathe vicaritva arocenti. Idam buddhakolahalam nama. Suddhavasa eva deva manussanam cittam natva "dvadasannam vassanam accayena sammasambuddho mangalam kathessati"ti manussapathe vicaritva arocenti. @Footnote: 1 cha.Ma. namasaddo na dissati 2 cha.Ma. kapputthanam bhavissati @3 Si. ussussissati 4 cha.Ma. uddayhissati @5 cha.Ma. pamadatthati 6 cha.Ma. buddhagunavadino

--------------------------------------------------------------------------------------------- page70.

Idam mangalakolahalam nama. Suddhavasa eva deva "sattannam vassanam accayena annataro bhikkhu bhagavata saddhim samagamma moneyyapatipadam pucchissati"ti manussapathe vicaritva arocenti. Idam moneyyakolahalam nama. Imesu pancasu kolahalesu ditthamangaladivasena tidha bhinnesu devamanussesu idam mangalakolahalam loke uppajji. Atha devesu ca manussesu ca vicinitva vicinitva mangalani alabhamanesu dvadasannam vassanam accayena tavatimsakayika devata sangamma samagamma evam samacintesum "seyyathapi nama marisa gharasamiko antogharajananam, gamasamiko gamavasinam, raja sabbamanussanam, evameva 1- ayam sakko devanamindo amhakam aggo ca settho ca yadidam punnena tejena issariyena pannaya dvinnam devalokanam adhipati. Yannuna mayam sakkassa devanamindassa 2- etamattham arocessama"ti 3- ta sakkassa santikam gantva sakkam devanamindam tamkhananurupam nivasanabharanasassirikasariram addhateyyakotiaccharaganaparivutam paricchattakamule pandukambalasilasane 4- nisinnam abhivadetva ekamantam thatva etadavocum "yagghe marisa janeyyasi, etarahi mangalapanha samutthita, eke dittham `mangalan'ti vadanti, 5- eke sutam mangalam eke mutam mangalanti, 5- tattha mayam ca anne ca anitthangata, sadhu vata no tvam yathavato byakarohi"ti. Devaraja pakatiyapi pannava "ayam mangalakatha kattha pathamam samutthita"ti aha. "mayam deva catumaharajikanam assumha"ti ahamsu. Tato catumaharajika akasatthadevatanam, akasatthadevata bhummadevatanam, bhummadevata manussarakkhadevatanam, manussarakkhadevata "manussaloke samutthita"ti ahamsu. @Footnote: 1 cha.Ma. evamevam 2 cha.Ma. sakkam devanamindam @3 cha.Ma. puccheyyamati 4 cha.Ma. pandukambalavarasane @ 5-5 cha.Ma. eke sutam "mangalan"ti vadanti, eke mutam "mangalan"ti vadanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page71.

Atha sakko devanamindo "sammasambuddho kattha vasati"ti pucchi, "manussaloke deva"ti ahamsu. "tam bhagavantam koci pucchi"ti aha. Na koci devati. Kinnu kho nama tumhe marisa aggim chaddetva khajjopanakam ujjaletha, ye anavasesamangaladesakam tam bhagavantam atikkamitva 1- mam pucchitabbam mannatha, agacchatha marisa, tam bhagavantam pucchama, addha sassirikam panhabyakaranam labhissamati ekam devaputtam anapesi "tvam bhagavantam puccha"ti. So devaputto tamkhananurupena alankarena attanam alankaritva vijjuriva vijjotamano devaganaparivuto jetavanamahaviharam agantva bhagavantam abhivadetva ekamantam thatva mangalapanham pucchanto gathaya ajjhabhasi. Bhagava tassa tam panham vissajjento imam suttamabhasi. Tattha evamme sutantiadinamattho sankhepato kasibharadvajasuttavannanayam vutto. Vittharam pana icchantehi papancasudaniya majjhimatthakathayam vuttanayena gahetabbo. Kasibharadvajasutte ca "magadhesu viharati dakkhinagirismim ekanalayam brahmanagame"ti vuttam, idha "savatthiyam viharati jetavane anathapindikassa arame"ti. Tasma "savatthiyan"ti imam padam adim katva idha apubbapadavannanam karissama. Seyyathidam? savatthiyanti evamnamake nagare. Tam kira savatthassa nama Isino nivasanatthanam ahosi. Tasma yatha kusambassa nivaso kosambi, kakandassa nivaso kakanditi, evam itthilingavasena "savatthi"ti vuccati. Porana pana vannayanti:- yasma tasmim thane satthasamayoge "kim bhandamatthi"ti pucchite "sabbamatthi"ti ahamsu, tasma tam vacanamupadaya "savatthi"ti vuccati. @Footnote: 1 Si. atiyitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page72.

Tassam savatthiyam. Etena tassa 1- gocaragamo dipito hoti. Jeto nama rajakumaro, tena ropitasamvaddhitatta tassa jetassa vananti jetavanam, tasmim jetavane. Anathanam pindo etasmim atthiti anathapindiko, tassa anathapindikassa. Anathapindikena gahapatina catupannasakotipariccagena nitthapitaarameti attho. Etenassa pabbajitanurupavaso 2- dipito hoti. Athati avicchedatthe, khoti adhikarantaranidassanatthe nipato. Tena avicchinneyeva tattha bhagavato vihare "idamadhikarantaram udapadi"ti dasseti. Kintanti? annatara devatatiadi. Tattha annatarati aniyamitaniddeso. Sa hi Namagottato apakata, tasma "annatara"ti vutta. Devo eva devata, itthipurisasadharanametam. Idha pana puriso eva so devaputto, kintu sadharananamavasena "devata"ti vutto. Abhikkantaya rattiyati ettha abhikkantasaddo khayasundarabhirupaabbhanumodanadisu dissati. Tattha "abhikkanta bhante ratti, nikkhanto pathamo yamo, ciram nisinno bhikkhusamgho, uddisatu bhante bhagava bhikkhunam patimokkhan"ti 3- evamadisu khaye dissati. "ayam imesam catunnam puggalanam abhikkantataro ca panitataro ca"ti 4- evamadisu sundare. "ko me vandati padani iddhiya yasasa jalam abhikkantena vannena sabba obhasayam disa"ti 5- evamadisu abhirupe. "abhikkantam bho gotama, abhikkantam bho gotama"ti 6- evamadisu abbhanumodane. Idha pana khaye. Tena abhikkantaya rattiya, parikkhinaya rattiyati vuttam hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. etenassa 2 cha.Ma. pabbajitanurupanivasokaso @ 3 vi.cula. 7/383/204, an.atthaka. 23/110/207 (sya) khu.u. 25/43/162 @4 an.catukka. 21/100/113 5 khu.vi. 26/857/87 6 vi.mahavi. 1/15/7, @an.duka. 20/16/56

--------------------------------------------------------------------------------------------- page73.

Abhikkantavannati idha 1- abhikkantasaddo abhirupe, vannasaddo pana chavithutikulavaggakaranasanthanappamanarupayatanadisu dissati. Tattha "suvannavannosi bhagava"ti 2- evamadisu chaviyam. "kada sannulha pana te gahapati ime samanassa gotamassa vanna"ti 3- evamadisu thutiyam. "cattarome bho gotama vanna"ti 4- evamadisu kulavagge. "atha kena nu vannena, gandhatthenoti vuccati"ti 5- evamadisu karane. "mahantam hatthirajavannam abhinimminitva"ti 6- evamadisu santhane. "tayo pattassa vanna"ti 7- evamadisu pamane. "vanno gandho raso oja"ti 8- evamadisu rupayatane. So idha chaviyam datthabbo. Tena abhikkantavanna 9- abhirupacchaviti vuttam hoti. Kevalakappanti ettha kevalasaddo anavasesayebhuyyaabyamissanatirekadalhattha- visamyogadianekattho. Tatha hissa "kevalaparipunnam parisuddham brahmacariyan"ti 10- evamadisu anavasesata attho. "kevalakappa ca angamagadha pahutam khadaniyam bhojaniyam adaya upasankamissanti"ti 11- evamadisu yebhuyyata. "kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti"ti 12- evamadisu abyamissata. "kevalam saddhamattakam nuna ayamayasma"ti 13- evamadisu anatirekata. "ayasmato bhante anuruddhassa bahiko nama saddhivihariko kevalakappam samghabhedaya thito"ti 14- evamadisu dalhatthata. "kevali vusitava uttamapurisoti vuccati"ti 15- evamadisu visamyogo. Idha panassa anavasesata attho adhippeto. @Footnote: 1 cha.Ma. ettha 2 Ma.Ma. 13/399/384, khu.su. 25/554/447 @3 Ma.Ma. 13/77/54 4 di.pa.11/115/69 5 sam.sa. 15/234/246 @6 sam.sa. 15/138/124 7 gavesitabbam 8 abhi. 1/163 @9 cha.Ma. abhikantavanno 10 vi.mahavi. 1/1/1, di.Si. 9/255/87 @11 vi.maha. 4/43/38 12 abhi.vi. 35/225/161 13 vi.maha. 5/224/6 @14 an.catukka. 21/243/267 15 sam.kha. 17/57/50

--------------------------------------------------------------------------------------------- page74.

Kappasaddo cayam 1- abhisaddahanavoharakalapannattichedanavikappalesasamantabhavadi- anekattho. Tatha hissa "okappaniyametam bhoto gotamassa, yatha tam arahato sammasambuddhassa"ti 2- evamadisu abhisaddahanamattho. "anujanami bhikkhave pancahi samanakappehi phalam paribhunjitun"ti 3- evamadisu voharo. "yena sudam niccakappam viharami"ti 4- evamadisu kalo. "iccayasma kappo"ti 5- evamadisu pannatti. "alankato kappitakesamassu"ti 6- evamadisu chedanam. "kappati dvangulakappo"ti 7- evamadisu vikappo nipajjitun"ti 8- evamadisu leso. "kevalakappam veluvanam obhasetva"ti 9- evamadisu samantabhavo. Idha pana 10- samantabhavo atthoti adhippeto. Yato kevalakappam jetavananti ettha anavasesam samantato jetavananti evamattho datthabbo. Obhasetvati abhaya pharitva, candima viya ca suriyo viya ca ekobhasam ekapajjotam karitvati attho. Yena bhagava tenupasankamiti bhummatthe karanavacanam, yato yattha bhagava, tattha upasankamiti evamettha attho datthabbo. Yena va karanena bhagava devamanussehi upasankamitabbo, tena 11- karanena upasankamiti evampettha attho datthabbo. Kena ca karanena bhagava upasankamitabbo? nanappakaragunavisesadhigamadhippayena, Saduphalupabhogadhippayena dijaganehi niccapalitamaharukkho viya. Upasankamiti ca gatati vuttam hoti. Upasankamitvati upasankamanapariyosanadipanam. Atha va evam gata tato @Footnote: 1 cha.Ma. panayam 2 Ma.mu. 12/387/345 3 vi.cula. 7/250/7 @4 Ma.mu. 12/387/345 5 khu.su. 25/1099/544, khu.cula. 30/166/176 (sya) @6 khu.ja. 28/911/319 7 vi.cula. 7/446/286 @8 an.atthaka. 23/185/345 (sya) 9 sam.sa. 15/92/60 @10 cha.Ma. panassa 11 cha.Ma. teneva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page75.

Asannataram thanam bhagavato samipasankhatam gantvatipi vuttam hoti. Bhagavantam abhivadetvati bhagavantam vanditva panametva 1- namassitva. Ekamantanti bhavanapumsakaniddeso, ekokasam ekapassanti vuttam hoti. Bhummatthe va upayogavacanam. Atthasiti nisajjadipatikkhepo, thanam kappesi, thita ahositi attho. Katham thita pana sa ekamantam thita ahuti? Na pacchato na purato napi asannadurato na kacche no pativate na capi onatunnate ime dose vivajjetva ekamantam thita ahuti. Kasma panayam atthasi eva, na nisiditi? lahunivattitukamataya. 2- Devata hi Kancideva atthavasam paticca asucipuritam 3- viya vaccatthanam manussalokam agacchanti. Pakatiya panetasam yojanasatato pabhuti manussaloko duggandhataya patikulo hoti, tattha nabhiramanti. Tena sa agatakiccam katva lahunivattitukamataya na nisidi. Yassa ca gamanadiiriyapathaparissamavinodanattham nisidanti, so devanam parissamo natthi, tasmapi na nisidi. 4- Ye ca mahasavaka bhagavantam parivaretva thita, te patimanesi, tasmapi na nisidi. Apica bhagavati garaveneva na nisidi. Devanam hi nisiditukamanam asanam nibbattati, tam anicchamana nisajjaya cittampi akatva ekamantam atthasiti. 5- Ekamantam thita kho sa devatati evam imehi karanehi ekamantam thita kho sa devata. Bhagavantam gathaya ajjhabhasiti bhagavantam gathaya akkharapadaniyamitakathitena 6- vacanena abhasiti attho. @Footnote: 1 cha.Ma. panamitva 2 cha.Ma. lahum nivattitukamataya, evamuparipi @3 cha.Ma.,i. sucipuriso viya 4 ka. nisidati 5 cha.Ma. atthasi 6 cha.Ma....mitaganthitena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page76.

[261] Tattha bahuti aniyatasankhyaniddeso. Tena anekasata anekasahassa anekasatasahassati vuttam hoti. Dibbantiti deva, pancahi kamagunehi kilanti, attano va siriya jotantiti attho. Apica tividha deva sammutiupapattivisuddhidevavasena. 1- Yathaha:- "devati tayo deva sammutideva upapattideva visuddhidevati. Sammutideva nama rajano deviyo rajakumara ca. 2- Upapattideva nama catumaharajike deve upadaya taduttari deva. Visuddhideva nama arahanto khinasava"ti. 3- Tesu idha upapattideva adhippeta. Manuno apaccati manussa. Porana pana bhananti:- manassa ussannataya manussa. Te jambudipaka amaragoyanika 4- uttarakuruka pubbavidehakati catubbidha. Idha jambudipaka adhippeta. Mangalanti 5- imehi sattati mangalani, iddhim vuddhinca papunantiti attho. Acintayunti cintesum. Akankhamanati icchamana patthayamana pihayamana. Sotthananti sotthibhavam, sabbesam ditthadhammikasamparayikanam sobhananam sundaranam dhammanamatthitanti 6- vuttam hoti. Bruhiti desehi pakasehi acikkha vivara vibhaja uttanikarohi. Mangalanti iddhikaranam vuddhikaranam sabbasampattikaranam. Uttamanti visittham pavaram sabbalokahitasukhavahanti ayam gathaya anupubbapadavannana. 7- Ayam pana sampindattho:- so devaputto dasasahassacakkavalesu devatayo 8- mangalapanham sotukamataya imasmim ekacakkavale sannipatitva @Footnote: 1 cha.Ma. samamtiupapattivisuddhivasena 2 cha.Ma. casaddo na dissati @3 cha.Ma. vuccanatiti khu.cula. 30/214,654/112,312 (sya) 4 cha.Ma. aparagoyanaka @5 Si. mangalanati manganti, Ma. mangalaniti mahanti 6 Si. dhammanam atthinoti @7 si anupadavannana 8 cha.Ma. devata

--------------------------------------------------------------------------------------------- page77.

Ekavalaggakotiokasamatte dasapi visampi timsampi cattalisampi pannasampi satthipi sattatipi asitipi sukhumattabhave nimminitva sabbadevamarabrahmano siriya ca tejasa ca atikkamma 1- virocamanam pannattapavarabuddhasane nisinnam bhagavantam parivaretva thita disva disva tasmim ca samaye anagatanampi sakalajambudipakanam manussanam cetasa cetoparivitakkamannaya sabbesam devamanussanam vicikicchasallasamuddharanattham aha "bahu deva manussa ca mangalani acintayum akankhamana sotthanam, attano sotthibhavam icchanta, bruhi mangalamuttamam, tesam devanam anumatiya manussanam ca anuggahena maya puttho samano yam sabbesameva amhakam ekantahitasukhavahanato uttamam mangalam, tam no anukampam upadaya bruhi bhagava"ti. [262] Evametam devaputtassa vacanam sutva bhagava "asevana ca balanan"ti gathamaha. Tattha asevanati abhajana apayirupasana. Balananti balanti assasantiti bala, kim balanti 2- ? assasitapassasitamattena 3- jivanti, na pannajivinoti 4- adhippayo. Tesam balanam. Panditananti pandantiti 5- pandita, sanditthikasamparayikesu atthesu nanagatiya gacchantiti adhippayo. Tesam panditanam. Sevanati bhajana payirupasana tamsahayata tamsampavankata. Pujati sakkaragarukaramananavandana. Pujaneyyananti pujarahanam. Etammangalamuttamanti ya ca balanam asevana, ya ca panditanam sevana, ya ca pujaneyyanam puja, tam sabbam sampindetva. Atthavannana panassa evam veditabba:- evametam devaputtassa vacanam sutva bhagava asevana ca balananti 6- imam gathamaha. Tatthayam 7- catubbidha katha pucchitakatha apucchitakatha sanusandhikatha ananusandhikathati. Tattha "pucchami tam gotama @Footnote: 1 cha.Ma. adhigayha 2 cha.Ma. kim balantiti na dissati @3 cha.Ma. assassitapassassitamattena 4 cha.Ma.,i. pannajivitenati @5 Si. pandentiti 6 cha.Ma. ayam patho na dissati 7 cha.Ma. tattha yasma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page78.

Bhuripanna, kathamkaro savako sadhu hoti"ti 1- "kathannu tvam marisa oghamatari"ti 2- ca evamadisu pucchitena kathita pucchitakatha nama. "yam pare sukhato ahu, tadariya ahu dukkhato"ti 3- evamadisu apucchitena attajjhasayavaseneva kathita apucchitakatha. Sabbapi buddhanam katha "sanidanaham bhikkhave dhammam desemi"ti 4- vacanato sanusandhikatha. Ananusandhikatha imasmim sasane natthi. Evametasu kathasu ayam devaputtena pucchitena bhagavata kathitatta pucchitakatha. Pucchitakathayanca yatha cheko puriso kusalo maggassa kusalo amaggassa maggam puttho pathamam vijahitabbam acikkhitva tam paccha gahetabbam acikkhati "amukasmim 5- nama thane dvedhapatho hoti, tattha vamam muncitva dakkhinam ganhatha"ti, evam sevitabbasevitabbesu asevitabbam acikkhitva sevitabbam acikkhati. Bhagava ca maggakusalapurisasadiso. Yathaha:- "puriso maggakusaloti kho tissa tathagatassetam adhivacanam arahato sammasambuddhassa"ti. 6- So hi kusalo imassa lokassa, kusalo parassa lokassa, kusalo maccudheyyassa, kusalo amaccudheyyassa, kusalo maradheyyassa, kusalo amaradheyyassati. Tasma pathamam 7- asevitabbam acikkhanto aha "asevana ca balanan"ti. Sevitabbam acikkhanto aha "panditananca sevana"ti. 7- Vijahitabbamaggo viya hi pathamam bala na sevitabba na payirupasitabba, tato gahetabbamaggo viya pandita sevitabba payirupasitabbati. @Footnote: 1 khu.su. 25/379/406 2 sam.sa. 15/1/1 @3 khu.su. 25/768/484 4 an.tika. 20/126/270-1, abhi.ka. 37/806/465 @5 cha.Ma. asukasmim 6 sam.kha. 17/84/87 @ 7-7 cha.Ma. asevitabbam acikkhitva sevitabbam acikkhanto aha @ "asevana ca balanam, panditananca sevana"ti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page79.

Kasma pana bhagavata mangalam kathentena pathamam balanam asevana panditananca sevana kathitati? vuccate:- yasma imam ditthamangaladisu mangaladitthim balasevanaya devamanussa ganhimsu, sa ca amangalam, tasma nesam tam idhalokaparalokatthabhanjakam akalyanamittasamsaggam garahantena ubhayalokatthasadhakanca kalyanamittasamsaggam pasamsantena bhagavata pathamam balanam asevana panditananca sevana kathitati. Tattha bala nama ye keci panatipatadidasaakusalakammapathasamannagata satta. Te tihakarehi janitabba. Yathaha "tinimani bhikkhave balassa balalakkhanani"ti 1- suttam. Apica puranakassapadayo cha sattharo devadattakokalikakatamoraka- tissakhandadeviyaputtasamuddadattacincamanavikadayo 2- atitakale ca dighavidassa bhatati ime anne ca evarupa satta balati veditabba. Te aggipadittamiva agaram 3- attana duggahitena attananca attano vacanakarake ca vinasenti, yatha dighavidassa bhata catubuddhantaram satthiyojanamattena attabhavena uttano patito mahaniraye paccati, yatha ca tassa ditthim abhirucikani 4- panca kulasatani tasseva sahabyatam upapannani mahaniraye paccanti. Vuttanhetam:- "seyyathapi bhikkhave nalagara va tinagara va aggi mutto kutagaranipi dahati 5- ullittavalittani nivatani phussitaggalani 6- pihitavatapanani, evameva kho bhikkhave yani kanici bhayani uppajjanti, sabbani tani balato uppajjanti no @Footnote: 1 an.tika. 20/3/97, Ma.u. 14/246/214 2 cha.Ma....katamodakatissa.... @3 cha.Ma. angaram 4 Si. abhiruciya tani @5 cha.Ma. dahati 6 cha.Ma. phusitagagalani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page80.

Panditato. Ye keci upaddava uppajjanti .pe. Ye keci upasagga .pe. No panditato. Iti kho bhikkhave sappatibhayo balo, appatibhayo pandito. Saupaddavo balo, anupaddavo pandito. Saupasaggo balo, anupasaggo pandito"ti. 1- Apica putimacchasadiso balo, putimacchabandhapattaputasadiso hoti tadupasevi, chaddaniyatanca jigucchaniyatanca apajjati vinnunam. Vuttancetam:- "putimaccham kusaggena yo naro upanayhati kusapi puti vayanti evam balupasevana"ti. 2- Akittipandito capi sakkena devanamindena vare diyyamane evamaha:- "balam na passe na sune na ca balena samvase balenallapasallapam na kare na ca rocaye. Kinnu te akaram balo vada kassapa karanam kena kassapa balassa dassanam nabhikankhasi. Anayam nayati dummedho adhurayam niyunjati dunnayo seyyaso hoti samma vuttopi kuppati vinayam so na janati sadhu tassa adassanan"ti. 3- Evam bhagava sabbakarena balupasevanam garahanto balanam asevanam "mangalan"ti vatva idani panditasevanam pasamsanto "panditananca sevana mangalan"ti aha. Tattha pandita nama ye keci panatipataveramaniadi- dasakusalakammapathasamannagata satta. Te tihakarehi janitabba. Yathaha "tinimani @Footnote: 1 an.tika. 20/1/96 @ 2 khu.iti. 25/76/292, khu.ja. 27/2152/437 (sya), khu.ja. 28/862/303 (sya) @ 3 khu.ja. 27/1814-5/355 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page81.

Bhikkhave panditassa panditalakkhanani"ti 1- suttam. Apica buddhapaccekabuddhaasiti- mahasavaka anne ca tathagatassa savaka sunettamahagovindavidhurasarabhanga- mahosadhasutasomanemirajaayogharakumaraakittipanditadayo ca panditati veditabba. Te bhaye viya rakkha, andhakare viya ca padipo, khuppipasadidukkhabhibhave viya annapanadipatilabho, attano vacanakaranam sabbabhayaupaddavupasaggaviddhamsanasamattha honti. Tatha hi tathagatam agamma asankhyeyya aparimana devamanussa asavakkhayam patta, brahmaloke patitthita, devaloke patitthita, sugatiloke uppanna. Sariputtatthere cittam pasadetva catuhi paccayehi theram upatthahitva asiti kulasahassani sagge nibbattani. Tatha mahamoggallanamahakassapappabhutisu sabbamahasavakesu, sunettasseva satthuno savaka appekacce brahmaloke uppajjimsu, appekacce paranimmitavasavattinam devatanam sahabyatam .pe. Appekacce gahapatimahasalanam 2- va sahabyatam uppajjimsu. Vuttancetam:- "natthi bhikkhave panditato bhayam, natthi panditato upaddavo, natthi panditato upasaggoti. 3- Apica tagaramaladigandhabhandasadiso pandito, tagaramaladigandhabhandapalivethanapattasadiso hoti tadupasevi, bhavaniyatanca manunnatanca apajjati vinnunam. Vuttanhetam:- "tagaranca palasena yo naro upanayhati pattapi surabhi vayanti evam dhirupasevana"ti. 4- @Footnote: 1 an.tika. 20/3/97, Ma.u. 14/253/221 2 cha.Ma.....mahasalakulanam @3 an.duka. 20/1/96 4 khu.iti. 25/76/292, khu.ja. 27/2152/437 (sya), @ khu.ja. 28/862/303 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page82.

Akittipandito capi sakkena devanamindena vare diyyamane evamaha:- "dhiram passe sune dhiram dhirena saha samvase dhirenallapasallapam tam kare tanca rocaye. Kinnu te akaram dhiro vada kassapa karanam kena kassapa dhirassa dassanam abhikankhasi. Nayam nayati medhavi adhurayam so niyunjati 1- sunayo seyyaso hoti samma vutto na kuppati vinayam so pajanati sadhu tena samagamo"ti. 2- Evam bhagava sabbakarena panditupasevanam pasamsanto panditanam sevanam "mangalan"ti vatva idani taya balanam asevanaya panditanam sevanaya ca anupubbena pujaneyyabhavam upagatanam pujam pasamsanto "puja ca pujaneyyanam etam mangalamuttaman"ti aha. Tattha pujaneyya nama sabbadosavirahitatta sabbagunasamannagatatta ca buddha bhagavanto, tato paccha paccekasambuddha ariyasavaka ca. Tesanhi puja appakapi digharattam hitaya sukhaya hoti, sumanamalakaradayo 3- cettha nidassanam. Tatthekam nidassanamattam bhanama:- bhagava kira ekadivasam pubbanhasamayam nivasetva pattacivaramadaya rajagaham pindaya pavisi, atha kho sumanamalakaro ranno magadhassa seniyassa bimbisarassa pupphani gahetva gacchanto addasa bhagavantam nagaradvaram anuppattam pasadikam pasadaniyam dvattimsamahapurisalakkhana- asityanubyanjanapatimanditam buddhasiriya jalantam. Disvanassa etadahosi "raja @Footnote: 1 cha.Ma. na yunjati 2 khu.ja. 27/1819/355 (sya) 3 cha.Ma. sumanamalakaramallikadayo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page83.

Pupphani gahetva satam va sahassam va dadeyya, tanca idhalokamattasukham bhaveyya. Bhagavato pana puja appameyyaasankhyeyyaphala digharattam hitasukhavaha hoti, handaham imehi pupphehi bhagavantam pujemi"ti pasannacitto ekam pupphamutthim gahetva bhagavato patimukham khipi, pupphani akasena gantva bhagavato upari malavitanam hutva atthamsu. Malakaro tamanukavam disva pasannataracitto puna ekam mutthim 1- khipi, tani gantva malakancuka 2- hutva atthamsu. Evam attha mutthiyo 3- khipi, tani gantva pupphakutagaram hutva atthamsu. Bhagava antokutagare viya ahosi, mahajanakayo sannipati. Bhagava malakaram pasamsanto 4- sitam patvakasi, anandatthero "na buddha ahetu appaccaya sitam patum karonti"ti sitakaranam pucchi. Bhagava aha "eso ananda malakaro imissa pujaya anubhavena satasahassakappe devesu ca manussesu ca samsaritva pariyosane sumanissaro 5- nama paccekasambuddho bhavissati"ti. Vacanapariyosane ca dhammadesanattham imam gatham abhasi:- "tanca kammam katam sadhu yam katva nanutappati yassa pitito sumano vipakam patisevati"ti. 6- Gathapariyosane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi, evam appakapi tesam puja digharattam hitaya sukhaya hotiti veditabba. Sa ca amisapujava, ko pana vado patipattipujaya. Yato ye kulaputta saranagamanasikkhapada- patiggahanena uposathangasamadanena catuparisuddhisiladihi ca attano gunehi bhagavantam pujenti, ko tesam pujaphalam vannayissati. Te hi tathagatam paramaya pujaya pujentiti vutta. Yathaha:- @Footnote: 1 cha.Ma. pupphamutthim, evamuparipi 2 cha.Ma. malakancuko 3 cha.Ma. pupphamutthiyo @4 passanto 5 Si. munissaro 6 khu.dha. 25/68/29

--------------------------------------------------------------------------------------------- page84.

"yo kho ananda bhikkhu va bhikkhuni va upasako va upasika va dhammanudhammapatipanno viharati samicippatipanno anudhammacari, so tathagatam sakkaroti garukaroti maneti pujeti paramaya 1- pujaya"ti. 2- Etenanusarena paccekabuddhaariyasavakanampi pujaya hitasukhavahata veditabba. Apica gahatthanam kanitthassa jetthabhatapi bhaginipi pujaneyya, puttassa matapitaro, kulavadhunam samikasassusasurati evamettha 3- pujaneyya veditabba. Etesampi hi puja kusaladhammasankhatatta ayuadivuddhihetutta ca mangalameva. Vuttanhetam:- "ye te matteyya 4- bhavissanti petteyya samanna brahmanna kule jetthapacayino, idam kusaladhammam samadaya vattissanti. Tesam kusalanam dhammanam samadanahetu ayunapi vaddhissanti, vannenapi vaddhissanti"tiadi. 5- Evametissa gathaya balanam asevana, panditanam sevana, pujaneyyanam pujati tini mangalani vuttani. Tattha balanam asevana balasevanappaccaya bhayadiparittanena 6- ubhayalokahitahetutta ca, panditanam sevana pujaneyyanam puja ca tasam phalavibhutivannanaya vuttanayena 7- nibbanasugatihetutta "mangalan"ti @Footnote: 1 cha.Ma. pujeti apaciyati paramaya @2 di.maha. 10/199/121-2 3 cha.Ma. evampettha @4 cha.Ma. te matteyaya 5 di.pa. 11/105/63 @6 Si. balasevanapaccayabhayanam parittanena, Ma. balasevanapaccaya uppannabhayadinam @parittanena, cha. balasevanapaccayabhayadiparittanena 7 cha.Ma.... vannanayam vuttanayeneva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page85.

Veditabba. Ito param tu matikam adassetva eva yam yattha mangalam, tam vavatthapessama, tassa ca mangalattam vibhavayissamati. Nitthita asevana ca balananti imissa gathaya atthavannana. [263] Evam bhagava "bruhi mangalamuttaman"ti ekam ajjhesitopi appam yacito bahudayako ularapuriso viya ekaya gathaya tini mangalani vatva tato uttaripi devatanam sotukamataya mangalananca atthitaya yesam yesam yam yam anukulam, te te satte tattha tattha mangale niyojetukamataya ca "patirupadesavaso ca"tiadihi gathahi punapi anekani mangalani vattumaraddho. Tattha pathamagathaya tava patirupoti anucchaviko. Desoti gamopi nigamopi nagarampi janapadopi yo koci sattanam nivasokaso. Vasoti tattha nivaso. Pubbeti pura atitasu jatisu. Katapunnatati upacitakusalata. Attati cittam vuccati, sakalo va attabhavo. Sammapanidhiti tassa attano samma panidhanam niyunjanam, thapananti vuttam hoti. Sesam vuttanayamevati ayamettha padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- patirupadeso nama yattha catasso parisa vicaranti, 1- danadini punnakiriyavatthuni vattanti, navangasatathusasanam dippati. Tattha nivaso sattanam punnakiriyaya paccayatta "mangalan"ti vuccati. Sihaladipapavitthakevattadayo cettha nidassanam. Aparo nayo:- patirupadeso 2- nama bhagavato bodhimandappadeso, dhammacakkappavattitappadeso, dvadasayojanaya parisaya majjhe sabbatitthiyamadam 3- @Footnote: 1 cha.Ma. viharanti 2 Si.,Ma. patirupadesavaso 3 Ma. sabbatitthiyamanam, @cha. sabbatitthiyamatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page86.

Bhinditva yamakapatihariyadassitagandambarukkhamulappadeso 1- devorohanappadeso, yo va panannopi savatthirajagahadibuddhadivasappadeso. Tattha nivaso sattanam chaanuttariyapatilabhapaccayato "mangalan"ti vuccati. Aparo nayo:- puratthimaya disaya kajangalam 2- nama nigamo, tassaparena mahasala, tato param paccantima janapada, orato majjhe. Puratthimadakkhinaya disaya sallavati nama nadi, tato param paccantima janapada, orato majjhe. Dakkhinaya disaya setakannikannama nigamo, tato param paccantima janapada, orato majjhe. Pacchimaya disaya thunam nama brahmanagamo, tato param paccantima janapada, orato majjhe. Uttaraya disaya usiraddhajo nama pabbato, tato param paccantima janapada, orato majjhe 3- ayam majjhimappadeso ayamena tini yojanasatani, vittharena addhateyyasatani, 4- parikkhepena navayojanasatani honti, eso patirupadeso nama. Ettha catunnam mahadipanam dvisahassanam parittadipananca issariyadhipaccakarako 5- cakkavatti uppajjati, ekam asankhyeyyam kappasatasahassanca paramiyo puretva sariputtamoggallanadayo mahasavaka uppajjanti, dve asankhyeyyani kappasatasahassanca paramiyo puretva paccekasambuddha, cattari attha solasa va asankhyeyyani kappasatasahassanca paramiyo puretva sammasambuddha ca uppajjanti. Tattha satta cakkavattiranno ovadam gahetva pancasu silesu patitthaya saggaparayana honti, tatha paccekasambuddhanam ovade patitthaya. @Footnote: 1 cha.Ma....kandamba... 2 cha.Ma. gajangalam @ 3 vi.maha.5/259/24 4 cha.Ma. addhateyyani @ 5 cha.Ma....paccakaraka

--------------------------------------------------------------------------------------------- page87.

Sammasambuddhasavakanam pana ovade patitthaya saggaparayana nibbanaparayana ca honti. Tasma tattha vaso imasam sampattinam ca paccayatta 1- "mangalan"ti vuccati. Pubbe katapunnata nama atitajatiyam buddhapaccekabuddhakhinasave arabbha upacitakusalata, sapi mangalam. Kasma? buddhapaccekabuddhe sammukhato dassetva 2- buddhanam buddhasavakanam va sammukha sutaya catuppadikayapi gathaya pariyosane arahattam papetiti katva. 3- Yo ca manusso pubbe katadhikaro ussannakusalamulo hoti, so teneva kusalamulena desanam 4- uppadetva asavakkhayam papunati yatha raja mahakappino aggamahesi ca. Tena vuttam "pubbe ca katapunnata mangalan"ti. Attasammapanidhi nama idhekacco attanam dussilam susile patitthapeti, 5- assaddham saddhasampadaya maccharim cagasampadaya patitthapeti. 5- Ayam vuccati attasammapanidhi. 6- So 7- ca mangalam. Kasma? ditthadhammikasamparayikaverappahana- vividhanisamsadhigamahetutoti. Evam imissapi gathaya patirupadesavaso pubbe ca katapunnata, attasammapanidhi cati tiniyeva mangalani vuttani, mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita patirupadesavaso cati imissa gathaya atthavannana. @Footnote: 1 cha.Ma. paccayato 2 Ma. buddhapaccekabuddhe sammukha disva @3 Si.,i. papanato 4 cha.Ma. vipassanam @ 5-5 cha.Ma. assaddham saddhasampadaya patitthapeti @6 cha.Ma. attasammapanidhiti 7 cha.Ma. eso

--------------------------------------------------------------------------------------------- page88.

[264] Idani bahusaccancati ettha bahusaccanti bahussutabhavo. Sippanti yam kinci hatthakosallam. Vinayoti kayavacacittavinayanam. Susikkhitoti sutthu sikkhito. Subhasitati sutthu bhasita. Yati aniyamaniddeso. Vacati gira byapatho. Sesam vuttanayamevati. Ayamettha padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- bahusaccam nama yam tam "bahussuto hoti sutadharo sutasanniccayo"ti 1- ca "idhekaccassa bahu sutam hoti suttam geyyam veyyakaranan"ti 2- ca evamadina nayena satthusasanadharattam vannitam, tam akusalappahanakusaladhigamahetuto anupubbena paramatthasaccasacchikiriyahetuto ca "mangalan"ti vuccati. Vuttanhetam bhagava:- "sutava ca kho bhikkhave ariyasavako akusalam pajahati, kusalam bhaveti, savajjam pajahati, anavajjam bhaveti, suddhamattanam pariharati"ti. 3- Aparampi vuttam:- "dhatanam dhammanam atthamupaparikkhati, attham upaparikkhato dhamma nijjhanam khamanti, dhammanijjhanakkhantiya sati chando jayati, chandajato ussahati, ussahanto tulayati, tulayanto padahati, padahanto kayena ceva paramatthasaccam sacchikaroti, pannaya ca pativijjha 4- passati"ti. 5- Apica agarikabahusaccampi yam anavajjam, tam ubhayalokahitasukhavahanato "mangalan"ti veditabbam. @Footnote: 1 cha.Ma. sutadharo hoti sutasannicayoti, Ma.mu. 12/339/301, an.catukka. 21/22/26 @2 an.catukka. 21/6/8 3 an.sattaka. 23/110-1 (sya) @4 cha.Ma. ativijjha 5 Ma.Ma. 13/432/420

--------------------------------------------------------------------------------------------- page89.

Sippam nama 1- agarikasippanca anagarikasippanca. 1- Tattha agarikasippam nama yam parapanuparodhavirahitamakusalavivajjitam 2- manikarasuvannakarakammadi, tam idhalokatthavahanato mangalam. Anagarikasippam nama civaravicaranasibbanadi samanaparikkharabhisankharanam, yam tam "idha bhikkhave bhikkhu yani tani sabrahmacarinam uccavacani kimkaraniyani, tattha dakkho hoti"tiadina 3- nayena tattha tattha samvannitam, yam "nathakarano dhammo"ti 4- ca vuttam, tam attano ca paresanca ubhayalokahitasukhavahanato "mangalan"ti veditabbam. Vinayo nama 5- agarikavinayo ca anagarikavinayo ca. 5- Tattha agarikavinayo nama dasaakusalakammapathaviramanam, so tattha asankilesapajjanena acaragunavavatthanena ca susikkhito ubhayalokahitasukhavahanato mangalam. Anagarikavinayo ca sattapattikkhandhe anapajjanam, sopi vuttanayeneva susikkhito. Catuparisuddhisilam va anagarikavinayo. So yatha tattha patitthaya arahattam papunati, evam sikkhantena 6- susikkhito lokiyalokuttarasukhadhigamahetuto "mangalan"ti veditabbo. Subhasita vaca nama musavadadidosavirahita vaca. Yathaha "catuhi bhikkhave angehi samannagata vaca subhasita hoti"ti. Asamphappalapa vacayeva 7- va subhasita. Yathaha:- "subhasitam uttamamahu santo dhammam bhane na adhammam tam dutiyam piyam bhane nappiyam tam tatiyam saccam bhane nalikam tam catutthan"ti. 8- @Footnote: 1-1 ka. agariyasippanca anagariyasippanca 2 cha.Ma. paruparodhavirahitam... @ 3 di.pa. 11/345, 360/236, 277, an.dasaka. 24/17/20 @ 4 di.pa. 11/345, 360/236, 277, an.dasaka. 24/17/20 @5-5 ka. agariyavinayo ca anagariyavinayo ca 6 cha.Ma.,i. sikkhanena @7 Si. susannatavaca 8 sam.sa. 15/123/228, khu.su. 25/453/418

--------------------------------------------------------------------------------------------- page90.

Ayampi ubhayalokahitasukhavahanato "mangalan"ti veditabba. Yasma ca ayam vinayapariyapanna eva, tasma vinayaggahanena etam asanganhitva vinayo sangahetabbo. Atha va kim imina parissamena, paresam dhammadesanavaca idha "subhasita vaca"ti veditabba. Sa hi yatha patirupadesavaso, evam sattanam ubhayalokahitasukhanibbanadhigamappaccayato "mangalan"ti vuccati. Aha ca:- "yam buddho bhasati vacam khemam nibbanapattiya dukkhassantakiriyaya sa ve vacanamuttama"ti. 1- Evam imissa gathaya bahusaccanca, sippanca, vinayo ca susikkhito, subhasita ca ya vacati cattari mangalani vuttani, mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita bahusaccancati imissa gathaya atthavannana. [265] Idani matapituupatthananti matu ca pitu cati matapitu. Upatthananti upatthahanam. Puttananca daranancati puttadarassa. Sanganhanam sangaho. Na akula anakula. Kammani eva kammanta. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- mata nama janika vuccati, tatha pita. Upatthanam nama padadhovanasambahanaucchadananhapanehi catupaccayasampadanena ca upakarakaranam. Tattha yasma matapitaro bahupakara puttanam atthakama anukampaka, yam puttake bahi kilitva pamsumakkhitasarirake agate @Footnote: 1 sam.sa. 15/213/228, khu.su. 25/457/419

--------------------------------------------------------------------------------------------- page91.

Disva pamsukam punchitva matthakam upasinghayanta paricumbitva 1- ca sineham uppadenti, vassasatampi matapitaro sisena pariharanta putta tesam patikaram katumasamattha. Yasma ca te apadaka posaka imassa lokassa dassetaro brahmasama 2- pubbacariyasammata, tasma tesam upatthanam idha pasamsam pecca saggasukhanca avahati, tena "mangalan"ti vuccati. Vuttanhetam bhagavata:- "brahmati matapitaro pubbacariyati vuccare ahuneyya ca puttanam pajaya anukampaka. Tasma hi ne namasseyya sakkareyya ca pandito annena atha panena vatthena sayanena ca. Ucchadanena nhapanena padanam dhovanena ca taya nam paricariyaya matapitusu pandita idheva nam pasamsanti pecca sagge pamodati"ti. 3- Aparo nayo:- upatthanam nama bharanakiccakaranakulavamsatthapanadipancavidham, tam papanivaranadipancavidhaditthadhammikahitahetuto "mangalan"ti veditabbam. Vuttancetam 4- bhagavata:- "pancahi kho gahapatiputta thanehi puttena puratthima disa matapitaro paccupatthatabba `bhato ne bharissami, kiccam nesam karissami, kulavamsam thapessami, dayajjam patipajjami, 5- atha va pana petanam kalakatanam dakkhinam anuppadassami'ti. Imehi kho gahapatiputta pancahi thanehi puttena puratthima disa matapitaro paccupatthita pancahi thanehi puttam anukampanti, papa nivarenti, kalyane nivesenti, @Footnote: 1 cha.Ma. paricumbanta 2 cha.Ma. brahmasammata @ 3 an.tika. 20/31/127, khu.iti. 25/106/325, khu.ja. 28/162/66 (sya) @4 cha.Ma. vuttanhetam 5 cha.Ma. patipajjissami

--------------------------------------------------------------------------------------------- page92.

Sippam sikkhapenti, patirupena darena samyojenti, samaye dayajjam niyyadenti"ti. 1- Apica yo matapitaro tisu vatthusu pasaduppadanena silasamadapanena pabbajjaya va upatthahati, ayam idha matapitupatthakanam aggo, tassa tam matapituupatthanam matara pitara ca katassa upakarassa paccapakarabhuti anekesam ditthadhammikanam samparayikananca atthanam padatthanato "mangalan"ti vuccati. Puttadarassati ettha attano jataputtapi 2- dhitaropi puttatveva sankhyam gacchanti. Darati visatiya bhariyanam ya kaci bhariya. Putta ca dara ca puttadara, 3- tassa puttadarassa. Sangahoti sammananadihi upakarakaranam. Tam susamvihitakammantatadiditthadhammikahitahetuto "mangalan"ti veditabbam. Vuttancetam 4- bhagavata "pacchima disa puttadara veditabba"ti 5- ettha uddittham puttadaram bhariyasaddena sanganhitva:- "pancahi kho gahapatiputta thanehi samikena pacchima disa bhariya paccupatthatabba, sammananaya anavamananaya anaticariyaya issariyavossaggena alankaranuppadanena. Imehi kho gahapatiputta pancahi thanehi samikena pacchima disa bhariya paccupatthita pancahi thanehi samikam anukampati, susamvihitakammanta ca hoti, susangahitaparijana ca, anaticarini ca, sambhatam ca anurakkhati, dakkha ca hoti analasa sabbakiccesu"ti. 6- @Footnote: 1 di.pa. 11/267/164 2 Si. attano jata puttapi, cha.Ma. attana janita putatapi @3 cha.Ma. puttadaram 4 cha.Ma. vuttanhetam @5 di.pa. 11/266/164 6 di.pa. 11/219/165

--------------------------------------------------------------------------------------------- page93.

Ayam va aparo nayo:- sangahoti dhammikahi danapiyavacaatthacariyahi sanganhanam. Seyyathidam? uposathadivasesu paribbayadanam, nakkhattadivasesu nakkhattadassapanam, mangaladivasesu mangalakaranam, ditthadhammikasamparayikesu atthesu ovadanusasananti. Tam pubbanayeneva 1- ditthadhammikasamparayikahitahetuto devatahipi namassaniyabhavahetuto ca "mangalan"ti veditabbam, yathaha sakko devanamindo:- "ye gahattha punnakara silavanto upasaka dhammena daram posenti te namassami matali"ti. 2- Anakula kammanta nama kalannutaya patirupakaritaya analasataya utthanaviriyasampadaya abyasaniyataya ca kalatikkamanaappatirupakaranakaranasithilakaranadi- akulabhavavirahita kasigorakkhavanijjadayo kammanta. Ete attano va puttadarassa va dasakammakaranam va byattataya evam payojita dittheva dhamme dhanadhannavuddhipatilabhahetuto "mangalan"ti vutta. Vuttancetam bhagavata:- "patirupakari dhurava utthata vindate dhananti 3- ca. Na diva soppasilena rattim utthanadessina niccam mattena sondena sakka avasitum gharam. Atisitam atiunham atisayamidam ahu iti vissatthakammante attha accenti manave. Yodha sitanca unhanca tina bhiyyo na mannati karam purisakiccani so sukha na vihayati"ti 4- ca @Footnote: 1 cha.Ma. vuttanayeneva 2 sam.sa. 15/264/283 @3 sam.sa. 15/246/259, khu.su. 25/189/370 4 di.pa. 11/253/161

--------------------------------------------------------------------------------------------- page94.

"bhoge samharamanassa bhamarasseva iriyato bhoga sannicayam yanti vammiko vupaciyati"ti 1- ca evamadi. Evam imissapi gathaya matupatthanam, pitupatthanam, puttadarassa sangaho, anakula ca kammantati cattari mangalani vuttani, puttadarassa sangaham va dvidha katva panca, matapituupatthanam va ekameva katva tini. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita matapituupatthananti imissa gathaya atthavannana. [266] Idani danancati ettha diyate iminati danam, attano santakam parassa patipadiyatiti vuttam hoti. Dhammassa cariya, dhamma va anapeta cariya dhammacariya. Nayante "amhakam ime"ti nataka. Na avajjani anavajjani, aninditani agarahitaniti vuttam hoti. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- danam nama param uddissa subuddhipubbika 2- annadidasadanavatthupariccagacetana, tamsampayutto va alobho. Tena hi 3- tam vatthum parassa patipadeti. Tena vuttam "diyate iminati danan"ti. Tam bahujanapiyatadinam 4- ditthadhammikasamparayikanam phalavisesanam adhigamahetuto "mangalan"ti vuttam "dayako siha danapati bahuno janassa piyo hoti manapo"ti 5- evamadini cettha suttani anussaritabbani. @Footnote: 1 di.pa. 11/265/163 2 i. santutthipubbika 3 cha.Ma. alobhena hi @4 cha.Ma. bahujanapiyamanapatadinam 5 an.pancaka. 22/34/41 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page95.

Aparo nayo:- danam nama duvidham amisadananca dhammadananca. Tatthamisadanam vuttappakarameva. Idhalokaparalokadukkhakkhayasukhavahassa pana sammasambuddhappaveditassa dhammassa paresam hitakamataya desana dhammadanam. Imesanca dvinnam dananam etadeva aggam. Yathaha:- "sabbadanam dhammadanam jinati sabbarasam dhammaraso jinati sabbaratim dhammarati jinati tanhakkhayo sabbadukkham jinati"ti. 1- Tattha amisadanassa mangalattam vuttameva. Dhammadanam pana yasma atthapatisamveditadinam gunanam padatthanam, tasma "mangalan"ti vuccati. Vuttanhetam bhagavata:- "yatha yatha bhikkhave bhikkhu yathasutam yathapariyattam dhammam vittharena paresam deseti, tatha tatha so tasmim dhamme atthapatisamvedi ca hoti dhammapatisamvedi ca"ti 2- evamadi. Dhammacariya nama dasakusalakammapathacariya. Yathaha:- "tividham kho gahapatayo kayena dhammacariya samacariya hoti"ti 3- evamadi. Sa panesa dhammacariya saggalokupapattihetuto "mangalan"ti veditabba. Vuttanhetam bhagavata "dhammacariyasamacariyahetu kho gahapatayo evamidhekacce satta kayassa bheda parammarana sugatim saggam lokam upapajjanti"ti. 4- Nataka nama matito va pitito va yava sattama pitamahayuga sambandha. Tesam bhogaparijunnena va byadhiparijunnena va abhihatanam attano @Footnote: 1 khu.dha. 25/345/78 2 di.pa. 11/355/250-1, an.pancaka. 22/26/22-3 (sya) @3 Ma.mu. 12/441/390 4 Ma.mu. 12/439/388

--------------------------------------------------------------------------------------------- page96.

Samipam agatanam yathabalam ghasacchadanadhanannadihi sangaho pasamsadinam ditthadhammikanam sugatigamanadinanca samparayikanam visesadhigamanam hetuto "mangalan"ti vuccati. Anavajjani kammani nama uposathangasamadanaveyyavaccakaranaaramavana- ropanasetukaranadini kayavacimanosuccaritakammani. Tani hi nanappakarahitasukhadhigamahetuto "mangalan"ti vuccanti. "thanam kho panetam visakhe vijjati yam idhekacco itthi va puriso va atthangasamannagatam uposatham upavisitva kayassa bheda param marana catumaharajikanam devanam sahabyatam upapajjeyya"ti 1- evamadini cettha suttani anussaritabbaniti. Evam imissa gathaya dananca, dhammacariya ca, natakananca sangaho anavajjani kammaniti cattari mangalani vuttani, mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita danancati imissa gathaya atthavannana. [267] Idani arati viratiti ettha aratiti aramanam. Viratiti viramanam, viramanti va etaya sattati virati. Papati akusala. Madaniyatthena majjam, majjapanam, panam majjapanam, tato majjapana, samyamanam samyamo. Appamajjanam appamado. Dhammesuti kusalesu. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- arati nama pape adinavadassino manasa eva anabhirati:- virati nama kammadvaravasena kayavacahi viramanam. Sa cesa virati nama sampattavirati samadanavirati samudchedaviratiti tividha hoti ya @Footnote: 1 an.atthaka. 23/133/263 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page97.

Kulaputtassa attano jatim va kulam va gottam va paticca "na me etam patirupam, yvaham imam panam haneyyam, adinnam adiyeyyan "tiadina nayena sampattavatthuto virati, ayam sampattavirati nama. Sikkhapadasamadanavasena pana pavatta samadanavirati nama, yassa pavattito pabhuti kulaputto panatipatadini na samacarati. Ariyamaggasampayutta samudchedavirati nama, yassa pavattito pabhuti ariyasavakassa panca bhayani verani vupasantani honti. Papam nama yantam "panatipato kho gahapatiputta kammakileso adinnadanam .pe. Kamesumicchacaro .pe. Musavado"ti evam vittharetva "panatipato adinnadanam musavado ca vuccati paradaragamananceva nappasamsanti pandita"ti 1- evam gathaya sangahitam kammakilesasankhatam catubbidham akusalam, tato papa. Sabbapesa arati ca virati ca ditthadhammikasamparayikabhayaverappahanadinanappakaravisesadhigamahetuto "mangalan"ti vuccati. "panatipata pativirato kho gahapatiputta ariyasavako"ti- adini cettha suttani anussaritabbani. Majjapana ca samyamo nama pubbe vuttasuramerayamajjapamadatthana veramaniya cetam adhivacanam. Yasma pana majjapayi attham na janati, dhammam na janati, matupi antarayam karoti, pitu buddhapaccekabuddhatathagatasavakanampi antarayam karoti, ditthadhamme garaham, samparaye duggatim aparapariyaye ummadam papunati. Majjapana pana samyamo 2- tesam dosanam vupasamam tabbiparitagunasampadanca papunati. Tasma ayam majjapana samyamo "mangalan"ti veditabbo. Kusalesu dhammesu appamado nama "kusalanam va dhammanam bhavanaya asakkaccakiriyata asataccakiriyata anatthitakiriyata olinavuttita nikkhittacchandata nikkhittadhurata @Footnote: 1 di.pa. 11/245/157 2 cha.Ma..i.samyato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page98.

Anasevana abhavana abahulikammam anadhitthanam ananuyogo pamado. Yo evarupo pamado pamajjana pamajjitattam, ayam vuccati, pamado"ti 1- ettha vuttassa pamadassa patipakkhanayena atthato kusalesu dhammesu satiya avippavaso veditabbo. So nanappakarakusaladhigamahetuto va 2- amatadhigamahetuto va 2- "mangalan"ti vuccati. Tattha "appamattassa atapino"ti 3- ca "appamado amatam padan"ti 4- ca evamadi satthu sasanam anussaritabbanti. Evam imissa gathaya papa virati, majjapana samyamo, kusalesu dhammesu appamadoti tini mangalani vuttani, mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita arati viratiti imissa gathaya atthavannana. [268] Idani garavo cati ettha garavoti garubhavo. Nivatoti nicavuttita. Santutthiti santoso. Katassa jananata katannuta. Kalenati khanena samayena. Dhammassa savanam dhammassavanam. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- garavo nama garukarappayogarahesu buddhapaccekabuddhatathagatasavakaacariyupajjhayamatipitijetthabhatikabhaginiadisu yathanurupam garukaro garukaranam sagaravata. Svayam 5- garavo yasma sugatigamanadinam hetu. Yathaha:- "garukatabbam garukaroti, manetabbam maneti, pujetabbam pujeti. So tena kammena evam samattena evam samadinnena kayassa bheda param marana sugatim saggam lokam upapajjati. No ce kayassa bheda .pe. Upapajjati, sace manussattam agacchati, yattha yattha paccajayati uccakulino hoti"ti. 6- @Footnote: 1 abhi.vi. 35/846/427 2 cha.Ma. ca 3 Ma.Ma. 13/18/13 @4 khu.dha. 25/21/19 5 Si. sa cayam 6 Ma.u. 14/295/266

--------------------------------------------------------------------------------------------- page99.

Yathacaha "sattime bhikkhave aparihaniya dhamma. Katame satta, satthugaravata"tiadi. 1- Tasma mangalanti vuccati. Nivato nama nicamanata nivatavuttita, yaya nivatavuttitaya 2- samannagato puggalo nihatamano nihatadappo padapunchanacolakasamo chinnavisanusabhasamo uddhatadathasappasamo ca hutva sanho sakhilo sukhasambhaso ca hoti, ayam nivato. Svayam yasadigunapatilabhahetuto "mangalan"ti vuccati. Aha ca "nivatavutti atthaddho, tadiso labhate yasan"ti 3- evamadi. Santutthi nama itaritarapaccayasantoso, so dvadasavidho hoti. Seyyathidam? Civare yathalabhasantoso yathabalasantoso yathasaruppasantosoti tividho. Evam pindapatadisu. Tassayam pabhedasamvannana:- idha bhikkhu civaram labhati sundaram va asundaram va, so teneva yapeti, annam na pattheti, labhantopi na ganhati, ayamassa civare yathalabhasantoso. Atha pana abadhiko hoti, garucivaram parupanto onamati va kilamati va. So sabhagena bhikkhuna saddhim tam parivattetva sallahukena yapentopi santutthova hoti, ayamassa civare yathabalasantoso. Aparo bhikkhu panitapaccayalabhi hoti, so pattacivaradinam annataram mahagghacivaram labhitva "idam theranam cirapabbajitanam bahussutananca anurupan"ti tesam tam datva attana sankarakuta va annato va kutoci nantakani uccinitva sanghatim katva dharentopi santutthova hoti, ayamassa civare yathasaruppasantoso. Idha pana bhikkhu pindapatam labhati lukham va panitam va, so teneva yapeti, annam na pattheti labhantopi na ganhati, ayamassa pindapate @Footnote: 1 an.sattaka. 23/29/28-31 2 cha.Ma. ayam patho na dissati 3 di.pa. 11/273/167

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Yathalabhasantoso. Atha pana abadhiko hoti, lukham pindapatam bhunjitva balham rogatankam papunati, so sabhagassa bhikkhuno tam datva tassa hatthato sappidadhimadhukhiradini bhunjitva samanadhammam karontopi santutthova hoti, ayamassa pindapate yathabalasantoso. Aparo bhikkhu panitam pindapatam labhati, so "ayam pindapato theranam cirapabbajitanam annesanca panitapindapatam vina ayapentanam sabrahmacarinam anurupo"ti tesam tam 1- datva attana pindaya caritva missakaharam bhunjantopi santutthova hoti, ayamassa pindapate yathasaruppasantoso. Idha pana bhikkhuno senasanam papunati, so teneva santussati, puna annam sundaratarampi papunantam na ganhati, ayamassa senasane yathalabhasantoso. Atha pana abadhiko hoti, nivatasenasane vasanto ativiya pittarogadihi aturiyati, so sabhagassa bhikkhuno tam datva tassa papunante 2- savatasitalasenasane vasitva samanadhammam karontopi santutthova hoti, ayamassa senasane yathabalasantoso. Aparo bhikkhu sundaram senasanam pattampi na sampaticchati "sundarasenasanam pamadatthanam, tatra nisinnassa thinamiddham okkamati, niddabhibhutassa ca puna patibujjhato kamavitakka samudacaranti"ti, so tam patikkhipitva abbhokasarukkhamulapalasapunjadisu 3- yattha katthaci nivasantopi santutthova hoti, ayamassa senasane yathasaruppasantoso. Idha pana bhikkhu bhesajjam labhati haritakam va amalakam va, so teneva yapeti, ananehi laddham sappimadhuphanitadimpi na pattheti, labhantopi na ganhati @Footnote: 1 cha.Ma. tanti na dissati @2 cha.Ma. papunanake 3 cha.Ma. abbhokasarukkhamulapannakutisu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

Ayamassa gilanapaccaye yathalabhasantoso. Atha pana abadhiko telenatthiko phanitam labhati, so tam sabhagassa bhikkhuno datva tassa hatthato telena bhesajjam katva samanadhammam karontopi santutthova hoti, ayamassa gilanapaccaye yathabalasantoso. Aparo bhikkhu ekasmim bhajane putimuttaharitakam thapetva ekasmim catumadhuram "ganhahi 1- bhante yadicchasi"ti vuccamano sacassa tesam dvinnam annatarena byadhi vupasamati, atha "putimuttaharitakam nama buddhadihi vannitam, ayanca putimuttabhesajjam nissaya pabbajja, tattha te yavajivam ussaho karaniyoti 2- vuttan"ti cintento catumadhurabhesajjam patikkhipitva muttaharitakena bhesajjam karontopi paramasantutthova hoti, ayamassa gilanapaccaye yathasaruppasantoso. Evampabhedo sabbopeso santoso santutthiti vuccati. Sa atricchatapapicchatamahicchatadinam papadhammanam pahanadhigamahetuto sugatihetuto mariyamaggasambharabhavato catuddisadibhavahetuto ca "mangalan"ti veditabba. Aha ca:- "catuddiso appatigho ca hoti santussamano itaritarena"ti 3- evamadi. Katannuta nama appassa va bahussa va yena kenaci katassa upakarassa punappunam anussaranabhavena jananata. Apica nerayikadidukkhaparittanato punnani eva paninam bahupakarani, yato 4- tesampi upakaranussaranata "katannuta"ti veditabba. Sa sappurisehi pasamsaniyatadinanappakaravisesadhigamahetuto @Footnote: 1 cha.Ma. ganhatha 2 vi.maha. 4/128/129 @3 khu.su. 25/42/343, khu.cula. 30/689/345 (sya) 4 cha.Ma. tato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page102.

"mangalan"ti vutta. Aha ca "dveme bhikkhave puggala dullabha lokasmim. Katame dve, yo ca pubbakari, yo ca katannu katavedi"ti 1- kalena dhammassavanam nama yasmim kale uddhaccasahagatam cittam hoti, kamavitakkadinam va annatarena abhibhutam, tasmim kale tesam vinodanattham dhammassavanam. Apare ahu:- pancame divase dhammassavanam kakena dhammassavanam nama. Yathaha ayasma anuruddho "pancahikam kho pana mayam bhante sabbarattim dhammiya kathaya sannisidama"ti. 2- Apica yasmim kale kalyanamitte upasankamitva sakka hoti attano kankhapativinodakam dhammam sotum, tasmim kalepi dhammassavanam "kalena dhammassavanan"ti veditabbam. Yathaha "te kalena kalam upasankamitva paripucchati paripanhati"tiadi. 3- Tadetam kalena dhammassavanam nivaranappahanacaturanisamsaasavakkhayadhigamanadinanappakara- visesadhigamahetuto "mangalan"ti veditabbam. Vuttanhetam bhagavata 4- :- "yasmim bhikkhave samaye ariyasavako atthikatva manasikaritva sabbacetaso samannaharitva ohitasoto dhammam sunati, pancassa nivaranani tasmim samaye na honti"ti 5- ca. "sotanugatanam bhikkhave dhammanam .pe. Suppatividdhanam cattaro anisamsa patikankha"ti 6- ca. "cattarome bhikkhave dhamma kalena kalam samma bhaviyamana samma anuparivattiyamana anupubbena asavanam khayam papenti. Katame cattaro, kalena dhammassavanan"ti ca evamadini. 7- @Footnote: 1 an.duka. 20/120/83 2 vi.maha. 5/466/250, Ma.mu. 12/327/291 @3 di.pa. 11/158/262 4 cha.Ma. ayam patho na dissati 5 sam.maha. 19/219/86 @6 an. catukka. 21/191/210 7 an.catukka. 21/147/159

--------------------------------------------------------------------------------------------- page103.

Evamissa gathaya garavo, nivato, santutthi, katannuta, kalena dhammassavananti panca mangalani vuttani, mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita garavo ca nivato cati imissa gathaya atthavannana. [269] Idani khanti cati ettha khamanam khanti. Padakkhinaggahitaya sukham vaco asminti suvaco, suvacassa kammam sovacassam, sovacassassa bhavo sovacassata. Kilesanam samitatta samana. Dassananti pekkhanam. Dhammassa sakaccha dhammasakaccha. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- khanti nama adhivasanakhanti, yaya samannagato bhikkhu dasahi akkosavatthuhi akkosante, vadhabandhadihi va vihimsante puggale asunanto viya apassanto viya ca nibbikaro hoti khantivadi viya. Yathaha:- "ahu atitamaddhanam samano khantidipano tam khantiyayeva thitam kasiraja achedayi"ti. 1- Bhadrakato 2- va manasikaroti tato uttari aparadhabhavena ayasma punnatthero viya. Yathaha:- "sace mam bhante sunaparantaka manussa akkosissanti paribhasissanti, tattha me evam bhavissati bhaddaka vatime sunaparantaka manussa, subhaddaka vatime sunaparantaka manussa, yam me nayime panina paharam denti"tiadi. 3- @Footnote: 1 khu.ja. 27/552/137 (sya) 2 cha.Ma. bhaddakato @ 3 Ma.u. 14/396/341-2, sam.sala. 18/115/77 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

Yaya ca samannagato isinampi pasamsaniyo hoti. Yathaha sarabhango isi:- "kodham vadhitva na kadaci socati makkhappahanam isayo vannayanti sabbesam vuttam pharusam khametha etam khantim uttamamahu santo"ti. 1- Devatanampi pasamsaniyo hoti. Yathaha sakko devanamindo:- "yo have balava santo dubbalassa titikkhati tamahu paramam khantim niccam khamati dubbalo"ti. 2- Buddhanampi pasamsaniyo hoti. Yathaha bhagava:- "akkosam vadhabandhanca aduttho yo titikkhati khantibalam balanikam tamaham brumi brahmanan"ti. 3- Sa panesa khanti etesanca idha samvannitanam annesanca gunanam adhigamahetuto "mangalan"ti veditabba. Sovacassata nama sahadhammikam vuccamane vikkhepam va tunhibhavam va gunadosacintanam va anapajjitva ativiya adaranca garavanca nicamanatanca purakkhatva "sadhu"ti vacanakaranata. Sa sabrahmacarinam santika ovadanusasanipatilabhahetuto dosappahanagunadhigamahetuto ca "mangalan"ti vuccati. Samananam dassanam nama upasamitakilesanam bhavitakayavacicittapannanam uttamadamathasamathasamannagatanam pabbajitanam upasankamanupatthananussaranasavanadassanam, @Footnote: 1 khu.ja. 27/2458/538 (sya) 2 sam.sa. 15/250/266,269 3 khu.dha. 25/399/86

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Sabbampi lamakadesanaya 1- "dassanan"ti vuttam. Tam "mangalan"ti veditabbam. Kasma? bahupakaratta. Aha ca "dassanampaham bhikkhave tesam bhikkhunam bahupakaram vadami"tiadi. 2- Yato hitakamena kulaputtena silavante bhikkhu gharadvaram sampatte disva yadi deyyadhammo atthi, yathabalam deyyadhammena patimanetabba. Yadi natthi, pancapatitthitam katva vanditabba. Tasmim asampajjamane anjalim paggahetva namassitabba, tasmimpi asampajjamane pasannacittena piyacakkhuhi sampassitabba. Evam dassanamulakenapi hi punnena anekani jatisahassani cakkhumhi rogo va doso va ussaha va pilaka va na honti, vippasannani pancavannasassirikani honti cakkhuni ratanavimane ugghatitamanikavatasadisani, satasahassakappamattam devesu manussesu ca sabbasampattinam labhi hoti, anacchariyam cetam, yam manussabhuto sappannajatiko samma pavattitena samanadassanamayena punnena evarupam vipakasampattim anubhaveyya, yattha tiracchanagatanampi kevalam saddhamattakajanitassa samanadassanassa evam vipakasampattim vannayanti:- "uluko 3- mandalakkhiko vediyake 4- ciradighavasiko sukhito vata kosiyo ayam kalutthitam passati buddhavaram. Mayi cittam pasadetva bhikkhusamghe anuttare kappanam satasahassani duggatim so na gacchati. Devaloka cavitvana kusalakammena codito bhavissati anantanano somanassoti vissuto"ti. 5- @Footnote: 1 Ma. vilasikadesanaya, cha. omakadesanaya @2 khu.iti. 25/104/323 3 Si. ulukako @4 Ma. vedisake 5 pa.su. 1/337, khuddaka.A. 10/132

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

Kalena dhammasakaccha nama padose va paccuse va dve suttantika bhikkhu annamannam suttantam sakacchanti, vinayadhara vinayam, abhidhammika abhidhammam, jatakabhanaka jatakam, atthakathika atthakatham, linuddhatavicikicchaparetacittavisodhanattham va tamhi tamhi kale sakacchanti, ayam kalena dhammasakaccha. Sa agamabyattiadinam gunanam hetuto "mangalan"ti vuccatiti. Evam imissa gathaya khanti, sovacassata, samanananca dassanam, kalena dhammasakacchati cattari mangalani vuttani, mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita khanti cati imissa gathaya atthavannana. [270] Idani tapo cati ettha papake akusale dhamme tapatiti taPo. Brahmam cariyanti brahmacariyam, brahmanam va cariyam brahmacariyam. Setthacariyanti vuttam hoti. Ariyasaccanam dassanam ariyasaccana dassanam. Ariyasaccani dassanantipi eke, tam na sundaram. Nikkhantam vanatoti nibbanam, sacchikaranam sacchikiriya, nibbanassa sacchikiriya nibbanasacchikiriya. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- tapo nama abhijjhadomanassadinam tapanato indriyasamvaro, kosajjassa va tapanato viriyam. Tena hi samannagato puggalo atapiti vuccati. Svayam abhijjhadippahanajhanadipatilabhahetuto "mangalan"ti veditabbo. Brahmacariyam nama methunaviratisamanadhammasasanamagganam adhivacanam. Tatha hi "abrahmacariyam pahaya brahmacari hoti"ti 1- evamadisu methunavirati brahmacariyanti @Footnote: 1 di.Si. 9/194/64, Ma.mu. 12/292/256

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

Vuccati. "bhagavati no avuso brahmacariyam vussati"ti 1- evamadisu samanadhammo. "na tavaham papima parinibbayissami, yava me idam brahmacariyam na iddhanceva bhavissati phitanca vittharikam bahujannan"ti 2- evamadisu sasanam. "ayameva kho bhikkhu ariyo atthangiko maggo brahmacariyam. Seyyathidam, sammaditthi"ti 3- evamadisu maggo. Idha pana ariyasaccadassanena parato maggassa gahitatta avasesam sabbampi vattati. Tam cetam uparupari nanappakaravisesadhigamahetuto "mangalan"ti veditabbam. Ariyasaccana dassanam nama kumarapanhe vuttatthanam catunnam ariyasaccanam abhisamayavasena maggadassanam. Tam samsaradukkhavitikkamahetuto "mangalan"ti vuccati. Nibbanasacchikiriya nama idha arahattaphalam "nibbanan"ti adhippetam. Tampi hi pancagativananena 4- vanasannitaya tanhaya nikkhantatta "nibbanan"ti vuccati. Tassa patti va paccavekkhana va "sacchikiriya"ti vuccati. Itarassa pana nibbanassa ariyasaccanam dassaneneva sacchikiriya siddha, tenetam idha na adhippetam. Evamesa nibbanasacchikiriya ditthadhammasukhaviharahetuto "mangalan"ti veditabba. Evamimissa gathaya tapo ca, brahmacariyanca, ariyasaccana dassanam, nibbanasacchikiriyati cattari mangalani vuttani, mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita tapo cati imissa gathaya atthavannana. [271] Idani phutthassa lokadhammehiti ettha phutthassati phusitassa chupitassa sampattassa. Loke dhamma lokadhamma, yava lokappavatti, tava @Footnote: 1 Ma.mu. 12/257/217 2 di.maha. 10/168/95, sam.maha. 19/822-229, khu.u. 25/51/183 @3 sam.maha. 19/6/6 4 ka....vanena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

Anivattika dhammati vuttam hoti. Cittanti mano manasam. Yassati navassa va majjhimassa va therassa va. Na kampatiti na calati na vedhati. Asokanti nissokam abbulhasokasallam. Virajanti vigatarajam viddhamsitarajam. Khemanti abhayam nirupaddavam. Sesam vuttanayamevati ayam tava padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- phutthassa lokadhammehi yassa cittam na kampati, yassa labhalabhadihi atthahi lokadhammehi phutthassa ajjhotthatassa cittam na kampati na calati na vedhati, tassa tam cittam kenaci akampaniyam lokuttaramaggavahanato 1- "mangalan"ti veditabbam. Kassa ca 2- etehi phutthassa cittam na kampati? arahato khinasavassa, Na annassa kassaci. Vuttanhetam:- "selo yatha ekagghano vatena na samirati evam rupa rasa sadda gandha phassa ca kevala. Ittha dhamma anittha ca nappavedhenti tadino thitam cittam vippamuttam vayancassanupassati"ti. 3- Asokam nama khinasavasseva cittam. Tanhi yo "soko socana sokacitattam antosoko antoparisoko cetaso parijjhayitattan"tiadina 4- nayena vuccati soko, tassa abhavato asokam. Keci nibbanam vadanti, tam purimapadena nanusandhiyati. Yatha ca asokam, evam virajam khemantipi khinasavasseva cittam. Tanhi ragadosamoharajanam vigatatta virajam, catuhi ca yogehi khematta khemam. Yato etam tena tenakarena tamhi tamhi pavattikkhane gahetva nidditthavasena @Footnote: 1 cha.Ma....bhavavahanato 2 cha.Ma. pana @3 vi.maha. 5/244/8, an.chakka. 22/326/424 (sya) 4 abhi.vi. 35/237/164

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

Tividhampi appavattakkhandhatadilokuttamabhavavahanato ahuneyyadibhavavahanato ca "mangalan"ti veditabbam. Evam imissa gathaya atthalokadhammehi akampitacittam, asokacittam, virajacittam, khemacittanti cattari mangalani vuttani, mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita phutthassa lokadhammehiti imissa gathaya atthavannana. [272] Evam bhagava "asevana ca balanan"tiadihi dasahi gathahi atthattimsa mangalani kathetva idani etaneva attana vuttani mangalani thunanto "etadisani katvana"ti imam avasanagatham abhasiti. Tassayam atthavannana:- etadisaniti etani idisani maya vuttappakarani balanam asevanadini. Katvanati katva. Katvana katva karitvati hi atthato anannam. Sabbatthamaparajitati sabbattha khandhakilesabhisankhara- devaputtamarappabhedesu catusu paccatthikesu ekenapi aparajita hutva, sayameva te cattaro mare parajetvati vuttam hoti. Makaro cettha padasandhikaranamattoti vinnatabbo. Sabbattha sotthim gacchantiti etadisani mangalani katva catuhi marehi aparajita hutva sabbattha idhalokaparalokesu thanacankamadisu ca sotthim gacchanti, balasevanadihi ye uppajjeyyum asavavighataparilaha, tesam abhava sotthim gacchanti, anupaddava anupasagga 1- khemino appatibhaya gacchantiti vuttam hoti. Anunasiko cettha gathabandhasukhattham vuttoti veditabbo. Tantesam mangalamuttamanti imina gathapadena bhagava desanam nitthapesi. Katham? evam devaputta ye etadisani karonti, te yasma sabbattha sotthim @Footnote: 1 cha.Ma. anupadduta anupasattha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

Gacchanti, tasma tam balanam asevanadi atthattimsavidhampi tesam etadisanam mangalakarakanam 1- mangalamuttamam settham pavaranti ganhahiti. Evanca bhagavata nitthapitaya desanaya pariyosane kotisatasahassa devata arahattam papunimsu, sotapattisakadagamianagamiphalappattanam ganana asankhyeyya ahosi. Atha bhagava dutiyadivase anandattheram amantesi "imam ananda rattim annatara devata mam upasankamitva mangalapanham pucchi, athassaham atthattimsa mangalani abhasim, ugganha ananda imam mangalapariyayam, uggahetva bhikkhu vacehi"ti. Thero ugganhitva 2- bhikkhu vacesi. Tayidam acariyaparamparabhatam yavajjatana pavattati, evamidam brahmacariyam iddhanceva phitanca vittharikam bahujannam puthubhutam yava. Devamanussehi suppakasitanti veditabbam. Idani etesveva mangalesu nanaparicayapatavattham ayam adito pabhuti yojana:- evamime idhalokaparalokalokuttarasukhakama satta balajanasevanam pahaya, pandite nissaya, pujaneyye pujento, patirupadesavasena pubbekatapunnataya ca kusalappavattiyam codiyamana, attanam samma panidhaya, bahusaccasippavinayehi alankatattabhava, vinayanurupam subhasitam bhasamana, yava gihibhavam na vijahanti, tava matapituupatthanena poranam inamulam visodhayamana, puttadarassa sangahena navam inamulam payojayamana, anakulakammantataya dhanadhannadisamiddhim papunanta, danena bhogasaram dhammacariyaya jivitasaranca gahetva, natisangahena sakajanahitam anavajjakammantataya parajanahitanca karonta, papaviratiya parupaghatam majjapanasamyamena attupaghatanca vivajjitva, dhammesu appamadena kusalapakkhe 3- @Footnote: 1 cha.Ma. etadisakarakanam 2 cha.Ma. uggahetva 3 cha.Ma. kusalapakkham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page111.

Vaddhetva, vaddhitakusalataya gihibyanjanam ohaya pabbajitabhave patitthitapi 1- buddhabuddhasavakupajjhayacariyadisu garavena nivatena ca vattasampadam aradhetva, santutthiya paccayagedham pahaya, katannutaya sappurisabhumiyam thatva, dhammassavanena cittalinatam pahaya, khantiya sabbaparissaye abhibhavitva, sovacassataya sanathamattanam katva, samanadassanena patipattiyogam passanta, dhammasakacchaya kankhatthaniyesu dhammesu kankham pativinodetva indriyasamvaratapena silavisuddhim samanadhammabrahmacariyena cittavisuddhim tato para ca catasso visuddhiyo sampadetva, imaya patipadaya ariyasaccadassanapariyayam 2- nanadassanavisuddhim patva arahattaphalasankhatam 3- nibbanam sacchikaronti, yam sacchikatva sinerupabbato viya vatavutthihi atthahi lokadhammehi akampamanacitta 4- asoka viraja khemino honti. Ye ca khemino, te sabbatthamaparajita honti, 5- sabbattha ca sotthim gacchanti. Tenaha bhagava:- "etadisani katvana sabbatthamaparajita sabbattha sotthim gacchanti tantesam mangalamuttaman"ti. Iti paramatthajotikaya khuddakatthakathaya suttanipatatthakathaya mangalasuttavannana nitthita. -------------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 29 page 66-111. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=1484&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=1484&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=317              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=7825              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=7806              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=7806              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]