ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 29 : PALI ROMAN Sutta.A.2 (paramattha.2)

                         7. Selasuttavannana
      evamme sutanti  selasuttam. Ka uppatti? ayamevassa 1- nidane vutta.
Atthavannanakkamepi cassa pubbasadisam pubbe vuttanayeneva veditabbam. Yam
pana avuttam, 2- tam uttanatthani padani pariharanta vannayissama. Anguttarapesuti
anga eva so janapado, gangaya pana ya uttarena apo, tasam aviduratta
"uttarapo"tipi vuccati. Kataragangaya uttarena ya apoti? mahamahigangaya.
      Tatrayam tassa nadiya avibhavattham adito pabhuti vannana:- ayam kira
jambudipo dasasahassayojanappamano. 3- Tattha catusahassayojanappamano 3- padeso
udakena ajjhotthato "samuddo"ti sankham gato. Tisahassayojanappamane manussa
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayameva, yassa  2 cha.Ma.,i. apubbam  3 cha.Ma..... yojanaparimano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page263.

Vasanti. Tisahassayojanappamane himava patitthito ubbedhena pancayojanasatiko 1- caturasitisahassakutehi patimandito samantato sandamanapancamahanadivicitro, 2- yattha ayamavittharena gambhirataya ca pannasapannasayojana diyaddhayojanasataparimandala puralasasuttavannanayam vutta anotattadayo satta mahasara patitthita. Tesu anotatto sudassanakutam citrakutam kalakutam gandhamadanakutam kelasakutanti imehi pancahi pabbatehi parikkhitto. Tattha sudassanakutam suvannamayam dviyojanasatubbedham antovankam kakamukhasanthanam tameva saram paticchadetva thitam, citrakutam sabbaratanamayam, kalakutam anjanamayam. Gandhamadanakutam masaragallamayam 3- abbhantare muggavannam nanappakaraosadhasanchannam kalapakkhuposathadivase adittamiva angaram jalantam titthati, kelasakutam rajatamayam. Sabbani sudassanena samanubbedhasanthanani tameva saram paticchadetva thitani. Sabbani samanubbedhasanthanani tameva saram paticchadetva thitani. Sabbani devanubhavena naganubhavena ca vassanti, nadiyo ca tesu sandanti. Tam sabbampi udakam anotattameva pavisati. Candimasuriya dakkhinena va uttarena va gacchanta pabbatantarena tam obhasenti. Ujum gacchanta na obhasenti. Tenevassa "anotattan"ti sankha udapadi. Tattha manoharasilatalani 4- nimmacchakacchapani phalikasadisani nimmalodakani nhanatitthani supatiyattani honti, yesu buddhapaccekabuddhakhinasava ca isigana ca nhayanti, devayakkhadayo ca uyyanakilikam kilanti. Catusu cassa passesu sihamukham hatthimukham assamukham usabhamukhanti cattari mukhani honti, yehi catasso nadiyo sandanti. Sihamukhena nikkhantanaditire @Footnote: 1 ka. pancayojanasato 2 cha.Ma.......pancasatanadi.... @3 cha.Ma.,i. sanumayam 4 ka. maroharasilani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page264.

Siha bahutara honti, hatthimukhadihi hatthiassausabha. Puratthimasadisato nikkhantanadi anotattam tikkhattum padakkhinam katva itara tisso nadiyo anupagamma pacinahimavanteneva amanussapatham gantva mahasamuddam pavisati. Pacchimadisato ca uttaradisato ca nikkhantanadiyopi tatheva padakkhinam katva pacchimahimavanteneva uttarahimavanteneva ca amanussapatham gantva mahasamuddam pavisanti, dakkhinadisato nikkhantanadi pana tam tikkhattum padakkhinam katva dakkhinena ujukam pasanapittheneva satthiyojanani gantva pabbatam paharitva vutthaya parinahena tigavutappamana udakadhara hutva akasena satthiyojanani gantva tiyaggale nama pasane patita, pasano ca 1- udakadharavegena bhinno. Tatra pannasayojanappamana tiyaggala nama pokkharani jata, pokkharaniya kulam bhinditva pasanam pavisitva 2- satthiyojanani gata 3- tato ghanapathavim bhinditva umangena 4- satthiyojanani gantva vijjham 5- nama tiracchanapabbatam paharitva hatthatale pancaangulisadisa pancadhara hutva pavattati. Sa tikkhattum anotattam padakkhinam katva gatatthane "avattaganga"ti vuccati. Ujukam pasanapitthena satthiyojanani gatatthane "kanhaganga"ti vuccati. Akasena satthiyojanani gatatthane "akasaganga"ti vuccati. Tiyaggalapasane patitva catupannasayojanokase thita 6- "tiyaggalapokkharani"ti vuccati. Kulam bhinditva pasanam pavisiya satthiyojanani gatatthane "bahalaganga"ti vuccati. Pathavim bhinditva umangena satthiyojanani gatatthane "umangaganga"ti vuccati. Vijjham nama tiracchanapabbatam paharitva pancadhara hutva pavattatthane "ganga yamuna aciravati sarabhu mahi"ti pancadha vuccati. Evameta panca mahaganga himavata sambhavanti. Tasu ya ayam pancami mahi @Footnote: 1 cha.Ma.,i. pasano 2 cha.Ma. pavisiya @3 ka. gantva 4 Si.,i. ummaggena @5 cha.Ma. vinnam 6 cha.Ma.,i. pannasayojanokase

--------------------------------------------------------------------------------------------- page265.

Nama, sa idha "mahamahiganga"ti adhippeta. Tassa gangaya uttarena ya apo, tasam aviduratta so janapado "anguttarapo"ti veditabbo. Tasmim janapade anguttarapesu. Carikam caramanoti addhanagamanam kurumano. Tattha bhagavato duvidha carika turitacarika ca aturitacarika ca. Tattha durepi bhabbapuggale disva sahasa gamanam turitacarika. Sa mahakassapapaccuggamanadisu datthabba. Tam paccuggacchanto hi bhagava muhutteneva tigavutam agamasi, alavakadamanattham timsayojanam, tatha angulimalassatthaya. Pukkusatissa pana pancacattalisayojanam, mahakappinassa, visayojanasatam, dhaniyassatthaya sattayojanasatam addhanam agamasi. Ayam turitacarika nama. Gamanigamanagarapatipatiya pana pindapatacariyadihi lokam anugganhantassa gamanam aturitacarika nama. Ayam idha adhippeta. Evam carikam caramano. Mahatati sankhyamahata gunamahata ca. Bhikkhusamghenati samanaganena. Addhatelasehiti addhena telasahi, dvadasahi satehi pannasaya ca bhikkhuhi saddhinti vuttam hoti. Yena .pe. Tadavasariti apanabahulataya so nigamo "apano"tveva namam labhi. Tasmim kira visatiapanamukhasahassani vibhattani ahesum. Yena disabhagena, maggena va so anguttarapanam ratthassa nigamo osaritabbo, tena avasari tadavasari agamasi, tam nigamam anupapuniti vuttam hoti. Keniyo jatiloti keniyoti namena, jatiloti tapaso. So kira brahmanamahasalo, dhanarakkhanatthaya pana tapasapabbajjam samadaya ranno pannakaram datva bhumibhagam gahetva tattha assamam karetva vasati kulasahassassa nissayo hutva. Assamepi cassa eko talarukkho divase ekam suvannaphalam muncatiti vadanti. So diva kasayani dhareti, jata ca bandhati, rattim yathasukham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page266.

Pancahi kamagunehi samappito samangibhuto paricareti. Sakyaputtoti uccakula- paridipanam. Sakyakula pabbajitoti saddhaya pabbajitabhavaparibhavadipanam, kenaci parijunnena anabhibhuto aparikkhinamyeva tam kulam pahaya saddhaya pabbajitoti vuttam hoti. Tam kho panati itthambhutakhyanatthe upayogavacanam, tassa kho pana bhoto gotamassati attho. Kalyanoti kalyanagunasamannagato, setthoti vuttam hoti. Kittisaddoti kittiyeva. Thutighoso va. Itipi so bhagavatiadimhi pana ayam tava yojana:- so bhagava itipi araham, itipi sammasambuddho .pe. Itipi bhagavati, imina ca imina ca karanenati vuttam hoti. Tattha arakatta, arinam aranam ca hatatta, paccayadinam arahatta, papakarane rahabhavati imehi tava karanehi so bhagava arahanti veditabbo. Araka hi so sabbakilesehi maggena savasananam kilesanam viddhamsitattati arakatta araham. Te canena kilesarayo maggena hatati arinam hatattapi araham. Yancetam avijjabhavatanhamayanabhi punnadiabhisankharanam jaramarananemi asavasamudayamayena akkhena vijjhitva tibhavarathe samayojitam anadikalapavattam samsaracakkam, tassanena bodhimande viriyapadehi silapathaviyam patitthaya saddhahatthena kammakkhayakarananapharasum gahetva sabbe ara hatati aranam hatattatipi 1- araham aggadakkhineyyatta ca civaradipaccaye sakkaragarukaradini ca arahatiti paccayadinam arahattapi araham. Yatha ca loke keci panditamanino bala asilokabhayena raho papam karonti, evam nayam kadaci karotiti papakarane rahabhavatopi araham. Hoti cettha:- @Footnote: 1 ka. hatattapi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page267.

"arakatta hatatta ca kilesarina so muni hatasamsaracakkaro paccayadina caraho na raho karoti papani araham tena pavuccati"ti. Samma samam ca saccanam buddhatta sammasambuddho. Atisayavisuddhahi vijjahi abbhuttamena caranena ca samannagatatta vijjacaranasampanno. Sobhanagamanatta, sundaram thanam gatatta, sutthu gatatta, samma gadatta ca sugato. Sabbathapi viditalokatta lokavidu. So hi bhagava sabhavato samudayato nirodhato nirodhupayatoti sabbatha khandhayatanadibhedam sankharalokam avedi, "eko loko sabbe satta aharatthitika. Dve loka namanca rupanca. Tayo loka tisso vedana. Cattaro loka cattaro ahaRa. Panca loka pancupadanakkhandha. Cha loka cha ajjhattikani ayatanani. Satta loka satta vinnanatthitiyo. Attha loka attha lokadhamma. Nava loka nava sattavasa. Dasa loka dasayatanani, dvadasa loka dvadasayatanani. Attharasa loka attharasa dhatuyo"ti 1- evam sabbatthapi 2- sankharalokam avedi. Sattanam asayam janati, anusayam janati, caritam janati, adhimuttim janati, apparajakkhe maharajakkhe tikkhindriye mudindriye svakare suvinnapaye duvinnapaye bhabbe abhabbe satte janatiti sabbathapi sattalokam avedi, tatha ekacakkavalam ayamato ca vittharato ca yojananam dvadasa satasahassani tini sahassani addhapancamani ca satani, parikkhepato pana 3- chattimsa satasahassani dasa sahassani addhuddhani ca satani. @Footnote: 1 khu.pati. 31/112/126 2 cha.Ma. sabbattha @ 3 cha.Ma. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page268.

Tattha:- duve satasahassani cattari nahutani ca ettakam bahalattena sankhatayam vasundhaRa. Cattari satasahassani attheva nahutani ca ettakam bahalattena jalam vate patitthitam. Nava satasahassani maluto nabhamuggato satthi ceva sahassani esa lokassa santhiti. Evam santhite cettha yojananam:- caturasitisahassani ajjhogalho mahannave accuggato tavadeva sineru pabbatuttamo. Tato upaddhupaddhena pamanena yathakkamam ajjhogalhuggata dibba nanaratanacittita. Yugandharo isindharo 1- karaviko sudassano nemindharo vinatako assakanno giri braha. Ete satta mahasela sinerussa samantato maharajanamavasa devayakkhanisevita. Yojananam satanucco himava panca pabbato yojananam sahassani tini ayatavitthato. Caturasitisahassehi kutehi patimandito tipancayojanakkhandha- parikkhepa nagavhaya. @Footnote: 1 cha.Ma. isadharo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page269.

Pannasayojanakkhandha- sakhayama samantato satayojanavitthinna tavadeva ca uggata. Jambu yassanubhavena jambudipo pakasito dve asitisahassani ajjhogalho mahannave. Accuggato tavadeva cakkavalasiluccayo parikkhipitva tam sabbam cakkavalamayam thito. Tattha candamandalam ekunapannasayojanam, suriyamandalam pannasayojanam, tavatimsabhavanam dasasahassayojanam, tatha asurabhavanam avicimahanirayo jambudipo ca. Amaragoyanam 1- sattasahassayojanam, tatha pubbavideho, uttarakuru atthasahassayojano, ekameko cettha mahadipo pancasatapancasataparittadipaparivaro. Tam sabbampi ekam cakkavalam eka lokadhatu. Cakkavalantaresu lokantarikaniraya. Evam anantani cakkavalani ananta lokadhatuyo anantena buddhananena annasiti sabbatha okasalokam avedi. Evam so bhagava sabbatha viditalokatta lokaviduti veditabbo. Attano 2- pana gunehi visitthatarassa kassaci abhava anuttaro. Vicittehi vinayanupayehi purisadamme saretiti purisadammasarathi. Ditthadhammikasamparayikaparamatthehi yatharaham anusasati nittareti cati sattha. Devamanussaggahanam ukkatthaparicchedavasena bhabbapuggalapariggahavasena ca katam, nagadikepi pana esa lokiyatthena anusasati. Yadatthi neyyam nama, sabbassa buddhatta vimokkhantikananavasena 3- buddho. Yato pana so:- @Footnote: 1 cha.Ma.,i. apara.... 2 Si. attana @ 3 ka....khantikanamavasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page270.

Bhagyava 1- bhaggava yutto bhagehi ca vibhattava bhattava vantagamano bhavesu bhagava tatoti. Ayamettha sankhepo, vittharato panetani padani visuddhimagge 2- vuttani. So imam lokanti so bhagava imam lokam. Idani vattabbam nidasseti. Sadevakantiadini kasibharadvajaalavakasuttesu 3- vuttanayaneva. Sayanti samam aparaneyyo hutva. Abhinnati abhinnaya. Sacchikatvati paccakkham katva, pavedetiti bodhehi napeti pakaseti. So dhammam deseti .pe. Pariyosanakalyananti so bhagava sattesu karunnatam paticca anuttaram vivekasukham hitvapi dhammam deseti. Tanca kho appam va bahum va desento adikalyanadippakarameva deseti. Katham? ekagathapi hi samantabhadrakatta dhammassa pathamapadena adikalyana, Dutiyatatiyapadehi majjhekalyana, pacchimapadena pariyosanakalyana. Ekanusandhikam suttam nidanena adikalyanam, nigamanena pariyosanakalyanam, avasesena 4- majjhekalyanam. Nananusandhikam pathamanusandhina adikalyanam, pacchimena pariyosanakalyanam, sesehi majjhekalyanam. Sakalopi sasanadhammo attano atthabhutena silena adikalyano, samathavipassanamaggaphalehi majjhekalyano, nibbanena pariyosanakalyano. Silasamadhihi va adikalyano, vipassanamaggehi majjhekalyano, phalanibbanehi pariyosanakalyano. Buddhasubodhitaya va adikalyano, dhammasudhammataya majjhekalyano, samghasuppatipattiya pariyosanakalyano. Tam sutva tathattaya patipannena adhigantabbaya, abhisambodhiya va adikalyano. Paccekabodhiya majjhekalyano, savakabodhiya pariyosanakalyano. Suyyamano cesa nivaranadivikkhambhanato savanenapi kalyanameva avahatiti adikalyano, @Footnote: 1 cha.Ma. bhagyava 2 visuddhi. 1/253 (sya) @3 ka. alavakadisuttesu 4 cha.Ma. sesena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page271.

Patipajjamano 1- samathavipassanasukhavahanato patipattiyapi kalyanameva avahatiti majjhekalyano, tatha patipanno ca patipattiphale nitthite tadibhavavahanato patipattiphalenapi kalyanameva avahatiti pariyosanakalyano. Nathappabhavatta ca pabhavasuddhiya adikalyano, atthasuddhiya majjhekalyano, kiccasuddhiya pariyosanakalyano. Yato appam va bahum va desento adikalyanadippakarameva desetiti veditabbo. Sattham sabyanjananti evamadisu pana yasma imam dhammam desento sasanabrahmacariyam maggabrahmacariyanca pakaseti, nananayehi dipeti, tanca yathasambhavam atthasampattiya sattham, byanjanasampattiya sabyanjanam. Sankasanapakasanavivaranavibhajanauttanikaranapannattiatthapadasamayogato sattham, akkharapada- byanjanakaraniruttiniddesasampattiya sabyanjanam. Atthagambhiratapativedhagambhiratahi sattham, dhammagambhiratadesanagambhiratahi sabyanjanam. Atthapatibhanapatisambhidavisayato sattham, dhammaniruttipatisambhidavisayato sabyanjanam. Panditavedaniyato saparikkhakajanappasadakanti 2- sattham, saddheyyato lokiyajanappasadakanti sabyanjanam. Gambhiradhippayato sattham, uttanapadato sabyanjanam. Upanetabbassa abhavato sakalaparipunnabhavena kevalaparipunnam, apanetabbassa abhavato niddosabhavena parisuddham. Sikkhattayapariggahitatta brahmabhutehi setthehi caritabbato tesanca cariyabhavato brahmacariyam. Tasma "sattham sabyanjanam .pe. Brahmacariyam pakaseti"ti vuccati. Apica yasma sanidanam sauppattikanca desento adikalyanam deseti, veneyyajananam anurupato atthassa aviparitataya ca hetudaharanayogato ca @Footnote: 1 pativijjiyamano vi.A. 1/135 (sya) 2 ka.parikkhaka...

--------------------------------------------------------------------------------------------- page272.

Majjhekalyanam, sotunam saddhapatilabhena nigamanena ca pariyosanakalyanam. Evam desento ca brahmacariyam pakaseti tanca patipattiya adhigamabyattito sattham, pariyattiya agamanabyattito sabyanjanam, siladipancadhammakkhandhayuttato kevalaparipunnam, nirupakkilesato nittharanatthaya pavattito lokamisanirapekkhato ca parisuddham, setthatthena brahmabhutanam buddhapaccekabuddhasavakanam cariyato brahmariyanti vuccati, tasmapi "so dhammam deseti .pe. Brahmacariyam pakaseti"ti vuccati. Sadhu kho panati sundaram kho pana, atthavaham sukhavahanti vuttam hoti. Dhammiya kathayati panakanisamsapatisamyuttaya. Ayanhi keniyo sayanhasamaye bhagavato agamanam assosi. "tucchahattho bhagavantam dassanaya gantum lajjamano vikalabhojana viratanampi panakam kappati"ti cintetva pancahi kajasatehi susankhatam badarapanam gahapetva agamasi. Yathaha bhesajjakkhandhake "atha kho keniyassa jatilassa etadahosi, kinnu kho aham samanassa gotamassa harapeyyan"ti 1- sabbam veditabbam. Tato nam bhagava yatha sekhasutte 2- sakiye avasathanisamsapatisamyuttaya kathaya, gosingasalavane 3- tayo kulaputte samaggirasa- patisamyuttaya, rathavinite 4- jatibhumake bhikkhu dasakathavatthupatisamyuttaya, evam tam khananurupaya panakanisamsapatisamyuttaya kathaya panakadananisamsam sandassesi, tatharupanam punnanam punapi kattabbataya niyojento samadapesi, abbhussaham janento samuttejesi, sanditthikasamparayikena phalavisesena pahamsanto sampahamsesi. Tenaha "dhammiya kathaya .pe. Sampahamsesi"ti. So bhiyyoso mattaya bhagavati pasanno bhagavantam nimantesi, bhagava cassa tikkhattum patikkhipitva adhivasesi. Tenaha "atha kho keniyo jatilo .pe. Adhivasesi bhagava tunhibhavena"ti. @Footnote: 1 vi.maha. 4/300/83 2 Ma.Ma. 13/22-30/17-23 @3 Ma.mu. 12/325/288 4 Ma.mu. 12/252-60/215-22

--------------------------------------------------------------------------------------------- page273.

Kimattham pana patikkhipi bhagavati? punappunam yacanaya cassa punnavuddhi bhavissati, bahutaranca patiyadessati, tam 1- tato addhatelasanam bhikkhusatanam patiyattam addhasolasannam papunissatiti. Kuto aparani tini sataniti ce? appatiyatteyeva hi bhatte selo brahmano tihi manavakasatehi saddhim pabbajissati, tam disva bhagava evamahati. Mittamacceti mitte ca kammakare ca natisalohiteti samanalohite ekayonisambandhe puttadhitadayo avasesabandhave ca. Yenati yasma. Meti mayham. Kayaveyyavatikanti kayena veyyavaccam. Mandalamalam patiyadetiti setavitanamandapam 2- karoti. Tinnam vedananti irubbedayajubbedasamavedanam. Saha nighanduna ca ketubhena ca sanighanduketubhanam. Nighanduti namanighandu rukkhadinam vevacanappakasakam sattham. Ketubhanti kiriyakappavikappo kavinam upakaraya sattham. Saha akkharappabhedena sakkharappabhedanam. Akkharappabhedoti sikkha ca nirutti ca. Itihasapancamananti athabbanavedam catuttham katva "itihaasa itihaasa"ti idisavacanapatisamyutto puranakathasankhato itihaso pancamo etesanti itihasapancama. Tesam itihasapancamanam. Padam tadavasesanca byakaranam ajjheti vedeti cati padako veyyakarano. Lokayate vitandavadasatthe mahapurisalakkhanadhikare ca dvadasasahasse mahapurisalakkhanasatthe anuno paripurakariti 3- lokayatamahapurisalakkhanesu anavayo, avayo na hotiti vuttam hoti. Avayo nama yo tani atthato ca ganthato ca sandharetum na sakkoti. Janghaya hitam viharam janghaviharam, cirasanadijanitam parissamam vinodetum janghapasaranattham adighacarikanti vuttam hoti. Anucankamamanoti cankamamano eva. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayam patho na dassati 2 Si.,i. savitanam manadapam, dussamandapam @pa.su. 2/396/288 3 ka. attano paripunnakariti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page274.

Anuvicaramanoti ito cito ca caramano. Keniyassa jatilassa assamoti keniyassa assamam nivesanam. Avahoti kannagahanam. 1- Vivahoti kannadanam. Mahayannoti mahayajanam. Magadhoti magadhanam issaro. Mahatiya senaya samannagatatta seniyo. Bimbiti suvannam, tasma sarasuvannasadisavannataya bimbisaro. So me nimantitoti so maya nimantito. Atha brahmano pubbe katadhikaratta buddhasaddam sutvava amatenevabhisitto vimhayarupatta 2- aha "buddhoti bho keniya vadesi"ti. Itaro yathabhutam acikkhanto aha "buddhoti bho sela vadami"ti, tato nam punapi dalhikaranattham pucchi, itaropi tatheva arocesi. Atha kappasatasahassehipi buddhasaddassa dullabhabhavam dassento aha "ghosopi kho eso dullabho lokasmim yadidam buddho"ti. Tattha yadidanti nipato, yo esoti vuttam hoti. Atha brahmano buddhasaddam sutva "kinnu kho so saccameva buddho, udahu namamattamevassa buddho"ti vimamsitukamo cintesi, abhasi eva va "agatani kho pana .pe. Vivattacchado"ti. Tattha mantesuti vedesu. Tathagato kira uppajjissatiti patikacceva suddhavasadeva brahmanavesena lakkhanani pakkhipitva vede vacenti "tadanusarena mahesakkha satta tathagatam janissanti"ti. Tena pubbe vedesu mahapurisalakkhanani agacchanti. Parinibbute pana tathagate kamena antaradhayanti, tena etarahi natthi. Mahapurisassati panidhisamadana- nanasamadadigunamahato 3- purisassa. Dveva gatiyoti dve eva nittha. Kamancayam gatisaddo "panca kho ima sariputta gatiyo"tiadisu 4- bhavabhede, "gati miganam @Footnote: 1 ka. kannavaggahanam 2 Si.,i. vimhayam napento @3 ka....nanadigunamahato 4 Ma.mu. 12/153/113

--------------------------------------------------------------------------------------------- page275.

Pavanan"tiadisu 1- nivasatthane, "evam adhimattagatimanto"tiadisu 2- pannayam, "gatigatan"tiadisu 3- visatabhave 4- vattati. Idha pana nitthayam veditabbo. Tattha kincapi yehi lakkhanehi samannagato raja hoti cakkavatti. Na tehi 5- buddho. Jatisamannato pana taniyevataniti 6- vuccanti. Tasma vuttam "yehi samannagatassa"ti. Sace agaram ajjhavasatiti yadi agare vasati. Raja hoti cakkavattiti catuhi acchariyadhammehi sangahavatthuhi ca lokam ranjanato raja. Cakkaratanam vatteti, catuhi sampatticakkehi vattati, tehi ca param vatteti, parahitaya ca iriyapathacakkanam 7- vatto etasmim atthiti cakkavatti. Ettha ca rajati samannam, cakkavattiti visesanam. Dhammena caratiti dhammiko, nayena samena vattatiti attho. Dhammena rajjam labhitva raja jatoti dhammaraja. Parahitadhammakaranena va dhammiko, attahitadhammakaranena dhammaraja. Caturantaya issaroti caturanto, catusamuddarantaya catubbidhadipavibhusitaya ca pathaviya issaroti attho. Ajjhattam kodhadipaccatthike bahiddha ca sabbarajano vijesiti vijitavi. Janapadatthavariyappattoti janapade ruvabhavam 8- thavarabhavam patto, na sakka kenaci caletum, janapado va tamhi thavariyam patto anussuko 9- sakakammani rato acalo asampavedhitipi janapadatthavariyappatto. Seyyathidanti nipato, tassa tani 10- katamaniti attho. Cakkaratanam .pe. Parinayakaratanameva sattamanti tani sabbappakarato ratanasuttavannanayam vuttani. Tesu ayam cakkavatti raja cakkaratanena ajitam jinati, hatthiassaratanehi vijite @Footnote: 1 vi.pa. 8/339/315 2 Ma.mu. 12/161/125 3 vi.cula. 6/204/237 @4 ka. visadabhave 5 cha.Ma. na tehi eva 6 ka. taniyevetani @7 ka. parahitairiyapathacakkanam 8 ka. vuddhibhavam @9 ka. anussuyyako 10 cha.Ma. etani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page276.

Yathasukhamanuvicarati, parinayakaratanena vijitamanurakkhati, sesehi upabhogaparibhogasukhamanubhavati. 1- Pathamena cassa ussahasattiyogo, hatthiassagahapatiratanehi pabhusattiyogo, parinayakaratanena santanamantasattiyogo 2- suparipunno hoti, itthimaniratanehi ca tividhasattiyogaphalam. So itthimaniratanehi bhogasukhamanubhoti, sesehi assariyasukham. Visesato cassa purimani tini adosakusalamulajanitakammanubhavena sampajjanti, majjhimani alobhakusalajanitakammanubhavena, pacchimamekam amohakusalajanitakammanubhavenati veditabbam. Parosahassanti atirekasahassam. Surati abhirukajatika. Virangarupati devaputtasadisakaya, evam taveke. Ayam panettha sabhavo virati uttama sura vuccanti, viranam angam virangam, virakaranam viriyanti vuttam hoti. Virangam rupam etesanti virangarupa, viriyamayasarira viyati vuttam hoti. Parasenappamaddanati sace patimukham tittheyya parasena, tam pamadditum samatthati adhippayo. Dhammenati "pano na hantabbo"tiadina 3- pancasiladhammena. Araham hoti sammasambuddho loke vivattacchadoti ettha ragadosamohamanaditthiavijjaduccaritacchadanehi sattahi paticchanne kilesandhakare loke tam chadanam vivattetva samantato sanjataloko hutva thitoti vivattacchado. Tattha pathamena padena pujarahata, dutiyena tassa hetu tasma 4- sammasambuddhoti. Tatiyena buddhattahetu vivattacchadata vuttati veditabba. Atha va vivatto ca vicchado cati vivattacchado, vattarahito chadanarahito cati vuttam hoti. Tena araham vattabhavena sammasambuddho chadanabhavenati evam purimapadadvayasseva hetudvayam vuttam hoti. Dutiyena vesarajjena cettha purimasiddhi, pathamena dutiyasiddhi. Tatiyacatutthehi tatiyasiddhi hoti. Purimanca dhammacakkhum, dutiyam buddhacakkhum, tatiyam samantacakakhum sadhetiti veditabbam. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. upabhogasukhamanubhavati 2 ka. santanamanti... @3 di.maha. 10/244/151, Ma.u. 14/256/224 4 cha.Ma. yasma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page277.

Idani bhagavato santikam gantukamo aha "kaham pana bho .pe. Sammasambuddho"ti. Evam vuttetiadisu yenesati yena disabhagena esa. Nilavanarajiti nilavannarukkhapanti. Vanam 1- kira meghapantisadisam yattha bhagava tada vihasi, tam niddisanto aha "yenesa bho sela nilavanaraji"ti. Tattha "so viharati"ti ayam panettha pathaseso, bhummatthe va karanavacanam. Pade padanti padasamipe padam. Tena turitagamanam patisedheti. Durasada hiti karanam aha, yasma te durasada, tasma evam bhonto agacchantuti. Kim pana karana durasadati ce? sihava ekacaRa. Yatha hi siha sahayakiccabhavato ekacara, evam tepi vivekakamataya. "yada cahan"tiadina pana te manavake upacaram sikkhapeti. Tattha ma opatethati ma pavesetha, ma kathethati vuttam hoti. Agamentuti patimanentu, yava katha pariyosanam gacchati, tava tunhi bhavantuti attho. Samanvesiti gavesi. Yebhuyyenati bahukani anappakani 2- addasa, appakani na addasa tato yani na addasa, tani dipento aha "thapetva dve"ti. Kankhatiti kankham uppadeti patthanam "aho vata passeyyan"ti. Vicikicchatiti tato tato tani vicinanto kicchati na sakkoti datthum. Nadhimuccatiti taya vicikicchaya sannitthanam na gacchati. Na sampasidatiti tato "paripunnalakkhano ayan"ti bhagavati pasadam napajjati. Kankhaya va sudubbalavimati vutta, vicikicchaya majjhima, anadhimuccanataya balavati, asampasadena tehi tihi dhammehi cittassa kalussiyabhavo. Kosohiteti vatthikosena paticchanne. Vatthaguyheti angajate. Bhagavato hi varavaranasseva kosohitam vatthaguyham suvannavannam padumagabbhasamanam. Tam so @Footnote: 1 Si.,i. vetasavanam 2 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page278.

Vatthapaticchannatta apassanto, antomukhagataya ca jivhaya pahutabhavam asallakkhento tesu dvisu lakkhanesu kankhi ahosi vicikicchi. Tatharupanti katham rupam? kimettha amhehi vattabbam, vuttametam nagasenatthereneva milindaranna putthena:- "dukkaram bhante nagasena bhagavata katanti. Kim maharajati. Mahajanena hirikaranokasam brahmayubrahmanassa ca antevasiuttarassa ca bavarissa antevasinam solasannam brahmanananca selassa brahmanassa antevasinam tisatamanavananca dassesi bhanteti. Na maharaja bhagava guyham dasseti, chayam bhagava dasseti, iddhiya abhisankharitva nivasananivattham kayabandhanabaddham civaraparutam chayarupakamattam dasseti maharajati. Chayarupe ditthe 1- sati dittho eva nanu bhanteti. Titthatetam maharaja, hadayarupam disva bujjhanakasatto bhaveyya, 2- hadayamamsam niharitva 3- dasseyya sammasambuddhoti. Kallosi bhante nagasena"ti. Ninnametvati niharitva. Kannasotanumasanena cettha dighabhavo, nasikasotanumasanena tanubhavo, nalatacchadanena puthulabhavo pakasitoti veditabbo. Acariyapacariyananti acariyananceva acariyacariyananca. Sake vanneti attano gune. 4- Paripunnakayo surici sujato carudassano suvannavannosi bhagava susukkadathosi viriyava. Narassa hi sujatassa ye bhavanti viyanjana sabbe te tava kayasmim mahapurisalakkhanati. 4- @Footnote: 1 Ma. chayam ditthe 2 ka. patitthaheyya @3 ka. ninnametva 4-4 cha.Ma. ime patha na dissanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page279.

[554] Paripunnakayoti lakkhanehi paripunnataya ahinangapaccangataya ca paripunnasariro. Suruciti sundarasarirappabho. Sujatoti arohaparinahasampattiya santhanasampattiya ca sunibbatto. Carudassanoti sucirampi passantanam atittikarakam 1- appatikulam ramaniyam caru eva dassanam assati carudassano. Keci pana bhananti "carudassanoti sundaranetto"ti. Suvannavannoti suvannasadisavanno. Asiti bhavasi. Etam sabbapadehi yojetabbam. Susukkadathositi sutthu sukkadatho. Bhagavato hi dathahi candakirana viya ativiya pandararamsiyo niccharanti. Tenaha "susukkadathosi"ti. [555] Mahapurisalakkhanati pubbe vuttabyanjananeva padantarena 2- nigamento aha. [556] Idani tesu lakkhanesu attano abhirucitehi lakkhanehi bhagavantam thunanto aha "pasannanetto"tiadi. Bhagava hi pancavannappasadasampattiya pasannanetto, paripunnacandamandalasadisamukhatta sumukho, arohaparinahasampattiya braha, brahmujugattataya uju, jutimantataya patapava. Yampi cettha pubbe vuttam, tam "majjhe samanasamghassa"ti imina pariyayena thunata puna vuttam. Idiso hi evam virocati. Esa nayo uttaragathayapi. [557-8] Uttamavanninoti uttamavannasampannassa. Jambusandassati jambudipassa. Pakatena issariyam vannayanto aha, apica cakkavatti catunnampi dipanam issaro hoti. [559] Khattiyati jatikhattiya. Bhojati bhogiya. Rajanoti ye keci rajjam karenta. Anuyantati anugamino sevaka. Rajabhirajati rajunam @Footnote: 1 cha.Ma.,i....janakam 2 cha.Ma. vacanantarena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page280.

Pujaniyo 1- raja hutva, cakkavattiti adhippayo. Manujindoti manussadhipati paramissaro hutva. [560] Evam vutte bhagava "ye te bhavanti arahanto sammasambuddha, te sake vanne bhannamane attanam patukaronti"ti imam selassa manoratham purento aha "rajahamasmi"ti. Tatrayamadhippayo:- yam kho mam tvam sela yacasi "raja arahasi bhavitum cakkavatti"ti, ettha appossukko hohi, rajahamasmi, sati ca rajatte yatha anno raja samanopi yojanasatam va anusasati, dve tini va cattari va panca va yojanasatani yojanasahassam va cakkavatti hutvapi catudipapariyantamahantam va nahamevam paricchinnavisayo. Aham hi dhammarajava 2- anuttaro bhavaggato avicipariyantam katva tiriyam appameyya lokadhatuyo anusasami. Yavata hi apadadipadadibheda 3- satta, aham tesam aggo. Na hi me koci silena va .pe. Vimuttinanadassanena va patibhago atthi. Svaham evam dhammaraja anuttaro anuttareneva catusatipatthanadibhedabodhi- pakkhiyasankhatena dhammena cakkam vattemi "idam pajahatha, idam upasampajja viharatha"tiadina anacakkam, "idam kho pana bhikkhave dukkham ariyasaccan"ti- adina 4- pariyattidhammena dhammacakkameva va. Cakkam appativattiyanti yam cakkam appativattiyam hoti samanena va .pe. Kenaci va lokasminti. [561-2] Evam attanam avikarontam bhagavantam disva pitisomanassajato selo puna 5- dalhikaranattham "sambuddho patijanasi"ti gathadvayamaha. Tattha ko nu senapatiti dhammaranno bhoto dhammena pavattitassa dhammacakkassa anuppavattako senapati koti pucchi. @Footnote: 1 ka. pujito 2 cha.Ma. dhammaraja 3 cha.Ma. apadadvi... @4 vi.maha 4/14/14, sam.maha. 19/1081/367 5 cha.Ma. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page281.

[563] Tena ca samayena bhagavato dakkhinapasse ayasma sariputto nisinno hoti suvannapunjo viya siriya sobhamano, tam dassento bhagava "maya pavattitan"ti gathamaha. Tattha anujato tathagatanti tathagatahetu anujato, tathagatena hetuna jatoti attho. [564] Evam "ko nu senapati"ti panham byakaritva yam selo aha "sambuddho patijanasi"ti, tatra nam nikkankham katukamo "naham patinnamatteneva patijanami, apicaham imina karanena buddho"ti napetum "abhinneyyan"ti gathamaha. Tattha abhinneyyanti vijja ca vimutti ca. Maggasaccasamudayasaccani pana bhavetabbapahatabbani, hetuvacanena pana phalasiddhito tesam phalani nirodhasaccadukkhasaccanipi vuttaneva bhavanti, yato sacchikatabbam sacchikatam parinneyyam parinnatanti evamettha 1- vuttameva hoti. Evam catusaccabhavanaphalanca vijjavimuttinca 2- dassento "bodhitabbam 3- bujjhitva buddho jatomhi"ti vuttena hetuna buddhattam sadheti. 4- [565-7] Evam nippariyayena attanam patukatva attani kankhavitaranattham brahmanam abhittharayamano "vinayassu"ti gathattayamaha. Tattha sallakattoti ragasalladisattasallakattano. Brahmabhutoti setthabhuto. Atituloti tulam atito upamam atito, nirupamoti attho. Marasenappamaddanoti "kama te pathama sena"tiadikaya 5- "pare ca avajanati"ti 5- evam vuttaya maraparisasankhataya marasenaya pamaddano. Sabbamitteti khandhakilesabhisankharamaccudevaputtamaradike sabbapaccatthike. Vasikatvati attano vase vattetva. Akutobhayoti kutoci abhayo. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. evampettha 2 ka. catusaccabhavanam catusaccabhavanaphalam ca vijja ca vimuttim ca @3 cha.Ma. bujjhitabbam 4 ka. saveti @ 5 khu.su. 25/439/416, khu.maha. 29/134/111, khu.cula. 30/289/144 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page282.

[568-70] Evam vutte selo brahmano tavadeva bhagavati sanjatappasado pabbajjapekkho hutva "imam bhonto"ti 1- gathattayamaha yathatam paripakagataya upanissayasampattiya samma ovadiyamano. 2- Tattha kanhabhijatikoti candaladinicakulajatiko. 3- [571] Tato tepi manavaka tatheva pabbajjapekkha hutva "evam ce 4- ruccati bhoto"ti gathamahamsu yathatam teneva 5- saddhim katadhikara kulaputta. [572] Atha selo tesu manavakesu tutthacitto te dassento pabbajjam yacamano "brahmana"ti gathamaha. [573] Tato bhagava yasma selo atite padumuttarassa bhagavato sasane tesamyeva tinnam purisasatanam ganasettho hutva tehi saddhim parivenam karapetva danadini punnani ca katva kamena devamanussasampattim anubhavamano pacchime bhave tesamyeva acariyo hutva nibbatto, tanca nesam kammam vimuttiparipakaya paripakkam ehibhikkhubhavassa ca upanissayabhutam, tasma te sabbeva ehibhikkhupabbajjaya pabbajento "svakkhatan"ti gathamaha. Tattha sanditthikanti paccakkham. Akalikanti magganantaraphaluppattito na kalantare pattabbaphalam. Yatthati yannimitta. Maggabrahmacariyanimitta hi pabbajja appamattassa sativippavasavirahitassa tisu sikkhasu sikkhato amogha hoti. Tenaha "svakkhatam .pe. Sikkhato"ti. Evanca vatva "etha bhikkhavo"ti bhagava avoca, te sabbe pattacivaradhara hutva akasenagamma bhagavantam abhivadesum, evamimam tesam ehibhikkhubhavam sandhaya sangitikaraka 6- "alattha kho selo .pe. Upasampadan"ti ahamsu. @Footnote: 1 cha.Ma. bhavantoti 2 cha.Ma. codiyamano 3 cha.Ma....kule jato @4 cha.Ma.,i. etance 5 cha.Ma. tena 6 cha.Ma. sangitikara

--------------------------------------------------------------------------------------------- page283.

Bhuttavinti bhuttavantam. Onitapattapaninti pattato onitapanim, apanitahatthanti vuttam hoti. Tattha "upagantva"ti pathaseso datthabbo. Itaratha hi bhagavantam nisiditi na yujjati. [574] Aggihuttam mukhati 1- bhagava keniyassa cittanukulavasena anumodanto evamaha. Tattha aggiparicariyam vina brahmananam yannabhavato "aggihuttam mukha yanna"ti vuttam. Aggihuttasettha aggihuttapadhanati attho. Vede sajjhayantehi pathamam sajjhayitabbato 2- savitti "../../bdpicture/chandaso mukhan"ti vutta. Manussanam setthato raja "mukhan"ti vutto. Nadinam adharato patisaranato ca sagaro "mukhan"ti vutto. Candayogavasena "ajja kattika ajja rohini"ti sanjananato 3- alokakaranato somabhavato ca "nakkhattanam mukham cando"ti vutto. Tapantanam aggatta adicco "tapatam mukhan"ti vutto. Dakkhineyyanam pana aggatta visesena tasmim samaye buddhappamukham samgham sandhaya "punnamakankhamananam, samgho ve yajatam mukhan"ti vutto. Tena samgho punnassa ayamukhanti dasseti. [576] Yantam sarananti annabyakaranabhavamaha. Tassattho:- pancahi cakakhuhi cakkhuma bhagava yasma mayam ito atthame divase tam saranam agamamha, 4- tasma sattarattena tava sasane anuttarena damathena dantamha, aho te saranassa anubhavoti. [577-8] Tato param bhagavantam dvihi gathahi thunitva tatiyaya vandanam yacati:- @Footnote: 1 cha.Ma. aggihuttamukhati 2 Si. ajjhayantehi pathamam ajjhetabbato @3 ka. pannanato 4 ka. agatamha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page284.

[579] "bhikkhavo tisata ime titthanti panjalikata pade vira pasarehi naga vandantu satthuno"ti paramatthajotikaya khuddakatthakathaya suttanipatatthakathaya selasuttavannana nitthita. -----------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 29 page 262-284. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=5919&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=5919&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=373              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=9007              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=9075              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=9075              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]