ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 31 : PALI ROMAN Peta.A. (paramatthadi.)

                   109. 12. Kannamundapetivatthuvannana
     sonnasopanaphalakati idam satthari savatthiyam viharante kannamundapetim arabbha
vuttam.
     Atite kira kassapabuddhakale kimilanagare 1- annataro upasako sotapanno
pancahi upasakasatehi saddhim samanacchando hutva aramaropanasetubandhanacankamana-
karanadisu punnakammesu pasuto hutva viharanto samghassa viharam karetva tehi
saddhim kalena kalam viharam gacchati. Tesam bhariyayopi upasika hutva annamannam
samagga malagandhavilepanadihattha kalena kalam viharam gacchantiyo antaramagge
aramasabhadisu vissamitva gacchanti.
     Athekadivasam katipaya dhutta ekissa sabhaya sannisinna tasu tattha vissamitva
gatasu tasam rupasampattim disva patibaddhacitta hutva tasam silacaragunasampannatam
natva katham samutthapesum "ko etasu ekissapi silabhedam katum samattho"ti. Tattha
annataro "aham samattho"ti aha. Te tena "sahassena abbhutam karoma"ti abbhutam
akamsu. Kate tava sahassam amhehi deyyam, akate taya amhakam dadeyyam 2-, so 3-
anekehi upayehi vayamamano 4- tasu sabham 5-  agatasu sumuncitam sattatantim
madhurassaram vinam vadento madhureneva sarena kamapatisamyuttagitani gayanto gitasaddena
tasu annataram itthim silabhedam papento aticarinim katva te dhutte 6- sahassam
parajesi. Te sahassaparajita 7- tassa samikassa arocesum. Samiko tam pucchi 8- "kim
tvam evarupa, yatha te purisa avocun"ti. Sa "naham idisam janami"ti
patikkhipitva tasmim asaddahante samipe thitam sunakham dassetva sapatham akasi "sace maya
tadisam papakammam katam, ayam chinnakanno kalasunakho tattha tattha bhave jatam mam khadatu"ti.
@Footnote: 1 Si.,i. kimbilanagare  2 cha.Ma. ime patha na dissanti
@3 Si. so lobhena bhayena ca 4 Si. gayamano    5 Ma. asannam
@6 Si.,i. papetva taya saddhim vippatipattim apajjitva tehi dhuttehi
@7 Si. te tena sahassena parajita  8 Si.,i. so asaddahanto tam patipucchi
Itarapi pancasata itthiyo tam itthim aticarinim jananti "kim ayam tatharupam papam
akasi, udahu nakasi"ti codita "na mayam evarupam janama"ti musa vatva
"sace mayam janama, bhave bhave etissayeva dasiyo bhaveyyama"ti sapatham akamsu.
     Atha sa aticarini itthi teneva vippatisarena dayhamanahadaya sussitva
nacireneva kalam katva himavati pabbataraje sattannam mahasaranam annatarassa
kannamundadahassa tire vimanapeti hutva nibbatti, vimanasamanta cassa
kammavipakanubhavanayogga eka pokkharani nibbatti. Sesa ca pancasata itthiyo
kalam katva sapathakammavasena tassayeva dasiyo hutva nibbattimsu. Sa tattha
pubbe katassa punnakammassa phalena divasabhagam dibbasampattim anubhavitva addharatte
papakammabalasancodita sayanato utthahitva pokkharanitiram gacchati. Tattha gatam
gajapotakappamano eko kalasunakho bheravarupo chinnakanno tikhinayatakathinadatho
suvipphulitakhadirangarapunjasadisanayano nirantarappavattavijjulatasanghatasadisajivho
kathinatikhinanakho kharayatadubbannalomo tato agantva tam bhumiyam nipatetva
atisayajighacchabhibhuto viya pasayha khadanto atthisankhalikamattam katva dantehi gahetva
pokkharaniyam khipitva antaradhayati. Sa ca tattha pakkhittasamanantarameva pakatirupadharini
hutva vimanam abhiruyha sayane nipajjati. Itara pana tassa dasabyameva dukkham
anubhavanti. Evam tasam tattha vasantinam pannasadhikani panca vassasatani vitivattani.
     Atha tasam purisehi vina dibbasampattim anubhavantinam ukkantha ahesum. Tattha
ca kannamundadahato niggata pabbatavivarena agantva gangam nadim anupavittha
eka nadi atthi, tasanca vasanatthanasamipe eko dibbaphalehi ambarukkhehi
panasalabujadihi ca upasobhito aramasadiso arannappadeso atthi. Ta evam samacintesum
"handa mayam imani ambaphalani imissa nadiya pakkhipissama, appeva nama
imam phalam disva phalalobhena kocideva puriso idhagaccheyya, tena saddhim ramissamati.
Ta tatha akamsu. Tahi pana pakkhittani ambaphalani kanici tapasa ganhimsu,
kanici vanacaraka, kanici kaka vilujjimsu, kanici tire laggimsu. Ekam pana gangaya
sotam patva anukkamena baranasim sampapuni.
     Tena ca samayena baranasiraja lohajalaparikkhitte gangajale nhayati.
Atha tam phalam nadisotena vuyhamanam anukkamena agantva lohajale laggi. Tam
vannagandharasasampannam mahantam dibbam ambaphalam disva rajapurisa ranno upanesum.
Raja tassa ekadesam gahetva vimamsanatthaya ekassa bandhanagare thapitassa
vajjhacorassa khaditum adasi. So tam khaditva "deva maya evarupam na khaditapubbam,
dibbamidam manne ambaphalan"ti aha. Raja punapi tassa ekam khandam adasi,
so tam khaditva vigatavalitapalito ativiya manohararupo yobbane thito viya ahosi.
Tam disva raja acchariyabbhutajato tam ambaphalam paribhunjitva sarire visesam labhitva
manusse pucchi "kattha evarupani dibbaambaphalani samvijjanti"ti. Manussa
evamahamsu "himavante kira deva pabbataraje"ti. Sakka pana tani 1- anetunti.
Vanacaraka deva janantiti.
     Raja vanacarake pakkosapetva tesam tamattham acikkhitva tehi sammantetva
dinnassa ekassa vanacarakassa kahapanasahassam datva tam vissajjesi "gaccha sigham
tam me ambaphalam anehi"ti. So tam kahapanasahassam puttadarassa datva patheyyam
gahetva patigangam kannamundadahabhimukho gantva manussapatham atikkamitva
kannamundadahato oram satthiyojanappamane padese ekam tapasam disva tena
acikkhitamaggena gacchanto puna timsayojanappamane padese ekam tapasam disva tena
acikkhitamaggena gacchanto puna pannarasayojanappamane thane annam tapasam disva tassa
attano agamanakaranam 2- kathesi, tapaso tam anusasi "ito patthaya imam mahagangam
pahaya imam khuddakanadim nissaya patisotam gacchanto yada pabbatavivaram passasi,
@Footnote: 1 ka. kaci         2 Si. agamanakaram
Tada rattiyam ukkam gahetva paviseyyasi. Ayanca nadi rattiyam nappavattati, tena
te gamanayogga hoti, katipayayojanatikkamena te ambe passissasi"ti. So tatha
katva udayante suriye vividharatanaramsijalapajjotitabhumibhagam
phalabharavanatasakhavitanataruganopasobhitam nanavidhavihangaganupakujitam ativiya manoharam ambavanam
sampapuni.
     Atha nam ta amanussitthiyo duratova agacchantam disva "esa mama pariggaho 1-,
esa mama pariggaho"ti upadhavimsu. So pana tahi saddhim tattha dibbasampattim
anubhavitum yoggassa punnakammassa akatatta ta disvava bhito viravanto palayitva
anukkamena baranasim patva tam pavattim ranno arocesi. Raja tam sutva
ta itthiyo datthum ambaphalani ca paribhunjitum sanjatabhilaso rajjabharam amaccesu
aropetva migavapadesena sannaddhadhanukalapo khaggam bandhitva katipayamanussaparivaro
teneva vanacarakena dassitamaggena gantva katipayayojanantare thane manussepi thapetva
vanacarakameva gahetva anukkamena gantva tampi tato nivattapetva udayante
divakare ambavanam pavisi. Atha nam ta itthiyo abhinavauppannamiva devaputtam disva 2-
paccuggantva "raja"ti natva sanjatasinehabahumana sakkaccam nhapetva
dibbehi vatthalankaramalagandhavilepanehi sumanditapasadhitam katva vimanam aropetva
nanaggarasam dibbabhojanam bhojetva tassa icchanurupam payirupasimsu.
     Atha diyaddhavassasate atikkante 3- raja addharattisamaye utthahitva nisinno
tam aticarinim petim pokkharanitiram gacchantim disva "kim nu kho esa imaya
velaya gacchati"ti vimamsitukamo anubandhi. Atha nam tattha gatam sunakhena khajjamanam
disva "kim nu kho idan"ti ajananto tayo ca divase vimamsitva "eso etissa
paccamitto bhavissati"ti nisitena usuna vijjhitva jivita voropetva tanca
itthim pothetva pokkharanim otaretva 4- patiladdhapurimarupam disva:-
@Footnote: 1 Ma. purisapariggaho. evamuparipi
@2 Ma. ta surayuvatisadisarupasobhabharana amanussitthiyo
@3 Ma. evam dvisu vassasatesu atikkamantesu  4 Ma. ogahetva
         [348] "sonnasopanaphalaka              sonnavalukasanthata
               tattha sogandhiya vaggu             sucigandha manorama.
         [349] Nanarukkhehi sanchanna            nanagandhasamerita
               nanapadumasanchanna               pundarikasamohata. 1-
         [350] Surabhim sampavayanti                manunna maluterita
               hamsakoncabhiruda ca               cakkavakkabhikujita.
         [351] Nanadijaganakinna               nanasaraganayuta
               nanaphaladhara rukkha              nanapupphadhara vana.
         [352] Na manussesu idisam                nagaram yadisam idam
               pasada bahuka tuyham             sovannarupiyamaya
               daddallamana abhenti            samanta caturo disa.
         [353] Panca dasisata tuyham              ya tema paricarika
               ta kambukayuradhara 2-            kancanavelabhusita.
         [354] Pallanka bahuka tuyham             sovannarupiyamaya
               kadalimigasanchanna                 sajja gonakasanthata.
         [355] Yattha tuvam vasupagata              sabbakamasamiddhini
               sampattayaddharattaya              tato utthaya gacchasi.
         [356] Uyyanabhumim gantvana              pokkharanna samantato
               tassa tire tuvam thasi             harite saddale subhe.
         [357] Tato te kannamundo sunakho         angamangani khadati
               yada ca khayita asi             atthisankhalika kata
               ogahasi pokkharanim               hoti kayo yatha pure.
@Footnote: 1 cha.Ma. pundarikasamotata         2 Si.,i. kakambukeyuradhara
         [358] Tato tvam angapaccangi             sucaru piyadassana
               vatthena parupitvana              ayasi mama santikam.
         [359] Kim nu kayena vacaya             manasa dukkatam katam
               kissakammavipakena                kannamundo sunakho tava 1-
               angamangani khadati"ti
dvadasahi gathahi tam tassa pavattim patipucchi.
     #[348] Tattha sonnasopanaphalakati suvannamayasopanaphalaka. Sonnavalukasanthatati
samantato suvannamayahi valukahi santhata. Tatthati pokkharaniyam.
Sogandhiyati sogandhika. Vagguti sundara ruciRa. Sucigandhati manunnagandha.
    #[349] Nanagandhasameritati nanavidhasurabhigandhavasena gandhavayuna samantato
erita. Nanapadumasanchannati nanavidharattapadumasanchaditasalilatala.
Pundarikasamotatati setapadumehi ca samokinna.
    #[350] Surabhim sampavayantiti sammadeva sugandham vayati 2- pokkharaniti adhippayo.
Hamsakoncabhirudati hamsehi ca koncehi ca abhinadita.
    #[351] Nanadijaganakinnati 3- nanadijaganakinna. Nanasaraganayutati
nanavidhavihangamabhirudasamuhayutta. Nanaphaladharati nanavidhaphaladharino sabbakalam
vividhaphalabharanamitasakhatta. Nanapupphadhara vanati nanavidhasurabhikusumadayikani vananiti
attho. Lingavipallasena hi "vana"ti vuttam.
    #[352] Na manussesu idisam nagaranti yadisam tava idam nagaram, idisam manussesu
natthi, manussaloke na upalabbhatiti attho. Rupiyamayati rajatamaya. Daddallamanati
ativiya virocamana. Abhentiti sobhayanti. Samanta caturo disati samantato catassopi
disayo.
@Footnote: 1 Si.,Ma. kannamundo ca sunakho    2 i.,Ma. vayanti  3 Si. nanadijaganayutati
    #[353] Ya temati ya te ima. Paricarikati veyyavaccakariniyo. Tati
ta paricarikayo. Kambukayuradharati sankhavalayakayuravibhusita. Kancanavelabhusitati
suvannavatamsakasamalankatakesahattha.
    #[354] Kadalimigasanchannati kadalimigacammapaccattharanatthata. Sajjati sajjita
sayitum yuttarupa. Gonakasanthatati dighalomakena kojavena santhata.
    #[355] Yatthati yasmim pallanke. Vasupagatati vasam upagata, sayitati attho.
Samapattayaddharattayati addharattiya upagataya. Tatoti pallankato.
    #[356] Pokkharannati pokkharaniya. Hariteti nile. Saddaleti tarunatinasanchanne.
Subheti suddhe. Subheti va tassa alapanam. Bhadde samantato harite
saddale tassa pokkharaniya tire tvam gantvana thasi titthasiti yojana.
    #[357] Kannamundoti khanditakanno chinnakanno. Khayita asiti khadita
ahosi. Atthisankhalika katati atthisankhalikamatta kata. Yatha pureti sunakhena khadanato
pubbe viya.
    #[358] Tatoti pokkharanim ogahanato paccha. Angapaccangiti
paripunnasabbangapaccangavati. Sucaruti sutthu manorama. Piyadassanati dassaniya.
Ayasiti agacchasi.
     Evam tena ranna pucchita sa peti adito patthaya attano pavattim
tassa kathenti:-
         [360] "kimilayam 1- gahapati          saddo asi upasako
               tassaham bhariya asim          dussila aticarini.
@Footnote: 1 Si.,i. kimbilayam. evamuparipi
         [361] So mam aticaramanaya 1-       samiko etadabravi
              `netam channam patirupam 2-         yam tvam aticarasi mam'.
         [362] Saham ghoranca sapatham           musavadanca bhasisam
              `naham tam aticarami            kayena uda cetasa.
         [363] Sacaham tam aticarami           kayena uda cetasa
               kannamundoyam 3- sunakho        angamangani khadatu'
         [364] Tassa kammassa vipakam          musavadassa cubhayam
               satteva vassasatani 4-        anubhutam yato hi me
               kannamundo ca sunakho          angamangani khadati"ti
panca gatha aha.
    #[360-361] Tattha kimilayanti evamnamake nagare. Aticariniti bhariya hi
patim atikkamma caranato "aticarini"ti vuccati. Aticaramanaya mayi so samiko
mam etadabraviti yojana. Netam channantiadi vuttakaradassanam. Tattha netam channanti
na etam yuttam. Na patirupanti tasseva vevacanam. Yanti kiriyaparamasanam. Aticarasiti
aticarasi, ayameva va patho. Yam mam tvam aticarasi, tattha yam aticaranam, netam
channam netam patirupanti attho.
    #[362-364] Ghoranti darunam. Sapathanti sapanam. Bhasisanti abhasim. Sacahanti
sace aham. Tanti tvam. Tassa kammassati tassa papakammassa dussilyakammassa.
Musavadassa cati "naham tam aticarami"ti vuttamusavadassa ca. Ubhayanti ubhayassa
vipakam. Anubhutanti anubhuyamanam mayati attho. Yatoti yato papakammato.
@Footnote: 1 Si.,i. evam aticaramanaya      2 Si. channam na patirupam
@3 Si.,i. ayam kannamundo         4 Si. satta vassasatani ca
Evanca pana vatva tena attano katam upakaram kittenti:-
         [365] "tvanca deva bahukaro        atthaya me idhagato
               sumuttaham kannamundassa         asoka akutobhaya.
         [366] Taham deva namassami          yacami panjalikata
               bhunaja amanuse kame         rama deva maya saha"ti
dve gatha aha. Tattha devati rajanam alapati. Kannamundassati kannamundato.
Nissakke hi idam samivacanam. Atha raja tattha vasena nibbinnamanaso gamanajjhasayam
pakasesi. Tam sutva peti ranno patibaddhacitta tatthevassa vasam yacanti "taham
deva namassami"ti gathamaha.
     Puna raja ekamsena nagaram gantukamova hutva attano ajjhasayam
pavedento:-
         [367] "bhutta amanusa kama 1-    ramitomhi taya saha
               taham subhage yacami          khippam patinayahi man"ti
osanagatham aha. Tattha tahanti tam aham. Subhageti subhagayutte. Patinayahi manti
mayham nagarameva mam patinehi. Sesam sabbattha pakatameva.
     Atha sa vimanapeti ranno vacanam sutva viyogam asahamana sokaturataya
byakulahadaya vedhamanasarira nanavidhehi upayehi yacitvapi tam tattha vasetum
asakkonti bahuhi maharahehi ratanehi saddhim rajanam nagaram netva pasadam
aropetva kanditva paridevitva attano vasanatthanameva gata. Raja pana
tam disva sanjatasamvego danadini punnakammani katva saggaparayano ahosi.
Atha amhakam bhagavati loke uppajjitva pavattitavaradhammacakke anukkamena savatthiyam
@Footnote: 1 Si.,i. bhutva amanuse kame
Viharante ekadivasam ayasma mahamoggallano pabbatacarikam caramano tam itthim
saparivaram disva taya katakammam pucchi, sa adito patthaya sabbam therassa
kathesi, thero tasam dhammam desesi, tam pavattim thero bhagavato arocesi, bhagava
tamattham atthuppattim katva sampattaparisaya dhammam desesi, mahajano patiladdhasamvego
papato oramitva danadini punnakammani katva saggaparayano ahositi.
                    Kannamundapetivatthuvannana nitthita.
                       ------------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 31 page 161-170. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=3570&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=3570&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=109              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=3888              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=4053              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=4053              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]