ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 31 : PALI ROMAN Peta.A. (paramatthadi.)

page229.

4. Mahavagga 121. 1. Ambasakkharapetavatthuvannana 1- vesali nama nagaratthi vajjinanti idam ambasakkharapetavatthu. Tassa ka uppatti? bhagavati jetavane viharante ambasakkharo nama licchaviraja micchaditthiko natthikavado vesaliyam rajjam karesi. Tena ca samayena vesalinagare annatarassa vanijassa apanasamipe cikkhallam hoti, tattha bahu jana uppatitva atikkamanta kilamanti, keci kaddamena limpanti. Tam disva so vanijo "ma ime manussa kalalam akkamimsu"ti apagataduggandham sankhavannapatibhagam 2- gosisatthim aharapetva nikkhipapesi. Pakatiya ca silava ahosi akkodhano sanhavaco, paresanca yathabhutam gunam kitteti. So ekasmim divase attano sahayassa nhayantassa pamadena anolokentassa nivasanavattham kiladhippayena apanidhaya tam dukkhapetva adasi. Bhagineyyo panassa corikaya paragehato bhandam aharitva tasseva apane nikkhipi. Bhandasamika vimamsanta bhandena saddhim tassa bhagineyyam tanca ranno dassesum. Raja "imassa sisam chindatha, bhagineyyam panassa sule aropetha"ti anapesi. Rajapurisa tatha akamsu. So kalam katva bhummadevesu uppajji. So gosisena setuno katatta setavannam dibbam manojavam assajaniyam patilabhi, gunavantanam vannakathanena tassa gattato dibbagandho vayati, satakassa pana apanihitatta naggo ahosi. So attana pubbe katakammam olokento tadanusarena attano bhagineyyam sule aropitam disva karunaya codiyamano manojavam assam abhiruhitva addharattisamaye tassa sularopitatthanam gantva avidure thito "jiva bho, jivitameva seyyo"ti divase divase vadati. @Footnote: 1 cha.Ma. ambasakkara..., evamuparipi 2 Si.,i. sankhavannasannibham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page230.

Tena ca samayena ambasakkharo raja hatthikkhandhavaragato nagaram padakkhinam karonto annatarasmim gehe vatapanam vivaritva rajavibhutim passantim ekam itthim disva patibaddhacitto hutva pacchasane 1- nisinnassa purisassa "imam gharam imanca itthim upadharehi"ti sannam datva anukkamena attano rajageham pavittho tam purisam pesesi "gaccha bhane tassa itthiya sasamikabhavam va asamikabhavam va janahi"ti. So gantva tassa sasamikabhavam natva ranno arocesi. Raja tassa itthiya pariggahanupayam 2- cintento tassa samikam pakkosapetva "ehi bhane mam upatthahi"ti aha. So anicchantopi "raja attano vacanam akaronte mayi rajadandam kareyya"ti bhayena rajupatthanam sampaticchitva divase divase rajupatthanam gacchati. Rajapi tassa bhattavetanam dapetva katipayadivasatikkamena patova upatthanam agatam evamaha "gaccha bhane amumhi thane eka pokkharani atthi, tato arunavannamattikam rattuppalani ca anehi, sace ajjeva nagaccheyyasi, jivitam te natthi"ti. Tasmim ca gate dvarapalam aha "ajja anatthangate eva suriye sabbadvarani thaketabbani"ti. Sa ca pokkharani vesaliya tiyojanamatthake hoti, tathapi so puriso maranabhayatajjito vatavegena pubbanheyeva tam pokkharanim sampapuni. "sa ca pokkharani amanussapariggahita"ti pageva sutatta bhayena so "atthi nu kho ettha koci parissayo"ti samantato anupariyayati. Tam disva pokkharanipalako amanusso karunayamanarupo manussarupena upasankamitva 3- "kimattham bho purisa idhagatosi"ti aha, so tassa tam pavattim kathesi. So "yadi evam yavadattham ganhahi"ti attano dibbarupam dassetva antaradhayi. So tattha arunavannamattikam rattuppalani ca gahetva anatthangateyeva suriye nagaradvaram sampapuni, tam disva dvarapalo tassa viravantasseva dvaram thakesi. @Footnote: 1 Ma. paccasanne 2 Si.,i. pariggahakaranupayam 3 Si.,i. agantva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page231.

So thakite dvare pavesanam alabhanto dvarasamipe sule aropitam purisam disva "ete mayi anatthangate eva suriye agate viravante eva dvaram thakesum, `aham kaleyeva 1- agato, mama doso natthi'ti tayapi natam hotu"ti sakkhimakasi. Tam sutva so aha "aham sule avuto vajjho maranabhimukho katham tava sakkhi homi, eko panettha peto mahiddhiko mama samipam agamissati, tam sakkhim karohi"ti. Katham pana so maya datthabboti. Idheva tvam tittha, sayameva dakkhissasiti. So tattha thito majjhimayame 2- tam petam agatam disva sakkhim akasi. Vibhataya ca rattiya ranna "mama ana taya atikkanta, tasma rajadandam te karissami"ti vutte deva maya tava ana natikkanta, anatthangate eva suriye aham idhagatoti. Tattha ko te sakkhiti. So tassa sulavutassa purisassa santike agacchantam naggapetam "sakkhi"ti niddisitva "kathametam amhehi saddhatabban"ti ranna vutte "ajja rattiyam tumhehi saddhatabbam purisam maya saddhim pesetha"ti aha. Tam sutva raja sayameva tena saddhim tattha gantva thito petena ca tatthagantva "jiva bho, jivitameva seyyo"ti vutte tam "seyya nisajja nayimassa atthi"tiadina pancahi gathahi patipucchi. Idani adito pana "vesali nama nagaratthi vajjinan"ti gatha tasam sambandhadassanattham sangitikarehi thapita:- [517] "vesali nama nagaratthi vajjinam tattha ahu licchavi ambasakkharo disvana petam nagarassa bahiram tattheva pucchittha tam karanatthiko. [518] Seyya nisajja nayimassa atthi abhikkamo natthi patikkamo ca @Footnote: 1 Si.,i. kalasseva 2 Ma. pacchimayame

--------------------------------------------------------------------------------------------- page232.

Asitapitakhayitavatthabhoga paricarana 1- sapi imassa natthi. [519] Ye nataka ditthasuta suhajja anukampaka yassa ahesum pubbe datthumpi te dani na tam labhanti virajitatto 2- hi janena tena. [520] Na oggatattassa bhavanti mitta jahanti mitta vikalam viditva atthanca disva parivarayanti bahu mitta uggatattassa honti. [521] Nihinatto sabbabhogehi kiccho sammakkhito samparibhinnagatto ussavabinduva palimpamano ajja suve jivitassuparodho. [522] Etadisam uttamakicchappattam uttasitam pucimandassa sule atha tvam kena vannena vadesi yakkha `jiva bho jivitameva seyyo'ti. " #[517] Tattha tatthati tassam vesaliyam. Nagarassa bahiranti nagarassa bahi bhavam, 3- vesalinagarassa bahi eva jatam pavattam sambandham. Tatthevati yattha tam passi, tattheva thane. Tanti tam petam. Karanatthikoti "jiva bho, jivitameva seyyo"ti vuttaatthassa karanena atthiko hutva. @Footnote: 1 ka. paricarika. evamuparipi 2 Si.,i. viradhitatto 3 Ma. bahirabhagam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page233.

#[518] Seyya nisajja nayimassa atthiti pitthipasaranalakkhana 1- seyya, pallankabhujanalakkhana nisajja ca imassa sule aropitapuggalassa natthi. Abhikkamo natthi patikkamo cati abhikkamadilakkhanam appamattakampi gamanam imassa natthi. Paricarana sapiti ya asitapitakhayitavatthaparibhogadilakkhana indriyanam paricarana, sapi imassa natthi. "pariharana 2- sapi"ti va patho, asitadiparibhogavasena indriyanam pariharana, sapi imassa natthi vigatajivitattati 3- attho. "paricarana sapi"ti 4- keci pathanti. #[519] Ditthasuta suhajja, anukampaka yassa ahesum pubbeti sanditthasahaya ceva aditthasahaya ca yassa mitta anuddayavanto ye assa imassa pubbe ahesum. Datthumpiti passitumpi na labhanti, kuto saha vasitunti attho. Virajitattoti pariccattasabhavo 5-. Janena tenati tena natiadijanena. #[520] Na oggatattassa bhavanti mittati apagatavinnanassa matassa mitta nama na honti tassa mittehi katabbakiccassa atikkantatta. Jahanti mitta vikalam viditvati mato tava titthatu, jivantampi bhogavikalam purisam viditva "na ito kinci gayhupagan"ti mitta pajahanti. Atthanca disva parivarayantiti tassa pana santakam attham dhanam disva piyavadino mukhullokika hutva tam parivarenti. Bahu mitta uggatattassa hontiti vibhavasampattiya 6- uggatasabhavassa samiddhassa bahu aneka mitta honti, ayam lokiyasabhavoti attho. #[521] Nihinatto sabbabhogehiti sabbehi upabhogaparibhogavatthuhi parihinatto. Kicchoti dukkhito. Sammakkhitoti ruhirehi sammakkhitasariro. Samparibhinnagattoti sulena abbhantare vidalitagatto. Ussavabinduva palimpamanoti tinagge limpamanaussavabindusadiso. Ajja suveti ajja va suve va imassa nama purisassa jivitassa uparodho nirodho, 7- tato uddham nappavattatiti attho. @Footnote: 1 Ma. pitthipasaranalakkhanasankhata 2 Ma. paricarika. evamuparipi @3 Ma. vighatajivitattati 4 Ma. parivaruna capiti 5 Si. pariccattattabhavo @6 Si. bhavasampattiya 7 Ma. uparodho jato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page234.

#[522] Uttasitanti avutam aropitam. Pucimandassa suleti nimbarukkhassa dandena katasule. Kena vannenati kena karanena. Jiva bho jivitameva seyyoti bho purisa jiva. Kasma? sulam aropitassapi hi te idha jivitameva ito cutassa jivitato satabhagena sahassabhagena seyyo sundarataroti. Evam tena ranna pucchito so peto attano adhippayam pakasento:- [523] "salohito esa ahosi mayham aham sarami purimaya jatiya disva ca me karunnamahosi raja ma papadhammo nirayam patayam. [524] Ito cuto licchavi esa poso sattussadam nirayam ghorarupam upapajjati dukkatakammakari mahabhitapam katukam bhayanakam. [525] Anekabhagena gunena seyyo ayameva sulo nirayena tena ekantadukkham katukam bhayanakam ekantatibbam nirayam patayam. [526] Idanca sutva vacanam mameso dukkhupanito vijaheyya panam 1- tasma aham santike na bhanami ma mekato jivitassuparodho"ti catasso gatha abhasi. @Footnote: 1 ka. papam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page235.

#[523] Tattha salohitoti samanalohito yonisambandhena sambandho, natakoti attho. Purimaya jatiyati purimattabhave. Ma papadhammo nirayam patayanti ayam papadhammo puriso nirayam ma pati ma nirayam upapajjiti imam disva me karunnam ahositi yojana. #[524] Sattussadanti papakarihi sattehi ussannam, atha va pancavidhabandhanam, mukhe tattalohasecanam, angarapabbataropanam, lohakumbhipakkhepanam, asipattavanappavesanam, vettaraniyam samotaranam, mahaniraye pakkhepoti imehi sattahi pancavidhabandhanadihi darunakaranehi ussannam, uparupari nicitanti 1- attho. Mahabhitapanti mahadukkham, mahaaggisantapam va. Katukanti anittham. Bhayanakanti bhayajanakam. #[525] Anekabhagena gunenati anekakotthasena anisamsena. Ayameva sulo nirayena tenati tato imassa uppattitthanabhutato nirayato 2- ayameva sulo seyyoti. Nissakke hi idam karanavacanam. Ekantatibbanti ekanteneva tikhinadukkham, niyatamahadukkhanti attho. #[526] Idanca sutva vacanam mamesoti "ito cuto"tiadina vuttam idam mama vacanam sutva eso puriso dukkhupanito mama vacanena nirayadukkham upanito viya hutva. Vijaheyya pananti attano jivitam pariccajeyya. Tasmati tena karanena. Ma mekatoti "maya ekato imassa purisassa jivitassa 3- uparodho ma hotu"ti imassa santike idam vacanam aham na bhanami, atha kho "jiva bho, jivitameva seyyo"ti idameva bhanamiti adhippayo. Evam petena attano adhippaye pakasite puna raja petassa pavattim pucchitum okasam karonto imam gathamaha:- @Footnote: 1 Si. nivisitanti 2 Ma. narakato 3 Si. imassa jivitassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page236.

[527] "annato 1- eso purisassa attho annampi icchamase pucchitum tuvam okasakammam sace no karosi pucchama tam no na ca kujjhitabban"ti. [528] "addha patinna me tada ahu 2- nacikkhana appasannassa hoti akama saddheyyavacoti katva pucchassu mam kamam yatha visayhan"ti 3- ima ranno petassa ca vacanapativacanagatha. #[527] Tattha annatoti avagato 4-. Icchamaseti icchama. Noti amhakam. Na ca kujjhitabbanti "ime manussa yankinci pucchanti"ti kodho na katabbo. #[528] Addhati ekamsena. Patinna meti nanavasena mayham "pucchassu"ti patinna 5-, okasadananti attho. Tada ahuti tasmim kale pathamadassane ahosi. Nacikkhana appasannassa hotiti akathana appasannassa hoti. Pasanno eva hi pasannassa kinci katheti. Tvam pana tada mayi appasanno, ahanca tayi, tena patijanitva kathetukamo nahosi. Idani panaham tuyham akama saddheyyavaco akamo eva saddhatabbavacano iti katva imina karanena. Pucchassu mam kamam yatha visayhanti tvam yatha icchasi, tamattham mam pucchassu. Aham pana yatha visayham yatha mayham sahitum sakka, tatha attano nanabalanurupam kathessamiti adhippayo. Evam petena pucchanaya 6- okase kate raja:- @Footnote: 1 Ma. ajjhito 2 Ma. addha patinnatametam tadahu @3 Ma. yatha visayanti. evamuparipi 4 Ma. ajjhitoti adhigato @5 Ma. patinnatavasena mayham pucchassuti 6 Si.,i. pucchitaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page237.

[529] "yankincaham cakkhuna passissami sabbampi taham abhisaddaheyyam disvava tam nopi ce saddaheyyam kareyyasi me yakkha niyassakamman"ti gathamaha. Tassattho:- aham yankincideva cakkhuna passissami, tam sabbampi tatheva aham abhisaddaheyyam 1-, tam pana disvava tam vacanam nopi ce saddaheyyam 2-, yakkha mayham niyassakammam niggahakammam kareyyasiti. Atha va yankincaham cakkhuna passissamiti aham yankincideva cakkhuna passissami acakkhugocarassa 3- adassanato. Sabbampi taham abhisaddaheyyanti sabbampi te aham dittham sutam annam va abhisaddaheyyam. Tadiso hi mayham tayi abhippasadoti adhippayo. Pacchimapadassa pana yathavuttova attho. Tam sutva peto:- [530] "saccappatinna tava mesa hotu sutvana dhammam labha suppasadam annatthiko no ca padutthacitto yam te sutam asutancapi dhammam sabbampi akkhissam 4- yatha pajanan"ti gathamaha. Ito param:- [531] "setena assena alankatena upayasi sulavutakassa santike yanam idam abbhutam dassaneyyam kissetam kammassa ayam vipakoti. @Footnote: 1 Si.,i. abhisaddaheyyam patinneyyam 2 Si. disva tava vacanam nopi no saddaheyyam @3 Si.,i. acakkhuno parassa 4 Si. sabbam acikkhissam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page238.

[532] Vesaliya nagarassa 1- majjhe cikkhallamagge narakam ahosi gosisamekaham pasannacitto setam 2- gahetva narakasmim nikkhipim. [533] Etasmim padani patitthapetva mayanca anne ca atikkamimha yanam idam abbhutam dassaneyyam tasseva kammassa ayam vipakoti. [534] Vanno ca te sabbadisa pabhasati gandho ca te sabbadisa pavayati yakkhiddhipattosi mahanubhavo naggo casi kissa ayam vipakoti. [535] Akkodhano niccapasannacitto sanhahi vacahi janam upemi tasseva kammassa ayam vipako dibbo me vanno satatam pabhasati. [536] Yasanca kittinca dhamme thitanam disvana mantemi pasannacitto tasseva kammassa ayam vipako dibbo me gandho satatam pavayati. [537] Sahayanam titthasmim nhayantanam thale gahetva nidahissa dussam @Footnote: 1 Si.,i. vesaliya tassa nagarassa 2 ka. setum

--------------------------------------------------------------------------------------------- page239.

Khiddatthiko no ca padutthacitto tenamhi naggo kasira ca vuttiti. [538] Yo kilamano pakaroti papam tassedisam kammavipakamahu akilamano pana yo karoti kim tassa kammassa vipakamahuti. [539] Ye dutthasankappamana manussa kayena vacaya ca sankilittha kayassa bheda abhisamparayam asamsayam te nirayam upenti. [540] Apare pana sugatimasamana 1- dane rata sangahitattabhava kayassa bheda abhisamparayam asamsayam te sugatim upenti"ti tesam ubhinnam vacanapativacanagatha honti. #[530] Tattha saccappatinna tava mesa hotuti "sabbampi taham abhisaddaheyyan"ti tava esa patinna mayham saccam hotu. Sutvana dhammam labha suppasadanti maya vuccamanam dhammam sutva sundaram pasadam labhassu. Annatthikoti ajananatthiko. Yatha pajananti yatha annopi pajananto, "yathapi natan"ti va 2- maya yatha natanti attho. @Footnote: 1 ka. asisamana 2 Ma. yatha pajananti va

--------------------------------------------------------------------------------------------- page240.

#[531] Kissetam kammassa ayam vipakoti kissetam kissa nama etam, kissa kammassa ayam vipako 1-. Etanti va nipatamattam, kissa kammassati yojana. "kissa te"ti ca keci pathanti. #[532-33] Cikkhallamaggeti cikkhallavati pathamhi. Narakanti avatam. Ekahanti ekam aham. Narakasmim nikkhipinti yatha kaddamo 2- na akkamiyati, evam tasmim cikkhallavate thapesim. Tassati tassa gosisena setukaranassa. #[536-7] Dhamme thitananti dhammacarinam samacarinam. Mantemiti kathemi kittayami. Khiddatthikoti hasadhippayo. No ca padutthacittoti dussasamike na dusitacitto, na avaharanadhippayo napi vinasadhippayoti attho. #[538] Akilamanoti akhiddadhippayo, lobhadihi dusitacitto. Kim tassa kammassa vipakamahuti tassa tatha katassa 3- papakammassa kiva katukam dukkhavipakam 4- pandita ahu. #[539-40] Dutthasankappamanati kamasankappadivasena dusitamanovitakka, etena manoduccaritamaha. Kayena vacaya ca sankilitthati panatipatadivasena kayavacahi malina. Asamanati asimsamana patthayamana. Evam petena sankhepeneva kammaphalesu vibhajitva dassitesu tam asaddahanto raja:- [541] "tam kinti janeyyamaham avecca kalyanapapassa ayam vipako @Footnote: 1 Si. kissetam .pe. vipakoti etam kissa nama kammassa ayam vipako 2 i. kaddame @3 Ma. tassa yatha maya katassa 4 Si.,i. dukkham dukkhavipakam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page241.

Kim vaham disva abhisaddaheyyam ko vapi mam saddahapeyya etan"ti gathamaha. Tattha tam kinti janeyyamaham aveccati yoyam taya "ye dutthasankappamana manussa, kayena vacaya ca sankilittha"tiadina, "apare pana sugatimasamana"ti- adina ca kalyanassa papassa ca kammassa vipako vibhajitva vutto, tam kinti kena karanena aham avecca aparapaccayabhavena saddaheyyam. Kim vaham disva abhisaddaheyyanti kidisam va panaham paccakkhabhutam nidassanam disva patisaddaheyyam 1-. Ko vapi mam saddahapeyya etanti ko va vinnu puriso pandito etamattham mam saddahapeyya, tam kathehiti attho. Tam sutva peto karanena tamattham tassa pakasento:- [542] "disva ca sutva abhisaddahassu kalyanapapassa ayam vipako kalyanapape ubhaye asante siya nu satta sugata duggata va. [543] No cettha kammani kareyyum macca kalyanapapani manussaloke. Nahesum satta sugata duggata va hina panita ca manussaloke. [544] Yasma ca kammani karonti macca kalyanapapani manussaloke @Footnote: 1 Si. patinneyyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page242.

Tasma hi satta sugata duggata va hina panita ca manussaloke. [545] Dvayajja 1- kammanam vipakamahu sukhassa dukkhassa ca vedaniyam ta devatayo paricarayanti paccenti bala dvayatam apassino"ti gatha abhasi. #[542] Tattha disva cati paccakkhato disvapi. Sutvati dhammam sutva tadanusarena nayam nento 2- anuminanto. Kalyanapapassati kusalassa akusalassa ca kammassa ayam sukho ayam dukkho ca vipakoti abhisaddahassu. Ubhaye asanteti kalyane pape cati duvidhe kamme avijjamane. Siya nu satta sugata duggata vati "ime satta sugatim gata duggatim gata va 3-, sugatiyam va addha duggatiyam dalidda va"ti 4-, ayamattho kim nu siya katham sambhaveyyati attho. #[543-4] Idani yathavuttamattham "no cettha kammani"ti ca "yasma ca kammani"ti ca gathadvayena byatirekato anvayato ca vibhaveti. Tattha hina panitati kularuparogyaparivaradihi hina ulara ca. #[545] Dvayajja kammanam vipakamahuti dvayam duvidham ajja idani kammanam sucaritaduccaritanam vipakam vadanti kathenti. Kim tanti aha "sukhassa dukkhassa ca vedaniyan"ti, itthassa ca anitthassa ca anubhavanayoggam. Ta devatayo paricarayantiti ye ukkamsavasena sukhavedaniyam vipakam patilabhanti, te devaloke ta devata hutva dibbasukhasamappita indriyani paricarenti. Paccenti bala dvayatam apassinoti @Footnote: 1 ka. dvayanca 2 Si. nayanto 3 Ma. sugatiya duggatiya va gata @4 Si. addha sugatim gatapi va addha duggatiyam dalidda vati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page243.

Ye bala kammanca kammaphalancati dvayam apassanta asaddahanta, te papappasuta dukkhavedaniyam vipakam anubhavanta nirayadisu kammuna paccenti dukkham papunanti. Evam kammaphalam saddahanto pana tvam kasma evarupam dukkham paccanubhavasiti anuyogam sandhaya:- [546] "na matthi kammani sayamkatani datvapi me natthi yo 1- adiseyya acchadanam sayanamathannapanam tenamhi naggo kasira ca vutti"ti gathamaha. Tattha na matthi kammani sayamkataniti yasma sayam attana pubbe katani punnakammani mama natthi na vijjanti, yehi idani acchadanadini labheyyam. Datvapi me natthi yo adiseyyati yo samanabrahmananam danam datva "asukassa petassa hotu"ti me adiseyya uddiseyya, so natthi. Tenamhi naggo kasira ca vuttiti tena duvidhenapi karanena 2- idani naggo niccolo amhi, kasira dukkha ca vutti jivika hotiti. Tam sutva raja tassa acchadanadilabham akankhanto:- [547] "siya nu kho karanam kinci yakkha acchadanam yena tuvam labhetha acikkha me tvam yadatthi hetu saddhayikam 3- hetuvaco sunoma"ti gathamaha. @Footnote: 1 ka. so 2 Si. kammena karanena 3 Si.,i. saddhayitam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page244.

Tattha yenati yena karanena tvam acchadanam labhetha labheyyasi, kinci tam karanam siya nu kho bhaveyya nu khoti attho. Yadatthiti yadi atthi. Athassa peto tam karanam acikkhanto:- [548] "kappitako nama idhatthi bhikkhu jhayi susilo araha vimutto guttindriyo samvutapatimokkho sitibhuto uttamaditthipatto. [549] Sakhilo vadannu suvaco sumukho svagamo suppatimuttako ca punnassa khettam aranavihari devamanussananca dakkhineyyo. [550] Santo vidhumo anigho niraso mutto visallo amamo avanko nirupadhi sabbapapancakhino tisso vijja anuppatto jutima. [551] Appannato disvapi na ca sujano muniti nam vajjisu voharanti jananti tam yakkhabhuta anejam kalyanadhammam vicarantam 1- loke. [552] Tassa tuvam ekayugam duve va mamuddisitvana sace dadetha @Footnote: 1 Si. vicaranti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page245.

Patiggahitani ca tani assu mamanca passetha sannaddhadussan"ti gatha abhasi. #[548] Tattha kappitako namati jatilasahassassa abbhantare ayasmato upalittherassa upajjhayam sandhaya vadati. Idhati imissa vesaliya samipe. Jhayiti aggaphalajhanena jhayi. Sitibhutoti sabbakilesadarathaparilahavupasamena sitibhavappatto. Uttamaditthipattoti uttamam aggaphalam sammaditthim patto. #[549] Sakhiloti mudu. Suvacoti subbaco. Svagamoti sutthu agatagamo. Suppatimuttakoti sutthu patimuttakavaco, muttabhaniti attho. Aranavihariti mettavihari. #[550] Santoti upasantakileso. Vidhumoti vigatamicchavitakkadhumo. Anighoti niddukkho. Nirasoti nittanho. Muttoti sabbabhavehi vimutto. Visalloti vitaragadisallo. Amamoti mamamkaravirahito. Avankoti kayavankadivankavirahito. Nirupadhiti kilesabhisankharadiupadhippahayi. Sabbapapancakhinoti parikkhinatanhadipapanco. Jutimati anuttaraya nanajutiya jutima. Appannatoti paramappicchataya paticchannagunataya ca na pakato 1-. #[551] Disvapi na ca sujanoti gambhirabhavena disvapi "evamsilo, evamdhammo, evampanno"ti na suvinneyyo. Jananti tam yakkhabhuta anejanti yakkhabhuta ca anejam nittanham "araha"ti tam jananti. Kalyanadhammanti sundarasiladigunam. #[552] Tassati tassa kappitakamahatherassa. Ekayuganti ekam vatthayugam. Duve vati dve va vatthayugani. Mamuddisitvanati mamam uddisitva. Patiggahitani ca tani assuti tani vatthayugani tena patiggahitani ca assu bhaveyyum. Sannaddhadussanti dussena katasannaham, laddhavattham nivatthaparutadussanti attho. @Footnote: 1 Ma. paticchannagunatta pakato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page246.

Tato raja:- [553] "kasmim padese samanam vasantam gantvana passemu mayam idani yo majja 1- kankham vicikicchitanca ditthivisukani vinodayeyya"ti 2- therassa vasanatthanam pucchi. Tattha kasmim padeseti katarasmim padese. Yo majjati yo ajja 3-, makaro padasandhikaro. Tato peto:- [554] "eso nisinno kapinaccanayam parivarito devatahi bahuhi dhammim katham bhasati saccanamo sakasmi accherake 4- appamatto"ti gathamaha. Tattha kapinaccanayanti kapinam vanaranam naccanena "kapinaccana"ti laddhavohare padese. Saccanamoti jhayi susilo araha vimuttotiadihi gunanamehi yathavanamo aviparitanamo. Evam petena vutte raja tavadeva therassa santikam gantukamo:- [555] "tathaham 5- kassami gantva idani acchadayissam samanam yugena @Footnote: 1 Si.,ka. samajja 2 Si. ditthivisukani ca ko vinodayeti, ka. ditthivisukani ko @vinodaye ceti 3 Si. samajjati so ajja 4 cha.Ma. sakasmimacerake 5 Ma. yathaham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page247.

Patiggahitani ca tani assu tuvanca passemu sannaddhadussan"ti gathamaha. Tattha kassamiti karissami. Atha peto "devatanam thero dhammam deseti, tasma nayam upasankamanakalo"ti dassento:- [556] "ma akkhane pabbajitam upagami sadhu vo licchavi nesa dhammo tato ca kale upasankamitva tattheva passahi 1- raho nisinnan"ti gathamaha. Tattha sadhuti ayacane nipato. Vo licchavi nesa dhammoti licchaviraja tumhakam rajunam esa dhammo na hoti, yam akale upasankamanam. Tatthevati tasmimyeva thane. Evam petena vutte raja "sadhu"ti sampaticchitva attano nivesanameva gantva puna yuttapattakale 2- attha vatthayugani gahapetva theram upasankamitva ekamantam nisinno patisantharam katva "imani bhante attha vatthayugani patigganha"ti 3- aha. Tam sutva thero kathasamutthapanattham "maharaja pubbe tvam adanasilo samanabrahmananam vihethanajatikova katham panitani vatthani datukamo jato"ti aha. Tam sutva raja tassa karanam acikkhanto petena samagamam, tena ca attana ca kathitam sabbam therassa arocetva vatthani datva petassa uddisi. @Footnote: 1 Si. passami 2 Si.,i. yuttapayuttakale 3 Ma. patigganhathati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page248.

Tena peto dibbavatthadharo alankatapatiyatto assarulho therassa ca ranno ca purato patubhavi. Tam disva raja attamano pamudito pitisomanassajato "paccakkhato vata maya kammaphalam dittham, na danaham papam karissami, punnameva karissami"ti vatva tena petena sakkhim akasi. So ca peto "sace tvam licchaviraja ito patthaya adhammam pahaya dhammam carasi, evaham tava sakkhim karissami, santikanca te agamissami, sulavutanca purisam sigham sulato mocehi, evam so jivitam labhitva dhammam caranto dukkhato muccissati, theranca kalena kalam upasankamitva dhammam sunanto punnani karohi"ti vatva gato. Atha raja theram vanditva nagaram pavisitva sigham sigham licchaviparisam sannipatetva 1- te anujanapetva tam purisam sulato mocetva "imam arogam karotha"ti tikicchake anapesi. Theranca upasankamitva pucchi "siya nu kho bhante nirayagamikammam 2- katva thitassa nirayato mutti"ti. Siya maharaja, sace ularam punnam karoti, muccatiti vatva thero rajanam saranesu ca silesu ca patitthapesi. So tattha patitthito therassa ovade thatva sotapanno ahosi, sulavuto pana puriso arogo hutva samvegajato bhikkhusu pabbajitva nacirasseva arahattam papuni. Tamattham dassenta sangitikara:- [557] "tathati vatva agamasi tattha parivarito dasaganena licchavi so tam nagaram upasankamitva vasupagacchittha sake nivesane. [558] Tato ca kale gihikiccani katva nhatva pivitva ca khanam labhitva @Footnote: 1 Si.,i. sannipatapetva 2 i. nirayagaminikammam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page249.

Viceyya pelato ca yugani attha gahapayi dasaganena licchavi. [559] So tam padesam upasankamitva tam addasa samanam santacittam patikkantam gocarato nivattam sitibhutam rukkhamule nisinnam. [560] Tamenamavoca upasankamitva appabadham phasuviharanca pucchi vesaliyam licchaviham bhadante jananti mam licchavi ambasakkharo. [561] Imani me attha yuga subhani patigganha bhante padadami tuyham teneva atthena idhagatosmi yatha aham attamano bhaveyyanti. [562] Duratova samana brahmana ca nivesanam te parivajjayanti pattani bhijjanti ca te 1- nivesane sanghatiyo capi vidalayanti. 2- [563] Athapare padakutharikahi avamsira samana patayanti 3- etadisam pabbajita vihesam taya katam samana papunanti. @Footnote: 1 Ma. bhijjanti tava 2 Si.,i. vinasayanti, Ma. vipatayanti 3 ka. patiyanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page250.

[564] Tinena telampi na tvam adasi mulhassa maggampi na pavadasi andhassa dandam sayamadiyasi etadiso kadariyo asamvuto tuvam atha tvam kena vannena kimeva disva amhehi saha samvibhagam karositi. [565] Paccemi bhante yam tvam vadesi vihesayim samane brahmane ca khiddatthiko no ca padutthacitto etampi me dukkatameva bhante. [566] Khiddaya yakkho 1- pasavitva papam vedeti dukkham asamattabhogi 2- daharo yuva nagganiyassa bhagi kim su tato dukkhatarassa hoti. [567] Tam disva samvegamalattham bhante tappaccaya vapi 3- dadami danam patigganha bhante vatthayugani attha yakkhassima gacchantu dakkhinayoti. [568] Addha hi danam bahudha pasattham dadato ca te akkhayadhammamatthu patigganhami te vatthayugani attha yakkhassima gacchantu dakkhinayoti. @Footnote: 1 ka. kho 2 ka. appamattabhogi 3 Si. taham, i. caham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page251.

[569] Tato hi so acamayitva licchavi therassa datvana yugani attha patiggahitani ca tani assu yakkhanca passetha sannaddhadussam. [570] Tamaddasa candanasaralittam ajannamarulhamularavannam alankatam sadhunivatthadussam parivaritam yakkhamahiddhipattam. [571] So tam disva attamano udaggo pahatthacitto ca subhaggarupo kammanca disvana mahavipakam sanditthikam cakkhuna sacchikatva. [572] Tamenamavoca upasankamitva dassami danam samanabrahmananam na capi me kinci adeyyamatthi tuvanca me yakkha bahupakaroti. [573] Tuvanca me licchavi ekadesam adasi danani amoghametam svaham karissami tayava sakkhim amanuso manusakena saddhinti. [574] Gati ca bandhu ca parayananca mitto mamasi atha devata me 1- @Footnote: 1 Si. devatasi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page252.

Yacami tam 1- panjaliko bhavitva icchami tam yakkha punapi datthunti. [575] Sace tuvam assaddho bhavissasi kadariyarupo vippatipannacitto tvam neva mam lacchasi 2- dassanaya disva ca tam nopi ca alapissam. [576] Sace pana tvam 3- bhavissasi dhammagaravo dane rato sangahitattabhavo opanabhuto samanabrahmananam evam mamam lacchasi 4- dassanaya. [577] Disva ca tam alapissam bhadante imanca sulato lahum pamunca yato nidanam akarimha sakkhim mannami sulavutakassa karana. [578] Te annamannam akarimha sakkhim ayanca sulato 5- lahum pamutto sakkacca dhammani 6- samacaranto mucceyya so niraya ca tamha kammam siya annatra vedaniyam. 7- [579] Kappitakanca upasankamitva teneva saha samvibhajitva kale @Footnote: 1 Si. yacamaham 2 Si. teneva na lacchasi 3 Si. sace tuvam 4 ka. licchavi @5 Si.,ka. sulavuto 6 Ma. kammani 7 ka. savedaniyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page253.

Sayam mukhenupanisajja puccha so te akkhissati etamattham. [580] Tameva bhikkhum upasankamitva pucchassu annatthiko 1- no ca padutthacitto so te sutam asutancapi dhammam sabbampi akkhissati yatha pajananti. () 2- [581] So tattha rahassam samullapitva sakkhim karitvana amanusena pakkami so licchavinam sakasam atha bravi parisam sannisinnam. [582] `sunantu Bhonto mama ekavakyam varam varissam labhissami attham sulavuto puriso luddakammo panihitadando 3- anusattaruPo. [583] Ettavata visatirattimatta yato avuto neva jivati na mato taham mocayissami dani yathamatim anujanatu samgho'ti. [584] Etanca annanca lahum pamunca ko tam vadetha tatha karontam yatha pajanasi tatha karohi yathamatim anujanati samghoti. @Footnote: 1 ka. punnatthiko 2 Si.,i.,ka. (suto ca dhammam sugatim akkhissa) @3 Ma.,ka. panitadando

--------------------------------------------------------------------------------------------- page254.

[585] So tam padesam upasankamitva sulavutam mocayi khippameva ma bhayi sammati ca tam avoca tikicchakananca upatthapesi. [586] Kappitakanca upasankamitva teneva saha 1- samvibhajitva kale sayam mukhenupanisajja licchavi tatheva pucchittha 2- nam karanatthiko. [587] Sulavuto puriso luddakammo panitadando anusattarupo ettavata visatirattimatta yato avuto neva jivati na mato. [588] So mocito gantva maya idani etassa yakkhassa vaco hi 3- bhante siya nu kho karanam kincideva yena so nirayam no vajeyya. [589] Acikkha bhante yadi atthi hetu saddhayikam 4- hetuvaco 5- sunoma na tesam kammanam vinasamatthi avedayitva idha byantibhavoti. [590] Sace sa dhammani 6- samacareyya sakkacca rattindivamappamatto @Footnote: 1 Si. samam 2 Si.,i. pucchi 3 ka. vacoti 4 Si.,i. saddhayitam @5 ka. hetu vacoti 6 Si. sace so kammani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page255.

Mucceyya so niraya ca tamha kammam siya annatra vedaniyanti. [591] Annato eso purisassa attho mamampi dani anukampa bhante anusasa mam ovada bhuripanna yatha aham no nirayam vajeyyanti. [592] Ajjeva buddham saranam upehi dhammanca samghanca pasannacitto tatheva sikkhaya padani panca akhandaphullani samadiyassu. [593] Panatipata viramassu khippam loke adinnam parivajjayassu amajjapo ma ca musa abhani sakena darena ca hohi tuttho imanca ariyam atthangavarenupetam 1- samadiyahi kusalam sukhudrayam. [594] Civaram pindapatanca paccayam sayanasanam annam panam khadaniyam vatthasenasanani ca dadahi ujubhutesu vippasannena cetasa. 2- [595] Bhikkhupi silasampanne vitarage bahussute tappehi annapanena sada punnam pavaddhati. @Footnote: 1 i. atthangavaram upetam, ka. imanca atthangavaram upetam @2 Ma.,ka. sada punnam pavaddhati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page256.

[596] Evanca dhammani 1- samacaranto sakkacca rattindivamappamatto munca tuvam 2- niraya ca tamha kammam siya annatra vedaniyanti. [597] Ajjeva buddham saranam upemi dhammanca samghanca pasannacitto tatheva sikkhaya padani panca akhandaphullani samadiyami. [598] Panatipata viramami khippam loke adinnam parivajjayami amajjapo no ca musa bhanami sakena darena ca homi tuttho imanca ariyam atthangavarenupetam samadiyami kusalam sukhudrayam. [599] Civaram pindapatanca paccayam sayanasanam annam panam khadaniyam vatthasenasanani ca. [600] Bhikkhu ca silasampanne vitarage bahussute dadami na vikampami 3- buddhanam sasane ratoti. [601] Etadiso licchavi ambasakkharo vesaliyam annataro upasako saddho mudu karakaro ca bhikkhu samghanca sakkacca tada upatthahi. @Footnote: 1 Si. kammani 2 Ma. munceyya so tvam 3 Si.,ka. na vikappami

--------------------------------------------------------------------------------------------- page257.

[602] Sulavuto ca arogo hutva seri sukhi pabbajjam upagami bhikkhunca agamma kappitakuttamam ubhopi samannaphalani ajjhagum. [603] Etadisa sappurisana sevana mahapphala hoti satam vijanatam sulavuto aggaphalam aphassayi 1- phalam kanittham pana ambasakkharo"ti gathayo avocum. #[557-560] Tattha vasupagacchitthati vasam upagacchi. Gihikiccaniti geham avasantena katabbakutumbakiccani. Viceyyati sundaravatthagahanattham vicinitva. Patikkantanti pindapatato patikkantam. Tenaha "gocarato nivattan"ti. Avocati "vesaliyam licchaviham bhadante"tiadikam avoca. #[562-3] Vidalayantiti viphalayanti. Padakutharikahiti padasankhatahi kutharihi. Patayantiti paripatayanti. #[564] Tinenati tinaggenapi. Mulhassa maggampi na pavadasiti maggamulhassa maggampi tvam na kathayasi "evayam puriso ito cito ca paribbhamatu"ti. Kelisilo hi ayam raja. Sayamadiyasiti andhassa hatthato yatthim sayameva acchinditva ganhasi. Samvibhagam karositi attana paribhunjitabbavatthuto ekaccani datva samvibhajasi. @Footnote: 1 ka. phussayi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page258.

#[565] Paccemi bhante yam tvam vadesiti "bhante tvam pattani bhijjanti"ti- adina yam vadesi, tam patijanami, sabbamevetam maya katam karapitancati dasseti. Etampiti etam khiddadhippayena katampi. #[566-7] Khiddati khiddaya. Pasavitvati upacinitva. Vedetiti anubhavati. Asamattabhogiti aparipunnabhogo. Tameva aparipunnabhogatam dassetum "daharo yuva"tiadi vuttam. Nagganiyassati naggabhavassa. Kim su tato dukkhatarassa hotiti kim su nama tato naggabhavato dukkhataram assa petassa hoti. Yakkhassima gacchantu dakkhinayoti ima maya diyyamanavatthadakkhinayo petassa upakappantu. #[568-72] Bahudha pasatthanti bahuhi pakarehi buddhadihi vannitam. Akkhayadhammatthuti aparikkhayadhammam hotu. Acamayitvati hatthapadadhovanapubbakam mukham vikkhaletva. Candanasaralittanti sarabhutacandanalittam. Ularavannanti settharupam. Parivaritanti anukulavuttina parijanena parivaritam. Yakkhamahiddhipattanti mahatim yakkhiddhim deviddhim patva thitam. Tamenamavocati tamenam avoca. #[573] Ekadesam adasiti catusu paccayesu ekadesabhutam vatthadanam sandhaya vadati. Sakkhinti sakkhibhavam. #[574] Mamasiti me asi. Devata meti 1- mayham devata asiti yojana. #[575-7] Vippatipannacittoti micchaditthim patipannamanaso, dhammiyam patipadam pahaya adhammiyam patipadam patipannoti attho. Yatonidananti yannimittam yassa santikam agamanahetu. #[579] Samvibhajitvati danasamvibhagam katva. Sayam mukhenupanisajja pucchati anne purise apesetva upanisiditva sammukheneva puccha. 2- @Footnote: 1 Si. devatasiti 2 Si. pucchi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page259.

#[581-3] Sannisinnanti sannipatitavasena nisinnam. Labhissami atthanti maya icchitampi attham labhissami. Panihitadandoti 1- thapitasariradando. Anusattarupoti rajini anusattasabhavo 2-. Visatirattimattati visatimatta rattiyo ativattati attho. Tahanti tam aham. Yathamatinti mayham yatharuci. #[584] Etanca annancati etam sule avutam purisam annanca yassa rajana panihita, tanca 3-. Lahum pamuncati sigham mocehi. Ko tam vadetha tatha karontanti tatha dhammiyakammam karontam tam imasmim vajjiratthe ko nama "na pamocehi"ti vadeyya, evam vattum kocipi na labhatiti attho. #[585] Tikicchakanancati tikicchake ca. #[588] Yakkhassa vacoti petassa vacanam. Tassa bhante petassa vacanena evamakasinti dasseti. #[590] Dhammaniti pubbe katam papakammam abhibhavitum samatthe punnadhamme 4-. Kammam siya annatra vedaniyanti yam tasmim papakamme upapajjavedaniyam, tam ahosikammam nama hoti. Yam pana aparapariyayavedaniyam, tam annatra aparapariyaye vedayitabbaphalam hoti sati samsarappavattiyanti attho. #[593] Imancati attana vuccamanam taya asannam paccakkham vati katva vuttam. Ariyam atthangavarenupetanti parisuddhatthena ariyam, panatipataveramaniadihi atthahi angehi upetam yuttam uttamam uposathasilam. Kusalanti anavajjam. Sukhudrayanti sukhavipakam. #[595] Sada punnam pavaddhatiti sakideva punnam katva "alamettavata"ti aparituttho hutva aparaparam sucaritam purentassa sabbakalam punnam abhivaddhati, @Footnote: 1 Ma. panitadandoti 2 Ma. anupattarupoti rajanam anumattapakatiko @3 Ma. raja pahini tanca 4 Ma. annadhamme

--------------------------------------------------------------------------------------------- page260.

Aparaparam va sucaritam purentassa punnasankhatam punnaphalam uparupari vaddhati paripuretiti attho. #[597] Evam therena vutte raja apayadukkhato utrastacitto ratanattaye punnadhamme ca abhivaddhamanapasado tato patthaya 1- saranani silani ca samadiyanto "ajjeva buddham saranam upemi"tiadimaha. #[601] Tattha etadisoti ediso yathavuttaruPo. Vesaliyam annataro upasakoti vesaliyam anekasahassesu upasakesu annataro upasako hutva. Saddhotiadi kalyanamittasannissayena tassa purimabhavato annadisatam 2- dassetum vuttam. Pubbe hi so assaddho kakkhalo bhikkhunam akkosakarako samghassa ca anupatthako ahosi, idani pana saddho muduko 3- hutva bhikkhusamghanca sakkaccam tada upatthahiti. Tattha karakaroti upakarakari. #[602] Ubhopiti dvepi sulavuto raja ca. Samannaphalani ajjhagunti yatharaham samannaphalani adhigacchimsu. Tayidam yatharaham dassetum "sulavuto aggaphalam aphassayi, phalam kanittham pana ambasakkharo"ti vuttam. Tattha phalam kanitthanti sotapattiphalam sandhayaha. Yam panettha atthato avibhattam, tam suvinneyyameva. Evam ranna petena attana ca vuttamattham ayasma kappitako sattharam vanditum savatthim gato bhagavato arocesi. Sattha tamattham atthuppattim katva sampattaparisaya dhammam desesi, sa desana mahajanassa satthika ahositi. Ambasakkharapetavatthuvannana nitthita. @Footnote: 1 Ma. utthaya 2 Ma. purimasabhavato asadisatam 3 Si. mudukarako


             The Pali Atthakatha in Roman Book 31 page 229-260. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=5073&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=5073&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=121              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=4323              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=4532              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=4532              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]