ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 47 : PALI ROMAN Patisam.A.1 (saddhamma.1)

     [11] Pariggahatthadini ekattimsa vissajjanani ariyamaggakkhanavasena nidditthani.
Ariyamaggasampayutta hi dhamma adito pabhuti uppadanattham pariggayhanate
iti pariggaha, tesam sabhavo pariggahattho. Tesamyeva annamannaparivarabhavena
parivarattho. Bhavanaparipurivasena paripurattho 1-. Tesamyeva samadhivasena ekarammana-
pariggahamapekkhitva ekaggattho. Nanarammanavikkhepabhavamapekkhitva avikkhepattho.
Viriyavasena paggahattho. Samadhivasena udakena nhaniyacunnanam viya avippakinnata
avisarattho. Samadhiyogena alulitatta anavilattho. Avikampitatta aninjanattho.
Ekattupatthanavasenati samadhiyogena ca ekarammane bhusam patitthanavasena ca.
Thitatthoti arammane niccalabhavena patitthitattho. Tassa nibbanarammanassa
@Footnote: 1 Si. paripurittho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

Alambanabhavena arammanattho. Tattheva nikamacarabhavena gocarattho. Nissaranapahanabhavena nibbanassa pahanattho. Kilesapariccagavasena ariyamaggassa pariccagattho. Ubhato vutthanavasena vutthanattho. Nimittapavattehi nivattanavasena nivattanattho. Nibbutatta santattho. Atappakatta uttamatta ca panitattho. Kilesehi vimuttatta, arammane ca adhimuttatta vimuttattho. Asavanam avisayabhavena parisuddhatta anasavatthe. Kilesakantarasamsarakantaratikkamanena taranattho. Sankharanimittabhavena animittattho. Tanhapanidhiabhavena appanihitattho. Atta- sarabhavena sunnatattho. Vimuttirasena ekarasataya, samathavipassananam ekarasataya va ekarasattho. Samathavipassananam annamannam anativattanattho. Tesamyeva yuganaddhattho. Ariyamaggassa sankharato niggamanena niyyanattho. Nibbanasampapanena hetuttho. Nibbanapaccakkhakaranena dassanattho. Adhipatibhavena adhipateyyatthoti. [12] Samathadini cattari vissajjanani samathavipassanavasena nidditthani. Aniccadivasena anu anu passanato anupassanattho. Yuganaddhassa samathavipassana- dvayassa ekarasabhavena anativattanatthoti sikkhadini nava vissajjanani ariya- maggassa adimajjhapariyosanavasena nidditthani. Sikkhitabbatta sikkha. Tassa samadatabbato samadanattho. Sile patitthaya kammatthanavasena gahitassa arammanassa bhavanapavattitthanatta gocarattho. Samathakale vipassanakale va kosajjavasena linassa cittassa dhammavicayaviriyapitisambojjhangabhavanavasena ussapanattho paggahattho. Uddhaccavasena uddhatassa cittassa passaddhisamadhiupekkhasambojjhanga- bhavanavasena sannisidapanattho niggahattho. Ubho visuddhananti ubhato visuddhanam. Linuddhatapakkhato nivaretva visuddhanam cittananti attho. Majjhimabhave thitanam santativasena pavattamananam cittanam vasena bahuvacanam katanti veditabbam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Ussahanasannisidapanesu sabyaparabhavo ajjhupekkhanattho. Samappavattassa cittassa vasena bhavana visesadhigamattho. Ariyamaggapatubhavavasena uttari- pativedhattho. Ariyamaggasiddhacatusaccapativedhavasena saccabhisamayattho. Phalasamapattivasena nirodhe patitthapakattho. Sa hi tamsamangipuggalam nirodhasankhate nibbane patitthapeti. Saddhindriyadini panca vissajjanani indriyatthavasena vuttani. Adhimokkhatthoti adhimuccanattho. Upatthanatthoti arammanam upecca patitthanattho. Dassanatthoti sabhavapekkhanattho. Saddhabaladini panca vissajjanani balatthavasena nidditthani. Akampiyatthena saddhava balanti saddhabalam. Assaddhiyeti assaddhiyena. Assaddhiyanti ca saddhapatipakkhabhuto cittuppado. Akampiyatthoti akampitabbattho, kampetum na sakkati attho. Kosajjeti kusitabhavasankhatena thinamiddhena. Pamadeti satipatipakkhena cittuppadena. Uddhacceti avupasamasankhatena uddhaccena. Avijjayati mohena. Satisambojjhangadini satta vissajjanani bojjhangavasena nidditthani. Bujjhanakassa ango bojjhango. Pasattho sundaro ca bojjhango sambojjhango, satiyeva sambojjhango satisambojjhango. Dhamme vicinatiti dhammavicayo. Pannayetam namam. Pavicayatthoti vicarattho. Pinayatiti piti. Pharanatthoti vissaranattho. Passambhanam passaddhi. Upasamatthoti niddarathattho. Upapattito ikkhatiti upekkha, samam pekkhati apakkhapatitava hutva pekkhatiti attho. Sa idha tatramajjhattupekkha, bojjhangupekkhatipi tassa namam. Samavahitalakkhanatta patisankhanattho. Sammaditthadini attha vissajjanani maggavasena nidditthani. Samma passati, samma va taya passanti, pasattha sundara va ditthiti sammaditthi. Tassa sammaditthiya. Samma sankappeti, samma va tena sankappenti, pasattho sundaro

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

Va sankappoti sammasankapPo. Abhiropanatthoti cittassa arammanaropanattho. Arammanabhiniropanatthotipi patho. Samma vadati, samma va taya vadanti, pasattha va sundara va vacati sammavaca. Micchavacaviratiya etam namam. Pariggahatthoti catubbidhavacisamvarapariggahattho. Samma karoti, samma va tena karonti, pasattham sundaram va kammanti sammakammam, sammakammameva sammakammanto. Micchakammantaviratiya etam namam. Samutthanatthoti tividhakayasamvarasamutthanattho. Sammaajivoti samma ajivati, samma va tena ajivanti, pasattho sundaro va ajivoti sammaajivo. Micchajivaviratiya etam namam. Vodanatthoti parisuddhattho. Samma vayamati, samma va tena vayamanti, pasattho sundaro va vayamoti sammavayamo. Samma sarati, samma va taya saranti, pasattha sundara va satiti sammasati. Samma samadhiyati, samma va tena samadhiyanti, pasattho sundaro va samadhiti sammasamadhi. [13] Indriyadini dasa vissajjanani rasikatva anupubbapatipativasena nidditthani. Adhipateyyatthoti indatthakaranavasena adhipatiattho. Akampiyatthoti patipakkhehi kampetum asakkuneyyattho. Niyyanatthoti lokiyalokuttaranampi patipakkhato niggamanattho. Hetutthoti micchaditthadinam pahanaya sammaditthadayo hetuti va sabbepi sammaditthadayo nibbanasampapakahetuti va hetuttho. Satipatthanesu arammanesu okkhanditva pakkhanditva upatthanato upatthanam, satiyeva upatthanam satipatthanam. Kayavedanacittadhammesu panassa asubhadukkha- niccanattakaragahanavasena subhasukhaniccattasannapahanakiccasadhanavasena ca pavattito catudha bhedo hoti. Etani pubbabhage nanacittesu labbhanti, maggakkhane pana ekayeva sati cattari namani labhati. Sammappadhanesu padahanti etenati padhanam, sobhanam padhanam sammappadhanam, samma va padahanti etenati sammappadhanam, sobhanam va tam kilesavirupattavirahato padhanam ca hitasukhanipphadakattena setthabhavavahanato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

Padhanabhavakaranato va sammappadhanam. Viriyassetam adhivacanam. Uppannanuppannanam anuppannuppannananca akusalakusalanam dhammanam pahananuppattiuppadathitikiccasadhana- vasena pavattito panassa catudha bhedo hoti. Etanipi pubbabhage nanacittesu labbhanti, maggakkhane pana ekameva viriyam cattari namani labhati. Padahanatthoti ussahanattho. Padhanatthotipi patho, soyevattho. Iddhipadananti ettha chandaviriyacittavimamsasu ekeko ijjhatiti iddhi, samijjhati nippajjatiti attho. Ijjhanti va etaya satta iddha vuddha ukkamsagata hontiti iddhi pathamenatthena iddhi eva pado iddhipado, iddhikotthasoti attho. Dutiyenatthena iddhiya padoti iddhipado. Padoti patittha, adhigamupayoti attho. Tena hi yasma uparupari visesasankhatam iddhim pajjanti papunanti, tasma padoti vuccati. Ete chandadayo pubbabhage. Adhipativasena nanacittesu labbhanti, maggakkhane pana saheva labbhanti. Ijjhanatthoti nipphajjanattho patitthanattho. Saccananti catunnam ariyasaccanam. Tathatthoti yathasabhavattho. imani attha vissajjanani lokiyalokuttaramissakani. Payogananti 1- catunnam ariyamaggapayoganam. Patippassaddhatthoti catunnam ariyaphalanam patippassaddhattho. Maggapayogo hi phalakkhane patippassaddho hoti nitthitakiccatta. Maggapayoganam phalodayena patippassaddhabhavo va. Phalanam sacchikiriyatthoti ariyaphalanam paccavekkhanavasena paccakkhakaranattho. Arammanasacchikiriya vutta hoti, phalakkhane patilabhasacchikiriya va. Vitakkadini panca vissajjanani jhanangavasena nidditthani. Vitakkanam vitakko, uhananti vuttam hoti. Vicaranam vicaro, anusancarananti vuttam hoti. Upavicaratthoti anumajjanattho. Abhisandanatthoti temanattho samadhivasena cittassa ekaggattho. @Footnote: 1 Si. yogananti, paliyam pana "magganan"ti dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

Avajjanadini pancadasa vissajjanani pakinnakavasena nidditthani. Pancadvara- manodvaresu bhavangarammanato annarammane cittasantanam namentanam dvinnam cittanam avajjanattho. Vinnanassa vijananattho. Pannaya pajananattho. Sannaya sanjananattho. Samadhissa ekodattho. Dutiyajjhanasmim hi samadhi eko udetiti eko- diti vuccati. Vitakkavicarehi anajjharulhatta aggo settho hutva uppajjatiti attho. Setthopi hi loke ekoti vuccati. Vitakkavicaravirahito va eko asahayo hutva udetitipi vattati. Sabbopi va kusalasamadhi nivaranadinam uddhaccasseva va patipakkhatta tehi anajjharulhoti aggo hutva udetiti va tehi virahitoti asahayo hutva udetiti va ekoditi va yujjati. Abhinnaya natatthoti nataparinnaya sabhavajananattho. Parinnaya tiranatthoti tiranaparinnaya aniccadito upaparikkhanattho. Pahanassa pariccagatthoti pahanaparinnaya patipakkhapajahanattho. Samappavattaya bhavanaya ekarasattho. Phassanatthoti phusanattho vindanattho. Pilabharavahanadina khandhattho. Sunnadina dhatuttho sakasaka- mariyadayatanadina ayatanattho. Paccayehi sangamma katavasena sankhatattho. Tabbiparitena asankhatattho. [14] Cittatthadini pancadasa vissajjanani cittasambandhena nidditthani. Cittatthoti ettha arammanam cintetiti cittam, vijanatiti attho. Yam panettha javanam hoti, tam javanavithivasena attano santanam cinotitipi cittam, yam vipakam hoti, tam kammakilesehi citantipi cittam, sabbampi yathanurupam cittataya cittam, cittakaranataya cittam, yam vattassa paccayo hoti, tam samsaradukkham cinotitipi cittam. Evam arammane cittatadito cittattho. Cittuppadane phaluppadane va nassa antaramatthiti anantaram anantarassa bhavo anantariyam, cittassa anantariyam cittanantariyam, so cittanantariyattho, arahato cuticittam vajjetva yassa kassaci samanantaraniruddhassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

Cittassa anantaracittuppadane samatthabhavo maggacittassa anantaram phaluppadane samatthabhavoti adhippayo. Cittassa vutthanatthoti gotrabhucittassa nimittato, maggacittassa nimittapavattato 1- vutthanattho. Cittassa vivattanatthoti tasseva cittadvayassa yathavuttato vutthitassa nibbane vivattanattho. Cittassa hetutthoti cittassa hetupaccayabhutanam navannam hetunam hetuttho. Cittassa paccayatthoti cittassa vattharammanadinam anekesam paccayanam paccayattho. Cittassa vatthutthoti cittassa vatthubhutanam cakkhusotaghanajivhakayahadayavatthunam vatthuttho. Cittassa bhumatthoti cittassa uppattidesavasena kamavacaradibhumiattho. Cittassa arammanatthoti rupadiarammanattho. Paricitassarammanassa sancaranatthanatthena gocarattho. Upari vuttavinnanacariyavasena cariyattho. Atha va payogasamudacarattho cariyattho. Cittassa gamanabhavepi durasantikarammanaggahanavasena gatattho. Abhiniharatthoti gahitarammanato annarammanamanasikarattham cittassa abhiniharanattho. Cittassa niyyanatthoti maggacittassa vattato niyyanattho. "nekkhammam patiladdhassa kamacchandado cittam nissatam hoti"tiadina 2- nayena cittassa nissaranattho. [15] Ekattadini dvacattalisa vissajjanani ekattasambandhena nidditthani. Ekatteti ekarammanekatte, ekarammaneti attho. Pathamajjhanavasena pakkhandanattho. Dutiyajjhanavasena pasidanattho. Tatiyajjhanavasena santitthanattho. Catutthajjhanavasena muccanattho. Paccavekkhanavasena etam santanti passanattho. Yanikatatthadayo panca samadhissa vasibhavavisesa. Yanikatatthoti yuttayanasadisakatattho. Vatthukatatthoti patitthatthena vatthu viya katattho. Anutthitatthoti paccupatitthitattho. Paricitatthoti samantato citattho. Susamaraddhatthoti sutthu samaraddhattho, sukatatthoti attho. Avajjanasamapajjanaadhitthanavutthanapaccavekkhanavasitavasena va patipatiya @Footnote: 1 Si. nimittapavattito 2 khu.pati. 31/24,191/28,223

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

Panca padani yojetabbani. Kasinadiarammanabhavanaya sikhappattakale citta- cetasikanam pariggahaparivaraparipurattho. Tesamyeva samma samahitatta ekarammane samosaranena samodhanattho. Tesamyeva balappattiya arammanam abhibhavitva patitthana- vasena adhitthanattho. Samathassa vipassanaya va adito, adarena va sevanavasena asevanattho. Vaddhanavasena bhavanattho. Punappunam karanavasena bahulikammattho. Bahulikatassa sutthu samutthitavasena susamuggatattho. Susamuggatassa paccanikehi sutthu vimuttivasena arammane ca sutthu adhimuttivasena suvimuttattho. Bujjhanatthadini cattari padani bojjhangavasena vuttani. Sotapattimagga- bojjhanganam bujjhanattho. Sakadagamimaggabojjhanganam anubujjhanattho. Anagamimaggabojjhanganam patibujjhanattho. Arahattamaggabojjhanganam sambujjhanattho. Vipassanabojjhanganam va bujjhanattho. Dassanamaggabojjhanganam anubujjhanattho. Bhavanamaggabojjhanganam patibujjhanattho. Phalabojjhanganam sambujjhanattho. Yatha- vuttanayeneva bojjhanganam tassa tassa puggalassa bodhanadikaranena bodhanatthadayo cattaro attha veditabba. Yathavuttanamyeva bojjhanganam bujjhanatthena "bodho"ti laddhanamassa puggalassa pakkhe bhavatta bodhipakkhiya nama. Tesam yathavuttanamyeva bodhipakkhiyatthadayo cattaro attha veditabba. Vipassanapannavasena jotanattho. Kamato catumaggapannavasena ujjotananujjotanapatijjotanasanjotanattho. Kamato catumaggapannavasena va jotanatthadayo, phalapannavasena sanjotanattho veditabbo. [16] Patapanatthadini 1- attharasa vissajjanani ariyamaggavasena nidditthani. Ariyamaggo hi yassuppajjati, tam patapeti pabhaveti virocapetiti patano, tassa patapanattho. Tasseva atipabhassarabhavena sayam virocanattho. Kilesanam visosanena santapanattho. Amalanibbanarammanatta amalattho. Sampayuttamalabhavena vimalattho. @Footnote: 1 Si. pakasanatthadini

--------------------------------------------------------------------------------------------- page111.

Arammanakaranamalabhavena nimmalattho. Atha va sotapattimaggassa amalattho. Sakadagamianagamimagganam vimalattho. Arahattamaggassa nimmalattho. Atha va savakamaggassa amalattho. Paccekabuddhamaggassa vimalattho. Sammasambuddhamaggassa nimmalattho. Kilesavisamabhavena samattho. "samma manabhisamaya"tiadisu 1- viya kilesappahanatthena samayattho. Vikkhambhanatadangasamucchedapatippassaddhinissaranasankhatesu pancasu vivekesu samucchedavivekatta vivekattho, vinabhavattho. Nissaranaviveke nibbane caranato vivekacariyattho. Pancasu viragesu samucchedaviragatta viragattho, virajjanattho. Nissaranavirage nibbane caranato viragacariyattho. Pancasu nirodhesu samucchedanirodhatta nirodhattho. Dukkhanirodhe nibbane caranato nirodhacariyattho. Pariccagapakkhandanavossaggatta vossaggattho. Ariyamaggo hi samucchedavasena kilesappahanato pariccagavossaggo, arammanakaranavasena nibbana- pakkhandanavossaggo pakkhandanavossaggo ca. Vipassana pana tadangavasena kilesap- pahanato pariccagavossaggo, tanninnabhavena nibbanapakkhandanato pakkhandana- vossaggo, na so idha adhippeto. Vossaggabhavena caranato vossaggacariyattho. Pancasu vimuttisu samucchedavimuttatta vimuttattho. Nissaranavimuttiyam caranato vimutticariyattho. Chandaviriyacittavimamsasankhatesu catusu iddhipadesu ekekaiddhipadavasena dasa dasa katva caturiddhipadavasena chandatthadini cattalisa vissajjanani nidditthani. Kattukammayatattho chandattho. Chandam sisam katva bhavanarambhakale mulattho. Sahajatanam patitthabhavena padattho. Padatthoti va patho. Iddhipadatta adhipati- bhavane padhanattho. Payogakale ijjhanattho. Saddhasampayogena adhimokkhattho. Viriyasampayogena paggahattho. Satisampayogena upatthanattho. Samadhisampayogena @Footnote: 1 Ma.mu. 12/28/16, an.tika. 20/33, an.pancaka. 22/200/274 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page112.

Avikkhepattho. Pannasampayogena dassanattho. Paggahattho viriyattho. Viriyam sisam katva bhavanarambhakale mulattho. Sayam viriyatta paggahattho. Cintanatthadiko cittattho. Cittam sisam katva bhavanarambhakale mulattho. Upaparikkhanattho vimamsattho. Vimamsam sisam katva bhavanarambhakale mulattho. Sayam vimamsatta dassanattho. [17] Dukkhassa pilanatthotiadini solasa vissajjanani saccanam tathalakkhana- vasena nidditthani. Dukkhadassaneneva pilanattho. Dukkhayuhanasamudayadassanena sankhatattho. Sabbakilesasantapaharasusitalamaggadassanena santapattho. Aviparinamadhamma- nirodhadassanena viparinamattho. Samudayadassaneneva ayuhanattho. Samudayayuhita- dukkhadassanena nidanattho. Visannogabhutanirodhadassanena sannogattho. Niyyanabhuta- maggadassanena palibodhattho. Nirodhadassaneneva nissaranattho. Avivekabhutasamudaya- dassanena vivekattho. Sankhatabhutamaggadassanena asankhatattho. Visabhutadassanena amatattho. Maggadassanena niyyanattho. Nibbanapattiya ahetubhutasamudayadassanena hetuttho. Sududdasanirodhadassanena dassanattho. Kapanajanasadisadukkhadassanena ularakusalasadiso adhipateyyattho patubhavatiti. Evam tamtamsaccadassanena tadannasaccadassanena ca ekekassa saccassa cattaro cattaro lakkhanattha vutta. Tathatthadini dvadasa vissajjanani sabbadhammasangahakadvadasapadavasena nidditthani. Tathatthoti yathasabhavattho. Anattatthoti attavirahitattho. Saccatthoti avisamvadanattho. Pativedhatthoti pativijjhitabbattho. Abhijananatthoti abhijatitabbattho. Parijananatthoti natatiranaparinnaya parijanitabbattho. Dhammatthoti sabhava- dharanadiattho. Dhatutthoti sunnadiattho. Natatthoti janitum sakkuneyyattho. Sacchikiriyatthoti sacchikatabbattho. Phassanatthoti nanena phusitabbattho. Abhisamayatthoti paccavekkhanananena abhisammagantabbattho, nanena patilabhitabbattho va. Patilabhopi hi "atthabhisamaya dhiro"tiadisu 1- viya abhisamayoti vuctati. @Footnote: 1 sam.sa. 15/129/106

--------------------------------------------------------------------------------------------- page113.

[18] Nekkhammadini satta vissajjanani upacarajjhanavasena nidditthani. Nekkhammanti kamacchandassa patipakkho alobho. Alokasannati thinamiddhassa patipakkhe alokanimitte sanna. Avikkhepoti uddhaccassa patipakkho samadhi. Dhammavavatthananti vicikicchaya patipakkham nanam. Nananti avijjaya patipakkham nanam. Pamojjanti aratipatipakkha piti. Pathamajjhanadini attha vissajjanani ruparupasamapattivasena nidditthani. Hettha pana rupasamapattianantaram rupajjhanasambandhena cattaro brahmavihara niddittha. Aniccanupassanadini lokuttaramaggassa pubbabhage attharasamahavipassanavasena nidditthani. Hettha pana rupadihi yojanupaga satta anupassana eva vutta, idha pana sabbapi vutta. Kalapasammasanaudayabbayanupassana kasma na vuttati ce? tasam dvinnam vasena aniccanupassanadinam sijjhanato imasu vuttasu ta dvepi vuttava honti, aniccanupassanadihi va vina tasam dvinnam appavattito imasu vuttasu ta dvepi vuttava honti. Khayanupassanati paccuppannanam rupakkhandhadinam bhangadassananananca tamtamkhandhabhangadassananantaram tadarammana- cittacetasikabhangadassananananca. Vayanupassanati paccuppannanam khandhanam bhangadassananantaram tadadvayeneva atitanagatakhandhanam bhangadassanananam. Viparinamanupassanati tasmim bhangasankhate nirodhe adhimuttatta atha sabbepi atita nagatapaccuppanna khandha viparinamavantoti sabbesam viparinamadassanananam. Animittanupassanati evam sabbasankharanam viparinamam disva aniccato vipassantassa aniccanupassanava niccanimittapajahanavasena niccanimittabhava animittanupassana nama hoti. Appanihitanupassanati aniccanupassananantaram pavatta dukkhanupassanava sukhapatthanapajahanavasena panidhiabhava appanihitanupassana nama hoti. Sunnatanupassanati dukkhanupassananantaram pavatta anattanupassanava

--------------------------------------------------------------------------------------------- page114.

Attabhinivesappajahanavasena attasunnatadassanato sunnatanupassana nama hoti. Adhipannadhammavipassanati evam sankharanam bhangam passitva passitva aniccadito vipassantassa sankharava bhijjanti, sankharanam maranam na anno koci atthiti bhangavasena sunnatam gahetva pavatta vipassana. Sa hi adhipanna ca dhammesu ca vipassanati katva adhipannadhammavipassanati vuccati. Yathabhutananadassananti bhangam disva disva "sabhaya sankhara"ti pavattam bhayatupatthanananam. Adinavanupassanati bhayatupatthanavasena uppannam sabbabhavadisu adinavadassanananam. "ya ca bhayatupatthane panna yanca adinave nanam ya ca nibbida, ime dhamma ekattha, byanjanameva nanan"ti 1- vacanato bhayatupatthanadinavanupassanasu vuttasu nibbidanupassana idhapi vuttava hoti. Adito catuttham katva vuttatta pana idha na vutta. Patisankhanupassanati muncitukamyatananavasena uppannam muncanassa upayakaranam patisankhanupassanasannitam aniccadukkhanattanupassanananam. "ya ca muncitukamyata ya ca patisankhanupassana ya ca sankharupekkha, ime dhamma ekattha, byanjanameva nanan"ti 1- vacanato patisankhanupassanaya vuttaya muncitukamyatasankharupekkhananani vuttaneva honti. Vivattananupassanati anulomananavasena uppannam gotrabhunanam. Anulomananena gotrabhunanassa sijjhanato gotrabhunane vutte anulomananam vuttameva hoti. Evam hi attharasannam mahavipassananam patipati vuccamana paliya sameti. Vuttam hi indriyakathaya:- "pubbabhage pancahi indriyehi pathamajjhanavasena pancindriyani nissatani honti, pathame jhane pancahindriyehi dutiyajjhanavasena pancaindriyani nissatani hontiti 2- @Footnote: 1 khu.pati. 31/227/281 2 khu.pati. 31/191/223

--------------------------------------------------------------------------------------------- page115.

Adina nayena yava arahattaphala uttaruttaripatipatiya indriyani vuttani. Tasma attharasa mahavipassana yathavuttakkamena paliya yujjanti. Visuddhimagge pana:- "khayanupassanati ghanavinibbhogam katva aniccam khayatthenati evam khayam passato nanam. 1- Viparinamanupassanati rupasattakaarupasattakadivasena tam tam paricchedam atikkamma annatha pavattidassanam. Uppannassa va jaraya maranena ca dvihakarehi viparinamadassanam. Yathabhutananadassananti sappaccayanamarupapariggaho"ti vuttam. Tam taya paliya viruddham viya dissati. Vivattananupassanati sankharupekkha ceva anulomam cati vuttam. Tam ca paliya viruddham viya dissati. Cariyakathayam hi:- "aniccanupassanatthaya avajjanakiriyabyakata vinnanacariya. Aniccanupassana nanacariya .pe. Patisankhanupassanatthaya avajjanakiriyabyakata vinnanacariya. Patisankhanupassana nanacariya"ti 2- yassa yassa nanassa visum visum avajjanam labbhati, tassa tassa visum visum avajjanam vuttam. Vivattananupassanaya pana avajjanam avattava "vivattananupassana nanacariya"ti vuttam. Yadi sankharupekkhanulomananani vivattananupassana nama siyum, tadavajjanasambhava tadatthaya ca avajjanam vadeyya, na ca tadatthaya avajjanam vuttam. Gotrabhunanassa pana visum avajjanam natthi anulomavajjanavithiyamyeva uppattito. Tasma vivattananupassanatthaya avajjanassa avuttatta gotrabhunanameva vivattananupassana"ti yujjati. @Footnote: 1 visuddhi. 3/351 (sya) 2 khu.pati. 31/71/86

--------------------------------------------------------------------------------------------- page116.

[19] Sotapattimaggadini attha vissajjanani lokuttaramaggaphalavasena nidditthani. Maggasotassa 1- apajjanam sotapatti, sotapatti eva maggo sotapattimaggo. Sotapattiya phalam sotapattiphalam, samapajjiyatiti samapatti, sotapattiphalameva samapatti sotapattiphalasamapatti. Patisandhivasena sakimyeva imam lokam agacchatiti sakadagami, tassa maggo sakadagamimaggo. Sakadagamissa phalam sakadagamiphalam. Patisandhivaseneva kamabhavam na agacchatiti anagami, tassa maggo anagamimaggo. Anagamissa phalam anagamiphalam. Kilesehi arakatta, kilesarinam hatatta, samsaracakkassa aranam hatatta, papakarane rahabhava, paccayadinam arahatta araham, arahato bhavo arahattam. Kim tam? arahattaphalam. Arahattaya maggo arahattamaggo. Arahattameva phalam arahattaphalam. "adhimokkhatthena saddhindriyan"tiadini "tathatthena sacca"ti pariyantani tettimsa vissajjanani nidditthani. Hettha "saddhindriyassa adhimokkhattho"ti- adihi tettimsaya vissajjanehi samanani. Kevalam hi tattha dhammehi attha niddittha, idha atthehi dhamma nidditthati ayam viseso. "avikkhepatthena samatho"tiadinanca catunnam vissajjananam hettha "samathassa avikkhepattho"tiadinam catunnam vissajjananam viseso vuttanayeneva veditabbo. Samvaratthenatiadini attha vissajjanani siladibalapariyosanadhammavasena nidditthani. Silavisuddhiti suparisuddhapatimokkhasamvaradicatubbidham silam dussilyamalavisodhanato. Cittavisuddhiti saupacara attha samapattiyo. Cittasisena hettha samadhi vutto. So cittamalavisodhanato cittavisuddhi. Ditthivisuddhiti namarupanam yathasabhavadassanam sattaditthimalavisodhanato ditthivisuddhi. Muttatthenati tadangavasena upakkilesato vimuttatthena arammane ca adhimuttatthena. Vimokkhoti tadangavimokkho. @Footnote: 1 cha.Ma. sotassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page117.

Pativedhanatthena vijjati pubbenivasanussatinanam purimabhavappativedhatthena vijja, dibbacakkhunanam sattanam cutupapatapativedhatthena vijja, asavanam khaye nanam saccapativedhatthena vijja. Pativedhatthenati jananatthena. Pariccagatthena vimuttiti yam yam pariccattam, tato tato vimuttatta phalavimutti. Samucchedatthena khaye nananti kilesasamucchindanatthena kilesakkhayakare ariyamagge nanam. Patippassaddhatthena anuppade nananti maggakiccasankhatam payogapatippassaddhatta patisandhivasena anuppadabhute tamtammaggavajjhakilesanam anuppadapariyosane uppanne ariyaphale nanam. [20] Chando mulatthenatiadini nava vissajjanani arimaggassa adimajjha- pariyosanavasena nidditthani. Chando mulatthenati kusalanam dhammanam kattukamyata chando patipattiya ca nipphattiya ca mulatta mulatthena. Manasikaro samutthanatthenati yonisomanasikaro sabbakusaladhamme samutthapetiti samutthanatthena. Passo samodhanatthenati yasma visesena tanhaya vedana padhanakaranam, tanha ca pahiyamana visesena vedanaya parinnataya pahiyati, tassa ca vedanaya phassova padhanakaranam, tasmim parinnate vedana parinnata hoti, tasma sattasu abhinneyyavatthusu phasso pathamam vutto. So ca tikasannipatasankhatassa attano karanassa vasena paveditatta "tikasannipatapaccupatthano"ti vuttatta samodhanatthena abhinneyyo. Keci pana "nanaphasso phasso"ti vadanti. Yasma pana vedana cittacetasike attano vane vattapayamana tattha samosarati pavisati, cittasantanameva va pavisati, tasma samosaranatthena abhinneyyati vutta. Keci pana "sabbanipi parinneyyani vedanasu samosaranti, vedanasu parinnatasu sabbam tanhavatthum parinnatam hoti. Tam kissa hetu? vedana paccaya hi sabbapi tanha. Tasma vedana samosaranatthena abhinneyya"ti vadanti. Yasma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page118.

Sabbagopanasinam abandhanato kutagarakannika viya cittacetasikanam sampindanato samadhi kusalanam dhammanam pamukho hoti jetthako, tasma samadhi pamukhatthenati vuttam. Pamukhatthenatipi patho. Yasma samathavipassanam bhaventassa arammanupatthana- dhipati hoti sati, satiya upatthite arammane sabbepi kusala dhamma sakam kiccam sadhenti, tasma sati adhipateyyatthenati vuttam. Panna taduttaratthenati ariyamaggapanna tesam kusalanam dhammanam uttaratthena setthatthena abhinneyya. Atha va tato kilesehi, samsaravattato va uttarati samatikkamatiti taduttara, tassa attho taduttarattho. Tena taduttaratthena. Tatuttaratthenatipi patho, tato uttaratthenati attho. Vimutti saratthenati phalavimutti aparihanivasena thiratta saro, tam atikkamitva annassa pariyesitabbassa abhavatopi saro. Sa vimutti tena saratthena abhinneyya. Amatogadham nibbananti natthi etassa maranasankhatam matanti amatam, kilesavisapatipakkhatta agadantipi amatam, sacchikiriyaya sattanam patittha bhutanti ogadham, samsaradukkhasantibhutatta nibbutanti nibbanam, natthettha tanhasanakhatam vanantipi nibbanam. Tam sasanassa nitthabhutatta. Pariyosanatthena abhinneyyam. Evam imasmim abhinneyyaniddese sattasahassani sattasatani cattalisanca vissajjanani honti. Idani tesam eva nidditthanam dhammanam "ye ye dhamma abhinnata te te dhamma nata honti"ti nigamanam karoti, tassa abhimukham katva nata hontiti adhippayo. Tam natatthena nananti tesam vuttappakaranam dhammanam jananatthena nanam. Pajananatthena pannati pakarato jananatthena panna. Tena vuccatitiadito pucchitapuccha nigametva dassita. Tena karanena "ime dhamma abhinneyyati sotavadhanam, tam pajanana panna sutamaye nanan"ti vuccatiti atthoti. Saddhammappakasiniya patisambhidamaggatthakathaya abhinneyyaniddesavannana nitthita.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 47 page 103-118. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=2304&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=2304&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=30              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=305              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=406              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=406              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]