ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 48 : PALI ROMAN Patisam.A.2 (saddhamma.2)

                         2. Iddhikathavannana
     [9] Idani pannakathaya anantaram pannanubhavam dassentena kathitaya
iddhikathaya apubbatthanuvannana. Tattha pucchasu tava ka idadhiti sabhavapuccha.
Kati iddhiyoti pabhedapuccha. Kati bhumiyoti sambharapuccha. Kati padati
patitthapuccha. Kati padaniti asannakaranapuccha. Kati mulaniti adikaranapuccha.
Vissajjanesu ijjhanatthena iddhiti nipphattiatthena patilabhatthena cati attho. Yam
hi nipphajjati patilabbhati ca, tam ijjhatiti vuccati. Yathaha "kamam kamayamanassa,
tassa ce tam samijjhati"ti 1-. "nekkhammam ijjhatiti iddhi, kamacchandam patiharatiti
patihariyan"tiadi. 2- Aparo nayo:- ijjhanatthena iddhi, upayasampadayetam adhivacanam.
Upayasampada hi ijjhati adhippetaphalappasavanato. Yathaha "ayam kho citto gahapati
silava kalyanadhammo, sace panidahissati `anagatamaddhanam raja assam cakkavatti'ti.
Ijjhassati hi silavato cetopanidhi visuddhatta"ti. 3-  Aparo nayo:- etaya
satta ijjhatiti iddhi. Ijjhantiti iddha vuddha ukkamsagata hontiti vuttam
hoti.
@Footnote: 1 khu.su. 25/773/486  2 khu.pati. 31/31/437  3 sam.sala. 18/584/373

--------------------------------------------------------------------------------------------- page309.

Dasasu iddhisu adhitthanavasena nipphannatta adhitthana iddhi. Pakativannavijahanakaravasena pavattatta vikubbana iddhi. Sarirabbhantare annassa manomayassa sarirassa nipphattivasena pavattatta manomaya iddhi. Nanappavattito pubbe va paccha va tamkhane va nananubhavanibbatto viseso nanavipphara iddhi. Samadhito pubbe va paccha tamkhane va samathanubhavanibbatto viseso samadhivipphara iddhi. Cetovasippattanam ariyanamyeva sambhavato ariya iddhi. Kammavipakavasena jato viseso kammavipakaja iddhi. Pubbe katapunnassa jato viseso punnavato iddhi. Vijjaya jato viseso vijjamaya iddhi. Tena tena sammapayogena tassa tassa kammassa 1- ijjhanam tattha tattha sammapayogappaccaya ijjhanatthena iddhi. Iddhiya catasso bhumiyoti avisesetva vuttepi yathalabhavasena adhitthanavikubbanamanomayiddhiya eva bhumiyo, na sesanam. Vivekaja bhumiti vivekato va viveke va jata vivekaja bhumi. Pitisukhabhumiti pitisukhayutta bhumi. Upekkhasukhabhumiti tatramajjhattupekkhaya ca sukhena ca yutta bhumi. Adukkhamasukhabhumiti adukkhamasukhavedanayutta bhumi. Tesu pathamadutiyani jhanani pitipharanata, tini jhanani sukhapharanata, catutthajjhanam cetopharanata. Ettha ca purimani tini jhanani yasma pitipharanena ca sukhapharanena ca sukhasannanca lahusannanca okkamitva lahumudukammannakayo hutva iddhim papunati, 2- tasma imina pariyayena iddhilabhaya samvattanato sambharabhumiyoti veditabbani. Catutthajjhanam pana iddhilabhaya pakatibhumiyeva. Iddhilabhayati attano santane patubhavavasena iddhinam labhaya. Iddhipatilabhayati parihinanam va iddhinam viriyarambhavasena puna labhaya, upasaggavasena va padam vaddhitam. Iddhivikubbanatayati 3- iddhiya vividhakaranabhavaya. Iddhivisavitayati vividham visesam savati janeti pavattetiti visavi, vividham 4- savanam va assa atthiti visavi, tassa @Footnote: 1 Si. dhammassa 2 i. lahumudikammannatayo hutva iddhi papunanti 3 i. @iddhivikubbanayati 4 Ma. vividha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page310.

Bhavo visavita. Tassa visavitaya, iddhiya vividhavisesapavattanabhavayati attho. Iddhivasibhavayati iddhiya issarabhavaya. Iddhivesarajjayati iddhivisaradabhavaya. Iddhipada nanakathayam vuttattha. Chandam ce bhikkhu nissayati yadi bhikkhu chandam nissaya chandam adhipatim karitva. Labhati samadhinti samadhim patilabhati nibbatteti. Sesesupi eseva nayo. Tattha chandaviriyacittavimamsa cattari padani, tamsampayutta cattaro samadhi cattari padaniti evam attha padani, yasma pana iddhimuppadetukamatachando samadhina ekato niyuttova iddhilabhaya samvattati, tatha viriyadayo, tasma imani attha padani vuttaniti veditabbani. Yam tam bhagavata abhinna uppadetukamassa yogino kattabbayogavidhim dassentena "so evam samahite citte parisuddhe pariyodate anangane vigatupakkilese mudubhute kammaniye thite anenjappatte"ti cittassa anenjam 1- vuttam. Tam thero solasadha dassento solasa mulanitiadimaha. Tattha anonatanti kosajjavasena anonatam, asallinanti attho. Anunnatanti uddhaccavasena uddham na arulham, anuddhatanti attho. Anabhinatanti lobhavasena na abhinatam, anallinanti attho. Abhikamataya natam abhinatanti, idam tadisam na hotiti vuttam hoti. Rageti 2- sankharavatthukena lobhena. Anapanatanti dosavasena na apanatam, na ghattananti attho. "natam nati"ti atthato ekam. Apagatanatanti apanatam, idam tadisam na hotiti vuttam hoti. Anissitanti anattato ditthatta ditthivasena "atta"ti va "attaniyan"ti va kinci na nissitam. Appatibaddhanti paccupakarasavasena nappatibaddham. Chandarageti 3- sattavatthukena lobhena. Vippamuttanti 4- vikkhambhanavimuttivasena kamaragato vippamuttam. Atha va @Footnote: 1 vi.mahavi. 1/12/5, di.Si. 9/234/77 2 Si. ragena 3 Si. chandaragenati 4 Si. @vimuttanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page311.

Pancavimuttivasena kamaragato vippamuttam. Atha va pancavimuttivasena tato tato patipakkhato vippamuttam. Idam puthujjanasekhasekhanampi abhinnaya uppadanato nirodhasamapattinane "solasahi nanacariyahi"ti 1- vuttanayena ukkatthaparicchedena vuttam, yathalabhavasena pana gahetabbam. Kamarageti methunaragena. Visannuttanti vikkhambhanato sesakilesehi visamyuttam, ukkatthanayena 2- samucchedato va vippayuttam. Kileseti sesakilesena. Vimariyadikatanti 3- vikkhambhitabbamariyadavasena vigatakilesamariyadam katam, tena tena maggena pahatabbamariyadavasena va vigatakilesamariyadam katam. Kilesamariyadeti tena tena pahinena kilesamariyadena. Lingavipallaso cettha datthabbo. Ekattagatanti 4- ekarammanagatam. Nanattakilesehiti nanarammane pavattamanehi kilesehi. Idam arammanamapekkhitva vuttam, "anonatan"tiadi pana kilese eva apekkhitva. Obhasagatanti pannaya visadappavattivasena pannobhasam gatam. Avijjandhakareti balavaavijjaya. Catasso bhumiyo solasa ca mulani iddhiya pubbabhagavasena vuttani, cattaro ca pada attha ca padani pubbabhagavasena ca sampayogavasena ca vuttaniti. [10] Evam iddhiya bhumipadapadamulabhute dhamme dassetva idani ta iddhiyo dassento katama adhitthana iddhitiadimaha. Tattha uddesapadanam attho iddhividhanananiddese vuttoyeva. Idha bhikkhuti imasmim sasane bhikkhu. Tena sabbapakaravasena iddhividhakarakassa annattha abhavam dipeti. Imesam dvinnam padanam niddeso hettha vuttattho. Teneva ca iddhiya bhumipadapadamulabhutehi dhammehi samannagato visuddhimagge 5- vuttehi cuddasahi pannarasahi va akarehi paridamitacittatta ca chandadiekekadhipatisamapajjanavasena avajjanadivasibhavavasena ca @Footnote: 1 khu.pati. 31/84/103 2 Si. ukkatthavasena @3 i. vimariyadakitanti 4 ka. ekaggatanti 5 visuddhi. 2/200 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page312.

Mudukammannakatacittata ca vutta hoti. Balavapubbayogasampanno pubbayogasampattiya arahattapatilabheneva patiladdhabhinnadiguno bhikkhu bhumiadihi dhammehi samannagato hotiti katva sopi vuttova hoti. Bahukam 1- avajjatiti pathavikasinarammanam abhinnapadakam catutthajjhanam samapajjitva vutthaya sace satam icchati, "satam homi, satam homi"ti parikammakaranavasena avajjati. Avajjitva nanena adhitthatiti evam parikammam katva abhinnananena adhitthati. Ettha parikammam katva puna padakajjhanasamapajjanam na vuttam. Kincapi na vuttam, atha kho atthakathayam 2- "avajjatiti parikammavaseneva vuttam, avajjitva nanena adhitthatiti abhinnananavasena vuttam, tasma bahukam avajjati, tato tesam parikammacittanam avasane samapajjati, samapattito vutthahitva puna `bahuko homi'ti avajjitva tato param pavattanam tinnam catunnam va pubbabhagacittanam anantara uppannena sannitthapanavasena adhitthananti laddhanamena ekeneva abhinnananena adhitthatiti evamettha attho. Datthabbo"ti vuttatta evameva datthabbam. Yatha "bhunjitva sayati"ti vutte paniyam apivitva hatthadhovanadini akatva bhuttanantarameva sayatiti attho na hotiti antara santesupi annesu kiccesu "bhutva sayati"ti vuccati, evamidhapiti datthabbam. Pathamam padakajjhanasamapajjanampi hi paliyam avuttamevati. Tena pana adhitthanananena saheva satam hoti. Sahassepi satasahassepi eseva nayo. Sace evam na ijjhati, puna parikammam katva dutiyampi samapajjitva vutthaya adhitthatabbam. Samyuttatthakathaya 3- hi "ekavaram dvivaram samapajjitum vattati"ti vuttam. Tattha padakajjhanacittam nimittarammanam, parikammacittani satarammanani va sahassarammanani va. Tani ca kho vannavasena, na pannattivasena. Adhitthananacittampi tatheva satarammanam va sahassarammanam va tam pubbe vuttaappanacittamiva gotrabhuanantaram evameva uppajjati rupavacaracatutthajjhanikam. @Footnote: 1 i. bahulam 2 visuddhi. 2/219 (sya) 3 mahaatthakatham sandhaya vuttam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page313.

Yathayasma culapanthako ekopi hutva bahudha hotiti bahudhabhavassa kayasakkhidassanattham vuttam. Vattamanavacanam panettha therassa tathakaranapakatikatta tassa dharamanakalatta ca katanti veditabbam. Eko hotiti varepi eseva nayo. Tatridam 1- vatthu:- te dve bhataro kira thera panthe jatatta "panthaka"ti namam labhimsu. Tesu jettho mahapanthako pabbajitva saha patisambhidahi arahattam papuni. So araha hutva culapanthakam pabbajetva:- "padumam yatha kokanadam sugandham pato siya phullamavitagandham angirasam passa virocamanam tapantamadiccamivantalakkhe"ti 2- imam gatham adasi. So tam catuhi masehi pagunam katum nasakkhi. Atha nam thero "abhabbo tvam imasmim sasane, nikkhama ito"ti aha. Tasminca kale thero bhattuddesako hoti. Jivako komarabhacco bahum malagandhavilepanam adaya attano ambavanam gantva sattharam pujetva dhammam sutva dasabalam vanditva theram upasankamitva "sve bhante buddhappamukhani panca bhikkhusatani adaya amhakam nivesane bhikkham ganhatha"ti aha. Theropi "thapetva culapanthakam sesanam adhivasemi"ti aha. Tam sutva culapanthako bhiyyoso mattaya domanassappatto hutva punadivase patova vihara nikkhamitva sasane sapekkhataya viharadvarakotthake rodamano atthasi. Bhagava tassa upanissayam disva tam upasankamitva "kasma rodasi"ti aha. So tam pavattim acikkhi. Bhagava "na sajjhayam katum asakkonto mama sasane abhabbo nama hoti, ma soci panthaka"ti cakkacittatalena 3- panina tassa sisam @Footnote: 1 visuddhi. 2/220, an.A. 1/189 @2 sam.sa. 15/123/97, an.pancaka. 22/195/266 (sya) 3 Si. cakkantitatalena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page314.

Paramasitva tam bahayam gahetva viharam pavisitva 1- gandhakutipamukhe nisidapetva iddhiya abhisankhatam parisuddham pilotikakhandam "imam pilotikam `rajoharanam rajoharanan'ti hatthena parimajjanto nisida panthaka"ti vatva tassa pilotikakhandam datva kale arocite bhikkhusamghaparivuto jivakassa geham gantva pannattasane nisidi. Tassa tam pilotikakhandam tathaparimajjantassa kilittham hutva kamena kalavannam ahosi. So "idam parisuddham pilotikakhandam, natthettha doso, attabhavam nissaya panayam doso"ti sannam patilabhitva pancasu khandhesu nanam otaretva vipassanam vaddhesi. Athassa bhagava obhasam vissajjetva purato nisanno viya pannayamanarupo hutva ima obhasagatha abhasi:- "rago rajo na ca pana renu vuccati ragassetam adhivacanam rajoti etam rajam vippajahitva 2- bhikkhavo viharanti te vigatarajassa sasane. Doso rajo .pe. Sasane. 3- Moho rajo .pe. Sasane. Adhicetaso appamajjato munino monapathesu sikkhato soka na bhavanti tadino upasantassa sada satimato"ti 4- @Footnote: 1 i. pavesetva 2 Ma. vippajahitvana @3 khu.maha. 29/980/624 (sya) 4 khu.u. 25/37/152

--------------------------------------------------------------------------------------------- page315.

Gathapariyosane thero saha patisambhidahi arahattam papuni. So manomayajjhanalabhi hutva eko hutva bahudha, bahudha hutva eko bhavitum samattho ahosi. Arahattamaggenevassa tini pitakani cha ca abhinna agamimsu. Jivako kho dasabalassa dakkhinodakam upanamesi. Sattha pattam hatthena pidahitva "kim bhante"ti puttho "vihare eko bhikkhu atthi jivaka"ti aha. So purisam pesesi "gaccha ayyam gahetva sigham ehi"ti. Culapanthakatthero tassa purisassa pure agamanayeva bhataram attano pattavisesam napetukamo bhikkhusahassam nimminitva ekampi ekena asadisam, ekassapi ca civaravicaranadisamanakakammam 1- annena asadisam akasi. Puriso gantva vihare bahu bhikkhu disva paccagantva "bahu bhante vihare bhikkhu, pakkositabbam ayyam na passami"ti jivakassa kathesi. Jivako sattharam pucchitva tassa namam vatva puna tam pesesi. So gantva "culapanthako nama kataro bhante"ti pucchi. "aham culapanthako, aham culapanthako"ti sakimyeva mukhasahassam kathesi. So puna gantva "sabbepi kira culapanthaka, aham pakkositabbam na janami"ti aha. Jivako patividdhasaccataya "iddhima bhikkhu"ti nayato annasi. Bhagava aha "gaccha, yam pathamam passasi, tam civarakanne gahetva `sattha tam amanteti'ti vatva anehi"ti. So gantva tatha akasi. Tavadeva sabbepi nimmita antaradhayimsu. Thero tam uyyojetva mukhadhovanadisarirakiccam nitthapetva pathamataram gantva pannattasane nisidi. Tasmim khane sattha dakkhinodakam ganhitva bhattakiccam katva culapanthakattherenava bhattanumodanam dhammakatham kathapesi. Thero dighamajjhimagamappamanam dhammakatham kathesiti. Anne bhikkhu adhitthanena manomayam kayam abhinimminitva tayo va cattaro va abhinimminanti, bahuke ekasadiseyeva ca katva nimminanti ekavidhameva kammam @Footnote: 1 i. civaravicaranadisasanakammam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page316.

Kurumane. Culapanthakatthero pana ekavajjaneneva bhikkhusahassam mapesi. Dvepi jane na ekasadise akasi, na ekavidham kammam kurumane. Tasma manomayam kayam abhinimminantanam aggo nama jato. Anne pana bahu aniyametva nimmita iddhimata sadisa honti. Thananisajjadisu ca bhasitatunhibhavadisu ca yam yam iddhima karoti, tam tadeva karonti. Sace pana nanavannam katukamo 1- hoti keci pathamavaye keci majjhimavaye keci pacchimavaye, tatha dighakese upaddhamunde munde missakakese upaddharattacivare pandukacivare padabhanadhammakathasarabhannapanhapucchanapanhavisajjana- rajanapacanacivarasibbanadhovanadini karonte aparepi va nanappakarake katukamo hoti, te padakajjhanato vutthaya "ettaka bhikkhu pathamavaya hontu"tiadina nayena parikammam katva puna samapajjitva vutthaya adhitthatabbam, adhitthanacittena saddhim icchiticchitappakarayeva hontiti. Eseva nayo bahudhapi hutva eko hotitiadisu. Ayam pana viseso:- pakatiya bahukoti nimmitakalabbhantare nimmitapakatiya bahuko. Imina ca bhikkhuna evam bahubhavam nimminitva puna "ekova hutva cankamissami, sajjhayam karissami, panham pucchissami"ti cintetva va, "ayam viharo appabhikkhuko, sace keci agamissanti `kuto ime 2- ettaka ekasadisa bhikkhu, addha therassa esa anubhavo'ti 3- mam janissanti"ti appicchataya va antarava "eko homi"ti icchantena padakajjhanam samapajjitva vutthaya "eko homi"ti parikammam katva puna samapajjitva vutthaya "eko homi"ti adhitthatabbam. Adhitthanacittena saddhimyeva eko hoti. Evam akaronto pana yathaparicchinnakalavasena sayameva eko hoti. [11] Avibhavanti padam nikkhipitva kenaci anavatam hotiti vuttatta kenaci anavatapadena avibhavapadassa pakatabhavattho vutto. "hoti"ti padena @Footnote: 1 i. kattukamo 2 i. pana 3 Ma. evam bahubhavoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page317.

"karoti"ti pathaseso vutto hoti. Pakatam hontam hi avibhave kate hoti. Kenaci anavatanti kuttadina yena kenaci anavatam avaranavirahitam. Appaticchannanti uparito acchaditam. Tadeva anavatatta vivatam. Appaticchannatta pakatam. Tirobhavanti antaritabhavam 1- karoti. Avatamyeva tena avaranena pihitam. Paticchannamyeva tena paticchadanena patikujjitam. Akasakasinasamapattiyati paricchedakasakasine uppaditaya catutthajjhana- samapattiya. Labhiti so labho assa atthiti labhi. Aparikkhitteti kenaci samantato aparikkhitte padese. Idha akasakasinasseva vuttatta tattha bhavitameva jhanam akasakaranassa 2- paccayo hoti, na annanti datthabbam. Upariapokasinadisupi tadarammanameva jhanam datthabbam, na annam. Pathavim avajjati, udakam avajjati, akasam avajjatiti pakatipathaviudakaakase avajjati. Antalikkheti tassa akasassa pathavito durakasabhavam dipeti. [12] Candimasuriyaparimajjane kasinaniyamam akatva "iddhima cetovasippatto"ti avisesena vuttatta natthettha kasinasamapattiniyamoti veditabbam. Nisinnako va nipannako vati nisinno va nipanno va. Imehava itarairiyapathadvayampi vuttameva hoti. Hatthapase hotuti hatthasamipe hotu. Hatthapasse hotutipi patho. Idam tatha katukamassa vasena vuttam. Ayampana tattha gantvapi hattham vaddhetvapi amasati. Amasatiti isakam phusati. Paramasatiti balham phusati. Parimajjatiti samantano phusati. Rupagatanti hatthapase thitarupameva. Durepi santike adhitthatiti padakajjhanato vutthaya dure devalokam va brahmalokam va avajjati "santike hotu"ti. Avajjitva parikammam katva puna @Footnote: 1 Si.i. antarikabhavam 2 Si.i. akasakasinassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page318.

Samapajjitva vutathaya nanena adhitthati "santike hotu"ti. Santike hoti. Esa nayo sesapadesupi. Brahmalokam pana gantukamassa durassa santikakaranam vatva brahmalokagamanassa anupakarampi imaya iddhiya ijjhamanavisesam dassento santikepitiadimaha. Tattha na kevalam thokakaranabahukaranameva, "amadhuram madhuran"tiadisupi yam yam icchati, tam sabbam iddhimato ijjhati. Aparo nayo:- durepi santike adhitthatiti dure brahmalokam va manussalokassa santike adhitthati. Santikepi dure adhitthatiti santike manussalokam va dure brahmaloke adhitthati. Bahukampi thokam adhitthatiti sace brahmano bahu sannipatita honti, mahaattabhavatta dassanupacaram savanupacaram pajahanti, dassanupacare ca savanupacare ca ekajjham sankhipitva bahukampi thokampi adhitthati. Thokampi bahukam adhitthatiti sace mahaparivarena gantukamo hoti, ekakatta thokam attanam bahukam adhitthahitva mahaparivaro gacchatiti evamettha attho datthabbo. Evam sati catubbidhampi tam brahmalokagamane upakaro hoti. Dibbena cakkhuna tassa brahmuno rupam passatiti idha thito alokam vaddhetva yassa brahmuno rupam datthukamo, dibbena cakkhuna tassa brahmuno rupam passati. Idheva thito dibbaya sotadhatuya tassa brahmuno bhasamanassa saddam sunati. Cetopariyananena tassa brahmuno cittam pajanati. Dissamanenati cakkhuna pekkhiyamanena. Kayavasena cittam parinametiti rupakayassa vasena cittam parinameti. Padakajjhanacittam gahetva kaye aropeti, kayanugatikam karoti 1- dandhagamanam. Kayagamanam hi dandham hoti. Adhitthatiti tasseva vevacanam, sannitthapetiti attho. Sukhasannanca lahusannanca okkamitvati padakajjhanarammanena iddhicittena sahajatam sukhasannanca lahusannanca @Footnote: 1 ka. lahusannakayanugatikam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page319.

Okkamitva pavisitva phusitva papunitva. Sukhasanna ca nama upekkhasampayutta- sanna. Upekkha hi santam sukhanti vutta, sayeva sanna nivaranehi ceva vitakkadipaccanikehi ca vimuttatta lahusannatipi veditabba. Tam okkantassa panassa karajakayopi tulapicu viya sallahuko hoti. So evam vatakkhittatulapicuna viya sallahukena dissamanena kayena brahmalokam gacachati. Evam gacchanto ca sace icchati, pathavikasinavasena akase maggam nimminitva padasa gacchati. Sace icchati, akase pathavikasinavaseneva pade pade padumam nimminitva padume padume padam nikkhipanto padasa gacchati. Sace icchati, vayokasinavasena vatam adhitthahitva tulapicu viya vayuna gacchati. Apica gantukamatava ettha pamanam. Sati hi gantukamataya evamkatacittadhitthano adhitthanavegakkhittova so jiyavegakkhitto saro viya dissamano gacchati. Cittavasena kayam parinametiti karajakayam gahetva padakajjhanacitte aropeti, cittanugatikam karoti sighagamanam. Cittagamanam hi sigham hoti. Sukhasannanca lahusannanca okkamitvati rupakayarammanena iddhicittena sahajatam sukhasannanca lahusannanca. Sesam vuttanayeneva veditabbam. Idampana cittagamanameva hoti. Evam adissamanena kayena gacchanto panayam kim tassadhitthanacittassa uppadakkhane gacchati, udahu thitikkhane bhangakkhane vati vutte "tisupi khanesu gacchati"ti thero aha. Kim pana so sayam gacchati, nimmitam pesetiti? yatharuci karoti. Idha panassa sayam gamanameva agatam. Manomayanti adhitthanamanena nimmitatta manomayam. Sabbangapaccanganti sabbaangapaccangavantam. Ahinindriyanti idam cakkhusotadinam santhanavasena vuttam, nimmitarupe pana pasado nama natthi. Sace so iddhima cankamati, nimmitopi tattha cankamatitiadi sabbam savakanimmitam sandhaya vuttam. Buddhanimmita pana yam yam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page320.

Bhagava karoti 1-, tam tampi karonti, bhagavato cittavasena annampi karontiti 2-. Dhumayati, pajjalatiti tejokasinavasena. Dhammam bhasatitiadini tini aniyametva vuttani. Santitthatiti sangamma titthati. Sallapatiti sangamma lapati. Sakaccham samapajjatiti annamannassa uttarapaccuttaradanavasena samkatham 3- karoti. Ettha ca yam so iddhima idheva thito dibbena cakkhuna rupam passati, dibbaya sotadhatuya saddam sunati, cetopariyananena cittam pajanati, yampi so idheva thito tena brahmuna saddhim santitthati, sallapati, sakaccham samapajjati, yampissa "durepi santike adhitthati"tiadikam adhitthanam, yampi so dissamanena va adissamanena va kayena brahmalokam gacchati, ettavata na kayena vasam vatteti. Yanca kho "so tassa brahmuno purato rupim abhinimminati"tiadina nayena vuttavidhanam apajjati, ettavata kayena vasam vatteti nama. Sesam pana kayena vasavattanaya pubbabhagadassanattham vuttanti. Ayam tava adhitthana iddhi. [13] Vikubbaniddhiniddese likhissa bhagavato savakanidassanam vikubbaniddhiya kayasakkhipuggaladassanattham vuttam. Tampi dassento pathamam tava brahmaloke thito sahassilokadhatum sarena vinnapesiti ativiya acchariyaabbhutabhutam sahassilokadhatuya saddasavanam adhitthaniddhim dassesi. Idani tassa vatthussa paridipanattham idam vuccati:- imasma hi kappa ekatimse kappe sikhi bhagava anantarajatiya tusitapurato cavitva arunavatinagare arunavato ranno pabhavatiya nama mahesiya kucchismim nibbattitva paripakkanano mahabhinikkhamanam nikkhamitva bodhimande sabbannutannanam pativijjhitva pavattavaradhammacakko arunavatim nissaya viharanto ekadivasam patova sarirapatijagganam katva mahabhikkhusamghaparivaro "arunavatim pindaya pavisissami"ti nikkhamitva viharadvarakotthakasamipe thito abhibhum nama aggasavakam @Footnote: 1 i. buddhanimmitam pana....karoti 2 i. karotiti 3 i. katham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page321.

Amantesi "atippago kho bhikkhu arunavatim pindaya pavisitum. Nayena annataro brahmaloko tenupasankamissama"ti. Yathaha:- "atha kho bhikkhave sikhi bhagava araham sammasambuddho abhibhum bhikkhum amantesi `ayama brahmana yena annataro brahmaloko, tenupasankamissama yava bhattassa kalo bhavissati'ti. `evam Bhante'ti kho bhikkhave abhibhu bhikkhu sikhissa bhagavato arahato sammasambuddhassa paccassosi. Atha kho bhikkhave sikhi ca bhagava abhibhu ca bhikkhu yena annataro brahmaloko, tenupasankamimsu"ti. 1- Tattha mahabrahma sammasambuddham disva attamano paccuggamanam katva brahmasanam pannapetva adasi. Therassapi anucchavikam asanam pannapayimsu. Nisidi bhagava pannatte asane, theropi attano pattasane nisidi. Mahabrahmapi dasabalam vanditva ekamantam nisidi. Tenaha:- atha kho bhikkhave sikhi bhagava araham sammasambuddho abhibhum bhikkhum amantesi "patibhatu brahmana tam brahmuno ca brahmaparisaya ca brahmaparisajjananca dhammi katha"ti. "evam bhante"ti kho bhikkhave abhibhu bhikkhu sikhissa bhagavato arahato sammasambuddhassa patissunitva brahmuno ca brahmaparisaya ca brahmaparisajjananca dhammakatham kathesi. There dhammakatham kathente brahmagana 2- ujjhayimsu "cirassanca mayam satthu brahmalokagamanam labhimha, ayanca bhikkhu thapetva sattharam sayam dhammakatham arabhi"ti. Sattha tesam anattamanabhavam natva abhibhum bhikkhum etadavoca "ujjhayanti kho te brahmana brahma ca brahmaparisa ca brahmaparisajja ca. Tena hi tvam brahmana bhiyyoso mattaya samvejehi"ti. Thero satthu vacanam sampaticchitva anekavihitam iddhivikubbanam katva sahassilokadhatum sarena vinnapento:- @Footnote: 1 sam.sa. 15/185/187 2 cha.Ma. brahmano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page322.

"arambhatha nikkhamatha yunjatha buddhasasane dhunatha maccuno senam nalagaramva kunjaro. Yo imasmim dhammavinaye appamatto vihassati pahaya jatisamsaram dukkhassantam karissati"ti 1- imam gathadvayam abhasi. Kim pana katva thero sahassilokadhatum sarena vinnapesiti? nilakasinam Tava samapajjitva vutthaya abhinnananena cakkavalasahasse sabbattha andhakaram phari. Tato "kimidam andhakaran"ti sattanam abhoge uppanne alokakasinam samapajjitva vutthaya alokam dassesi. "kim aloko ayan"ti vicinantanam attanam dassesi. Cakkavalasahasse ca devamanussa anjalim pagganhitva theramyeva namassamana atthamsu. Thero "mahajano mayham dhammam desentassa saddam sunatu"ti ima gatha abhasi. Sabbe osataya parisaya majjhe nisiditva dhammam desentassa viya saddam assosum. Atthopi tesam pakato ahosi. Tam vinnapanam sandhaya "sarena vinnapesi"ti vuttam. Tena katam anekavihitam iddhivikubbanam sandhaya puna so dissamanenapitiadi vuttam. Tattha dhammam desesiti pathamam vuttappakaram iddhivikubbanam dassento dhammam desesi, tato yathavuttakkamena dve gatha bhasanto sarena vinnapesiti veditabbam. Dissamanenapi kayenatiadisu ca itthambhutalakkhane karanavacanam, evambhutakayo hutvati attho. Idani tam vatthum dassetva 2- annassapi iddhimato vikubbaniddhikaranavidhanam dassento so pakativannam vijahitvatiadimaha. Tattha soti hettha vuttavidhanena mudukammannakatacitto so iddhima bhikkhu. Sace vikubbaniddhim katukamo hoti, @Footnote: 1 sam.sa. 15/185/188 2 i. dassento

--------------------------------------------------------------------------------------------- page323.

Attano pakativannam pakatisanthanam vijahitva kumarakavannam va dasseti. Katham? pathavikasinarammanabhinnapadakacatutthajjhanato vutthaya "evarupo kumarako homi"ti 1- nimminitabbam kumarakavannam avajjitva kataparikammavasane puna samapajjitva vutthaya "evarupo nama kumarako homi"ti abhinnananena adhitthati, 2- saha adhitthanena kumarako hotiti. Visuddhimagge 3- kasinaniddese "pathavikasinavasena ekopi hutva bahudha hotitiadibhavo .pe. Evamadini ijjhanti"ti vacanena idha pathavikasinarammanam padakajjhanam yujjati. Tattheva pana abhinnaniddese 4- vikubbaniddhiya "pathavikasinadisu annatararammanato abhinnapadakajjhanato vutthaya"ti vuttam, tattheva ca "attano kumarakavanno avajjitabbo"ti vuttam, tam nagadinimmane na yujjati viya. Nagavannadinimmanepi eseva nayo. Tattha nagavannanti sappasanthanam. Supannavannanti 5- garulasanthanam. Indavannanti sakkasanthanam. Devavannanti sesadevasanthanam. Samuddavannam pana apokasinavasena ijjhati. Pattinti padatim. Vividhampi senabyuhanti hatthiadinam vasena anekavihitam senasamuham. Visuddhimagge 6- pana "hatthimpi dassetitiadi panettha bahiddhapi hatthiadidassanavasena vuttam. Tattha `hatthi homi'ti anadhitthahitva `hatthi hotu'ti adhitthatabbam. Assadisupi eseva nayo"ti vuttam, tam "pakativannam vijahitva"ti vuttamulapadena ca vikubbaniddhibhavena ca virujjhati. Paliyam vuttakkamena hi pakativannam avijahitva adhitthanavasena annassa dassanam adhitthaniddhi nama, pakativannam vijahitva adhitthanavasena attano annatha dassanam vikubbaniddhi nama. @Footnote: 1 Ma. hotuti 2 ka. () etthantare saha adhitthatiti patha dissanti @3 visuddhi. 1/224 4 visuddhi. 2/147 @5 pu.paliyam. antara ca supannavannapadam antara indavannapadam yakkhavannca @asuravannanca dissanti 6 visuddhi. 2/35

--------------------------------------------------------------------------------------------- page324.

[14] Manomayiddhinananiddese imamha kaya annam kayam abhinimminatiti- adisu iddhima bhikkhu manomayiddhim katukamo akasakasinarammanapadakajjhanato vutthaya attano rupakayam tava avajjitva vuttanayeneva "susiro hotu"ti adhitthati, susiro hoti. Atha tassa abbhantare pathavikasinavasena annam kayam avajjitva parikammam katva vuttanayeneva adhitthati, tassa abbhantare anno kayo hoti. So tam mukhato abbuhitva 1- bahi thapeti. Idani tamattham upamahi pakasento seyyathapitiadimaha. Tattha munjamhati munjatinamha isikam pavaheyyati kaliram lunceyya. Kosiyati kosakato. Karandati karandaya, puranatacakancukatoti attho. Tattha ca uddhareyyati cittenevassa uddharanam veditabbam. Ayam hi ahi nama sajatiyam thito, katthantaram va rukkhantaram va nissaya, tacato sariram nikkaddhanapayogasankhatena thamena, sariram khadayamanam 2- viya puranatacam jigucchanto imehi catuhi karanehi sayameva kancukam pajahati. Ettha ca yatha isikadayo munjadihi sadisa honti, evamidam manomayam rupam iddhimata 3- sabbakarehi sadisameva hotiti dassanattham ima upama vuttati. "manomayena kayena, iddhiya upasankami"ti 4- ettha abhinnamanena katakayo manomayakayo nama. "annataram manomayam kayam upapajjati"ti 5- ettha jhanamanena nibbattitakayo tena manena katatta manomayakayo nama. Idha pana abhinnamanena uppaditakayo tena manena katatta manomayakayo nama. Evam sati adhitthaniddhiya vikubbaniddhiya ca kato manomayakayo nama hotiti ce? hotiyeva. Idha pana tasam visum visum visesena visesetva adhitthaniddhi vikubbaniddhiti ca vuttatta abbhantarato nimmanameva manomayiddhi nama. @Footnote: 1 Ma. abbahitva, ka. abbhahitva 2 i. sankhadamanam 3 i. iddhimato @4 khu.thera. 26/901/387 5 upapannoti (vi.cula. 7/333/118)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page325.

[15] Nanavipphariddhiniddese nanassa vippharo vego assa atthiti nanavipphaRa. Ettha ca sattaanupassanavaseneva iddhim dassetva sesa yava arahattamagga sankhittati veditabba. Ayasmato bakulassa 1- nanavipphara iddhitiadisu bakulatthero tava dvisu kulesu vaddhitatta evam laddhanamo pubbabuddhesu katadhikaro punnasampadaya sampanno thero. So hi mahasampattim anubhavamano devamanussesu samsaranto amhakam dasabalassa nibbattito puretarameva kosambiyam setthikule nibbatti. Tam jatakale mangalatthaya mahaparivarena yamunam netva saparivara dhati nimujjanummujjanavasena kilapenti nhapeti. Eko mahamaccho "bhakkho me ayan"ti mannamano mukham vivaritva upagato. Dhati darakam chaddetva palata. Mahamaccho tam gili. Punnava satto sayanagabbham pavisitva nipanno viya na kinci dukkham papuni. Maccho darakassa tejena tattakapalam 2- gilitva 3- viya dayhamano vegena timsayojanam gantva baranasivasino macchabandhassa jalam pavisi. So darakassa tejena jalato nihatamattova mato. Macchabandha tam sakalameva antarakajena adaya "sahassena dema"ti nagare caranta asitikotidhanassa aputtakassa setthissa gharadvaram gantva setthibhariyaya ekena kahapanena adamsu. Sa tam sayameva phalake thapetva pitthito phalenti macchakucchiyam suvannavannam darakam disva "macchakucchiyam me putto laddho"ti nadam naditva darakam adaya samikam upagacchi. Setthi tavadeva bheram carapetva darakam adaya ranno santikam anetva tamattham arocesi. Raja "punnava darako, posehi nan"ti aha. Itarampi setthikulam tam pavattim sutva tattha gantva "amhakam putto"ti tam darakam ganhitum vivadi. Ubhopi rajakulam agamamsu. Raja "dvinnampi aputtakam 4- katum na sakka, dvinnampi dayado hotu"ti aha. Tato patthaya @Footnote: 1 Si. bakkulassa, bakkulassa, visuddhi. 2/208 (sya), Ma.A. 4/138, an.A. 1/270 @2 cha.Ma. tattakam phalam, Ma.A. 4/138 3 Ma. gilito 4 i. aputtatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page326.

Dvepi kulani labhaggayasaggappattani ahesum. Tassa dvihi kulehi vaddhitatta "bakulakumaro"ti namamakamsu. Tassa vinnutam pattassa dvisupi nagaresu tayo tayo pasade karetva natakani paccupatthapesum. Ekekasmim nagare cattaro cattaro mase vasi. 1- Tahim ekasmim nagare cattaro mase vutthassa 2- sanghatanavasu mandapam karetva tattha nam natakehi saddhim aropetva mahasampattim anubhavamanam dvihi masehi itaram nagaram upaddhapatham nenti. Itaranagaravasino natakapi "dvihi masehi upaddhapatham agato bhavissati"ti tatheva paccuggantva dvihi masehi attano nagaram anenti. Itaranataka majjhe nivattitva attano nagarameva gacchanti. Tattha cattaro mase vasitva teneva niyamena puna itaranagaram gacchati. Evamassa sampattim anubhavantassa asiti vassani paripunnani. Tasmim samaye amhakam bodhisatto sabbannutam papunitva pavattavaradhammacakko anukkamena carikam caranto kosambim papuni. "baranasin"ti majjhimabhanaka. Bakulasetthipi kho "dasabalo agato"ti sutva bahum gandhamalam adaya satthu santikam gantva dhammakatham sutva patiladdhasaddho pabbaji. So sattahameva puthujjano hutva atthame arune saha patisambhidahi arahattam papuni. Athassa dvisu nagaresu paricitamatugama attano kulagharani agantva tattheva vasamana civarani karitva 3- pahinimsu. Thero ekam addhamasam kosambivasihi pahitacivaram paribhunjati, ekam addhamasam baranasivasihiti eteneva niyamena dvisupi 4- nagaresu yam yam uttamam, tam tam therasseva ahariyati. Pabbajitassapissa sukheneva asiti vassani agamamsu. Ubhayatthapissa muhuttamattampi appamattakopi abadho na uppannapubbo. So pacchime kale bakulasuttam 5- kathetva parinibbayiti. Evam macchakucchiyam arogabhavo ayasmato bakulassa pacchimabhavikassa tena attabhavena patilabhitabbaarahattanananubhavena @Footnote: 1 ka. vasati 2 Ma. vutthattham 3 ka. karapetva @4 cha.Ma. dvisu 5 i. bakkulasuttantam, Ma.u. 14/209/174

--------------------------------------------------------------------------------------------- page327.

Nibbattatta nanavipphara iddhi nama. Sucaritakammaphalappattassa patisambhidananassa anubhavenatipi vadanti. Sankiccattheropi 1- pubbe katapunno dhammasenapatittherassa upatthakassa savatthiyam addhakulassa dhitu kucchismim nibbatti. Sa tasmim kucchite ekena byadhina tamkhanamyeva kalamakasi, tassa sarire jhapiyamane thapetva gabbhamamsam sesamamsam jhapayi. Athassa gabbhamamsam citakato otaretva dvisu tisu thanesu sulehi vijjhimsu. Sulakoti darakassa akkhikotim phusi. Evam gabbhamamsam vijjhitva angararasimhi pakkhipitva angareheva paticchadetva pakkamimsu. Gabbhamamsam jhayi, angaramatthake pana suvannabimbasadiso darako padumagabbhe nipanno viya ahosi. Pacchimabhavikasattassa hi sineruna otthariyamanassapi arahattam appatva jivitakkhayo nama natthi. Punadivase "citakam nibbapessama"ti agata tatha nipannam darakam disva acchariyabbhutacittajata darakam adaya nagaram gantva nemittake pucchimsu. Nemittaka "sace ayam darako agaram ajjhavasissati 2-, yava sattama kulaparivatta nataka duggata bhavissanti. Sace pabbajissati, pancahi samanasatehi parivuto carissati"ti ahamsu. Ayyaka tam darakam vaddhesi. Natakapi vaddhitakale "amhakam ayyassa santike pabbajessama"ti posayimsu. So sattavassikakale "tava kucchiya vasanakale mata te kalamakasi, tassa sarire jhapiyamanepi tvam na jhayi"ti kumarakanam katham sutva "aham kira evarupa bhaya mutto, kim me gharavasena, pabbajissami"ti natakanam arocesi. Te "sadhu tata"ti tam dhammasenapatittherassa santikam netva "bhante imam pabbajetha"ti adamsu. Thero tacapancakakammatthanam datva pabbajesi. So khuraggeyeva saha patisambhidahi arahattam papuni. Paripunnavasso ca upasampadam labhitva dasavasso hutva pancasatabhikkhuparivaro vicariti. Evam vuttanayeneva darucitakaya arogabhavo ayasmato sankiccassa nanavipphara iddhi nama. @Footnote: 1 visuddhi. 2/209 (sya) 2 i. ajjhavasati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page328.

Bhutapalattheropi 1- pubbahetusampanno. Tassa pita rajagahe daliddamanusso. So tam darakam gahetva darunam atthaya sakatena atavim gantva darubharam katva sayam nagaradvarasamipam patto. Athassa gona yugam ossajitva nagaram pavisimsu. So sakatamule puttakam nisidapetva gonanam anupadam gacchanto nagarameva pavisi. Tassa anikkhantasseva dvaram pidahi. Darako sakalarattim sakatassa hettha nipajjitva niddam okkami. Rajagaham pakatiyapi amanussabahulam, idam pana susanasamipatthanam 2-. Na ca koci yakkho tassa pacchimabhavikassa darakassa upaddavam katumasakkhi. So aparena samayena pabbajitva arahattam papunitva bhutapalatthero nama ahositi. Evam valayakkhanucaritepi padese vuttanayeneva arogabhavo ayasmato bhutapalassa nanavipphara iddhi nama. [16] Samadhivipphariddhiniddese ayasmato sariputtassa samadhivipphara iddhitiadisu ayasmato sariputtassa mahamoggallanattherena saddhim kapotakandarayam viharato junhaya rattiya navoropitehi kesehi ajjhokase nisinnassa eko dutthayakkho sahayakena yakkhena variyamanopi sise paharam adasi. Yassa meghassa viya gajjato 3- saddo ahosi, thero tassa paharanasamaye samapattim appetva nisinno hoti. Athassa tena paharena na koci abadho ahosi. Ayam tassa ayasmato samadhivipphara iddhi. Yathaha:- evam me sutam 4-:- ekam samayam bhagava rajagahe viharati veluvane kalandakanivape. Tena kho pana samayena ayasma ca sariputto ayasma ca mahamoggallano kapotakandarayam viharanti. Tena kho pana samayena @Footnote: 1 visuddhi 2/209 (sya) 2 i. susanatthanasamipatthanam @3 Ma. gajjito 4 khu.u. 25/34/146

--------------------------------------------------------------------------------------------- page329.

Ayasma sariputto junhaya rattiya navoropitehi kesehi abbhokase nisinno hoti annataram samadhim samapajjitva. Tena kho pana samayena dve yakkha sahayaka uttaraya disaya dakkhinam disam gacchanti kenacideva karaniyena. Addasamsu kho te yakkha ayasmantam sariputtam junhaya rattiya navoropitehi kesehi abbhokase nisinnam, disvana eko yakkho dutiyam yakkham etadavoca "patibhati mam samma imassa samanassa sise paharam datun"ti. Evam vutte so yakkho tam yakkham etadavoca "alam samma ma samanam asadesi, ularo so samma samano mahiddhiko mahanubhavo"ti. Dutiyampi kho .pe. Tatiyampi kho so yakkho tam yakkham etadavoca "patibhati mam samma imassa samanassa sise paharam datun"ti. Tatiyampi kho so yakkho tam yakkham etadavoca "alam samma ma samanam asadesi, ularo so samma samano mahiddhiko mahanubhavo"ti. Atha kho so yakkho tam yakkham anadiyitva ayasmato sariputtassa sise paharam adasi. Tava mahapaharo ahosi, api tena paharena sattaratanam va addhatthamaratanam va nagam osareyya, mahantam va pabbatakutam padaleyya. Atha ca pana so yakkho "dayhami dayhami"ti tattheva mahanirayam apatasi. 1- Addasa kho ayasma mahamoggallano dibbena cakkhuna visuddhena atikkantamanusakena tena yakkhena ayasmato sariputtassa sise paharam diyamanam, disva yenayasma sariputto tenupasankami, @Footnote: 1 Ma.,Si. avatthasi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page330.

Upasankamitva ayasmantam sariputtam etadavoca "kacci te avuso sariputta khamaniyam, kacci yapaniyam, kacci na kinci dukkhan"ti. Khamaniyam me avuso moggallana, yapaniyam me avuso moggallana, apica me sisam thokam dukkhanti. Acchariyam avuso sariputta, abbhutam avuso sariputta, yava mahiddhiko ayasma sariputto mahanubhavo, idha te avuso sariputta annataro yakkho sise paharam adasi. Tava maha paharo ahosi, api tena paharena sattaratanam va addhatthamaratanam va nagam osareyya, mahantam va pabbatakutam padaleyya. Atha ca panayasma sariputto evamaha "khamaniyam me avuso moggallana, yapaniyam me avuso moggallana, apica me sisam 1- thokam dukkhan"ti. Acchariyam avuso moggallana, abbhutam avuso moggallana, yam 2- mahiddhiko ayasma mahamoggallano mahanubhavo, yatra hi nama yakkhampi passissati, mayam panetarahi pamsupisacakampi na passamati. Assosi kho bhagava dibbaya sotadhatuya visuddhaya atikkanta- manusikaya tesam ubhinnam mahanaganam imam evarupam kathasallapam. Atha kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi:- "yassa selupamam cittam thitam nanupakammapati virattam rajaniyesu kopaniye na kuppati yassevam bhavitam cittam kuto tam dukkhamessati"ti 3-. @Footnote: 1 Ma. sise 2 cha.Ma. yava 3 khu.u. 25/34/147

--------------------------------------------------------------------------------------------- page331.

Ettha ca "kuto tam dukkhamessati"ti bhagavata vuttavacanena "tena paharena na koci abadho ahosi"ti atthakathavacanam ativiya sameti. Tasma "apica me sisam thokam dukkhan"ti vacanena dukkhavedana na hoti, sisassa pana akammannabhavam sandhaya "dukkhan"ti vuttam. Lokepi hi akicchena pariharitum sakkuneyyo sukhasilo, kicchena pariharitum sakkuneyyo dukkhasiloti vuccati. Tampi kho akammannatam samapattito vutthitasamayatta ahositi veditabbo. Samapattiappitasamaye hi tampi na bhaveyyati. "etarahi pamsupisacakampi na passama"ti datthum asamatthataya na vuttam, abhinnasu byaparabhavena vuttam. Thero kira "pacchima janata pothujjanikaya iddhiya sarasanna mahesun"ti pacchimam janatam anukampamano yebhuyyena iddhim na valanjesi. Theragathaya ca:- "neva pubbenivasaya napi dibbassa cakkhuno cetopariyaya iddhiya cutiya upapattiya sotadhatuvisuddhiya panidhi me na vijjati"ti 1- therena sayameva abhinnasu patthanabhavo vutto. Thero pana sattasatthiya savakaparaminanesu paramippattoti. Sanjivattheram pana kakusandhassa bhagavato dutiyaaggasavakam nirodhasamapannam "kalankato"ti sallakkhetva gopalakadayo tinakatthadini sankaddhitva aggim adamsu. Therassa civare amsumattampi na jhayittha. Ayamassayasmato anupubbasamapattivasena pavattasamathanubhavanibbattatta samadhivipphara 2- iddhi. Yathaha:- tena kho pana samayena kakusandho bhagava araham sammasambuddho loke uppanno hoti. Kakusandhassa kho pana papima bhagavato arahato @Footnote: 1 khu.thera. 26/996/396 2 i. samadhivippharo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page332.

Sammasambuddhassa vidhurasanjivam nama savakayugam ahosi aggam bhaddayugam. Yavata pana papima kakusandhassa bhagavato arahato sammasambuddhassa savaka. Tesu na ca koci ayasmata vidhurena samasamo hoti yadidam dhammadesanaya. Imina kho etam papima pariyayena ayasmato vidhurassa vidhurotveva 1- samanna udapadi. Ayasma pana papima sanjivo arannagatopi rukkhamulagatopi sunnagaragatopi appakasireneva sanna- vedayitanirodham samapajjati. Bhutapubbam papima ayasma sanjivo annatarasmim rukkhamule sannavedayitanirodham samapanno nisinno hoti. Addasamsu kho papima gopalaka pasupalaka kassaka pathavino ayasmantam sanjivam annatarasmim rukkhamule sannavedayitanirodham samapannam. Disvana tesam etadahosi "acchariyam vata bho, abbhutam vata bho, ayam samano nisinnako kalankato, hanada nam dahama"ti. Atha kho te papima gopalaka pasupalaka kassaka pathavino tinanca katthanca gomayanca sankaddhitava ayasmato sanjivassa kaye upacinitva aggim datva pakkamimsu. Atha kho papima ayasma sanjivo tassa rattiya accayena taya samapattiya vutthahitva civarani papphotetva pubbanhasamayam nivasetva pattacivaramadaya gamam pindaya pavisi. Addasamsu kho te papima gopalaka pasupalaka kassaka pathavino ayasmantam sanjivam pindaya carantam, disvana nesam etadahosi "acchariyam vata bho, abbhutam va bho, ayam samano @Footnote: 1 cha.Ma. vidhuroteva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page333.

Nisinnakova kalankato, svayam patisanjivito"ti. Imina kho evam papima pariyayena ayasmato sanjivassa sanjivotveva 1- samanna udapaditi 2-. Khanukondannatthero pana pakatiyava samapattibahulo, so annatarasmim aranne rattim samapattim appetva nisidi, pancasata cora bhandakam thenetva gacchanta "idani amhakam anupadam gacchanta natthi"ti vissamitukama bhandakam oropayamana 3- "khanuko ayan"ti mannamana therasseva upari sabbabhandakani thapesum. Tesam vissamitva gacchantanam pathamam thapitabhandakassa gahanakale kalaparicchedavasena thero vutthasi. Te therassa calanakaram disva bhita viravimsu. Thero "ma bhayatha upasaka, bhikkhu ahan"ti aha. Te agantva vanditva theragatena pasadena pabbajitva saha patisambhidahi arahattam papunimsu. Tato pabhuti ca thero khanukondannatthero nama ahosi. Ayamettha pancahi bhandakasatehi ajjhotthatassa tassayasmato abadhabhavo samadhivipphara iddhi. Uttara 4- pana upasika rajagahe mahadhanassa punnasetthino dhita, kumarikakaleyeva saddhim matapituhi sotapattiphalam patta, sa vayappatta rajagahasetthino mahata nibandhena tassa puttassa micchaditthikassa dinna. Sa buddhadassanaya dhammassavanaya buddhappamukhassa bhikkhusamghassa dananca datum dhammanca sotum okasam alabhamana upadduta hutva tasmimyeva nagare sirimam nama ganikam pakkosapetva okasakaranatthameva pitu gharava anitani pancadasakahapanasahassani tassa datva "ime kahapane gahetva imam addhamasam setthiputtam paricarahi"ti tam samikassa appetva sayum uposathangani adhitthaya "imam addhamasam buddhadassanadini labhissami"ti @Footnote: 1 cha.Ma. sanjivoteva 2 Ma.mu. 12/507/451 @3 i. oropayamanam 4 an.A. 1/390

--------------------------------------------------------------------------------------------- page334.

Tutthamanasa yava pavaranaya buddhappamukham bhikkhusamgham nimantapetva addhamasam mahadanam adasi, pacchabhattam mahanase khajjabhojjadini samvidahapeti. Tassa samiko ca "sve pavarana"ti sirimaya saha vatapane thatva bahi olokento tam tathavicarantim sedakilinnam charikaya okinnam angaramasimakkhitam disva "attano sampattim abhunjitva kusalam nama karoti bala"ti hasi. Uttarapi tam oloketva "samparayattham kusalam na karoti balo"ti hasi. Sirima abhinnampi tam kiriyam disva "aham gharasamini"ti mannamana issapakata uttaraya kujjhitva "dukkham uppadessami"ti pasada otarati. Uttara tam natva pithake nisiditva tam mettena cittena phari. Sirima pasada oruyha mahanasam pavisitva puvapacanato ulunkapuram pakkutthitam 1- sappim gahetva tassa matthake okiri. Tam paduminipanne situdakam viya vinivattetva agamasi. Dasiyo sirimam hatthehi ca padehi ca pothetva bhumiyam patesum. Uttara mettajhanato vutthaya dasiyo varesi. Sirima uttaram khamapesi. Uttara "sve satthu purato khamapehi"ti vatva taya kayaveyyavatikam yacitaya byanjanasampadanam acikkhi. Sa tam sampadetva attano parivara pancasata ganikayo sasamgham sattharam parivisitva "khamapanasahayika hotha"ti vatva punadivase tatha tahi ganikahi saddhim satthu bhattakiccavasane sattharam vanditva "aham bhagava uttaraya aparajjhim, khamatu me uttara"ti aha. Sattha "khama uttare"ti vatva "khamami bhagava"ti vutte "akkodhena jine kodhan"ti- adikam 2- dhammam desesi. Uttara puretarameva samikanca sassure 3- ca satthu santike upanesi. Desanavasane te ca tayo jana, sabba ca ganikayo sotapattiphale patitthahimsuti. Evam uttaraya upasikaya pakkutthitasappina pilabhavo samadhivipphara iddhi. @Footnote: 1 cha.Ma. pakkuthitam evamuparipi 2 khu.dha. 25/223/56 3 cha.Ma. sassusasure

--------------------------------------------------------------------------------------------- page335.

Samavati upasika nama kosambiyam udenassa ranno aggamaheSi. Tassa hi ranno pancasatapancasataitthiparivara tisso aggamahesiyo ahesum. Tasam samavati bhaddiyanagare bhaddiyasetthino dhita. Pitari kalankate pitu sahayassa kosambiyam ghositasetthino ghare pancasataitthiparivaravaddhitam 1- vayappattam tam 2- raja disva sanjatasineho saparivaram attano gharam netva abhisekatthanam adasi. Candapajjotassa ranno dhita vasuladatta nama eka maheSi. Magandiyabrahmanassa dhita bhagavato padaparicarikam katva pitara diyamana:- disvana tanham aratinca ragam 3- nahosi chando api methunasmim kimevidam muttakarisapunnam padapi nam samphusitum na iccheti 4- bhagavata bhasitam gatham sutva bhagavati aghatam bandhi. Tassa matapitaro magandiyasuttadesanavasane anagamiphalam patva pabbajitva arahattam papunimsu. Tassa culapita magandiyo tam kosambim netva ranno adasi. Sa ranno eka maheSi. Atha kho ghositasetthi kukkutasetthi pavarikasetthiti tayo setthino loke tathagatuppadam sutva jetavanam satthu santikam gantva dhammam sutva sotapattiphalam patva addhamasam buddhappamukhassa bhikkhusamghassa mahadanam datva satthu kosambigamanam ayacitva kosambim gantva ghositaramo kukkutaramo pavarikaramoti tayo jana tayo arame karapetva anupubbena tattha agatam sattharam patipatiya ekekasmim divase ekekasmim vihare vasapetva ekeko sasamghassa bhagavato mahadanamadasi. Athekadivasam tesam upatthako sumano nama malakaro setthino @Footnote: 1 Si. pancasataitthiparivarava vaddhita 2 cha.Ma. ayam patho na dissati @3 cha.Ma. aratim raganca 4 khu.su. 25/842/498

--------------------------------------------------------------------------------------------- page336.

Ayacitva sasamgham sattharam bhojetum attano ghare nisidapesi. Tasmim khane samavatiya paricariya khujjuttara nama dasi attha kahapane gahetva tassa gharam agamasi. So "sasamghassa tava satthuno parivesanasahaya hohi"ti aha. Sa tatha katva satthu bhattakiccavasane dhammadesanam sutva sotapanna hutva annada cattaro kahapane attano adiyanti adinnam adiyitum 1- abhabbatta atthahi kahapanehi pupphani adaya samavatiya upanamesi. Taya pupphanam bahubhavakaranam puttha musa bhanitum abhabbatta yathasabhavam aha. "ajja kasma na ganhi"ti vutta "sammasambuddhassa dhammam sutva amatam sacchakasin"ti aha. Amma uttare tam dhammam amhakampi kathehiti. "tena hi mam nhapetva suddham vatthayugam datva ucce asane nisidapetva sabba nicasanesu nisidatha"ti aha. Ta sabbapi tatha karimsu. Sa sekhapatisambhidappatta ariyasavika ekam vattham nivasetva ekam uttarasangam katva vijanim gahetva tasam dhammam desesi. Samavati ca pancasata ca itthiyo sotapattiphalam papunimsu. Ta sabbapi khujjuttaram vanditva "amma ajjato patthaya veyyavaccam akatva amhakam matutthane acariyatthane ca thatva satthara desitadesitam dhammam sutva amhakam kathehi"ti ahamsu. Sa tatha karonti aparabhage tipitakadhara hutva satthara bahussutanam upasikanam aggatthane thapita aggatthanam labhi. Samavatimissika buddhassa dassanam pihenti, dasabale antaravithim patipanne vatapanesu appahontesu bhittim bhinditva sattharam olokenti, vandanapujananca karonti. Magandiya tattha gata tani chiddani disva tattha karanam pucchanti satthu agatabhavam natva bhagavati aghatena tasampi kujjhitva "maharaja samavatimissikanam bahiddha patthana atthi, bhittim bhinditva samanam gotamam olokenti, @Footnote: 1 Ma. adatum

--------------------------------------------------------------------------------------------- page337.

Katipahena tam maressanti"ti rajanam aha. Raja chiddani disvapi tassa vacanam na saddahi, uddhacchiddakavatapanani karapesi. Puna magandiya rajanam tasu bhinditukama attha sajivakukkute aharapetva "maharaja tasam vimamsanattham ime kukkute maretva mamatthaya pacahiti pesehi"ti aha. Raja tatha pesesi. Taya "panatipatam na karoma"ti vutte puna "tassa samanassa gotamassa pacitva pesehi"ti aha. Ranna tatha pesite magandiya attha maritakukkute tatha vatva pesesi. Samavati pacitva dasabalassa pahesi. Magandiya tenapi rajanam kopetum nasakkhi. Raja pana tisu mahesisu ekekissa vasanatthane satta satta divasani vasati. Raja attano gamanatthanam hatthikantavinam adaya gacchati. Magandiya ranno samavatiya pasadagamanakale datha agadena dhovapetva velupubbe pakkhipapetva ekam kanhasappapotakam aharapetva antovinaya pakkhipitva malagulakena chiddam pidahi. Tam ranno tattha gatakale aparaparam vicaranti viya hutva vinachiddato malagulakam apanesi. Sappo nikkhamitva passasanto phanam katva sayanapitthe nipajji. Sa aha 1- "dhi sappo"ti mahasaddamakasi. Raja sappam disva kujjhi. Samavati ranno kuddhabhavam natva pancannam itthisatanam sannamadasi "ajja odhisakamettapharanena rajanam pharatha"ti. Sayampi tatha akasi. Raja sahassathamadhanum adaya jiyam pothetva samavatim dhure katva sabba ta itthiyo patipatiya thapapetva 2- visapitam khurappam sannayhitva dhanum puretva atthasi. Khurappam neva khipitum, na oropitum sakkoti, gattehi seda muccanti, sariram vedhati, mukhato khelo patati, ganhitabbaggahanam na passati. Atha nam samavati "kim maharaja kilamasi"ti aha. Ama devi 3- kilamami, avassayo me hohiti. Sadhu maharaja khurappam pathavimukham karohiti. @Footnote: 1 Si. hanta 2 Ma. vasapetva 3 Ma. ama bhadde devi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page338.

Raja tatha akasi. Sa "ranno hatthato khurappam muccatu"ti adhitthasi. Tasmim khane khurappam mucci. Raja tamkhananneva udake nimujjitva allavattho allakeso samavatiya padesu nipatitva "khama devi mayham:- "sammuyhami pamuyhami sabba muyhanti me disa samavati mam tayassu tvanca me saranam bhava"ti 1- aha. Samavati:- "ma mam tvam saranam gaccha yamaham saranam gata saranam gaccha tam buddham tvanca me saranam bhava"ti 1- aha. Raja "tena hi tanca 2- saranam gacchami sattharanca, varanca te dammi"ti aha. Sa "varo gahito hotu maharaja"ti aha. Raja sattharam upasankamitva saranam gantva nimantetva buddhappamukhassa samghassa sattaham mahadanam datva "samavatim varam ganhahi"ti aha. "sadhu maharaja imam me varam dehi, sattha pancahi bhikkhusatehi saddhim idhagacchatu, dhammam sossami"ti aha. Raja sattharam vanditva "bhante pancahi bhikkhusatehi saddhim nibaddham idhagacchatha, samavatimissika dhammam sossamati vadanti"ti aha. Sattha "maharaja buddhanam nama ekatthanam nibaddham gantum na vattati, mahajanopi paccasimsati"ti aha. Tena hi bhante bhikkhu anapethati. Sattha anandattheram anapesi. Thero panca bhikkhusatani adaya nibaddham rajakulam gacchati. Tapi devipamukha itthiyo theram bhojetva dhammam sunimsu. Samavatinca sattha mettaviharinam upasikanam aggatthane thapesiti. Evam ranno khurappam muncitum avisahanabhavo samavatiya upasikaya samadhivipphara iddhiti. Ettha @Footnote: 1 dhamMa.A. 2/54 2 cha.Ma. ca-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page339.

Ca aveccappasadena va okappanapasadena va ratanattayasaranagamanena va ratanattayam upasatiti upasikati vuccatiti. [17] Ariyiddhiniddese ariya iddhiti cetovasippattanam khinasavaariyanamyeva sambhavato ariya iddhiti vuccatiti. Idha bhikkhuti imasmim sasane khinasavo bhikkhu. Anitthasmim 1- vatthusminti arammanapakatiya amanape vatthusmim satte va sankhare va. Mettaya va pharatiti satto ce hoti, mettabhavanaya pharati. Dhatuto va upasamharatiti sankharo ce hoti, "dhatumattan"ti dhatumanasikaram upasamharati. Sattepi dhatupasamharo vattati. Asubhaya va pharatiti satto ce, asubhabhavanaya pharati. Aniccato va upasamharatiti sankharo ce, "aniccan"ti manasikaram upasamharati. Tadubhayanti tam ubhayam. Upekkhakoti chalangupekkhaya upekkhako. Satoti sativepullappattatta. Sampajanoti pannaya sampajanakaritta. Cakkhuna rupam disvati karanavasena cakkhuti laddhavoharena rupadassanasamatthena cakkhuvinnanena rupam disva. Porana panahu "cakkhu rupam na passati acittakatta, cittam na passati acakkhukatta, dvararammanasamghattane pana pasadavatthukena cittena passati. Idisi panesa `dhanuna vijjhati'tiadisu viya sasambharakatha nama hoti. Tasma cakkhuvinnanena rupam disvati ayamettha attho"ti. 2- Atha va cakkhuna karanattena 3- rupam disvati attho. Neva sumano hotiti gehasitasomanassapatikkhepo, na kiriyabhutaya somanassavedanaya. Na dummanoti sabbadomanassapatikkhePo. Upekkhako viharatiti itthanittharammanapathe parisuddhapakatibhavavijahanakarabhutaya chasu dvaresu pavattanato "../../bdpicture/chalangupekkha"ti laddhanamaya tatramajjhattupekkhaya upekkhako viharati. Sotena saddam sutvatiadisupi aseva nayo. @Footnote: 1 cha.Ma. anitthe 2 abhi.A. 1/456 3 Ma. karanabhutena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page340.

[18] Kammavipakajiddhiniddese sabbesam pakkhinanti sabbesam pakkhijatanam jhanabhinna vinayeva akasena gamanam. Tatha sabbesam devanam akasagamanam dassanadini. Ekaccanam manussananti pathamakappikanam manussanam. Ekaccanam vinipatikananti piyankaramata punabbasumata phussamitta dhammaguttatievamadinam sukhasamussayato vinipatitatta vinipatikanam annesanca petanam nagasupannananca akasagamanadikam kammavipakaja iddhi. Punnavato iddhiniddese rajati dhammena paresam ranjanato raja. Ratanacakkam vattetiti cakkavatti. Vehasam gacchatiti accantasamyogatthe upayogavacanam. Caturanginiyati hatthiassarathapattisankhatacatuangavatiya. Senati tesam samuhamattameva. Antamasoti hetthimantato. Assabandha nama assanam rakkhaka. Gopurisa nama gunnam rakkhaka. Upadayati avissajjetva evam tesam vehasagamananca punnavato iddhiti attho. Jotikassa gahapatissa punnavato iddhiti jotiko nama pubbe paccekabuddhesu katadhikaro rajagahanagare setthi. Tassa kira jatadivase sakalanagare sabbavudhani jalimsu, sabbesam kayarulhani abharananipi pajjalitani viya obhasam muncimsu, nagaram ekapajjotam ahosi. Athassa namaggahanadivase sakalanagarassa ekajotibhutatta jotikoti namam karimsu. Athassa vayappattakale gehakaranatthaya bhumitale sodhiyamane sakko devaraja agantva solasakarisamatte thane pathavim bhinditva sattaratanamayam sattabhumikam pasadam utthapesi, pasadam parikkhipitva sattaratanamaye sattadvarakotthakayutte satta pakare utthapesi, pakarapariyante catusatthi kapparukkhe utthapesi, pasadassa catusu kannesu yojanikatigavutikadvigavutikaekagavutika catasso nidhikumbhiyo utthapesi. Pasadassa catusu kannesu tarunatalakkhandhappamana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page341.

Catasso suvannamaya ucchuyatthiyo nibbattimsu. Tasam manimayani pattani suvannamayani pabbani ahesum. Sattasu dvarakotthakesu ekekasamim ekadviticatupancachasattayakkhasahassaparivara satta yakkha arakkham ganhimsu. Bimbisaramaharaja pasadadinam utthanam sutva setthichattam pahini. So jotikasetthiti sakalajambudipe pakato hutva uttarakuruto devatahi anetva sirigabbhe nisidapitaya ekanca tandulanalim tayo ca jotipasane gahetva agataya bhariyaya saddhim tasmim pasade mahasampattim anubhavanto vasi. Tesam yavajivam taya ekatandulanaliya bhattam pahosi. Sace kira te sakatasatampi tandulanam puretukama honti. Sa tandulanaliyeva hutva titthati. Bhattapacanakale tandule ukkhaliyam pakkhipitva tesam pasananam upari thapenti. Pasana tavadeva pajjalitva bhatte pakkamatte nibbayanti. Teneva sannanena bhattassa pakkabhavam jananti. Supeyyadipacanakalepi eseva nayo. Evam tesam jotipasanehi aharo paccati, manialokena vasanti. Aggissa va dipassa va obhasameva na janimsu. Jotikassa kira evarupa sampattiti sakalajambudipe pakato 1- ahosi. Mahajano yanadihi dassanatthaya agacchati. Jotikasetthi agatagatanam uttarakurutandulanam bhattam dapeti, "kapparukkhehi vatthabharanani ganhantu"ti anapeti, "gavutikanidhikumbhiya mukham vivarapetva yapanamattam ganhantu"ti anapeti. Sakalajambudipavasikesu dhanam gahetva gacchantesu nidhikumbhiya angulamattampi unam nahositi ayamassa punnavato iddhi. Jatilassa gahapatissa punnavato iddhiti jatilo nama kassapassa bhagavato dhatucetiye katadhikaro takkasilayam setthi. Tassa kira mata baranasiyam setthidhita abhirupa ahosi. Tam pannarasasolasavassuddesikakale arakkhanatthaya sattabhumikassa @Footnote: 1 Si.,Ma. evarupo "sampattiti sakalajambudipe pakato, cha.Ma. evarupa sampattiti @sakalajambudipe pato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page342.

Pasadassa uparitale vasayimsu. Tam ekadivasam vatapanam vivaritva bahi olokiyamanam akasena gacchanto vijjadharo disva uppannasineho vatapanena pavisitva taya saddhim santhavamakasi. Sa tena gabbham ganhi. Atha nam dasi disva "amma kim idan"ti vatva "hotu, kassaci ma acikkhi"ti vutta bhayena tunhi ahosi. Sapi dasame mase puttam vijayitva navabhajanam aharapetva tattha tam darakam nipajjapetva tam bhajanam pidahitva upari pupphadamani thapetva "imam sisena ukkhipitva gantva gangaya vissajjehi, `kim idan'ti ca puttha `ayyaya me balikamman'ti vadeyyasi"ti dasim anapesi. Sa tatha akasi. Hetthagangayapi dve itthiyo nhayamana tam bhajanam udakena ahariyamanam disva eka "mayhetam bhajanan"ti aha. Eka "yam etassa anto. Tam mayhan"ti vatva bhajane sampatte tam adaya thale thapetva vivaritva darakam disva eka "mama bhajanan"ti vuttatta "darako mameva 1- hoti"ti aha. eka "yam bhajanassa anto, tam mama"ti vuttatta "mama darako"ti aha. Ta vivadamana vinicchayam gantva amaccesu vinicchitum asakkontesu ranno santikam agamamsu. Raja tasam vacanam sutva "tvam darakam ganha, tvam bhajanan"ti aha. Yaya pana darako laddho, sa mahakaccayanattherassa upatthayika hoti. Sa tam darakam "therassa santike pabbajessami"ti posesi. Tassa jatadivase gabbhamalassa dhovitva anapanitatta kesa jatita hutva atthamsu. Tenassa jatilotveva 2- nama akamsu. Tassa padasa vicaranakale thero tam geham pindaya pavisi. Upasika theram nisidapetva aharamadasi. Thero darakam disva "upasike darako te laddho"ti pucchi. "ama bhante imaham tumhakam santike pabbajessanti posesin"ti aha. Thero "sadhu"ti tam adaya gacchanto "atthi nu kho imassa gihisampattimanubhavitum @Footnote: 1 cha.Ma. mama gehassa 2 cha.Ma. jatiloteva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page343.

Punnakamman"ti olokento "mahapunno satto mahasampattim anubhavissati, daharo eva ca tava, nanampi tavassa paripakam na gacchati"ti cintetva tam adaya takkasilayam ekassa upatthakassa geham agamasi. So theram vanditva thito darakam disva "darako bhante laddho"ti pucchi. Ama upasaka pabbajissati, daharo tava tava santike hotu"ti. So "sadhu bhante"ti tam puttatthane thapetva patijaggi. Tassa pana gehe dvadasa vassani bhandakam ussannam hoti. So gamantaram gacchanto sabbampi tam bhandakam apanam aharitva tassa tassa bhandakassa mulam acikkhitva "idancidanca ettakam nama dhanam gahetva dadeyyasi"ti vatva pakkami. Tam divasam nagarapariggahika devata antamaso jirakamaricamattakenapi atthike tasseva apanabhimukhe karimsu. So dvadasa vassani ussannabhandakam ekadivaseneva vikkini. Kutambiko agantva apane kinci adisva "sabbam te tata bhandam nasitan"ti aha. "na nasitam tata, sabbam tumhehi vuttanayena vikkinitam, idam asukassa mulam, idam asukassa mulan"ti sabbamulam tassa 1- appesi. Kutambiko pasiditva "anaggho puriso yattha katthaci jivitum samattho"ti attano vayappattam dhitaram tassa datva "gehamassa karotha"ti purise anapetva nitthite gehe "gacchatha tumhe, attano gehe vasatha"ti aha. Athassa gehapavisanakale ekena padena ummare 2- akkantamatte gehassa pacchimabhage bhumitthane asitihattho suvannapabbato utthahi. Raja kira "jatilassa gehe bhumim bhinditva suvannapabbato utthito"ti sutva tassa setthichattam pesesi. So jatilasetthi nama ahositi ayamassa punnavato iddhi. Mendakassa setthissa 3- punnavato iddhiti mendako 4- nama vipassimhi bhagavati katadhikaro magadharatthe bhaddiyanagare setthi. Tassa kira pacchimagehe @Footnote: 1 cha.Ma. tasseva 2 i. ummaram @3 ka. gahapatissa 4 vi.maha. 5/196/76, dhamMa.A. 8/174 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page344.

Atthakarisamattatthane hatthiassausabhappamana suvannamendaka pathavim bhinditva pitthiya pitthim paharamana utthahimsu, tesam mukhesu pancavannanam suttanam genduka pakkhitta honti. Sappitelamadhuphanitadihi ca 1- vatthacchadanahirannasuvannadihi ca atthe sati tesam mukhato gendukam apanenti. Ekassapi mendakassa mukhato sakalajambudipavasinam pahonakam sappitelamadhuphanitavatthacchadanahirannasuvannam nikkhamati. Tato patthayesa mendakasetthiti pannayiti ayamassa punnavato iddhi. Ghositassa gahapatissa punnavato iddhiti ghosito 2- nama paccekasambuddhe katadhikaro sakkaratthe kosambiyam setthi. So kira devalokato cavitva kosambiyam nagarasobhiniya kucchismim nibbatti. Sa tam vijatadivase suppe sayapetva sankarakute chaddapesi. Darakam kakasunakha parivaretva nisidimsu. Eko puriso tam disvava puttasannam patilabhitva "putto me laddho"ti geham nesi. Tada kosambikasetthi purohitam disva "kim acariya ajja te tithikarananakkhattadayo olokita"ti pucchitva "ama mahasetthi"ti vutte "janapadassa kim bhavissati"ti pucchi. "imasmim nagare ajja jatadarako jetthasetthi bhavissati"ti aha. Tada setthino bhariya garugabbha hoti, tasma so sigham geham pesesi "gaccha, janahi nam vijata va, na va"ti. "na vijata"ti sutva geham gantva kalim nama dasim pakkositva sahassam datva "gaccha, imasmim nagare upadharetva ajja jatadarakam ganhitva ehi"ti aha. Sa upadharenti tam geham gantva tam darakam tam divasam jatabhavam 3- natva sahassam datva anetva setthino dassesi. Setthi "sace me dhita jayissati, taya nam saddhim nivasetva setthitthanassa samikam karissami. Sace putto jayissati, ghatessami nan"ti cintetva tam gehe vaddhapesi. @Footnote: 1 ka. va 2 an.A. 1/368 3 cha.Ma. jatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page345.

Athassa bhariya katipahaccayena puttam vijayi. Setthi "imasmim asati mama putto setthitthanam labhissati. "idaneva nam maretum vattati"ti kalim amantetva "gaccha je, vajato gunnam nikkhamanavelaya vajadvaramajjhe imam tiriyam nipajjapehi, gaviyo nam madditva maressanti, madditamadditabhavam panassa natva ehi"ti aha. Sa gantva gopalakena vajadvare vivatamatteyeva tam tatha nipajjapesi. Goganajetthako usabho annasmim kale sabbapaccha nikkhamantopi tamdivasam sabbapathamam nikkhamitva darakam catunnam padanam antare katva atthasi. Anekasata gavo usabhassa dve passani ghamsantiyo nikkhamimsu. Gopalakopi "ayam usabho pubbe sabbapaccha nikkhamati, ajja pana pathamam nikkhamitva dvaramajjhe niccalova thito, kinnu kho etan"ti cintetva gantva tassa hettha nipannam darakam disva puttasineham patilabhitva "putto me laddho"ti geham nesi. Kali gantva setthina pucchita tamattham arocetva "gaccha, nam puna imam sahassam datva anehi"ti vutta puna anetva adasi. Atha nam setthi aha "amma kali imasmim nagare panca sakatasatani paccusakale utthaya vanijjaya gacchanti, tvam imam netva cakkamagge nipajjapehi, gona va nam maddissanti, cakkam va chindissati 1-, pavattincassa natva agaccheyyasi"ti. Sa gantva cakkamagge nipajjapesi. Sakatikajetthako purato ahosi. Athassa gona tam thanam patva dhuram chaddesum, punappunam aropetva pajiyamanapi purato na gacchimsu. Evam tassa tehi saddhim vayamantasseva arunam utthahi. So "kinnama gona karimsu"ti maggam olokento darakam disva "bhariyam vata kamman"ti cintetva "putto me laddho"ti tutthamanaso tam geham nesi. Kalipi gantva setthina pucchita tam pavattim acikkhitva "gaccha, nam puna sahassam datva anehi"ti vutta tatha akasi. Atha nam setthi aha "idani @Footnote: 1 i. bhindissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page346.

Nam amakasusanam netva gacchantare nipajjapehi, tattha sunakhadihi khadito, amanussena va pahato marissati, matamatabhavancassa janitva agaccheyyasi"ti. Sa tam netva tattha nipajjapetva ekamante atthasi. Tam sunakhadayo va amanusso va upasankamitum nasakkhimsu. Atheko ajapalo aja gocaram nento susanapassena gacchati. Eka aja pannani khadamana gacchantaram pavisitva darakam disva jannukehi thatva darakassa thanam adasi. Ajapalakena "he he"ti sadde katepi na nikkhami. So "yatthiya nam paharitva niharissami"ti gacchantaram pavittho jannukehi thatva darakam khiram payantim disva darake puttasineham patilabhitva "putto me laddho"ti adaya pakkami. Kali gantva setthina pucchita tam pavattim acikkhitva "gaccha, nam puna sahassam datva anehi"ti vutta tatha akasi. Atha nam setthi aha "amma imam adaya corapapatapabbatam abhiruhitva papate khipa, pabbatakucchiyam patihannamano khandakhandiko hutva bhumiyam patissati, matamatabhavancassa natva agaccheyyasi"ti. Sa tam tatha netva pabbatamatthake thatva khipi. Tam kho pana pabbatakucchim nissaya mahavelugumbo pabbatanusareneva vaddhi. Tassa matthakam ghanajato jinjukagumbo avatthari. Darako patanto kojave viya tasmim pati. Tam divasanca nalakarajetthakassa venubali patto hoti. So puttena saddhim gantva tam velugumbam chinditum arabhi. Tasmim calite darako saddamakasi. So darakasaddo viyati ekena passena abhiruhitva tam disva "putto me laddho"ti tutthacitto adaya gato. Kali gantva setthina pucchita tam pavattim acikkhitva "gaccha, nam puna sahassam datva anehi"ti vutta tatha akasi. Setthino idancidanca karontasseva darako vaddhito. Mahaghosavacanatta cassa ghositotveva 1- namam ahosi. So setthino akkhimhi kantako viya khayi, ujukam @Footnote: 1 cha.Ma. ghositoteva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page347.

Oloketumpi na visahi. Athassa maranupayam cintento attano kumbhakarassa santikam gantva tassa "kada avapam 1- alimpessi"ti pucchitva "sve"ti vutte "tena hi idam sahassam ganhitva mamekam kammam karohi"ti aha. Kim samiti. Eko me avajataputto atthi, tam tava santikam pesissami, atha nam gabbham pavesetva tinhaya vasiya khandakhandikam chinditva catiyam pakkhipitva avape 2- paveseyyasiti. Idam te sahassam saccakarasadisam, uttaram pana te kattabbayuttakam paccha karissamiti. Kumbhakaro "sadhu"ti sampaticchi. Setthi punadivase ghositam pakkositva "hiyyo maya kumbhakaro ekam kammam anatto, ehi tvam tata tassa santikam gantva evam vadehi `hiyyo kira me pitara anattam kammam nipphadehi"ti pahini. So "sadhu"ti agamasi. Tam tattha gacchantam itaro setthino putto darakehi saddhim gulakakilam kilanto disva pakkositva "kuhim gacchasi"ti pucchitva pitu sasanam gahetva "kumbhakarakassa santikan"ti vutte "aham tattha gamissami, ime mam daraka bahulakkham jinimsu, tam me patijinitva dehi"ti aha. "aham pitu bhayami"ti. "ma bhayi bhatika, aham tam sasanam harissami"ti. Bahuhi jito yavaham agacchami, tava me lakkham patijinahiti. Ghosito kira gulakakilayam 3- cheko, tena nam evam nibandhi. Sopi tam "tena hi gantva kumbhakaram vadehi `pitara kira me hiyyo ekam kammam anattam, tam nipphadehi'ti uyyojesi. So tassa santikam gantva tatha avaca. Atha nam bhumbhakaro setthina vuttaniyamena maretva avape khipi. Ghositopi divasabhagam kilitva sayanhasamayeva geham gantva "kim tata na gatosi"ti vutte attano agatakarananca kanitthassa gatakarananca arocesi. Setthi "dhi dhi"ti 4- mahaviravam viravitva sakalasarire pakkuthitalohito viya hutva "ambho kumbhakara ma nasayi, ma nasayi"ti baha @Footnote: 1 Ma. avatam, an.A. 1/372 2 Ma. avate 3 cha.Ma. gulakakilayam 4 Si. handhiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page348.

Paggayha kandanto tassa santikam agamasi. Kumbhakaro tam tatha agacchantam disva "sami ma saddam kari, kammam nipphannan"ti aha. So pabbatena viya mahantena sokena avatthato hutva anappakam domanassam patisamvedesi. Evam santepi pana setthi tam ujukam oloketum na sakkoti. "kinti na mareyyan"ti cintento "mama gamasate ayuttakassa santikam pesetva marapessami"ti upayam disva "ayam me avajataputto, imam maretva vaccakupe khipatu, evanca kate aham matulassa kattabbayuttakam janissami"ti tassa pannam likhitva "tata ghosita amhakam gamasate ayuttako atthi, imam pannam haritva tassa dehi"ti vatva pannam tassa dussante 1- bandhi. So pana akkharasamayam na janati. Daharakalato patthaya hi tam marapentova setthi maretum nasakkhi, kim akkharasamayam sikkhapessati. So attano maranapannameva dussante bandhitva nikkhamanto aha "patheyyam me tata natthi"ti. Patheyyena kammam natthi, antaramagge asukagame nama mama sahayako setthi atthi, tassa ghare patarasam katva purato 2- gacchati. So "sadhu"ti pitaram vanditva nikkhanto tam gamam patva setthigharam pucchitva gantva setthijayam passi. "kuto agatosi"ti ca vutte "antonagarato"ti aha. "kassa puttosi"ti. "tumhakam sahayakasetthino 3- amma"ti "tvamsi ghosito nama"ti. "ama amma"ti. Tassa saha dassaneneva tasmim puttasineho uppajji. Setthino paneka dhita atthi pannarasasolasavassuddesika abhirupa pasadika, tam rakkhitum ekameva pesanakarikam dasim datva sattabhumikassa pasadassa uparimatale sirigabbhe vasapenti. Setthidhita tasmim khane tam dasim antarapanam pesesi. Atha nam setthijaya disva "kuhim gacchasi"ti pucchitva "ayyadhitaya pesanena"ti vutte "ito tava ehi, titthatu pesanam, puttassa me pithakam attharitva @Footnote: 1 Si.,i. dasante evamuparipi 2 i. parato 3 cha.Ma. sahayasetthino

--------------------------------------------------------------------------------------------- page349.

Udakam aharitva pade dhovitva telam makkhitva sayanam attharitva dehi, paccha pesanam karissasi"ti aha. Sa tatha akasi. Atha nam cirenagatam setthidhita santajjesi. Atha nam sa aha "ma me kujjhi, setthiputto ghosito agato, tassa idancidanca katva tattha gantva agatamhi"ti. Setthidhitaya "setthiputto ghosito"ti namam sutvava pubbasannivasa- vasena pemam chaviadini chinditva atthiminjam ahacca thitam. Atha nam pucchi "kuhim so amma"ti. "sayane nipanno niddayati"ti. "atthi panassa hatthe kinci"ti. "dussante pannam atthi"ti. Sa "kim pannam nu kho etan"ti. Tasmim niddayante matapitunam annavihitataya apassantanam otaritva tassa santikam gantva tam pannam mocetva adaya attano gabbham pavisitva dvaram pidhaya vatapanam vivaritva akkharasamaye kusalataya tam pannam vacetva "aho vata balo attano maranapannam dussante bandhitva vicarati, sace maya na dittham assa, natthi tassa jivitan"ti tam pannam phaletva nasetva setthissa vacanena aparam pannam likhi "ayam mama putto ghosito nama, gamasatato pannakaram aharapetva imassa janapadasetthino dhitara saddhim mangalam katva attano vasanagamassa majjhe dvibhumikam geham karetva pakaraparikkhepena ceva purisaguttihi ca susamvihitarakkham kareteu 1-, mayham idancidanca maya katanti sasanam pesetu. Evam kate aham matulassa kattabbayuttakam janissami"ti likhitva ca pannam samharitva 2- dussanteyevassa bandhi. So divasabhagam niddayitva utthaya bhunjitva pakkami, punadivase patova gamam gantva ayuttakam gamakiccam karontameva passi. So tam disva "kim tata"ti pucchitva "pitara me tumhakam pannam pesitan"ti vutte pannam gahetva vacetva @Footnote: 1 cha.Ma. karotu, 2 cha.Ma. samgharitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page350.

Tutthamanaso "passatha bho, mama samino mayi sineham katva jetthaputtassa mangalam karotu"ti mama santikam pahini. "sigham daruadini aharatha"ti gahapatike anapetva gamamajjhe vuttappakaram geham karetva 1- gamasatato pannakaram aharapetva janapadasetthino dhitaram anetva managalam katva setthissa sasanam pahini "idancidanca maya katan"ti. Tam sutva setthino "yam karemi, tam na hoti. Yam na karemi, tam hoti"ti mahantam domanassam uppajji. Puttasokena saddhim so soko ekato hutva kucchidaham uppadetva atisaram janesi. Setthidhitapi "sace koci setthino santika agacchati, mama akathetva setthiputtassa pathamataram ma kathetha"ti anapesi. Setthipi kho "na dani dutthaputtam mama sapateyyassa samikam karissami"ti cintetva ekam ayuttakam aha "matula puttam me datthukamomhi, ekam padamulikam pesetva ekam pannam likhitva pesetva mama puttam pakkosapehi"ti. So "sadhu"ti pannam datva ekam purisam pesesi. Setthidhita setthissa balavagilanakale ghositakumaram adaya agamasi. Setthi kalamakasi. Raja pitari kalankate pitara bhuttabhogam datva sabbasatena setthitthanam adasi. Ghositasetthi nama hutva mahasampattiyam thito setthidhitaya kaliya ca vacanena adito patthaya sattasu thanesu attano maranamuttabhavam natva devasikam sahassam 2- vissajjetva danam patthapesiti. Evamassa sattasu thanesu arogabhavo punnavato iddhi. Tattha gahanti geham vuccati, gahe pati gahapati. Mahasalakule adhipatissetam namam. Kesuci potthakesu ghositanantaram mendako likhito. Pancannam mahapunnanam punnavato iddhiti ettha punniddhi pancannam mahapunnanam datthabbati attho. Panca mahapunna nama mendakasetthi, tassa @Footnote: 1 cha.Ma. karapetva 2 cha.Ma. satasahassam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page351.

Bhariya candapaduma, putto dhananjayasetthi, sunisa sumanadevi, 1- daso punno namati ime panca jana paccekabuddhe 2- katadhikaRa. Tesu mendakasetthi addhaterasani kotthasatani sodhapetva sisam nhano 3- dvare nisiditva uddham ulloketi, 4- akasato rattasalidhara opatitva sabbakotthesu 5- pureti. Tassa bhariya tandulam ekanalimattam gahetva bhattam 6- pacapetva ekasmim supabyanjanake supam karetva sabbalankarapatimandita dvarakotthake pannattasane nisiditva "sabbe bhattena atthika agacchatu"ti ghosapetva pakkosapetva suvannakatacchum adaya agatagatanam upanitabhajanani puretva deti, sakaladivasampi dentiya katacchuna sakim gahitatthanamattameva pannayati. Tassa putto sisam nhato sahassatthavikam adaya "kahapanehi atthika agacchantu"ti ghosapetva agatagatanam gahitabhajanani puretva deti. Thavikaya kahapanasahassameva hoti. Sunisa sabbalankarapatimandita catudonikam vihipitakam adaya asane nisinna "bijabhattena atthika agacchantu"ti ghosapetva agatagatanam gahitabhajanani puretva deti, pitakam yathapuritameva hoti. Tassa daso sabbalankarapatimandito suvannayuge suvannayottehi gone yojetva suvannapatodayatthim 7- adaya gonanam gandhapancangulikani datva visanesu suvannakosake patimuncitva khettam gantva pajeti, ito tisso, ito tisso, majjhe ekati satta sitayo bhijjitva gacchati 8-. Jambudipavasino bhattabijahirannasuvannadisu yatharucitam setthigehatoyeva ganhimsu. Anukkamena pana bhaddiyanagaram anuppatte bhagavati bhagavato dhammadesanaya panca mahapunna ca dhananjayasetthissa dhita visakha ca sotapattiphalam papunimsu. Ayam pana senam pancannam mahapunnanam punnavato iddhi. Sankhepena pana paripakagate punnasambhare ijjhanakaviseso punnavato iddhi. @Footnote: 1 i. samanadevi 2 cha.Ma. paccekasambuddhe 3 cha.Ma. nhato 4 i. oloketi @5 cha.Ma. sabbakotthe 6 Ma. tehi bhattam 7 Si. suvannapatodalatthim 8 cha.Ma. gacchanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page352.

Vijjamayiddhiniddese ijjhanakaram gandharivijjam va upacarasiddhim patthitasiddham 1- annam va vijjam dharentiti vijjadhaRa. Vijjam parijappetvati yathopacaram vijjam mukhena parivattetva. Sesam vuttatthamevati. Sammapayogiddhiniddese ijjhanakaram 2- pucchitva annassa visesassa abhavato "katama"ti apucchitva pakaramattameva pucchantena "kathan"ti puccha kata 3-, tatheva "evan"ti nigamanam katam. Ettha ca patipattisankhatasseva sammapayogassa dipanavasena purimapalisadisava pali agata. Atthakathayam 4- pana sakatabyuhadikaranavasena yam kinci samvidahanam yam kinci sippakammam yam kinci vejjakammam tinnam vedanam uggahanam tinnam pitakanam uggahanam, antamaso kasanavapanadini upadaya tam tam kammam katva nibbattaviseso tattha tattha sammapayogapaccaya ijjhanatthena iddhiti agatati. Iddhikathavannana nitthita. -------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 48 page 308-352. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=6954&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=6954&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=679              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=10090              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=11835              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=11835              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]