ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 52 : PALI ROMAN Cariya.A. (paramatthadi.)

                         Uddanagathavannana
            yudhanjayo somanasso       ayogharabhisena ca
            sonanando mugapakkho       kapiraja saccasavhayo.
            Vattako maccharaja ca      kanhadipayano isi
            sutasomo pure asi       samo ca ekaraja ca
            upekkhaparami asi       iti vuttam 2- mahesinati.
     "yudhanjayo"tiadika uddanagatha. Tattha bhisenati bhisapadesena mahakancanacariyam 3-
dasseti. Sonanandoti imina sonapanditacariyam 4- dasseti. Tatha mugapakkhoti
@Footnote: 1 ka. buddhabhutaya  2 cha.Ma. vuttham  3 pali. bhimsacariyam (sya)  4 pali.
@sonanandapanditacariyam (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page317.

Mugapakkhapadesena temiyapanditacariyam 1- dasseti. Upekkhaparamisisena mahalomahamsacariyam 2- dasseti. Asi iti vuttam mahesinati yatha sariputta tuyham etarahi desitam, iti evam imina vidhanena mahantanam danaparamiadinam bodhisambharanam esanato mahesina tada bodhisattabhutena maya vuttham cinnam caritam patipannam asi ahositi attho. Idani paramiparipuranavasena cirakalappavattitam idha vuttam avuttanca attano dukkarakiriyam ekajjham katva yadattham sa pavattita, tanca sankhepeneva dassetum:- "evam bahuvidham dukkham sampatti ca bahubbidha bhavabhave anubhavitva patto sambodhimuttaman"ti gathamaha. Tattha evanti imina vuttanayena. Bahuvidham dukkhanti akittipanditadikale karapannadiaharataya tanca yacakassa datva aharupacchedadina ca bahuvidham nanappakaram dukkham. Tatha kururajadikale sakkasampattisadisa sampatti ca bahubbidha. Bhavabhaveti khuddake ceva mahante ca bhave. Bhavabhave va vuddhihayino anubhavitva bahuvidhehi dukkhehi avihannamano bahuvidhahi ca sampattihi anakaddhiyamano paramiparipuranapasuto ceva hutva tadanurupam patipattim patipanno uttamam anuttaram sammasambodhim sabbannutam patto, adhigatosmiti attho. Idani yasam paraminam paripuranattham esa dukkarakiriya ciram pavattita, tasam anavasesato paripunnabhavam tena ca pattabbaphalassa attana adhigatabhavam dassetum:- "datva databbakam danam silam puretva asesato nekkhamme paramim gantva patto sambodhimuttamam. Pandite paripucchitva viriyam katvana uttamam khantiya paramim gantva patto sambodhimuttamam. @Footnote: 1 pali. mugapakkhacariyam (sya) 2 khu.cariya. 33/119-122/626-7

--------------------------------------------------------------------------------------------- page318.

Katva dalhamadhitthanam saccavacanurakkhiya mettaya paramim gantva patto sambodhimuttamam. Labhalabhe yasayase sammananavamanane sabbattha samako hutva patto sambodhimuttaman"ti- adi vuttam. Tattha datva databbakam dananti tada anuttaram sammasambodhim abhisambujjhitum aggayanapatipadam patipannena mahabodhisattena databbam deyyadhammam bahiram rajjadim abbhantaram anganayanadim datva pariccajitva tato eva rajjapariccago angapariccago nayanapariccago puttadarapariccago attapariccagoti pancamahapariccagapariyosanam danaparamidanaupaparamidanaparamatthaparamippabhedam danam anavasesato sampadetvati attho. Tattha akittibrahmanakale 1- sankhabrahmanakaleti 2- evamadisu idha agatesu anagatesu ca visayhasetthikale 3- velamabrahmanakaleti 4- evamadisupi danaparamiya mahapurisassa puritattabhavanam parimanam nama natthi. Ekantena panassa sasapanditakale:- "bhikkhaya upagatam disva sakattanam pariccajim danena me samo natthi esa me danaparami"ti evam attapariccagam karontassa danaparami paramatthaparami nama jata. Itaresu pana yatharaham paramiupaparamiyo veditabba. Silam puretva asesatoti tatha anavasesato kayiko samvaro vacasiko samvaro kayikavacasiko samvaro indriyasamvaro bhojane mattannuta suvisuddhajivatati evamadikam bodhisattasilam sampadentena silaparamisilaupaparamisilaparamatthaparamippabhedam puretabbam @Footnote: 1 khu.cariya. 33/1-10/582-3 2 khu.cariya. 33/11-19/583-4 3 khu.ja. @27/157-160/116-7 4 an.navaka. 23/10/321

--------------------------------------------------------------------------------------------- page319.

Sabbam silam puretva sammadeva sampadetva. Idhapi silavanagarajakale 1- campeyyanagarajakaleti 2- evamadisu idha agatesu anagatesu ca mahakapikale 3- chaddantakaleti 4- evamadisu mahasattassa silaparamiya puritattabhavanam parimanam nama natthi. Ekantena panassa sankhapalakale:- "sulehi vinivijjhante 5- kottayantepi sattibhi bhojaputte na kuppami esa me silaparami"ti evam attapariccagam karontassa silaparami paramatthaparami nama jata. Itaresu pana yatharaham paramiupaparamiyo veditabba. Nekkhamme paramim gantvati tatha tividhepi mahabhinikkhamane paramim paramukkamsam gantva yudhanjayakale 6- somanassakumarakaleti 7- evamadisu idha agatesu anagatesu ca hatthipalakumarakale 8- maghadevakaleti 9- evamadisu maharajjam pahaya nekkhammaparamiya puritattabhavanam parimanam nama natthi. Ekantena panassa culasutasomakale:- "maharajjam hatthagatam khelapindamva chaddayim cajato na hoti lagganam esa me nekkhammaparami"ti 10- evam nissangataya rajjam chaddetva nikkhamantassa nekkhammaparami paramatthaparami nama jata. Itaresu pana yatharaham paramiupaparamiyo veditabba. Pandite paripucchitvati kim kusalam kim akusalam kim savajjam kim anavajjantiadina kusaladidhammavibhagam kammakammaphalavibhagam sattanam upakaravaham anavajjakammayatana- sippayatanavijjatthanadim pandite sappanne paripucchitva. Etena pannaparamim @Footnote: 1 khu.cariya. 33/1/600, khu.ja. 27/72/18 2 khu.cariya. 33/3/602 3 kapilaraja... @(sya), kapiraja... (cha.Ma.), khu.cariya. 33/7/619, khu.ja. 27/72/18 4 khu.ja. @27/514/394 5 pali. vijjhayantepi (sya) 6 khu.cariya. 33/1/611, khu.ja. @27/460/247 7 khu.cariya. 33/2/612, khu.ja. 27/505/353 8 khu.ja. 27/509/371 @9 Ma.Ma. 13/308/288, khu.ja. 27/9/3 10 abhi.A. 1/78, apadana.A. 1/61

--------------------------------------------------------------------------------------------- page320.

Dasseti. Tattha vidhurapanditakale 1- mahagovindapanditakale 2- kuddalapanditakale 3- arakapanditakale 4- bodhiparibbajakakale mahosadhapanditakaleti 5- evamadisu pannaparamiya puritattabhavanam parimanam nama natthi. Ekantena panassa senakapanditakale:- "pannaya vicinantoham brahmanam mocayim dukha pannaya me samo natthi esa me pannaparami"ti 6- antobhastagatam sappam dassentassa pannaparami paramatthaparami nama jata. Viriyam katvana uttamanti sammasambodhim papetum samatthataya uttamam padhanam viriyanti vividhampi viriyaparamim katva uppadetva. Tattha mahasilavarajakale 7- pancavudhakumarakale 8- mahavanarindakaleti 9- evamadisu viriyaparamiya puritattabhavanam parimanam nama natthi. Ekantena panassa mahajanakakale:- "atiradassi jalamajjhe mata 10- sabbeva manusa cittassa annatha natthi esa me viriyaparami"ti 11- evam mahasamuddam tarantassa viriyaparami paramatthaparami nama jata. Khantiya paramim gantvati adhivasanakhantiadi khantiparamukkamsabhavam papento khantiya paramim paramakotim gantva, khantiparamim sampadetvati attho. Tattha mahakapikale 12- mahimsarajakale 13- rurumigarajakale 14- dhammadevaputtakaleti 15- evamadisu khantiparamiya puritattabhavanam parimanam nama natthi. Ekantena panassa khantivadikale:- @Footnote: 1 khu.ja. 28/546/266 2 di.maha. 10/305/198, khu.cariya. 33/5/586 3 khu.ja. @28/70/17 4 khu.ja. 27/169/44 5 khu.ja. 28/54287 6 abhi.A. 1/79 7 khu.ja. @27/51/13 8 khu.ja. 27/55/14 9 khu.ja. 28/57/14 10 cha.Ma. hata 11 abhi.A. 1/79 @12 khu.cariya. 33/7/619, khu.ja. 27/407/173, 516/405 13 mahisaraja... khu.cariya. @33/5/604, khu.ja. 27/278/85 14 khu.cariya. 33/6/605, khu.ja. 27/482/284 @15 khu.cariya. 33/8/607-8

--------------------------------------------------------------------------------------------- page321.

"acetanamva kottente tinhena pharasuna mamam kasiraje na kuppami esa me khantiparami"ti 1- evam acetanabhavena viya mahadukkham anubhavantassa khantiparami paramatthaparami nama jata. Katva dalhamadhitthananti kusalasamadanadhitthanam tassa tassa paramisamadanassa tadupakarakasamadanassa ca adhitthanam dalhataram asithilam katva, tam tam vatasamadanam anivattibhavena adhitthahitvati attho. Tattha jotipalakale 2- sarabhangakale 3- nemikaleti 4- evamadisu adhitthanaparamiya puritattabhavanam parimanam nama natthi. Ekantena panassa temiyakumarakale:- "matapita na me dessa atta me na ca dessiyo sabbannutam piyam mayham tasma vatamadhitthahin"ti evam jivitam pariccajitva vatam adhitthahantassa adhitthanaparami paramatthaparami nama jata. Saccavacanurakkhiyati saccavacam anurakkhitva jivitantarayepi anariyavoharam gutham viya jigucchanto pariharitva sabbaso avisamvadibhavam rakkhitva. Tattha kapirajakale 5- saccatapasakale 6- maccharajakaleti 7- evamadisu saccaparamiya puritattabhavanam parimanam nama natthi. Ekantena panassa mahasutasomakale:- "saccavacam anurakkhanto cajitva mama jivitam mocesim ekasatam khattiye esa me saccaparami"ti 8- evam jivitam cajitva saccam anurakkhantassa saccaparami paramatthaparami nama jata. @Footnote: 1 abhi.A. 1/79 2 Ma.Ma. 13/282-92/258-67 3 khu.ja. 27/522/431-39 @4 khu.cariya. 33/6/587, khu.ja. 28/541/166-87 5 khu.cariya. 33/7/619, khu.ja. @27/407/173,516,405 6 khu.cariya. 33/8/620 7 khu.cariya. 33/10/621-2 8 abhi.A. @1/79

--------------------------------------------------------------------------------------------- page322.

Mettaya paramim gantvati sabbasattesu anodhiso hitupasamharalakkhanaya mettaya paramim paramukkamsatam patva. Tattha culadhammapalakale 1- mahasilavarajakale samapanditakaleti 2- evamadisu mettaparamiya puritattabhavanam parimanam nama natthi. Ekantena panassa suvannasamakale:- "na mam koci uttasati napiham bhayami kassaci mettabalenupatthaddho ramami pavane tada"ti 3- evam jivitampi anoloketva mettayantassa mettaparami paramatthaparami nama jata. Sammananavamananeti sakkaccam pujasakkaradina sammanane otthubhanadina 4- avamanane ca sabbattha lokadhamme samako samacitto nibbikaro hutva uttamam anuttaram sabbannutam adhigatosmiti attho. Tattha mahavanarindakale kasirajakale khemabrahmanakale atthisenaparibbajakakaleti 5- evamadisu upekkhaparamiya puritattabhavanam parimanam nama natthi. Ekantena panassa mahalomahamsakale:- "susane seyyam kappemi chavatthikam upanidhaya 6- gamandala upagantva rupam dassentinappakan"ti 7- evam gamadarakesu otthubhanadihi ceva malagandhupaharadihi ca sukhadukkham uppadentesupi upekkham anativattantassa upekkhaparami paramatthaparami nama jata. Iti bhagava:- "evam bahubbidham dukkham sampatti ca bahubbidha 8- bhavabhave anubhavitva patto sambodhimuttaman"ti @Footnote: 1 khu.ja. 27/358/130 2 khu.cariya. 33/13/625, khu.ja. 28/540/154 3 abhi.A. 1/80, @khu.cariya. 33/113/625 4 Si. nitthubhanadina 5 khu.ja. 27/403/169 @6 cha.Ma. upanidhayaham 7 abhi.A. 1/80 8 pali. sampattinca bahuvidham (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page323.

Sammasambodhim adhigantum imasmim bhaddakappe attana katam dukkaracariyam sankhepeneva vatva puna:- "datva databbakam danam silam puretva asesato nekkhamme paramim gantva patto sambodhimuttamam. Pandite paripucchitva viriyam katvana uttamam 1- khantiya paramim gantva patto sambodhimuttamam. Katva dalhamadhitthanam saccavacanurakkhiya mettaya paramim gantva patto sambodhimuttamam. Labhalabhe yasayase sammananavamanane sabbattha samako hutva patto sambodhimuttaman"ti attana sammadeva paripurita dasa paramiyo dasseti. --------------- @Footnote: 1 cha.Ma. muttamam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page324.

Pakinnakakatha tasmim pana thane thatva mahabodhiyanapatipattiyam ussahajatanam kulaputtanam bodhisambharesu nanappakarakosallattham sabbaparamisu pakinnakakatha kathetabba. Tatridam panhakammam:- ka paneta paramiyo? kenatthena paramiyo? Katividha ceta? ko tasam kamo? kani lakkhanarasapaccupatthanapadatthanani? Ko paccayo? ko sankileso? kim vodanam? ko patipakkho? ka patipatti? Ko vibhago? ko sangaho? ko sampadanupayo? kittakena kalena sampadanam? Ko anisamso? kim cetasam phalanti? Tatridam vissajjanam:- ka paneta paramiyoti? tanhamanaditthihi 1- anupahata Karunupayakosallapariggahita danadayo guna paramiyo. Kenatthena paramiyoti? danasiladigunavisesayogena sattuttamataya parama Mahasatta bodhisatta, tesam bhavo kammam va parami, danadikiriya. Atha va paratiti 2- paramo, danadigunanam purako palako cati bodhisatto, paramassa 3- ayam, paramassa va bhavo, kammam va parami, danadikiriyava. Atha va param sattam attani mavati bandhati gunavisesayogena, param va adhikataram majjati sujjhati sankilesamalato, param va settham nibbanam visesena mayati gacchati, param va lokam pamanabhutena nanavisesena idhalokam viya munati paricchindati. Param va ativiya siladigunaganam attano santane minoti pakkhipati, param va attabhutato dhammakayato annam patipakkham va tadanatthakaram kilesacoraganam minati himsatiti paramo, mahasatto. Paramassa ayantiadi vuttanayena yojetabbam. Pare va nibbane majjati sujjhati satte ca sodheti, tattha va satte mavati bandhati yojeti, tam vamayati gacchati gameti ca, munati va tam @Footnote: 1 Ma.tanhamanadihi 2 Si.,Ma. puretiti 3 Si. bodhisatto paramo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page325.

Yathavato, tattha va satte marati bandhati yojeti, tam va mayati gacchati gameti ca, munati va tam yathavato, tattha va satte minoti pakkhipati, kilesarayo va sattanam tattha minati himsatiti parami, mahapuriso. Tassa bhavo kammam va paramita, danadikiriyava. Imina nayena paramisaddattho veditabbo. Katividhati? sankhepato dasavidha, ta pana paliyam sarupato agatayeva. Yathaha:- "vicinanto tada dakkhim pathamam danaparamim pubbakehi mahesihi anucinnam mahapathan"ti- 1- adi. Yatha caha 2- "kati nu kho bhante buddhakaraka dhamma? dasa kho sariputta buddhakaraka dhamma, katame dasa? danam kho sariputta buddhakarako dhammo, silam nekkhammam panna viriyam khanti saccam adhitthanam metta upekkha buddhakarako dhammo, ime kho sariputta dasa buddhakaraka dhamma"ti. Idamavoca bhagava idam vatva sugato athaparam etadavoca sattha:- "danam silanca nekkhammam panna viriyena pancamam 3- khanti saccamadhitthanam mettupekkhati te dasa"ti. 4- Keci pana "../../bdpicture/chabbidha"ti vadanti, tam etasam sangahavasena vuttam. So pana sangaho parato avi bhavissati. Ko tasam kamoti ettha kamoti desanakkamo, so ca pathamasamadanahetuko, samadanam pavicayahetukam, 5- iti yatha adimhi pavicita samadinna ca, tatha desita. Tattha danam silassa bahupakaram sukarancati tam adimhi vuttam. Danam 6- silapariggahitam @Footnote: 1 Si., Ma. asevitanisevitam, khu.buddha. 33/116/459 2 Ma. aparampi vuttam 3 pali. @pannaviriyanca kidisam (sya) 4 pali. mettupekkha ca kidisa, khu.buddha. @33/76/446 (sya) 5 Si. paricayahetukam 6 Ma.apica danam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page326.

Mahapphalam hoti mahanisamsanti dananantaram silam vuttam. Silam nekkhammapariggahitam, nekkhammam pannapariggahitam, panna viriyapariggahita, viriyam khantipariggahitam, khanti saccapariggahita. Saccam adhitthanapariggahitam, adhitthanam mettapariggahitam, metta upekkhapariggahita mahapphala hoti mahanisamsati mettanantaramupekkha vutta. Upekkha pana karunapariggahita karuna ca upekkhapariggahitati veditabba. Katham pana mahakarunika bodhisatta sattesu upekkhaka hontiti? "upekkhitabbayuttesu kanci kalam upekkhaka honti, na pana sabbattha sabbada ca"ti keci. Apare pana "na sattesu upekkhaka, sattakatesu pana vippakaresu upekkhaka honti"ti. Aparo nayo:- pacurajanesupi pavattiya sabbasattasadharanatta appaphalatta sukaratta ca adimhi danam vuttam. Sisena dayakapatiggahakasuddhito paranuggaham vatva parapilanivattivacanato kiriyadhammam vatva akiriyadhammavacanato bhogasampattihetum vatva bhavasampattihetuvacanato ca danassa anantaram silam vuttam. Nekkhammena silasampattisiddhito kayavacisucaritam vatva manosucaritavacanato visuddhasilassa sukheneva jhanasamijjhanato kammaparadhappahanena payogasuddhim vatva kilesaparadhappahanena asayasuddhivacanato vitikkamappahanena cittassa 1- pariyutthanappahanavacanato ca silassa anantaram nekkhammam vuttam. Pannaya nekkhammassa siddhiparisuddhito jhanabhavena pannabhavavacanato "samadhipadatthana hi panna, pannapaccupatthano ca samadhi. " Samathanimittam vatva upekkhanimittavacanato parahitajjhanena parahitakaranupayakosallavacanato ca nekkhammassa anantaram panna vutta. Viriyarambhena pannakiccasiddhito sattasunnatadhammanijjhanakkhantim vatva sattahitaya arambhassa acchariyatavacanato 2- upekkhanimittam vatva paggahanimittavacanato nisammakaritam vatva utthanavacanato ca "nisammakarino hi utthanam phalavisesamavahati"ti pannaya anantaram viriyam vuttam. @Footnote: 1 Si. vitikkamappahane thitassa 2 Si. amacchariyatavacanato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page327.

Viriyena titikkhasiddhito "viriyava hi araddhaviriyatta sattasankharehi upanitam dukkham abhibhuyya viharati. "viriyassa titikkhalankarabhavato "viriyavato hi titikkha sobhati. "paggahanimittam vatva samathanimittavacanato accarambhena uddhaccadosappahanavacanato "dhammanijjhanakkhantiya hi uddhaccadoso pahiyati ". Viriyavato sataccakaranavacanato "khantibahulo hi anuddhato sataccakari hoti. "appamadavato parahitakiriyarambhe paccupakaratanhabhavavacanato "yathavato dhammanijjhane hi sati tanha na hoti. " Parahitarambhe paramepi parakatadukkhasahanatavacanato ca viriyassa anantaram khanti vutta. Saccena khantiya ciradhitthanato apakarino apakarakhantim vatva tadupakarakarane avisamvadavacanato khantiya apavadavacavikampanena bhutavaditaya avijahanavacanato sattasunnatadhammanijjhanakkhantim vatva tadupabruhitannanasaccavacanato ca khantiya anantaram saccam vuttam. Adhitthanena saccasiddhito "acaladhitthanassa hi virati sijjhati. "avisamvaditam vatva tattha acalabhavavacanato "saccasandho hi danadisu patinnanurupam niccalova pavattati. "nanasaccam vatva sambharesu pavattinijjhapanavacanato 1- "yathabhutananava hi bodhisambhare adhitthati, te ca nitthapeti patipakkhehi akampiyabhavato"ti saccassa anantaram adhitthanam vuttam. Mettaya parahitakaranasamadanadhitthanasiddhito adhitthanam vatva hitupasamharavacanato "bodhisambhare hi adhititthamano mettavihari hoti. " Acaladhitthanassa samadanavikopanena samadanasambhavato ca adhitthanassa anantaram metta vutta. Upekkhaya mettavisuddhito sattesu hitupasamharam vatva tadaparadhesu udasinatavacanato mettabhavanam vatva tannissandabhavanavacanato hitakamasattepi upekkhakoti acchariyagunatavacanato ca mettaya anantaram upekkha vuttati evametasam kamo veditabbo. @Footnote: 1 cha.Ma. pavattinittha...

--------------------------------------------------------------------------------------------- page328.

Kani lakkhanarasapaccupatthanapadatthananiti ettha avisesena tava sabbapi paramiyo paranuggahalakkhana, paresam upakarakaranarasa, avikampanarasa va, hitesitapaccupatthana, buddhattapaccupatthana va, mahakarunapadatthana, karunupayakosallapadatthana va. Visesena pana yasma karunupayakosallapariggahita attupakaranapariccagacetana danaparamita, karunupayakosallapariggahitam kayavacisucaritam atthato akattabbaviratikattabbakaranacetanadayo ca silaparamita, karunupayakosallapariggahito adinavadassanapubbangamo kamabhavehi nikkhamanacittuppado nekkhammaparamita, karunupayakosallapariggahito dhammanam samannavisesalakkhanavabodho pannaparamita, karunupayakosallapariggahito kayacittehi parahitarambho viriyaparamita, karunupayakosallapariggahitam sattasankharaparadhasahanam adosappadhano tadakarappavattacittuppado khantiparamita, karunupayakosallapariggahitam viraticetanadibhedam avisamvadanam saccaparamita, karunupayakosallapariggahitam acalasamadanadhitthanam tadakarappavatto cittuppado adhitthanaparamita, karunupayakosallapariggahito lokassa hitasukhupasamharo atthato abyapado mettaparamita, karunupayakosallapariggahita anunayapatighaviddhamsani itthanitthesu sattasankharesu samappavatti upekkhaparamita. Tasma pariccagalakkhana danaparami, deyyadhamme lobhaviddhamsanarasa, anasattipaccupatthana, bhavavibhavasampattipaccupatthana va, pariccajitabbavatthupadatthana. Silanalakkhana silaparami, samadanalakkhana patitthanalakkhana cati vuttam hoti. Dussilyaviddhamsanarasa, anavajjarasa va, soceyyapaccupatthana, hirottappapadatthana. Kamato ca bhavato ca nikkhamanalakkhana nekkhammaparami, tadadinavavibhavanarasa, tato eva vimukhabhavappaccupatthana, samvegapadatthana. Yathasabhavapativedhalakkhana pannaparami, akkhalitapativedhalakkhana va kusalissasakhittausupativedho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page329.

Viya, visayobhasanarasa padipo viya, asammohapaccupatthana arannagatasudesiko viya, samadhipadatthana. Catusaccapadatthana va. Ussahalakkhana viriyaparami, upatthambhanarasa, asamsidanapaccupatthana, viriyarambhavatthupadatthana, samvegapadatthana va. Khamanalakkhana khantiparami, itthanitthasahanarasa, adhivasanapaccupatthana, avirodhapaccupatthana va, yathabhutadassanapadatthana. Avisamvadanalakkhana saccaparami, yathasabhavavibhavanarasa, sadutapaccupatthana, soraccapadatthana. Bodhisambharesu adhitthanalakkhana adhitthanaparami, tesam patipakkhabhibhavanarasa, tattha acalatapaccupatthana, bodhisambharapadatthana. Hitakarappavattilakkhana mettaparami, hitupasamhararasa, aghatavinayarasa va, sommabhavapaccupatthana, sattanam manapabhavadassanapadatthana. Majjhattakarappavattilakkhana upekkhaparami, samabhavadassanarasa, patighanunayavupasamapaccupatthana, kammassakatapaccavekkhanapadatthana. Ettha ca karunupayakosallapariggahitata danadinam pariccagadilakkhanassa visesanabhavena vattabba. Karunupayakosallapariggahitani hi danadini bodhisattasantane pavattani danadiparamiyo nama honti. Ko paccayoti? abhiniharo tava paraminam paccayo. Yo hi ayam:- "manussattam lingasampatti hetu sattharadassanam pabbajja gunasampatti adhikaro ca chandata atthadhammasamodhana abhiniharo samijjhati"ti 1- evam vutto atthadhammasamodhanasampadito "tinno tareyyam mutto moceyyam danto dameyyam santo sameyyam assattho assaseyyam parinibbuto parinibbapeyyam suddho @Footnote: 1 abhi.A. 1/76 udana.A. 137

--------------------------------------------------------------------------------------------- page330.

Sodheyyam buddho bodheyyan"tiadinayappavatto abhiniharo, so avisesena sabbaparaminam paccayo. Tappavattiya hi uddham paraminam pavicayupatthanasamadanadhitthananipphattiyo mahapurisanam sambhavanti. Tattha manussattanti manussattabhavo. Manussattabhaveyeva hi thatva buddhattam patthentassa patthana samijjhati, na nagasupannadijatisu thitassa, kasmati ce? buddhabhavassa ananucchavikabhavato. Lingasampattiti manussattabhave thitassapi purisasseva patthana samijjhati, na itthiya na pandakanapumsakaubhatobyanjanakanam va samijjhati, kasmati ce? yathavuttakaranato lakkhanaparipuriya abhavato ca. Vuttanhetam "atthanametam bhikkhave anavakaso, yam itthi araham assa sammasambuddho"ti 1- vittharo. Tasma manussajatikassapi itthilinge thitassa pandakadinam va patthana na samijjhati. Hetuti upanissayasampatti. Manussapurisassapi hi upanissayasampannasseva hetusampattiya patthana samijjhati, na itarassa. Sattharadassananti satthusammukhibhavo. Dharamanakabuddhasseva hi santike patthentassa patthana samijjhati, parinibbute pana bhagavati cetiyassa santike va bodhimule va patimaya va paccekabuddhasavakanam va santike patthana na samijjhati, kasma? adhikarassa balavabhavabhavato. Buddhanam eva pana santike patthana samijjhati, ajjhasayassa ularabhavena tadadhikarassa balavabhavapattito. Pabbajjati buddhassa bhagavato santike patthentassapi kammakiriyavadisu tapasesu va bhikkhusu va pabbajitasseva patthana samijjhati, no gihilinge thitassa, kasma? buddhabhavassa ananucchavikabhavato. Pabbajita eva hi mahabodhisatta @Footnote: 1 Ma.u. 14/130/115, an.ekaka. 20/279/29, abhi.vi. 35/809/410

--------------------------------------------------------------------------------------------- page331.

Sammasambodhim adhigacchanti, na gahatthabhuta, tasma panidhanakale ca pabbajjalingam eva hi yuttarupam kinca 1- gunasampattiadhitthanabhavato. Gunasampattiti abhinnadhigunasampada. Pabbajitassapi hi atthasamapattilabhino pancabhinnasseva patthana samijjhati. Na yathavuttagunasampattiya virahitassa, kasma? paramipavicayassa asamatthabhavato, upanissayasampattiya abhinnasampattiya ca samannagatatta mahapurisa katabhinihara sayameva parami paricetum samattha honti. Adhikaroti adhiko upakaro. Yathavuttagunasampannopi hi yo attano jivitampi buddhanam pariccajitva tasmim kale adhikam upakaram karoti, tasseva abhiniharo samijjhati, na itarassa. Chandatati kattukamatakusalacchando. Yassa hi yathavuttadhammasamannagatassa buddhakarakadhammanam atthaya mahanto chando mahati patthana mahati kattukamata atthi. Tasseva samijjhati, na itarassa. Tatridam chandamahantataya opammam:- yo sakalacakkavalagabbham ekodakibhutam attano bahubaleneva uttaritva param gantum samattho, so buddhattam papunatiti sutva tam dukkarato adahanto "aham tam uttaritva param gamissami"ti chandajato hoti, na tattha sankocam apajjati. Tatha yo sakalacakkavalam vitaccikanam vigatadhumanam angaranam puram padehi akkamanto atikkamitva parabhagam papunitum samattho .pe. Na tattha sankocam apajjati. Tatha yo sakalacakkavalam sattisulehi sunisitaphalehi nirantaram akinnam padehi akkamanto atikkamitva .pe. Na tattha sankocam apajjati. Tatha yo sakalacakkavalam nirantaram ghanavelugumbasanchannam kantakalatavanagahanam vinivijjhitva parabhagam gantum samattho .pe. Na tattha sankocam apajjati. Tatha yo "cattari asankhyeyyani satasahassanca kappe niraye paccitva buddhattam pattabban"ti @Footnote: 1 Si. kinci

--------------------------------------------------------------------------------------------- page332.

Sutva tam dukkarato adahanto "aham tattha paccitva buddhattam papunissami"ti chandajato hoti, na tattha sankocam apajjatiti evamadina nayena ettha chandassa mahantabhavo veditabbo. Evam atthangasamannagato panayam abhiniharo atthato tesam atthannam anganam samodhanena tathapavatto cittuppadoti veditabbo. So sammadeva sammasambodhiya panidhanalakkhano, "aho vataham anuttaram sammasambodhim abhisambujjheyyam, sabbasattanam hitasukham nipphadeyyan"ti evamadipatthanaraso, bodhisambharahetubhavapaccupatthano, mahakarunapadatthano, upanissayasampattipadatthano va. Acinteyyam buddhabhumim aparimanam sattalokahitanca arabbha pavattiya sabbabuddhakarakadhammamulabhuto paramabhaddako paramakalyano aparimeyyappabhavo punnavisesoti datthabbo. Yassa ca uppattiya saheva mahapuriso mahabodhiyanapatipattim otinno nama hoti niyatabhavasamadhigamanato tato anivattanasabhavatta bodhisattoti samannam patilabhati, sabbabhavena sammasambodhiyam samasattamanasata bodhisambharasikkhasamatthata cassa santitthati. Yathavuttabhiniharasamijjhanena hi mahapurisa sabbannutannanadhigamanapubbalingena sayambhunanena sammadeva sabbaparamiyo pavicinitva samadaya anukkamena paripurenti. Tatha katamahabhiniharo hi sumedhapandito patipajji. Yathaha:- "handa buddhakare dhamme vicinami ito cito uddham adho dasa disa yavata dhammadhatuya vicinanto tada dakkhim pathamam danaparamin"ti 1- vittharo. Tassa ca abhiniharassa cattaro paccaya cattaro hetu cattari ca balani veditabbani. @Footnote: 1 khu.buddha. 33/115/459

--------------------------------------------------------------------------------------------- page333.

Tattha katame cattaro paccaya? idha mahapuriso passati tathagatam mahata buddhanubhavena acchariyabbhutam patihariyam karontam, tassa tam nissaya tam arammanam katva mahabodhiyam cittam santitthati "mahanubhava vatayam dhammadhatu yassa suppatividdhatta bhagava evam acchariyabbhutadhammo acinteyyanubhavo ca"ti. So tameva mahanubhavadassanam nissaya tam paccayam katva sambodhiyam adhimuccanto tattha cittam thapeti. Ayam pathamo paccayo mahabhiniharaya. Na heva kho passati tathagatassa yathavuttam mahanubhavatam, api ca kho sunati "ediso ca ediso ca bhagava"ti. So tam nissaya tam paccayam katva sambodhiyam adhimuccanto tattha cittam thapeti. Ayam dutiyo paccayo mahabhiniharaya. Na heva kho passati tathagatassa yathavuttam mahanubhavatam, napi tam parato sunati, api ca kho tathagatassa dhammam desentassa "dasabalasamannagato bhikkhave tathagato"tiadina 1- buddhanubhavapatisamyuttam dhammam sunati, so tam nissaya tam paccayam katva sambodhiyam adhimuccanto tattha cittam thapeti. Ayam tatiyo paccayo mahabhiniharaya. Na heva kho passati tathagatassa yathavuttam mahanubhavatam, napi tam parato sunati, napi tathagatassa dhammam sunati, api ca kho ularajjhasayo kalyanadhimuttiko "ahametam buddhavamsam buddhatantim buddhapavenim buddhadhammatam paripalessami"ti yavadeva dhammam eva sakkaronto garukaronto manento pujento dhammam apacayamano tam nissaya tam paccayam katva sambodhiyam adhimuccanto tattha cittam thapeti. Ayam catuttho paccayo mahabhiniharaya. Tattha katame cattaro hetu mahabhiniharaya? idha mahapuriso pakatiya Upanissayasampannova hoti purimakesu buddhesu katadhikaro. Ayam pathamo hetu @Footnote: 1 sam.ni. 16/21/27-8

--------------------------------------------------------------------------------------------- page334.

Mahabhiniharaya. Puna caparam mahapuriso pakatiya karunajjhasayo hoti karunadhimutto sattanam dukkham apanetukamo api ca attano kayajivitam pariccajitva. Ayam dutiyo hetu mahabhiniharaya. Puna caparam mahapuriso sakalatopi vattadukkhato sattahitaya ca dukkaracariyato sucirampi kalam ghatento vayamanto anibbinno hoti anutrasi yava icchitatthanipphatti. Ayam tatiyo hetu mahabhiniharaya. Puna caparam mahapuriso kalyanamittasannissito hoti, yo ahitato nivareti hite patitthapeti. Ayam catuttho hetu mahabhiniharaya. Tatrayam mahapurisassa upanissayasampada:- ekantenevassa yatha ajjhasayo sambodhininno hoti sambodhipono sambodhipabbharo, tatha sattanam hitacariya, yato canena purimabuddhanam santike sambodhiya panidhanam katam hoti manasa vacaya ca "ahampi ediso sammasambuddho hutva sammadeva sattanam hitasukham nipphadeyyan"ti. Evam sampannupanissayassa panassa imani upanissayasampattiya lingani bhavanti yehi samannagatassa savakabodhisattehi ca paccekabodhisattehi ca mahaviseso mahantam nanakaranam pannayati indriyo patipattito kosallato ca. Idha upanissayasampanno mahapuriso yatha visadindriyo hoti visadanano, na tatha itare. Parahitaya patipanno hoti, na attahitaya. Tatha hi so yatha bahujanahitaya bahujanasukhaya lokanukampaya atthaya hitaya sukhaya devamanussanam patipajjati, na tatha itare. Tattha ca kosallam avahati thanuppattikapatibhanena thanathanakusalataya ca. Tatha mahapuriso pakatiya danajjhasayo hoti danabhirato, sati deyyadhamme deti eva, na danato sankocam apajjati, satatam samitam samvibhagasilo hoti, padumitova deti adarajato, na udasinacitto, mahantampi danam datva na ca danena santuttho hoti, pageva appam, paresanca ussaham janento dane vannam bhasati, danapatisamyuttam dhammakatham karoti, anne ca paresam dente disva attamano hoti, bhayatthanesu ca paresam abhayam detiti evamadini danajjhasayassa mahapurisassa danaparamiya lingani.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page335.

Tatha panatipatadihi papadhammehi hiriyati ottappati, sattanam avihethanajatiko hoti sorato sukhasilo asatho amayavi ujujatiko suvaco sovacassakaraniyehi dhammehi samannagato mudujatiko atthaddho anatimani, parasantakam nadiyati antamaso tinasalakam upadaya, attano hatthe nikkhittam inam va gahetva param na visamvadeti, parasmim va attano santake byamulhe vissarite va tam sannapetva patipadeti yatha tam na parahatthagatam hoti, aloluppo hoti, parapariggahesu papakam cittampi na uppadeti, itthibyasanadini durato parivajjeti, saccavadi saccasandho bhinnanam sandhata sahitanam anuppadata piyavadi mihitapubbangamo pubbabhasi atthavadi dhammavadi anabhijjhalu abyapannacitto aviparitadassano kammassakatananena saccanulomikananena katannu katavedi vuddhapacayi suvisuddhajivo dhammakamo parepi dhamme samadapeta sabbena sabbam akiccato satte nivareta kiccesu patitthapeta attana ca tattha kicce yogam 1- apajjita, katva va pana sayam akattabbam sighanneva tato pativirato hotiti evamadini silajjhasayassa mahapurisassa silaparamiya lingani. Tatha mandakileso hoti mandanivarano pavivekajjhasayo avikkhepabahulo, na tassa papaka vitakka cittam anvassavanti, vivekagatassa cassa appakasireneva cittam samadhiyati, amittapakkhepi tuvatam mettacittata santitthati, pageva itarasmim, satima ca hoti cirakatampi cirabhasitampi sarita anussarita, medhavi ca hoti dhammojapannaya samannagato, nipako ca hoti tasu tasu itikattabbatasu, araddhaviriyo ca hoti sattanam hitakiriyasu, khantibalasamannagato ca hoti sabbasaho, acaladhitthano ca hoti dalhasamadano, ajjhupekkhako ca hoti upekkhathaniyesu dhammesuti evamadini mahapurisassa nekkhammajjhasayadinam vasena nekkhammaparamiadinam lingani veditabbani. @Footnote: 1 Ma. voyogam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page336.

Evametehi bodhisambharalingehi samannagatassa mahapurisassa yam vuttam "mahabhiniharaya kalyanamittasannissayo hetu"ti, tatridam sankhepato kalyanamittalakkhanam:- idha kalyanamitto saddhasampanno hoti silasampanno sutasampanno cagasampanno viriyasampanno satisampanno samadhisampanno pannasampanno. Tattha saddhasampattiya saddahati tathagatassa bodhim kammaphalanca, tena sammasambodhiya hetubhutam sattesu hitesitam na pariccajati, silasampattiya sattanam piyo hoti manapo garu bhavaniyo codako papagarahi vatta vacanakkhamo, sutasampattiya sattanam hitasukhavaham gambhiram dhammakatham katta hoti, cagasampattiya appiccho hoti santuttho pavivitto asamsattho, viriyasampattiya araddhaviriyo hoti sattanam hitapatipattiyam, satisampattiya upatthitasati hoti anavajjadhammesu, samadhisampattiya avikkhitto hoti samahitacitto, pannasampattiya aviparitam pajanati, so satiya kusalakusalanam dhammanam gatiyo samanvesamano pannaya sattanam hitahitam yathabhutam janitva samadhina tattha ekaggacitto hutva viriyena ahita satte nisedhetva hite niyojeti. Tenaha:- "piyo garu bhavaniyo vatta ca vacanakkhamo gambhiranca katham katta no catthane niyojako"ti. 1- Evam gunasamannagatanca kalyanamittam upanissaya mahapuriso attano upanissayasampattim sammadeva pariyodapeti. Suvisuddhasayapayogo ca hutva catuhi balehi samannagato na cireneva atthange samodhanetva mahabhiniharam karonto bodhisattabhave patitthahati anivattidhammo niyato sambodhiparayano. Tassimani cattari balani. Ajjhattikabalam ya sammasambodhiyam attasannissaya dhammagaravena abhiruci ekantaninnajjhasayata, yaya mahapuriso attadhipati lajjapassayo 2- abhiniharasampanno ca hutva paramiyo puretva @Footnote: 1 ka. niyojaye, an. sattaka. 23/37/29 2 Si. lajjajjhasayo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page337.

Sammasambodhim papunati. Bahirabalam ya sammasambodhiyam parasannissaya abhiruci ekantaninnajjhasayata, yaya mahapuriso lokadhipati manapassayo abhiniharasampanno ca hutva paramiyo puretva sammasambodhim papunati. Upanissayabalam ya sammasambodhiyam upanissayasampattiya abhiruci ekantaninnajjhasayata, yaya mahapuriso tikkhindriyo visadadhatuko satisannissayo abhiniharasampanno ca hutva paramiyo puretva sammasambodhim papunati. Payogabalam ya sammasambodhiyam tajja payogasampada sakkaccakarita sataccakarita, yaya mahapuriso visuddhapayogo nirantarakari abhiniharasampanno ca hutva paramiyo puretva sammasambodhim papunati. Evamayam catuhi paccayehi catuhi hetuhi catuhi ca balehi sampannasamudagamo atthangasamodhanasampadito abhiniharo paraminam paccayo mulakaranabhavato, yassa ca pavattiya mahapurise cattaro acchariya abbhuta dhamma patitthahanti, sabbasattanikayam attano orasaputtam viya piyacittena parigganhati. Na cassa cittam puttasankilesavasena sankilissati. Sattanam hitasukhavaho cassa ajjhasayo payogo ca hoti. Attano ca buddhakarakadhamma uparupari vaddhanti paripaccanti ca, yato ca mahapuriso ularatamena punnabhisandena kusalabhisandena pavattiya 1- paccayena sukhassaharena samannagato sattanam dakkhineyyo uttamagaravatthanam asadisam punnakkhettanca hoti. Evamanekaguno anekanisamso mahabhiniharo paraminam paccayoti veditabbo. Yatha ca abhiniharo, evam mahakaruna upayakosallanca. Tattha upayakosallam nama danadinam bodhisambharabhavassa nimittabhuta panna, yahi mahakarunupayakosallatahi mahapurisanam attasukhanirapekkhata nirantaram parahitakaranapasutata sudukkarehipi mahabodhisattacaritehi visadabhavo pasadasambuddhidassanasavananussaranakalesupi sattanam hitasukhappatilabhahetubhavo ca sampajjati. Tatha hissa pannaya @Footnote: 1 Ma. pavaddhiya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page338.

Buddhabhavasiddhi, karunaya buddhakammasiddhi, pannaya sayam tarati, karunaya pare tareti, pannaya paradukkham parijanati, karunaya paradukkhapatikaram arabhati, pannaya ca dukkhe nibbindati, karunaya dukkham sampaticchati, tatha pannaya nibbanabhimukho hoti, karunaya vattam papunati, tatha karunaya samsarabhimukho hoti, pannaya tatra nabhiramati, pannaya ca sabbattha virajjati, karunanugatatta na ca na sabbesam anuggahaya pavatto, karunaya sabbepi anukampati, pannanugatatta na ca na sabbattha virattacitto, pannaya ca ahamkaramamamkarabhavo, karunaya alasiyadinatabhavo, 1- tatha pannakarunahi yathakkamam attaparanathata dhiravirabhavo, anattantapaaparantapata, attahitaparahitanipphatti, nibbhayabhimsanakabhavo, dhammadhipatilokadhipatita, katannupubba- karibhavo, mohatanhavigamo, vijjacaranasiddhi, balavesarajjanipphattiti sabbassapi paramitaphalassa visesena upayabhavato pannakaruna paraminam paccayo. Idanca dvayam paraminam viya panidhanassapi paccayo. Tatha ussahaummangaavatthanahitacariya 2- ca paraminam paccayati veditabba, ya buddhabhavassa uppattitthanataya buddhabhumiyoti 3- vuccanti. Tattha ussaho nama bodhisambharanam abbhussahanaviriyam. Ummango nama bodhisambharesu upayakosallabhuta panna. Avatthanam nama adhitthanam acaladhitthanata. Hitacariya nama mettabhavana karunabhavana ca. Tatha nekkhammapavivekaalobhadosamohanissaranappabheda cha ajjhasaya. Nekkhammajjhasaya hi bodhisatta honti kamesu gharavase ca dosadassavino, tatha pavivekajjhasaya sanganikaya dosadassavino, alobhajjhasaya lobhe dosadassavino, adosajjhasaya dose dosadassavino, amohajjhasaya mohe dosadassavino, nissaranajjhasaya sabbabhavesu dosadassavinoti. Tasma ete bodhisattanam cha @Footnote: 1 Ma. aninnatabhavo 2 Si. ussahaummagga... 3 Si., Ma. bhumiyoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page339.

Ajjhasaya danadinam paraminam paccayati veditabba. Na hi lobhadisu adinavadassanena alobhadinam hi adhikabhavena ca vina danadiparamiyo sambhavanti, alobhadinam hi adhikabhavena pariccagadininnacittata alobhajjhasayaditati veditabba. Yatha cete evam danajjhasayatadayopi bodhiya carantanam bodhisattanam danadiparaminam paccayo. Danajjhasayataya hi bodhisatta tappatipakkhe macchere dosadassavino hutva sammadeva danaparamim paripurenti. Silajjhasayataya dussilye dosadassavino hutva sammadeva silaparamim paripurenti. Nekkhammajjhasayataya kamesu gharavase ca, yathabhutananajjhasayataya annane 1- vicikicchaya ca, viriyajjhasayataya kosajje, khantiyajjhasayataya akkhantiyam, saccajjhasayataya visamvade, adhitthanajjhasayataya anadhitthane, mettajjhasayataya byapade, upekkhajjhasayataya lokadhammesu adinavadassavino hutva sammadeva nekkhammadiparamiyo paripurenti. Danajjhasayatadayo danadiparaminam nipphattikaranatta paccayo. Tatha apariccagapariccagadisu yathakkamam adinavanisamsapaccavekkhana danadiparaminam paccayo. Tatthayam paccavekkhanavidhi:- khettavatthuhirannasuvanna- gomahimsadasidasaputtadaradipariggahabyasattacittanam sattanam khettadinam vatthukamabhavena bahupatthaniyabhavato rajacoradisadharanabhavato vivadadhitthanato sapattakaranato nissarato patilabhaparipalanesu paravihethanahetuto vinasanimittanca sokadianekavihitabyasanavahato tadasattinidananca maccheramalapariyutthitacittanam apayupapattihetubhavatoti evam vividhavipulanatthavahani pariggahavatthuni nama. Tesam pariccagoyeva eko sotthibhavoti pariccage appamado karaniyo. Api ca yacako yacamano attano guyhassa acikkhanato "mayham vissasiko"ti ca "pahaya gamaniyamattano santakam gahetva paralokam yahiti mayham upadesako"ti ca @Footnote: 1 Si. atthane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page340.

"aditte viya agare maranaggina aditte loke tato mayham santakassa apavahakasahayo"ti ca "apavahitassa cassa ajhapananikkhepatthanabhuto"ti ca danasankhate kalyanakammasmim sahayabhavato sabbasampattinam aggabhutaya paramadullabhaya buddhabhumiya sampattihetubhavato ca "paramo kalyanamitto"ti ca paccavekkhitabbam. Tatha "ulare kammani anenaham sambhavito, tasma sa sambhavana avitatha katabba"ti ca "ekantabheditaya jivitassa ayacitenapi maya databbam, pageva yacitena"ti ca "ularajjhasayehi gavesitvapi databbato sayamevagato mama punnena"ti ca "yacakassa danapadesena mayhamevayamanuggaho"ti ca "aham viya ayam sabbopi loko maya anuggahetabbo"ti ca "asati yacake katham mayham danaparami pureyya"ti ca "yacakanameva catthaya maya sabbo pariggahetabbo"ti ca "mam ayacitvava mama santakam yacaka kada sayameva ganheyyun"ti ca "kathamaham yacakanam piyo cassam manapo"ti ca "katham va te mayham piya cassu manapa"ti ca "katham vaham dadamano datvapi ca attamano cassam pamudito pitisomanassajato"ti ca "katham va me yacaka bhaveyyum ularo ca danajjhasayo"ti ca "katham vahamayacito eva yacakanam hadayamannaya dadeyyan"ti ca "sati dhane yacake ca apariccago mahati mayham vancana"ti ca "katham vaham attano angani jivitam vapi yacakanam pariccajeyyan"ti ca pariccaganinnata upatthapetabba. Api ca "attho namayam nirapekkham dayakamanugacchati, yatha tam nirapekkham khepakam kitako"ti ca atthe nirapekkhataya cittam uppadetabbam. Yacamano pana yadi piyapuggalo hoti, "piyo mam yacati"ti somanassam uppadetabbam. Atha udasinapuggalo hoti, "ayam mam yacamano addha imina pariccagena mitto hoti"ti somanassam uppadetabbam. Dadantopi hi yacakanam piyo hotiti. Atha pana veri puggalo yacati, "paccatthiko mam yacati, ayam mam yacamano addha imina pariccagena veri piyo mitto hoti"ti visesena somanassam uppadetabbam. Evam piyapuggale viya majjhattaveripuggalesupi mettapubbangamam karunam upatthapetvava databbam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page341.

Sace panassa cirakalaparibhavitatta lobhassa deyyadhammavisaya lobhadhamma uppajjeyyum, tena bodhisattapatinnena iti patisancikkhitabbam "nanu taya sappurisa sambodhaya abhiniharam karontena sabbasattanam upakaratthaya ayam kayo nissattho tappariccagamayanca punnam, tattha nama te bahirepi vatthusmim abhisangappavatti hatthisinanasadisi hoti, tasma taya na katthaci sango uppadetabbo, seyyathapi nama mahato bhesajjarukkhassa titthato mulam mulatthika haranti, papatikam tacam khandham vitapam saram sakham palasam puppham phalam phalatthika haranti, na tassa rukkhassa `mayham santakam ete haranti'ti vitakkasamudacaro hoti, evameva sabbalokahitaya ussukkamapajjantena maya mahadukkhe akatannuke niccasucimhi kaye paresam upakaraya viniyujjamane anumattopi micchavitakko na uppadetabbo, ko va ettha viseso ajjhattikabahiresu mahabhutesu ekantabhedanavikiranaviddhamsanadhammesu, kevalam pana sammohavijambhitametam, yadidam etam mama esohamasmi eso me attati abhiniveso, tasma bahiresu viya ajjhattikesupi karacarananayanadisu mamsadisu ca anapekkhena hutva `tam tadatthika harantu'ti nissatthacittena bhavitabban"ti. Evam patisancikkhato cassa sambodhaya pahitattassa kayajivitesu nirapekkhassa appakasireneva kayavacimanokammani suvisuddhani honti. So suvisuddhakayavacimanokammanto visuddhajivo nayapatipattiyam thito apayupayakosallasamannagamena bhiyyoso mattaya deyyadhammapariccagena abhayadanasaddhammadanehi ca sabbasatte anugganhitum samattho hotiti ayam tava danaparamiyam paccavekkhananayo. Silaparamiyam pana evam paccavekkhitabbam:- idam hi silam nama gangodakadihi visodhetum asakkuneyyassa dosamalassa vikkhalanajalam, haricandanadihi vinetum asakkuneyyassa ragadiparilahassa vinayanam, haramakutakundaladihi pacurajanalankarehi asadharano sadhunam alankaraviseso, sabbadisavayanato akittimo sabbakalanurupo ca surabhigandho,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page342.

Khattiyamahasaladihi devatahi ca vandaniyadibhavavahanato paramo vasikaranamanto, catumaharajikadidevalokarohanasopanapanti, jhanabhinnanam adhigamupayo, nibbanamahanagarassa sampapakamaggo, savakabodhipaccekabodhisammasambodhinam patitthanabhumi, yam yam va panicchitam patthitam, tassa tassa samijjhanupayabhavato cintamanikapparukkhadike ca atiseti. Vuttancetam bhagavata "ijjhati bhikkhave silavato cetopanidhivisuddhatta"ti. 1- Aparampi vuttam "akankheyya ce bhikkhave bhikkhu `sabrahmacarinam piyo ca assam manapo ca garu ca bhavaniyo ca'ti, silesvevassa paripurakari"tiadi. 2- Tatha "avippatisaratthani kho ananda kusalani silani"ti. 3- "pancime gahapatayo anisamsa silavato silasampadaya"tiadisuttananca 4- vasena silassa guna paccavekkhitabba, tatha aggikkhandhopamasuttadinam 5- vasena silavirahe adinava. Pitisomanassanimittato attanuvadaparapavadadandaduggatibhayabhavato vinnuhi pasamsabhavato avippatisarahetuto sotthitthanato abhijanasapateyyadhipateyyayurupatthanabandhumittasampattinam atisayanato ca silam paccavekkhitabbam. Silavato hi attano silasampadahetu mahantam pitisomanassam uppajjati "katam vata maya kusalam, katam kalyanam, katam bhiruttanan"ti. Tatha silavato atta na upavadati, na pare vinnu, dandaduggatibhayanam sambhavo eva natthi, "silava purisapuggalo kalyanadhammo"ti vinnunam pasamso hoti. Tatha silavato yvayam "katam vata maya papam, katam luddakam katam kibbisan"ti dussilassa vippatisaro uppajjati, so na hoti. Silanca nametam appamadadhitthanato bhogabyasanadipariharamukhena mahato atthassa sadhanato mangalabhavo ca paramam @Footnote: 1 di.pa. 11/337/228, an.atthaka. 23/35/197 2 Ma.mu. 12/65/43 3 an. ekadasaka. @24/1/258 4 vi.maha. 5/285/61 di.maha. 10/150/78, di.pa. 11/316/210, an.pancaka. @22/213/281-2 (sya) 5 an.sattaka. 23/72/105-111

--------------------------------------------------------------------------------------------- page343.

Sotthitthanam, nihinajaccopi silava khattiyamahasaladinam pujaniyo hotiti kulasampattim atiseti silasampada, "tam kim mannasi maharaja? idha te assa daso kammakaro"ti 1- adivacanancettha sadhakam. Coradihi asadharanato paralokanugamanato mahapphalabhavato samathadigunadhitthanato ca bahiradhanam atiseti silam. Paramassa cittissariyassa adhitthanabhavato khattiyadinam issariyam atiseti silam. Silanimittam hi tamtamsattanikayesu sattanam issariyam, vassasatadighappamanato jivitato ekahampi silavato jivitassa visitthatavacanato sati ca jivite sikkhanikkhipanassa maranatavacanato silam jivitato visitthataram. Verinampi manunnabhavavahanato jararogavipattihi anabhibhavaniyato ca rupasampattim atiseti silam. Pasadahammiyaditthanavisese rajayuvarajasenapatiaditthanavisese ca atiseti silam sukhavisesadhitthanabhavato. Sabhavasiniddhe santikavacarepi bandhujane mittajane ca atiseti ekantahitasampadanato paralokanugamanato ca "na tam matapita kayira"ti 2- adivacanancettha sadhakam. Tatha hatthiassarathapattibalakayehi mantagadasotthanappayogehi ca durarakkham attanam arakkhabhavena silameva visitthataram attadhinato aparadhinato mahavisayato ca. Tenevaha "dhammo have rakkhati dhammacarin"tiadi. 3- Evamanekagunasamannagatam silanti paccavekkhantassa aparipunna ceva silasampada paripurim gacchati aparisuddha ca parisuddhim. Sace panassa digharattam paricayena silapatipakkha dhamma dosadayo antarantara uppajjeyyum. Tena bodhisattapatinnena evam patisancikkhitabbam:- nanu taya sambodhaya panidhanam katam, silavikalena ca na sakka lokiyapi sampattiyo papunitum, pageva lokuttara, sabbasampattinam pana aggabhutaya sammasambodhiya adhitthanabhutena silena paramukkamsagatena bhavitabbam, tasma "kikiva andan"tiadina 4- vuttanayena samma silam rakkhantena sutthutaram taya pesalena bhavitabbam. @Footnote: 1 di.Si. 9/183/60 2 khu.dha. 25/43/24 3 khu.ja. 27/102-3/226 4 visuddhi. 1/44 @(sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page344.

Api ca taya dhammadesanaya yanattaye sattanam avataranaparipacanani katabbani, silavikalassa ca vacanam na paccetabbam hoti, asappayaharavicarassa viya vejjassa tikicchanam, tasma kathaham saddheyyo hutva sattanam avataranaparipacanani kareyyanti sabhavaparisuddhasilena bhavitabbam, kinca jhanadigunavisesayogena me sattanam upakarakaranasamatthata pannaparamiadiparipurananca, jhanadayo ca guna silaparisuddhim vina na sambhavantiti sammadeva silam parisodhetabbam. Tatha "sambadho gharavaso rajopatho"tiadina 1- gharavase, "atthikankhalupama kama"tiadina 2- "matapi puttena vivadati"tiadina 3- kamesu, "seyyathapi puriso anam adaya kammante payojeyya"tiadina 4- kamacchandadisu adinavadassanapubbangama vuttavipariyayena "abbhokaso pabbajja"tiadina 5- pabbajjadisu anisamsapatikankhavasena nekkhammaparamiyam paccavekkhana veditabba, ayamettha sankhepo, vittharo pana dukkhakkhandha 6- asivisopamasuttadivasena 7- veditabbo. Tatha "pannaya vina danadayo dhamma na visujjhanti, yathasakam byaparasamattha ca na honti"ti pannaguna manasikatabba. Yatheva hi jivitena vina sarirayantam na sobhati, na ca attano kiriyasu patipattisamattham hoti, yatha ca cakkhadini indriyani vinnanena vina yathasakam visayesu kiccam katum nappahonti, evam saddhadini indriyani pannaya vina sakiccapatipattiyam asamatthaniti pariccagadipatipattiyam panna padhanakaranam. Ummilitapannacakkhuka hi mahabodhisatta attano angapaccanganipi datva anattukkamsaka aparavambhaka ca honti, bhesajjarukkha viya vikapparahita kalattayepi somanassajata. Pannavasena hi upayakosallayogato pariccago parahitappavattiya danaparamibhavam upeti. Attattham hi danam vaddhisadisam hoti. @Footnote: 1 di.Si. 9/191/63, Ma.mu. 12/291/256, Ma.Ma. 13/108, sam.ni. 16/154/210 @2 vi.maha. 2/417/306, Ma.mu. 12/234/16 3 Ma.mu. 12/168/130 4 di.Si. 9/218, @459/72,202 5 di.Si. 9/191, 450/63,199 sam.ni.16/154/210 6 Ma.mu. @12/163-174/125-135 7 sam.maha. 18/238/162-4

--------------------------------------------------------------------------------------------- page345.

Tatha pannaya abhavena tanhadisankilesaviyogato silassa visuddhi eva na sambhavati, kuto sabbannugunaditthanabhavo. Pannava eva ca gharavase kamagunesu samsare ca adinavam pabbajjaya jhanasamapattiyam nibbane ca anisamsam sutthu sallakkhento pabbajitva jhanasamapattiyo nibbattetva nibbanabhimukho pare ca tattha patitthapeti. Viriyanca pannavirahitam yathicchitamattham na sadheti durarambhabhavato. Varameva hi anarambho durarambhato, pannasahitena pana viriyena na kinci duradhigamam upayapatipattito. Tatha pannava eva parapakaradinam adhivasakajatiko hoti, na duppanno. Pannavirahitassa ca parehi upanita apakara khantiya patipakkhameva anubruhenti, pannavato pana te khantisampattiya paribruhanavasena assa thirabhavaya samvattanti. Pannava eva 1- tinipi saccani nesam karanani patipakkhe ca yathabhutam janitva paresam avisamvadako hoti. Tatha pannabalena attanam upatthambhetva dhitisampadaya sabbaparamisu acalasamadanadhitthano hoti. Pannava eva ca piyamajjhattaverivibhagam akatva sabbattha hitupasamharakusalo hoti. Tatha pannavasena labhalabhadilokadhammasannipate nibbikarataya majjhatto hoti. Evam sabbasam paraminam pannava parisuddhihetuti pannaguna paccavekkhitabba. Api ca pannaya vina na dassanasampatti, antarena ca ditthisampadam na silasampada, siladitthisampadavirahitassa na samadhisampada, asamahitena ca na sakka attahitamattampi sadhetum, pageva ukkamsagatam parahitanti parahitaya patipannena "nanu taya sakkaccam pannaya parivuddhiyam 2- ayogo karaniyo"ti bodhisattena atta ovaditabbo. Pannanubhavena hi mahasatto caturadhitthanadhitthito catuhi sangahavatthuhi lokam anugganhanto satte niyyanamagge avatareti, indriyani ca nesam paripaceti. @Footnote: 1 Si. pannaya eva 2 Ma. parisuddhiyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page346.

Tatha pannabalena khandhayatanadisu pavicayabahulo 1- pavattinivattiyo yathavato parijananto danadayo gune visesanibbedhabhagiyabhavam nayanto bodhisattasikkhaya paripurakari hotiti evamadina anekakaravokare pannagune vavatthapetva pannaparami anubruhetabba. Tatha dissamananipi lokiyani kammani nihinaviriyena papunitum asakkuneyyani, aganitakhedena pana araddhaviriyena duradhigamam nama natthi. Nihinaviriyo hi "samsaramahoghato sabbasatte santaressami"ti arabhitumeva na sakkunati. Majjhimo arabhitva antara vosanamapajjati. Ukkatthaviriyo pana sattasukhanirapekkho 2- arambhaparamimadhigacchatiti 3- viriyasampatti paccavekkhitabba. Api ca "yassa attano eva samsarapankato samuddharanatthamarambho, tassapi na viriyassa sithilabhave manorathanam matthakappatti sakka sambhavetum, pageva sadevakassa lokassa samuddharanattham katabhiniharena"ti ca "ragadinam dosagananam mattamahagajanam viya dunnivarabhavato tannimittananca kammasamadananam ukkhittasikavadhakasadisabhavato tannimittananca duggatinam sabbada vivatamukhabhavato tattha niyojakananca papamittanam sada sannihitabhavato tadovadakaritaya ca balassa puthujjanabhavassa satisambhave yuttam sayameva samsaradukkhato nissaritunti micchavitakka viriyanubhavena duribhavanti"ti ca "yadi pana sambodhi attadhinena viriyena sakka samadhigantum, kimettha dukkaran"ti ca evamadina nayena viriyaguna paccavekkhitabba. Tatha khanti namayam niravasesagunapatipakkhassa kodhassa vidhamanato gunasampadane sadhunamappatihatamayudham, parabhibhavasamatthanam 4- alankaro, samanabrahmananam balasampada, kodhaggivinayanaudakadhara, kalyanassa kittisaddassa sanjatideso, papapuggalanam vacivisavupasamakaro mantagado, samvare thitanam parama dhirapakati, @Footnote: 1 Si. paricayabahulo 2 cha.Ma. attasukhanirapekkho 3 Ma. arambhaparamadhigacchati 4 Ma. @parabhibhavane samatthanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page347.

Gambhirasayataya sagaro, dosamahasagarassa vela, apayadvarassa pidahanakavatam, devabrahmalokanam arohanasopanam, sabbagunanam adhivasanabhumi, uttama kayavacimanovisuddhiti manasikatabbam. Api ca "ete satta khantisampattiya abhavato idhaloke tappanti, paraloke ca tapaniyadhammanuyogato"ti ca "yadipi parapakaranimittam dukkham uppajjati, tassa pana dukkhassa khettabhuto attabhavo bijabhutanca kammam mayava abhisankhatan"ti ca "tassa ca dukkhassa ananyakaranametan"ti ca "apakarake asati katham mayham khantisampada sambhavati"ti ca "yadipayam etarahi apakarako, ayam nama pubbe anena mayham upakaro kato"ti ca "apakaro eva va khantinimittataya upakaro"ti ca "sabbepime satta mayham puttasadisa, puttakataparadhesu ca ko kujjhissati"ti ca "yena kodhapisacavesena ayam mayham aparajjhati, svayam kodhabhutaveso maya vinetabbo"ti ca "yena apakarena idam mayham dukkham uppannam, tassa ahampi nimittan"ti ca "yehi dhammehi apakaro kato, yattha ca kato, sabbepi te tasmim eva khane niruddha kassidani kena kopo katabbo"ti ca "anattataya sabbadhammanam ko kassa aparajjhati"ti ca paccavekkhantena khantisampada anubruhetabba. Yadi panassa digharattam paricayena parapakaranimittako kodho cittam pariyadaya tittheyya, tena iti patisancikkhitabbam "khanti namesa parapakarassa patipakkhapatipattinam paccupakarakaranan"ti ca "apakaro ca mayham dukkhupanisa saddhati dukkhuppadanena saddhaya sabbaloke anabhiratisannaya ca paccayo"ti ca "indriyapakati hesa yadidam itthanitthavisayasamayogo, tattha anitthavisayasamayogo mayham na siyati tam kutettha labbha"ti ca "kodhavasiko satto kodhena ummatto vikkhittacitto, tattha kim paccapakarena"ti ca "sabbepime satta sammasambuddhena orasaputta viya paripalita, tasma na tattha maya cittakopo katabbo"ti ca "aparadhake ca sati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page348.

Gune gunavati maya kopo na katabbo"ti ca "asati gune visesena karunayitabbo"ti ca "kopena ca mayham gunayasa nihiyanti"ti ca "kujjhanena mayham dubbannadukkhaseyyadayo sapattakanta agacchanti"ti ca "kodho ca namayam sabbahitakarako sabbahitavinasako balava paccatthiko"ti ca "sati ca khantiya na koci paccatthiko"ti ca "aparadhakena aparadhanimittam yam ayatim laddhabbam dukkham sati ca khantiya mayham tadabhavo"ti ca "cintanena kujjhantena ca maya paccatthikoyeva anuvattito hoti"ti ca "kodhe ca maya khantiya abhibhuto tassa dasabhuto paccatthiko sammadeva abhibhuto hoti"ti ca "kodhanimittam khantigunapariccago mayham na yutto"ti ca "sati ca kodhe gunavirodhapaccanikadhamme katham me siladidhamma paripurim gaccheyyum, asati ca tesu kathaham sattanam upakarabahulo patinnanurupam uttamam sampattim papunissami"ti ca "khantiya ca sati bahiddha vikkhepabhavato samahitassa sabbe sankhara aniccato dukkhato sabbe dhamma anattato nibbananca asankhatamatasantapanitatadibhavato nijjhanam khamanti buddhadhamma ca acinteyyaparimeyyappabhava"ti. Tato ca anulomiyam khantiyam thito kevala ime attattaniyabhavarahita dhammamatta yathasakam paccayehi uppajjanti vayanti, na kutoci agacchanti, na kuhinci gacchanti, na ca katthaci patitthita, na cettha koci kassaci byaparoti ahamkaramamamkaranadhitthanata nijjhanam khamati, yena bodhisatto bodhiya niyato anavattidhammo hotiti evamadina khantiparamiya paccavekkhana veditabba. Tatha saccena vina siladinam asambhavato patinnanurupam patipattiya abhavato ca saccadhammatikkame ca sabbapapadhammanam samosaranato asaccasandhassa apaccayikabhavato ayatim ca anadeyyavacanatavahanato sampannasaccassa ca sabbagunadhitthanabhavato saccadhitthanena sabbabodhisambharanam parisuddhiparipurisamatthiyato sabhavadhammavisamvadanena sabbabodhisambharakiccakaranato bodhisattapatipattiya ca parinipphattitotiadina saccaparamiya sampattiyo paccavekkhitabba.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page349.

Tatha danadisu dalhasamadanam tampatipakkhasannipate ca nesam acaladhitthanam tattha ca dhiravirabhavam vina na danadisambhara sambodhinimitta sambhavantitiadina adhitthane guna paccavekkhitabba. Tatha "attahitamatte avatitthantenapi sattesu hitacittatam vina na sakka idhalokaparalokasampattiyo papunitum, pageva sabbasatte nibbanasampattiyam patitthapetukamena"ti ca "paccha sabbasattanam lokuttarasampattim akankhantena idani lokiyasampattiakankha yuttarupa"ti ca "idani asayamattena paresam hitasukhupasamharam katum asakkonto kada payogena tam sadhessami"ti ca "idani maya hitasukhupasamharena samvaddhita paccha dhammasamvibhagasahaya mayham bhavissanti"ti ca "etehi vina na mayham bodhisambhara sambhavanti, tasma sabbabuddhagunavibhutinipphattikaranatta mayham ete paramam punnakkhettam anuttaram kusalayatanam uttamam garavatthanan"ti ca savisesam sattesu sabbesu hitajjhasayata paccupatthapetabba, kinca karunadhitthanatopi sabbasattesu metta anubruhetabba. Vimariyadikatena hi cetasa sattesu hitasukhupasamharaniratassa tesam ahitadukkhapanayanakamata balavati uppajjati dalhamula, karuna ca sabbesam buddhakarakadhammanam adi caranam patittha mulam mukham pamukhanti evamadina mettaya guna paccavekkhitabba. Tatha "upekkhaya abhave sattehi kata vippakara cittassa vikaram uppadeyyum, sati ca cittavikare danadinam sambharanam sambhavo eva natthi"ti ca "mettasinehena sinehite citte upekkhaya vina sambharanam parisuddhi na hoti"ti ca "anupekkhako sambharesu punnasambharam tabbipakanca sattahitattham parinametum na sakkoti"ti ca "upekkhaya abhave deyyadhammapatiggahakanam vibhagam akatva pariccajitum na sakkoti"ti ca "upekkharahitena jivitaparikkharanam jivitassa ca antarayam amanasikaritva silavisodhanam katum na sakkoti"ti ca tatha upekkhavasena aratiratisahasseva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page350.

Nekkhammabalasiddhito upapattito ikkhanavasena sabbasambharakiccanipphattito accaraddhassa viriyassa anupekkhane padhanakiccakaranato upekkhato eva titikkhanijjhanasambhavato upekkhavasena sattasankharanam avisamvadanato lokadhammanam ajjhupekkhanena samadinnadhammesu acaladhitthanasiddhito parapakaradisu anabhogavaseneva mettaviharanipphattitoti sabbabodhisambharanam samadanadhitthanaparipurinipphattiyo upekkhanubhavena sampajjantiti evamadina nayena upekkhaparami paccavekkhitabba. Evam apariccagapariccagadisu yathakkamam adinavanisamsapaccavekkhana danadiparaminam paccayoti datthabbam. Tatha saparikkhara pancadasa caranadhamma panca ca abhinnayo. Tattha caranadhamma nama silasamvaro indriyesu guttadvarata bhojane mattannuta jagariyanuyogo satta saddhamma cattari jhanani ca. Tesu siladinam catunnam terasapi dhutadhamma appicchatadayo ca parikkhaRa. Saddhammesu saddhaya buddhadhammasamghasila- cagadevatupasamanussatilukhapuggalaparivajjanasiniddhapuggalasevanapasadaniyadhammapaccavekkhana- tadadhimuttata parikkharo. Hirottappanam akusaladinavapaccavekkhanaapayadinavapaccavekkhana- kusaladhammupatthambhanabhavapaccavekkhanahirottapparahitapuggalaparivajjanahirottappa- sampannapuggalasevanatadadhimuttata. Bahusaccassa pubbayogaparipucchakabhavasaddhammabhiyoga- anavajjavijjatthanadiparicayaparipakkindriyata kilesaduribhavaappassutaparivajjana- bahussutasevanatadadhimuttata. Viriyassa apayabhayapaccavekkhanagamanavithipaccavekkhanadhammamahatta- paccavekkhanathinamiddhavinodanakusitapuggalaparivajjanaaraddhaviriyapuggalasevanasammappadhana- paccavekkhanatadadhimuttata. 1- Satiya satisampajannamutthassatipuggalaparivajjana- upatthitassatipuggalasevanatadadhimuttata. Pannaya paripucchakabhavavatthuvisadakiriya- indriyasamattapatipadanaduppannapuggalaparivajjanapannavantapuggalasevanagambhirananacariya- paccavekkhanatadadhimuttata. @Footnote: 1 Ma....agamanavidhi...

--------------------------------------------------------------------------------------------- page351.

Catunnam jhananam siladicatukkam atthatimsaya arammanesu pubbabhagabhavana avajjanadi siladivasibhavakarananca parikkharo. Tattha siladihi payogasuddhiya sattanam abhayadane asayasuddhiya amisadane ubhayasuddhiya dhammadane samattho hotitiadina caranadinam danadisambharanam paccayabhavo yatharaham niddharetabbo, ativittharabhayena na niddharayimhati. Evam sampatticakkadayopi danadinam paccayoti veditabbam. Ko sankilesoti? avisesena tanhadihi paramatthabhavo paraminam sankileso, Visesena pana deyyadhammapatiggahakavikappa danaparamiya sankileso. Sattakalavikappa silaparamiya, kamabhavatadupasamesu abhiratianabhirativikappa nekkhammaparamiya, aham mamati vikappa pannaparamiya, linuddhaccavikappa viriyaparamiya, attaparavikappa khantiparamiya, aditthadisu ditthadivikappa saccaparamiya, bodhisambharatabbipakkhesu dosagunavikappa adhitthanaparamiya, hitahitavikappa mettaparamiya, itthanitthavikappa upekkhaparamiya sankilesoti datthabbam. Kim vodananti? tanhadihi anupaghato yathavuttavikappaviraho ca etasam Vodananti veditabbam. Anupahata hi tanhamanaditthikodhupanahamakkhapalasaissa- macchariyamayasatheyyathambhasarambhamadappamadadihi kilesehi deyyadhammapatiggahaka- vikappadirahita ca danadiparamiyo parisuddha pabhassara bhavantiti. Ko patipakkhoti? avisesena sabbepi sankilesa sabbepi akusala dhamma Etesam patipakkho, visesena pana pubbe vutta maccheradayoti veditabba. Api ca deyyadhammapatiggahakadanaphalesu alobhadosamohagunayogato lobhadosamohapatipakkham danam, kayadidosavankapagamato lobhadipatipakkham silam, kamasukhaparupaghataattakilamathaparivajjanato dosattayapatipakkham nekkhammam, lobhadinam andhikaranato nanassa ca anandhikaranato lobhadipatipakkha panna, alinanuddhatanayarambhavasena lobhadipatipakkham viriyam, itthanitthasunnatanam khamanato lobhadipatipakkha khanti, satipi paresam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page352.

Upakare apakare ca yathabhutappavattiya lobhadipatipakkham saccam, lokadhamme abhibhuyya yathasamadinnesu sambharesu acalanato lobhadipatipakkham adhitthanam, nivaranavivekato lobhadipatipakkha metta, itthanitthesu anunayapatighaviddhamsanato samappavattito ca lobhadipatipakkha upekkhati datthabbam. Ka patipattiti? danaparamiya tava sukhupakaranasarirajivitapariccagena bhayapanudanena Dhammopadesena ca bahudha sattanam anuggahakaranam patipatti. Tattha amisadanam abhayadanam dhammadananti databbavatthuvasena tividham danam. Tesu bodhisattassa databbavatthu ajjhattikam bahiranti duvidham. Tattha bahiram annam panam vattham yanam malagandhavilepanam seyyavasathapadipeyyanti dasavidham. Annadinam khadaniyabhojaniyadivibhagena anekavidham. Tatha ruparammanam yava dhammarammananti arammanato chabbidham. Ruparammanadinanca niladivibhagena anekavidham. Tatha manikanakarajatamuttapavaladi- khettavatthuaramadidasidasagomahimsadinanavidhavittupakaranavasena anekavidham. Tattha mahapuriso bahiram vatthum dento "yena atthiko, tam tassa deti, dento ca tassa atthiko"ti sayameva jananto ayacitopi deti pageva yacito. Muttacago deti, no amuttacago, pariyattam deti. No apariyattam sati deyyadhamme. Na paccupakarasannissito deti. Asati deyyadhamme hi pariyatte samvibhagaraham samvibhajati. Na ca deti parupaghatavaham satthavisamajjadikam, napi kilanakam yam anatthupasamhitam pamadavahanca. Na ca gilanassa yacakassa panabhojanadiasappayam pamanarahitam va deti, pamanayuttam pana sappayameva deti. Tatha yacito gahatthanam gahatthanucchavikam deti, pabbajitanam pabbajitanucchavikam deti, matapitaro natisalohita mittamacca puttadaradasakammakarati etesu kassaci pilam ajanento deti, na ca ularam deyyadhammam patijanitva lukham deti, na ca labhasakkarasilokasannissito deti, na ca paccupakarasannissito deti, na ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page353.

Phalapatikankhi deti annatra sammasambodhiya, na ca yacake deyyadhammam va jigucchanto deti, na ca asannatanam yacakanam akkosakarosakanampi apaviddham danam deti, annadatthu pasannacitto anukampanto sakkaccameva deti, na ca kotuhalamangaliko hutva deti, kammaphalameva pana saddahanto deti, napi yacake payirupasanadihi parikilesetva deti, aparikilesanto eva pana deti, na ca paresam vancanadhippayo bhedanadhippayo va danam deti, asankilitthacitto eva deti, napi yacake pharusavaco bhakutimukho danam deti, piyavadi pana pubbabhasi mitavacano hutva deti, yasminca deyyadhamme ularamanunnataya va ciraparicayena va gedhasabhavataya va lobhadhammo adhimatto hoti, jananto bodhisatto tam khippameva pativinodetva yacake pariyesitvapi deti, yanca deyyavatthu parittam yacakopi paccupatthito, tam acintetvapi attanam badhetva dento yacakam sammaneti yatha tam akittipandito. Na ca mahapuriso attano puttadaradasakammakaraporise yacito te asannapite domanassappatte yacakanam deti, sammadeva pana sannapite somanassappatte deti, dento ca yakkharakkhasapisacadinam va manussanam kururakammantanam va jananto na deti, tatha rajjampi tadisanam na deti, 1- ye lokassa ahitaya dukkhaya anatthaya patipajjanti, ye pana dhammika dhammena lokam palenti, tesam deti, evam tava bahiradane patipatti veditabba. Ajjhattikadanam pana dvihi akarehi veditabbam. Katham? yatha nama koci Puriso ghasacchadanahetu attanam parassa nissajjati. Vidheyyabhavam upagacchati dasabyam, evameva mahapuriso sambodhihetu niramisacitto sattanam anuttaram hitasukham icchanto attano danaparamim paripuretukamo attanam parassa nissajjati, vidheyyabhavam upagacchati yathakamakaraniyatam, karacarananayanadiangapaccangam tena tena atthikanam @Footnote: 1 Ma. rajjam danam deti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page354.

Akampito anolino anuppadeti, na tattha sajjati na sankocam apajjati yatha tam bahiravatthusmim, tatha hi mahapuriso dvihi akarehi bahiravatthum pariccajati yathasukham paribhogaya va yacakanam tesam manoratham paripurento, attano vasibhavaya va, tattha sabbena sabbam muttacago evamaham nissangabhavaya sambodhim papunissamiti. Evam ajjhattikavatthusminti veditabbam. Tattha yam ajjhattikavatthu diyamanam yacakassa ekanteneva hitaya samvattati, tam deti, na itaram, na ca mahapuriso marassa marakayikanam devatanam va vihimsadhippayanam attano attabhavam angapaccangani va janamano deti "ma tesam anattho ahosi"ti. Yatha ca marakayikanam, evam tehi anvavitthanampi na deti, napi ummattakanam. Itaresam pana yaciyamano samanantarameva deti, tadisaya yacanaya dullabhabhavato tadisassa ca danassa dukkarabhavato. Abhayadanam pana rajato corato aggito udakato veripuggalato sihabyagghadivalamigato nagayakkharakkhasapisacadito sattanam bhaye paccupatthite gato parittanabhavena veditabbam. Dhammadanam pana asankilitthacittassa aviparita dhammadesana, opayiko hitassa upadeso ditthadhammikasamparayikaparamatthavasena yena sasane anotinnanam avataranam otinnanam paripacanam. Tatthayam nayo:- sankhepato tava danakatha silakatha saggakatha kamanam adinavo sankileso ca nekkhamme anisamso. Vittharato pana savakabodhiyam adhimuttacittanam saranagamanam silasamvaro indriyesu guttadvarata bhojane mattannuta jagariyanuyogo satta saddhamma atthatimsaya arammanesu kammakaranavasena samathanuyogo rupakayadisu 1- vipassanabhinivesesu yatharaham @Footnote: 1 Ma. rupamukhadisu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page355.

Abhinivesamukhena vipassananuyogo, tathavisuddhipatipada sammattagahanam tisso vijja cha abhinna catasso patisambhida savakabodhiti etesam gunasankittanavasena yatharaham tattha tattha patitthapana pariyodapana ca. Tatha paccekabodhiyam sammasambodhiyanca adhimuttanam sattanam yatharaham danadiparaminam sabhavarasalakkhanadisankittanamukhena tisupi avatthasu tesam buddhanam mahanubhavatavibhavanena yanadvaye patitthapana pariyodapana ca, evam mahapuriso sattanam dhammadanam deti. Tatha mahapuriso sattanam amisadanam dento "iminaham danena sattanam ayuvannasukhabalapatibhanadisampattinca ramaniyam aggaphalasampattinca nipphadeyyan"ti annadanam deti, tatha sattanam kamakilesapipasavupasamaya panam deti, tatha suvannavannataya hirottappalankarassa ca nipphattiya vatthani deti, tatha iddhividhassa ceva nibbanasukhassa ca nipphattiya yanam deti, tatha silagandhanipphattiya gandham deti, tatha buddhagunasobhanipphattiya malavilepanam deti, bodhimandasananipphattiya asanam deti, tathagataseyyanipphattiya seyyam deti, saranabhavanipphattiya avasatham deti, pancacakkhupatilabhaya padipeyyam deti, byamappabhanibbattiya rupadanam deti, brahmassaranibbattiya saddadanam deti, sabbalokassa piyabhavaya rasadanam deti, buddhasukhumalabhavaya photthabbadanam deti, ajaramarabhavaya bhesajjadanam deti, kilesadasabyavimocanattham dasanam bhujissatadanam deti, saddhammabhiratiya anavajjakhiddaratihetudanam deti, sabbepi satte ariyaya jatiya attano puttabhavupanayanaya puttadanam deti, sakalassapi lokassa patibhavupagamanaya daradanam deti, subhalakkhanasampattiya suvannamanimuttapavaladidanam, anubyanjanasampattiya nanavidhavibhusanadanam, saddhammakosadhigamaya vittakosadanam, dhammarajabhavaya rajjadanam, jhanadisampattiya aramuyyanatalakavanadanam, 1- @Footnote: 1 Ma. tapovanadanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page356.

Cakkankitehi padehi bodhimandupasankamanaya caranadanam, caturoghanittharanaya sattanam saddhammahatthadanattham hatthadanam, saddhindriyadipatilabhaya kannanasadidanam, samantacakkhupatilabhaya cakkhudanam, "dassanasavananussaranaparicariyadisu sabbakalam sabbasattanam hitasukhavaho, sabbalokena ca upajivitabbo me kayo bhaveyya"ti mamsalohitadidanam, "sabbalokuttamo bhaveyyan"ti uttamangadanam deti. Evam dadanto ca na anesanaya deti na ca paropaghatena na bhayena na lajjaya dakkhineyyarosanena na panite sati lukham na attukkamsanena na paravambhanena na phalabhikankhaya na yacakajigucchaya na acittikarena deti, atha kho sakkaccam deti, sahatthena deti, kalena deti, cittikatva deti, avibhagena deti, tisu kalesu somanassito deti, tato eva ca datva na pacchanutapi hoti. Na patiggahakavasena manavamanam karoti, patiggahakanam piyasamudacaro hoti vadannu yacayogo saparivaradayako. Annadanam hi dento "tam saparivaram katva dassami"ti vatthadihi saddhim deti. Tatha vatthadanam dento "tam saparivaram katva dassami"ti annadihi saddhim deti. Yanadanadisupi eseva nayo. Tatha rupadanam dento itararammananipi tassa parivaram katva deti, evam sesesupi. Tattha rupadanam nama nilapitalohitaodatadivannasu pupphavatthadhatusu annataram labhitva rupavasena abhujitva "rupadanam dassami, rupadanam mayhan"ti cintetva tadise dakkhineyye danam patitthapeti savatthukam katva, etam 1- rupadanam nama. Saddadanam pana bherisaddadivasena veditabbam. Tattha saddam kandamulani viya uppatetva niluppalahatthakam viya ca hatthe thapetva datum na sakka, savatthukam pana katva dento saddadanam deti nama, tasma yada "saddadanam dassami"ti @Footnote: 1 Si. evam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page357.

Bherimudingadisu annatarena turiyena tinnam ratananam upaharam karoti kareti ca, "saddadanam me"ti bheriadini thapeti thapapeti ca, dhammakathikanam pana sarabhesajjam telaphanitadim deti, dhammassavanam ghoseti, sarabhannam bhanati, dhammakatham katheti, upanisinnakakatham anumodanakathanca karoti kareti ca, tada saddadanam nama hoti. Tatha gandhadanam mulagandhadisu annataram rajaniyam gandhavatthum pimsitameva va gandham yam kinci labhitva gandhavasena abhujitva "gandhadanam dassami, gandhadanam mayhan"ti buddharatanadinam pujam karoti kareti ca, gandhapujanatthaya agarucandanadike gandhavatthuke pariccajati, idam gandhadanam. Tatha mularasadisu yam kinci rajaniyam rasavatthum labhitva rasavasena abhujitva "rasadanam dassami, rasadanam mayhan"ti dakkhineyyanam deti, rasavatthumeva va dhannagavadikam pariccajati, idam rasadanam. Tatha photthabbadanam mancapithadivasena attharanapavuranadivasena ca veditabbam. Yada hi mancapithabhisibimbohanadikam nivasanapavuranadikam va sukhasamphassam rajaniyam anavajjam photthabbavatthum labhitva photthabbavasena abhujitva "photthabbadanam dassami, photthabbadanam mayhan"ti dakkhineyyanam deti, yathavuttam photthabbavatthum labhitva pariccajati, idam 1- photthabbadanam. Dhammadanam pana dhammarammanassa adhippetatta ojapanajivitavasena veditabbam. Ojadisu hi annataram rajaniyam vatthum labhitva dhammarammanavasena abhujitva "dhammadanam dassami, dhammadanam mayhan"ti sappinavanitadi ojadanam deti, ambapanadiatthavidhapanadanam deti, jivitadananti abhujitva salakabhattapakkhikabhattadini deti, aphasukabhavena abhibhutanam byadhitanam vejje paccupatthapeti, @Footnote: 1 Ma. etam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page358.

Jalam phalapeti, kuminam viddhamsapeti, sakunapanjaram viddhamsapeti, bandhanena baddhanam sattanam bandhanamokkham kareti, maghatabherim carapeti, annani ca sattanam jivitaparittanattham evarupani kammani karoti karapeti ca, idam dhammadanam nama. Sabbametam yathavuttam danasampadam sakalalokahitasukhaya parinameti, attano ca sammasambodhiya akuppaya vimuttiya aparikkhayassa chandassa aparikkhayassa viriyassa aparikkhayassa samadhissa aparikkhayassa patibhanassa aparikkhayassa nanassa aparikkhayaya vimuttiya parinameti. Imanca danaparamim patipajjantena mahasattena jivite aniccasanna paccupatthapetabba tatha bhogesu, bahusadharanata ca nesam manasikatabba, sattesu ca mahakaruna satatam samitam paccupatthapetabba. Evam hi bhoge gahetabbasaram ganhanto adittato viya agarato sabbam sapateyyam attananca bahi niharanto na kinci seseti, na katthaci vibhagam karoti, annadatthu nirapekkho nissajjati eva. Ayam tava danaparamiya patipattikkamo. Silaparamiya pana ayam patipattikkamo:- yasma sabbannusilalankarehi satte alankaritukamena mahapurisena adito attano eva tava silam visodhetabbam. Tattha ca catuhi akarehi silam visujjhati ajjhasayavisuddhito samadanato avitikkamanato sati ca vitikkame puna patipakatikakaranato. Visuddhasayataya hi ekacco attadhipati hutva papajigucchanasabhavo ajjhattam hiridhammam paccupatthapetva suparisuddhasamacaro hoti. Tatha parato samadane sati ekacco lokadhipati hutva papato uttasanto ottappadhammam paccupatthapetva suparisuddhasamacaro hoti. Iti ubhayathapi ete avitikkamanato sile patitthahanti. Atha pana kadaci satisammosena silassa khandadibhavo siya, tayayeva yathavuttaya hirottappasampattiya khippameva nam vutthanadina patipakatikam karoti. Tayidam silam varittam carittanti duvidham. Tatthayam bodhisattassa varittasile patipattikkamo:- sabbasattesu tatha dayapannacittena bhavitabbam, yatha supinantenapi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page359.

Na aghato uppajjeyya. Parupakaraniratataya parasantako alagaddo viya na paramasitabbo, sace pabbajito hoti, abrahmacariyatopi aracari hoti sattavidhamethunasamyogavirahito, pageva paradaragamanato. Sace pana apabbajito gahattho samano paresam daresu sada papakam cittampi na uppadeti. Kathento ca saccam hitam piyam vacanam parimitameva ca kalena dhammim katham bhasita hoti, sabbattha anabhijjhalu abyapannacitto aviparitadassano kammassakatananena ca samannagato sammaggatesu sammapatipannesu nivitthasaddho hoti nivitthapemo. Iti caturapayavattadukkhanam pathabhutehi akusalakammapathehi akusaladhammehi ca oramitva saggamokkhanam pathabhutesu kusalakammapathesu patitthitassa mahapurisassa parisuddhasayapayogataya yathabhipatthita sattanam hitasukhupasamhita manoratha sigham sigham abhinipphajjanti, paramiyo paripurenti, evambhuto hi ayam. Tattha himsanivattiya sabbasattanam abhayadanam deti, appakasireneva mettabhavanam sampadeti, ekadasa mettanisamse adhigacchati, appabadho hoti appatanko, dighayuko sukhabahulo lakkhanavisese papunati, dosavasananca samucchindati. Tatha adinnadananivattiya coradihi asadharane bhoge adhigacchati, parehi anasankaniyo piyo manapo vissasaniyo vibhavasampattisu alaggacitto pariccagasilo lobhavasananca samucchindati. Abrahmacariyanivattiya alolo hoti santakayacitto, sattanam piyo hoti manapo aparisankaniyo, kalyano cassa kittisaddo abbhuggacchati, alaggacitto hoti matugamesu aluddhasayo, nekkhammabahulo lakkhanavisese adhigacchati, lobhavasananca samucchindati. Musavadanivattiya sattanam pamanabhuto hoti paccayiko theto adeyyavacano, devatanam piyo manapo, surabhigandhamukho arakkhitakayavacisamacaro, lakkhanavisese ca adhigacchati, kilesavasananca samucchindati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page360.

Pesunnanivattiya parupakkamehipi abhejjakayo hoti abhejjaparivaro, saddhammesu ca abhejjanakasaddo, dalhamitto bhavantaraparicitanam viya sattanam ekantapiyo asankilesabahulo. Pharusavacanivattiya sattanam piyo hoti manapo sukhasilo madhuravacano sambhavaniyo, atthangasamannagato cassa saro nibbattati. Samphappalapanivattiya sattanam piyo hoti manapo garu bhavaniyo ca adeyyavacano parimitalapo, mahesakkho ca hoti mahanubhavo, thanuppattikena patibhanena panhanam byakaranakusalo, buddhabhumiyanca ekaya eva vacaya anekabhasanam sattanam anekesam panhanam byakaranasamattho hoti. Anabhijjhalutaya icchitalabhi hoti, ularesu ca bhogesu rucim patilabhati, khattiyamahasaladinam sammato hoti, paccatthikehi anabhibhavaniyo, indriyavekallam na papunati, appatipuggalo ca hoti. Abyapadena piyadassano hoti, sattanam sambhavaniyo parahitabhinanditaya ca satte appakasireneva pasadeti, alukhasabhavo ca hoti mettavihari, mahesakkho ca hoti mahanubhavo. Micchadassanabhavena kalyane sahaye patilabhati, sisacchedampi papunanto papakammam na karoti, kammassakatadassanato akotuhalamangaliko ca hoti, saddhamme cassa saddha patitthita hoti mulajata, saddahati ca tathagatanam bodhim, samayantaresu nabhiramati ukkaratthane viya rajahamso, lakkhanattayaparijananakusalo hoti. Ante ca anavaranananalabhi, yava bodhim na papunati, tava tasmim tasmim sattanikaye ukkatthukkattho ca hoti ularulara sampattiyo papunati. Iti hidam silam nama sabbasampattinam adhitthanam, sabbabuddhagunanam pabhavabhumi, sabbabuddhakarakadhammanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page361.

Adi caranam mukham pamukhanti bahumananam uppadetva kayavacisamyame indriyadamane ajivavisuddhiyam paccayaparibhogesu ca satisampajannabalena appamattena labhasakkarasilokam mittamukhapaccatthikam viya sallakkhetva "kikiva andan"tiadina 1- vuttanayena sakkaccam silam sampadetabbam. Ayam tava varittasile patipattikkamo. Carittasile pana patipatti evam veditabba:- idha bodhisatto kalyanamittanam garutthaniyanam abhivadanam paccutthanam anjalikammam samicikammam kalena kalam katta hoti, tatha tesam kalena kalam upatthanam katta hoti, gilananam kayaveyyavatikam. Subhasitapadani sutva sadhukaram katta hoti, gunavantanam gune vanneta paresam apakare khanta, upakare anussarita, punnani anumodita, attano punnani sammasambodhiya parinameta, sabbakalam appamadavihari kusalesu dhammesu, sati ca accayato accayo disva tadisanam sahadhammikanam yathabhutam avikatta, uttari ca sammapatipattim sammadeva paripureta. Tatha attano anurupasu atthupasamhitasu sattanam itikattabbatasu dakkho analaso sahayabhavam upagacchati. Uppannesu ca sattanam byadhiadidukkhesu yatharaham patikaravidhayako. Natibhogadibyasanapatitesu sokapanodano ullumpanasabhavavatthito hutva niggaharahanam dhammeneva nigganhanako yavadeva akusala vutthapetva kusale patitthapanaya. Paggaharahanam dhammeneva pagganhanako. Yani purimakanam mahabodhisattanam ularatamani paramadukkarani acinteyyanubhavani sattanam ekantahitasukhavahani caritani, yehi nesam bodhisambhara sammadeva paripakam agamamsu, tani sutva anubbiggo anutraso tepi mahapurisa manussa eva, kamena pana sikkhaparipuriya bhavitattabhava 2- tadisaya ularatamaya anubhavasampattiya bodhisambharesu ukkamsaparamippatta ahesum. Tasma mayapi siladisikkhasu sammadeva @Footnote: 1 visuddhi. 1/44 (sya), su.vi. 1/7/55 2 Si. bhavitattabhavana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page362.

Tatha patipajjitabbam, yaya patipattiya ahampi anukkamena sikkham paripuretva ekantato tam padam anupapunissamiti saddhapurecarikam viriyam avissajjento sammadeva silesu paripurakari hoti. Tatha paticchannakalyano hoti vivataparadho, appiccho santuttho pavivitto asamsattho dukkhasaho aparitassanajatiko anuddhato anunnalo acapalo amukharo avikinnavaco santindriyo santamanaso kuhanadimicchajivarahito acaragocarasampanno anumattesu vajjesu bhayadassavi samadaya sikkhati sikkhapadesu araddhaviriyo pahitatto kaye ca jivite ca nirapekkho, appamattakampi kaye jivite va apekkham nadhivaseti pajahati vinodeti, pageva adhimattam. Sabbepi dussilyahetubhute kodhupanahadike upakkilese pajahati vinodeti. Appamattakena ca visesadhigamena aparituttho hoti, na sankocam apajjati, uparupari visesadhigamaya vayamati. Yena yathaladdha sampatti hanabhagiya va thitibhagiya va na hoti, tatha mahapuriso andhanam parinayako hoti, maggam acikkhati, badhiranam hatthamuddaya sannam deti, atthamanuggaheti, tatha muganam. Pithasappikanam pitham deti yanam deti vaheti va. Assaddhanam saddhapatilabhaya vayamati, kusitanam ussahajananaya, mutthassatinam satisamayogaya, vibbhantacittanam samadhisampadaya, duppannanam pannadhigamaya vayamati. Kamacchandapariyutthitanam kamacchandapativinodanaya vayamati. Byapadathinamiddhauddhaccakukkuccavicikicchapariyutthitanam vicikicchavinodanaya vayamati. Kamavitakkadiapakatanam kamavitakkadimicchavitakkavinodanaya vayamati. Pubbakarinam sattanam katannutam nissaya pubbabhasi piyavadi sangahako sadisena adhikena va paccupakarena sammaneta hoti. Apadasu sahayakiccam anutitthati. Tesam tesanca sattanam pakatisabhavanca parijanitva yehi yatha samvasitabbam hoti, tehi tatha samvasati. Yesu ca yatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page363.

Patipajjitabbam hoti, tesu tatha patipajjati. Tanca kho akusalato vutthapetva kusale patitthapanavasena, na annatha. Paricittanurakkhana hi bodhisattanam yavadeva kusalabhivaddhiya. Tatha hi tajjhasayenapi paro na himsitabbo, na bhanditabbo, na mankubhavamapadetabbo, na parassa kukkuccam uppadetabbam, na niggahatthane na codetabbo, na nicataram patipannassa atta uccatare thapetabbo, na ca paresu sabbena sabbam asevina bhavitabbam, na atisevina bhavitabbam, na akalasevina. Sevitabbayutte pana satte desakalanurupam sevati. Na ca paresam purato piye vigarahati, appiye va pasamsati. Na avissatthavissasi hoti. Na dhammikam upanimantanam patikkhipati. Na sannattim upagacchati, 1- nadhikam patigganhati. Saddhasampanne saddhanisamsakathaya sampahamsati. Silasutacagapannasampanne pannasampannakathaya sampahamsati. Sace pana bodhisatto abhinnabalappatto hoti, pamadapanne satte abhinnabalena yatharaham nirayadike dassento samvejetva assaddhadike saddhadisu patitthapeti. Sasane otareti. Saddhadigunasampanne paripaceti. Evamayam mahapurisassa carittabhuto aparimano punnabhisando kusalabhisando uparupari abhivaddhatiti veditabbam. Api ca ya sa "kim silam kenatthena silan"tiadina puccham katva "panatipatadihi viramantassa vattapatipattim va purentassa cetanadayo dhamma silan"tiadina nayena nanappakarato silassa vittharakatha visuddhimagge 2- vutta, sa sabbapi idha aharitva vattabba. Kevalam hi tattha savakabodhisattavasena silakatha agata, idha mahabodhisattavasena karunupayakosallapubbangamam katva vattabbati ayameva viseso. Yato idam silam mahapuriso yatha na attano duggatiyam parikkilesavimuttiya sugatiyampi na rajjasampattiya na cakkavatti na deva na sakka @Footnote: 1 Ma. nupagacchati 2 visuddhi. 1/7 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page364.

Na mara na brahmasampattiya parinameti, tatha na attano tevijjataya na chalabhinnataya na catuppatisambhidadhigamaya na savakabodhiya na paccekabodhiya parinameti, atha kho sabbannubhavena sabbasattanam anuttarasilalankarasampadanatthameva parinametiti. Ayam silaparamiya patipattikkamo. Tatha yasma karunupayakosallapariggahita adinavadassanapubbangama kamehi ca bhavehi ca nikkhamanavasena pavatta kusalacittuppatti nekkhammaparami, tasma sakalasankilesanivasanatthanataya puttadaradihi mahasambadhataya kasivanijjadinanavidha- kammantadhitthanabyakulataya ca gharavasassa nekkhammasukhadinam anokasatam kamananca satthadharalaggamadhubindu viya ca avaliyhamana parittassada vipulanatthanubandhati ca, vijjulatobhasena gahetabbanaccam viya parittakalupalabbha, ummattakalankaro viya viparitasannaya anubhavitabba, karisavacchadana 1- viya patikarabhuta, udakatemitanguliya tanudakapanam viya atittikara, chatajjhattabhojanam viya sabadha, balisamisam viya byasanasannipatakaranam, aggisantapo viya kalattayepi dukkhuppattihetubhuta, makkatalepo viya bandhanimittam, ghatakavacchadana 2- viya anatthacchadana, sapattagamavaso viya bhayatthanabhuta, paccatthikaposako viya kilesamaradinam amisabhuta, chanasampattiyo viya viparinamadukkha, kotaraggi viya antodahaka, puranakupavalambibiranamadhupindam 3- viya anekadinava, lonudakapanam viya pipasahetubhuta, suramerayam viya nicajanasevita, appassadataya atthikankalupamatiadina 4- ca nayena adinavam sallakkhetva tabbipariyayena nekkhamme anisamsam passantena nekkhammapavivekaupasamasukhadisu ninnaponapabbharacittena nekkhammaparamiyam patipajjitabbam. Yasma pana nekkhammam pabbajjamulakam, tasma pabbajja tava anutthatabba. Pabbajjamanutitthantena ca mahasattena asati buddhuppade kammavadinam kiriyavadinam tapasaparibbajakanam pabbajja anutthatabba. @Footnote: 1 Si.,Ma. karisavacchadanasukham 2 Si.,Ma. ghatakavacchadanakisalayo 3 Ma...madhubindum @4 Ma.mu. 12/234/196

--------------------------------------------------------------------------------------------- page365.

Uppannesu pana sammasambuddhesu tesam sasane eva pabbajitabbam. Pabbajitva ca yathavutte sile patitthitena tassa eva hi silaparamiya vodapanattham dhutaguna samadatabba. Samadinnadhutadhamma hi mahapurisa sammadeva te pariharanta appiccha santuttha sallekhapavivekaasamsaggaviriyarambhasubharatadigunasalilavikkhalitakilesamalataya anavajjasilavatagunaparisuddhasabbasamacara porane ariyavamsattaye patitthita catuttham bhavanaramatasankhatam ariyavamsam adhigantum cattalisaya arammanesu yatharaham upacarappanabhedam jhanam upasampajja viharanti. Evam hissa sammadeva nekkhammaparami paripurita hoti. Imasmim pana thane terasahi dhutadhammehi saddhim dasa kasinani dasa asubhani dasanussatiyo cattaro brahmavihara cattaro aruppa eka sanna ekam vavatthananti cattalisaya samadhibhavanaya kammatthanani bhavanavidhananca vittharato vattabbani, tam panetam sabbam yasma visuddhimagge sabbakarato vittharetva vuttam, tasma tattha vuttanayeneva veditabbam. Kevalam hi tattha savakabodhisattassa vasena vuttam, idha mahabodhisattassa vasena karunupayakosallapubbangamam katva vattabbanti ayameva visesoti. Evamettha nekkhammaparamiya patipattikkamo veditabbo. Tatha pannaparamim sampadetukamena yasma panna aloko viya andhakarena mohena saha na vattati, tasma mohakaranani tava bodhisattena parivajjetabbani. Tatthimani mohakaranani:- arati tandi vijambhita alasiyam ganasanganikaramata niddasilata anicchayasilata nanasmim akutuhalata micchadhimano 1- aparipucchakata kayassa na sammapariharo asamahitacittata duppannanam puggalanam sevana pannavantanam apayirupasana attaparibhavo micchavikappo viparitabhiniveso @Footnote: 1 Si.micchamano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page366.

Kayadalhibahulata asamvegasilata panca nivaranani, sankhepato ye va pana dhamme asevato anuppanna panna nuppajjati, uppanna parihayati. Iti imani sammohakaranani parivajjentena bahusacce jhanadisu ca yogo karaniyo. Tatthayam bahusaccassa visayavibhago:- pancakkhandha dvadasayatanani attharasa dhatuyo cattari saccani bavisatindriyani dvadasapadiko paticcasamuppado tatha satipatthanadayo kusaladidhammappakarabheda ca, yani ca loke anavajjani vijjatthanani ye ca sattanam hitasukhavidhanayogga byakaranavisesa, iti evam pakaram sakalameva sutavisayam upayakosallapubbangamaya pannaya satiya viriyena ca sadhukam uggahanasavanadharanaparicayaparipucchahi ogahetva tattha ca paresam patitthapanena sutamaya panna nibbattetabba. Tatha sattanam itikattabbatasu thanuppattikapatibhanabhuta ayapayaupayakosallabhuta 1- ca panna hitesitam nissaya tattha tattha yatharaham pavattetabba. Tatha khandhadinam sabhavadhammam akaraparivitakkanamukhena te nijjhanam khamapentena cintamaya panna nibbattetabba. Khandhadinamyeva pana salakkhanasamannalakkhanapariggahanavasena lokiyaparinna nibbattentena pubbabhagabhavanapanna sampadetabba. Evam hi namarupamattamidam yatharaham paccayehi uppajjati ceva nirujjhati ca, na ettha koci katta va kareta va, hutva abhavatthena aniccam, udayabbayapatipilanatthena dukkham, avasavattanatthena anattati ajjhattikadhamme bahirakadhamme ca nibbisesam parijananto tattha asangam pajahanto pare ca tattha tam jahapento kevalam karunavaseneva yava na buddhaguna hatthatalam agacchanti, tava yanattaye satte avataranaparipacanehi patitthapento jhanavimokkhasamadhisamapattiyo abhinnayo ca lokiya vasibhavam papento pannaya matthakam papunati. @Footnote: 1 Si. ayapayakosallabhuta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page367.

Tattha ya ima iddhividhananam dibbasotadhatunanam cetopariyananam pubbenivasanussatinanam dibbacakkhunanam yathakammupagananam anagatamsanananti saparibhanda pancalokiyaabhinnasankhata bhavanapanna, ya ca khandhayatana- dhatuindriyasaccapaticcasamuppadadibhedesu bhumibhutesu dhammesu uggahaparipuccha- vasena nanaparicayam katva silavisuddhicittavisuddhiti mulabhutasu imasu dvisu visuddhisu patitthaya ditthivisuddhikankhavitaranavisuddhimaggamaggananadassanavisuddhi- patipadananadassanavisuddhinanadassanavisuddhiti sarirabhuta ima panca visuddhiyo sampadentena bhavetabba lokiyalokuttarabheda bhavanapanna, tasam sampadanavidhanam yasma "tattha ekopi hutva bahudha hotitiadikam iddhivikubbanam katukamena adikammikena yogina"tiadina "khandhati rupakkhandho vedanakkhandho sannakkhandho sankharakkhandho vinnanakkhandho"tiadina ca visayavibhagena saddhim visuddhimagge 1- sabbakarato vittharetva vuttam, tasma tattha vuttanayeneva veditabbam. Kevalam hi tattha savakabodhisattassa vasena panna agata, idha mahabodhisattassa vasena karunupayakosallapubbangamam katva vattabba, nanadassanavisuddhim apapetva patipadananadassanavisuddhiyamyeva vipassana thapetabbati ayameva viseso. Evamettha pannaparamiya patipattikkamo veditabbo. Tatha yasma sammasambodhiya katabhiniharena mahasattena paramiparipuranattham sabbakalam yuttappayuttena bhavitabbam abaddhaparikaranena, tasma kalena kalam "ko nu kho ajja maya punnasambharo nanasambharo va upacito, kim va maya parahitam katan"ti divase divase paccavekkhantena sattahitattham ussaho karaniyo, sabbesampi sattanam upakaraya attano pariggahabhutam vatthu kaye jivite ca nirapekkhacittena ossajitabbam. yam kinci kammam karoti kayena vacaya va, @Footnote: 1 visuddhi. 3/10-11 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page368.

Tam sabbam sambodhiyam ninnacitteneva katabbam, bodhiya parinametabbam. Ularehi ittarehi 1- ca kamehi vinivattacitteneva bhavitabbam, sabbasupi itikattabbatasu upayakosallam paccupatthapetvava patipajjitabbam. Tasmim tasmim sattahite araddhaviriyena bhavitabbam itthanitthadisabbasahena avisamvadina. Sabbepi satta anodhiso mettaya karunaya ca pharitabba. Ya kaci sattanam dukkhuppatti, sabba sa attani patikankhitabba. Sabbesanca sattanam punnam abbhanumoditabbam. Buddhanam mahantata mahanubhavata abhinham paccavekkhitabba. Yanca kinci kammam karoti kayena vacaya va, tam sabbam bodhininnacittapubbangamam katabbam. Imina hi upayena danadisu yuttappayuttassa thamavato dalhaparakkamassa mahasattassa bodhisattassa aparimeyyo punnasambharo nanasambharo ca divase divase upaciyati. Api ca sattanam paribhogattham paripalanatthanca attano sariram jivitanca pariccajitva khuppipasasitunhavatatapadidukkhapatikaro pariyesitabbo upanetabbo ca. Yanca yathavuttadukkhapatikarajam sukham attana patilabhati, tatha ramaniyesu aramuyyanapasadatalakadisu arannayatanesu ca kayacittasantapabhavena abhinibbutatta attana sukham patilabhati, yanca sunati buddhanubuddhapaccekabuddha mahabodhisatta ca nekkhammapatipattiyam thita ditthadhammasukhaviharabhutam idisam nama jhanasamapattisukham anubhavantiti, tam sabbam sabbasattesu anodhiso upasamharatiti ayam tava nayo asamahitabhumiyam patitthitassa. Samahitabhumiyam pana patitthito attana yathanubhutam visesadhigamanibbattam pitim passaddhim sukham samadhim yathabhutanananca sattesu adhimuccanto upasamharati parinameti. Tatha mahati samsaradukkhe tassa ca nimittabhute kilesabhisankharadukkhe nimuggam sattanikayam @Footnote: 1 ka. uttarehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page369.

Disva tatrapi chedanabhedanaphalanapimsanaggisantapadijanita dukkha tibba khara katuka vedana nirantaram cirakalam vediyante narake, annamannam kujjhanasantapanavihethanahimsanaparadhinatadihi mahadukkham anubhavante tiracchanagate, jotimalakulasarire khuppipasavatatapadihi dayhamane ca visussamane 1- ca vantakheladiahare uddhabahum viravante nijjhamatanhikadike mahadukkham vediyamane pete ca, pariyetthimulakam mahantam anayabyasanam papunante hatthacchedadikaranayogena dubbannaduddasikadaliddadibhavena khuppipasadiabadhayogena balavantehi abhibhavaniyato paresam vahanato paradhinato ca narake pete tiracchanagate ca atisayante apayadukkhanibbisesam dukkhamanubhavante manusse ca, tatha visayavisaparibhogavikkhittacittataya ragadiparilahena dayhamane vatavegasamutthitajalasamiddhasukkhakatthasannipate aggikkhandhe viya anupasantaparilahavuttike anupasantanihataparadhine kamavacaradeve ca, mahata vayamena viduramakasam vigahitasakunta viya balavata dure panina khittasara viya ca satipi cirappavattiyam aniccantikataya patapariyosana anatikkantajatijaramarana evati ruparupavacaradeve ca passantena mahantam samvegam paccupatthapetva mettaya karunaya ca anodhiso satta pharitabba. Evam kayena vacaya manasa ca bodhisambhare nirantaram upacinantena yatha paramiyo paripurim gacchanti, evam sakkaccakarina sataccakarina anolinavuttina ussaho pavattetabbo, viriyaparami paripuretabba. Api ca acinteyyaparimeyyavipulolaravimalanirupamanirupakkilesagunanicayanidhana- bhutassa buddhabhavassa ussakkitva sampahamsanayoggam viriyam nama acinteyyanubhavameva, yam na pacurajana sotumpi sakkunanti, pageva patipajjitum. Tatha hi tividha abhiniharacittuppatti, catasso buddhabhumiyo, cattari sangahavatthuni, karunekarasata, 2- buddhadhammesu @Footnote: 1 Si. parisussamane 2 Si.,Ma. karunokasata

--------------------------------------------------------------------------------------------- page370.

Sacchikaranena visesappaccayo nijjhanakhanti, sabbadhammesu nirupalepo, sabbasattesu piyaputtasanna, samsaradukkhehi aparikhedo, sabbadeyyadhammapariccago, tena ca niratimanata, adhisiladiadhitthanam, tattha ca acancalata, kusalakiriyasu pitipamojjam, vivekaninnacittata, jhananuyogo, anavajjadhammena akitti, yathasutassa dhammassa paresam hitajjhasayena desana, sattanam naye nivesana arambhadalhata, dhiravirabhavo, parapavadaparapakaresu vikarabhavo, saccadhitthanam, samapattisu vasibhavo, abhinnasu balappatti, lakkhanattayavabodho, satipatthanadisu yogakammabhiyogena lokuttaramaggasambharasambharanam, navalokuttaravakkantiti evamadika sabbapi bodhisambharapatipatti viriyanubhaveneva samijjhatiti abhiniharato yava mahabodhi anossajjantena sakkaccam nirantaram viriyam yatha uparupari visesavaham hoti, evam sampadetabbam. Sampajjamane ca yathavutte viriye khantisaccadhitthanadayo ca danasiladayo ca sabbepi bodhisambhara tadadhinavuttitaya sampanna eva hontiti khantiadisupi iminava nayena patipatti veditabba. Iti sattanam sukhupakaranapariccagena bahudha anuggahakaranam danena patipatti, silena tesam jivitasapateyyadararakkhaabhedapiyahitavacanavihimsadikaranani, nekkhammena tesam amisapatiggahanadhammadanadina anekavidha hitacariya, pannaya tesam hitakaranupayakosallam, viriyena tattha ussaharambhaahamhirani, khantiya tadaparadhasahanam, saccena nesam avancanatadupakarakiriyasamadanavisamvadanadi, adhitthanena tadupakarakarane anatthasampatepi acalanam, mettaya nesam hitasukhanucintanam, upekkhaya nesam upakarapakaresu vikaranapattiti evam aparimane satte arabbha anukampitasabbasattassa mahabodhisattassa puthujjanehi samadharano aparimeyyo punnananasambharupacayo ettha patipattiti veditabbam. Yo cetasam paccayo vutto, tassa ca sakkaccam sampadanam. Ko vibhagoti? dasa paramiyo dasa upaparamiyo dasa paramatthaparamiyoti Samattimsaparamiyo. Tattha katabhiniharassa bodhisattassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page371.

Parahitakaranabhininnasayapayogassa kanhadhammavokinna sukkadhamma paramiyo eva, tehi avokinna sukkadhamma upaparamiyo, akanhaasukka paramatthaparamiyoti keci. Samudagamanakalesu va puriyamana paramiyo, bodhisattabhumiyam punna upaparamiyo, buddhabhumiyam sabbakaraparipunna paramatthaparamiyo. Bodhisattabhumiyam va parahitakaranato paramiyo, attahitakaranato upaparamiyo, buddhabhumiyam balavesarajjasamadhigamena ubhayahitaparipuranato paramatthaparamiyo. Evam adimajjhapariyosanesu panidhanarambhaparinitthanesu tesam vibhagoti apare. Dosupasamakarunapakatikanam bhavasukhavimuttisukhaparamatthasukhappattanam punnupacayabhedato tabbibhagoti anne. Lajjasatimanapassayanam lokuttaradhammadhipatinam silasamadhipannagarukanam taritataritatarayitunam anubuddhapaccekabuddhasammasambuddhanam parami upaparami paramatthaparamiti bodhisattassuppattito yathavuttavibhagoti keci. Cittapanidhito yava vacipanidhi, tava pavatta sambhara paramiyo, vacipanidhito yava kayapanidhi, tava pavatta upaparamiyo, kayapanidhito pabhuti paramatthaparamiyoti apare. Anne pana "parapunnanumodanavasena pavatta sambhara paramiyo, paresam karapanavasena pavatta upaparamiyo, sayamkaranavasena pavatta paramatthaparamiyo"ti vadanti. Tatha bhavasukhavaho punnananasambharo parami, attano nibbanasukhavaho upaparami. Paresam tadubhayasukhavaho paramatthaparamiti eke. Puttadaradhanadiupakaranapariccago pana danaparami, angapariccago danaupaparami, attano jivitapariccago danaparamatthaparamiti. Tatha puttadaradikassa tividhassapi hetu avitikkamanavasena tisso silaparamiyo, tesu eva tividhesu vatthusu alayam upacchinditva nikkhamanavasena tisso nekkhammaparamiyo, upakaranangajivitatanham samuhanitva sattanam hitahitavinicchayakaranavasena tisso pannaparamiyo, yathavuttabhedanam pariccagadinam vayamanavasena tisso viriyaparamiyo, upakaranangajivitantarayakaranam khamanavasena tisso

--------------------------------------------------------------------------------------------- page372.

Khantiparamiyo, upakaranangajivitahetu saccapariccagavasena tisso saccaparamiyo, danadiparamiyo akuppadhitthanavaseneva samijjhantiti upakaranadivinasepi acaladhitthanavasena tisso adhitthanaparamiyo, upakaranadiupaghatakesupi sattesu mettaya avijahanavasena tisso mettaparamiyo, yathavuttavatthuttayassa upakarapakaresu sattasankharesu majjhattatapatilabhavasena tisso upekkhaparamiyoti evamadina etasam vibhago veditabboti. Ko sangahoti ettha pana yatha eta vibhagato timsavidhapi danaparamiadibhavato dasavidha, evam danasilakhantiviriyajhanapannasabhavena chabbidha. Etasu hi nekkhammaparami silaparamiya sangahita tassa pabbajjabhave, nivaranavivekabhave pana jhanaparamiya, kusaladhammabhave chahipi sangahita. Saccaparami silaparamiya ekadeso eva vaciviratisaccapakkhe, nanasaccapakkhe pana pannaparamiya sangahita. Mettaparami jhanaparamiya eva. Upekkhaparami jhanapannaparamihi. Adhitthanaparami sabbahipi sangahitati. Etesanca danadinam channam gunanam annamannasambandhanam pancadasayugaladini pancadasayugaladisadhakani honti. Seyyathidam? danasilayugalena parahitahitanam karanakaranayugalasiddhi, danakhantiyugalena alobhadosayugalasiddhi, danaviriyayugalena cagasutayugalasiddhi, danajhanayugalena kamadosappahanayugalasiddhi. Danapannayugalena ariyayanadhurayugalasiddhi, silakhantidvayena payogasayasuddhidvayasiddhi, silaviriyadvayena bhavanadvayasiddhi, silajhanadvayena dussilyapariyutthanappahanadvayasiddhi, silapannadvayena danadvayasiddhi, khantiviriyayugalena khamatejadvayasiddhi, khantijhanayugalena virodhanurodhappahanayugalasiddhi, khantipannayugalena sunnatakhantipativedhadukasiddhi, viriyajhanadukena paggahavikkhepadukasiddhi, viriyapannadukena saranadukasiddhi, jhanapannadukena yanadukasiddhi, danasilakkhantittikena lobhadosamohappahanattikasiddhi,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page373.

Danasilaviriyattikena bhogajivitakayasaradanattikasiddhi, danasilajhanattikena punnakiriyavatthuttikasiddhi, danasilapannatikena amisabhayadhammadanattikasiddhiti. Evam itarehipi tikehi catukkadihi ca yathasambhavam tikani catukkadini ca yojetabbani. Evam chabbidhanampi pana imasam paraminam catuhi adhitthanehi sangaho veditabbo. Sabbaparaminam samuhasangahato hi cattari adhitthanani, seyyathidam? saccadhitthanam Cagadhitthanam upasamadhitthanam pannadhitthananti. Tattha adhititthati etena, ettha va adhititthati, adhitthanamattameva va tanti adhitthanam, saccanca tam adhitthananca, saccassa va adhitthanam, saccam adhitthanametassati va saccadhitthanam. Evam sesesupi. Tattha avisesato tava lokuttaragune katabhiniharassa anukampitasabbasattassa mahasattassa patinnanurupam sabbaparamipariggahato saccadhitthanam. Tasam patipakkhapariccagato cagadhitthanam. Sabbaparamitagunehi upasamato upasamadhitthanam. Tehi eva parahitopayakosallato pannadhitthanam. Visesato pana yacakajanam avisamvadetva dassamiti patijananato patinnam avisamvadetva danato danam avisamvadetva anumodanato macchariyadipatipakkhapariccagato deyyadhammapatiggahakadanadeyyadhammakkhayesu lobhadosamohabhayavupasamato yatharaham yathakalam yathavidhananca danato pannuttarato ca kusaladhammanam caturadhitthanapadatthanam danam. Tatha samvarasamadanassa avitikkamanato dussilyapariccagato duccaritavupasamanato pannuttarato ca caturadhitthanapadatthanam silam. Yathapatinnam khamanato paraparadhavikappapariccagato kodhapariyutthanavupasamanato pannuttarato ca caturadhitthanapadatthana khanti. Patinnanurupam parahitakaranato visadapariccagato 1- akusalavupasamanato pannuttarato ca caturadhitthanapadatthanam viriyam. Patinnanurupam lokahitanucintanato nivaranapariccagato cittavupasamanato pannuttarato ca @Footnote: 1 Ma. visadapariccagato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page374.

Caturadhitthanapadatthanam jhanam. Yathapatinnam parahitupayakosallato anupayakiriyapariccagato mohajaparilahavupasamanato sabbannutapatilabhato ca caturadhitthanapadatthana panna. Tattha neyyapatinnanuvidhanehi saccadhitthanam. Vatthukamakilesakamapariccagehi cagadhitthanam. Dosadukkhavupasamehi upasamadhitthanam. Anubodhapativedhehi pannadhitthanam. Tividhasaccapariggahitam dosattayavirodhi saccadhitthanam. Tividhacagapariggahitam dosattayavirodhi cagadhitthanam. Tividhavupasamapariggahitam dosattayavirodhi upasamadhitthanam. Tividhananapariggahitam dosattayavirodhi pannadhitthanam. Saccadhitthanapariggahitani cagupasamapannadhitthanani avisamvadanato patinnanuvidhanato ca, cagadhitthanapariggahitani saccupasamapannadhitthanani patipakkhapariccagato sabbapariccagaphalatta ca, upasamadhitthanapariggahitani saccacagapannadhitthanani kilesaparilahavupasamanato 1- kamupasamanato kamaparilahavupasamanato ca, pannadhitthanapariggahitani saccacagupasamadhitthanani nanapubbangamato nananuparivattanato cati evam sabbapi paramiyo saccappabhavita cagaparibyanjita upasamopabruhita pannaparisuddha. Saccam hi etasam janakahetu, cago pariggahakahetu, upasamo parivuddhihetu, panna parisuddhihetu. Tatha adimhi saccadhitthanam saccapatinnatta, majjhe cagadhitthanam katapanidhanassa parahitaya attapariccagato, ante upasamadhitthanam sabbupasamapariyosanatta. Adimajjhapariyosanesu pannadhitthanam tasmim sati sambhavato asati abhavato yathapatinnanca bhavato. Tattha mahapurisa sasatamattahitaparahitakarehi garupiyabhavakarehi saccacagadhitthanehi gihibhuta amisadanena pare anugganhanti. Tatha attahitaparahitakarehi garu piyabhavakarehi upasamapannadhitthanehi ca pabbajitabhuta dhammadanena pare anugganhanti. @Footnote: 1 Ma. kammupasamanato kammaparilahavupasamanato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page375.

Tattha antimabhave bodhisattassa caturadhitthanaparipuranam. Paripunnacaturadhitthanassa hi carimakabhavupapattiti eke. Tatra hi gabbhokkantithitiabhinikkhamanesu pannadhitthanasamudagamena sato sampajano saccadhitthanaparipuriya sampatijato uttarabhimukho sattapadavitiharena gantva sabba disa oloketva saccanuparivattina vacasa "aggohamasmi lokassa, jetthohamasmi lokassa, setthohamasmi lokassa"ti 1- tikkhattum sihanadam nadi. Upasamadhitthanasamudagamena jinnaturamatapabbajitadassavino catudhammapadesakovidassa yobbanarogyajivitasampattimadanam upasamo. Cagadhitthanasamudagamena mahata natiparivattassa hatthagatassa ca cakkavattirajjassa anapekkhapariccagoti. Dutiye thane abhisambodhiyam caturadhitthanam paripunnanti keci. Tattha hi yathapatinnam saccadhitthanasamudagamena catunnam ariyasaccanam abhisamayo, tato hi saccadhitthanam paripunnam. Cagadhitthanasamudagamena sabbakilesupakkilesapariccago, tato hi cagadhitthanam paripunnam, upasamadhitthanasamudagamena paramupasamappatti, tato hi upasamadhitthanam paripunnam. Pannadhitthanasamudagamena anavaranananapatilabho, tato hi pannadhitthanam paripunnanti. Tam asiddham. Abhisambodhiyapi paramatthabhavato. Tatiye thane dhammacakkappavattane caturadhitthanam paripunnanti anne. Tattha hi saccadhitthanasamudagatassa dvadasahi akarehi ariyasaccadesanaya saccadhitthanam paripunnam. Cagadhitthanasamudagatassa saddhammamahayagakaranena cagadhitthanam paripunnam. Upasamadhitthanasamudagatassa sayam upasantassa paresam upasamena upasamadhitthanam paripunnam. Pannadhitthanasamudagatassa veneyyanam asayadiparijananena pannadhitthanam paripunnanti. Tadapi asiddham, apariyositatta buddhakiccassa. @Footnote: 1 di.maha. 10/31/13, Ma.u. 14/207/173

--------------------------------------------------------------------------------------------- page376.

Catutthe thane parinibbane caturadhitthanam paripunnanti apare. Tatra hi parinibbutatta paramatthasaccasampattiya saccadhitthanam paripunnam. Sabbupadhipatinissaggena cagadhitthanam paripunnam. Sabbasankharupasamena upasamadhitthanam paripunnam. Pannapayojanaparinitthanena pannadhitthanam paripunnanti. Tatra mahapurisassa visesena mettakhette abhijatiyam saccadhitthanasamudagatassa saccadhitthanaparipuranamabhibyattam visesena karunakhette abhisambodhiyam pannadhitthanasamudagatassa pannadhitthanaparipuranamabhibyattam, visesena muditakhette dhammacakkappa vattane cagadhitthanasamudagatassa cagadhitthanaparipuranamabhibyattam, visesena upekkhakhette parinibbane upasamadhitthanasamudagatassa upasamadhitthanaparipuranamabhibyattanti datthabbam. Tatra saccadhitthanasamudagatassa samvasena silam veditabbam. Cagadhitthanasamudagatassa samvoharena soceyyam veditabbam. Upasamadhitthanasamudagatassa apadasu thamo veditabbo. Pannadhitthanasamudagatassa sakacchaya panna veditabba. Evam silajivacittaditthivisuddhiyo veditabba. Tatha saccadhitthanasamudagamena dosagatim na gacchati avisamvadanato. Cagadhitthanasamudagamena lobhagatim na gacchati anabhisangato. Upasamadhitthanasamudagamena bhayagatim na gacchati anaparadhato. Pannadhitthanasamudagamena mohagatim na gacchati yatha bhutavabodhato. Tatha pathamena aduttho adhivaseti, dutiyena aluddho patisevati, tatiyena abhito parivajjeti, catutthena asammulho vinodeti. Pathamena nekkhammasukhappatti. Itarehi pavivekaupasamasambodhijapitisukhappattiyo 1- hontiti datthabba. Tatha vivekajapitisukhasamadhijapitisukhaapitijakayasukhasatiparisuddhijaupekkhasukhappattiyo etehi catuhi yathakkamam honti. Evamanekagunanubandhehi catuhi adhitthanehi @Footnote: 1 cha.Ma.....sambodhisukhappattiyo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page377.

Sabbaparamisamuhasangaho veditabbo. Yatha ca catuhi adhitthanehi sabbaparamisamuhasangaho, 1- evam karunapannahipiti datthabbam. Sabbopi hi bodhisambharo karunapannahi sangahito. Karunapannapariggahita hi danadiguna mahabodhisambhara bhavanti buddhattasiddhipariyosanati. Evametasam sangaho veditabbo. Ko sampadanupayoti? sakalassapi punnadisambharassa sammasambodhim Uddissa anavasesasambharanam avekallakaritayogena, tattha ca sakkaccakarita adarabahumanayogena, sataccakarita nirantarayogena, cirakaladiyogo ca antara avosanapajjanenati. Tam panassa kalaparimanam parato avibhavissati. Iti caturangayogo etasam paraminam sampadanupayo. Tatha mahasattena bodhaya patipajjantena sammasambodhaya buddhanam puretarameva atta niyyatetabbo "imaham attabhavam buddhanam niyyatemi"ti. Tamtampariggahavatthum ca patilabhato puretarameva danamukhe nissajjitabbam "yam kinci mayham uppajjanakam jivitaparikkharajatam, sabbam tam sati yacake dassami, tesam pana dinnavasesam eva maya paribhunjitabban"ti. Evam hissa sammadeva pariccagaya kate cittabhisankhare yam uppajjati pariggahavatthu avinnanakam va savinnanakam va, tattha ye ime pubbe dane akatapariccayo pariggahavatthussa parittabhavo ularamanunnata parikkhayacintati cattaro danavinibandha, tesu yada mahabodhisattassa samvijjamanesu deyyadhammesu paccupatthite ca yacakajane dane cittam na pakkhandati na kamati, tena nitthamettha gantabbam "addhaham dane pubbe akataparicayo, tena me etarahi datukamyata citte na santhati"ti. So evam me ito param danabhiratam cittam bhavissati, handaham ito patthaya danam dassami, nanu maya patikacceva pariggahavatthu yacakanam pariccattanti danam deti muttacago payatapani vossaggarato yacayogo danasamvibhagarato. Evam mahasattassa pathamo danavinibandho hato hoti vihato samucchinno. @Footnote: 1 cha.Ma. sabbaparamisangaho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page378.

Tatha mahasatto deyyadhammassa parittabhave sati vekalle ca iti patisancikkhati "aham kho pubbe adanasilataya etarahi evam paccayavikalo jato, tasma idani maya parittena va hinena va yathaladdhena deyyadhammena attanam piletvapi danameva databbam, yenaham ayatimpi danaparamim matthakam papessami"ti. So itaritarena tam danam deti muttacago payatapani vossaggarato yacayogo danasamvibhagarato. Evam mahasattassa dutiyo danavinibandho hato hoti vihato samucchinno. Tatha mahasatto deyyadhammassa ularamanunnataya adatukamyatacitte uppajmane iti patisancikkhati "nanu taya sappurisa ularatama sabbasettha sammasambodhi abhipatthita, tasma tadattham taya ularamanunne eva deyyadhamme datum yuttarupan"ti. So ularam manunnanca deti muttacago payatapani vossaggarato yacayogo danasamvibhagarato. Evam mahapurisassa tatiyo danavinibandho hato hoti vihato samucchinno. Tatha mahasatto danam dento yada deyyadhammassa parikkhayam passati. So iti patisancikkhati "ayam kho bhoganam sabhavo, yadidam khayadhammata vayadhammata, api ca me pubbe tadisassa danassa akatatta evam bhoganam parikkhayo dissati, handaham yathaladdhena deyyadhammena parittena va vipulena va danameva dadeyyam, yenaham ayatim danaparamiya matthakam papunissami"ti. So yathaladdhena danam deti muttacago payatapani vossaggarato yacayogo danasamvibhagarato. Evam mahasattassa catutthodanavinibandho hato hoti vihato samucchinno. Evam ye ye danaparamiya vinibandhabhuta anattha, tesam tesam yatharaham paccavekkhitva pativinodanam upayo. Yatha ca danaparamiya, evam silaparamiadisupi datthabbam. Api ca yam mahasattassa buddhanam attasanniyyatanam, tam sammadeva sabbaparaminam sampadanupayo. Buddhanam hi attanam niyyatetva thito mahapuriso tattha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page379.

Tattha bodhisambharaparipuriya ghatento vayamanto sarirassa sukhupakaranananca upacchedakesu dussahesupi kicchesu 1- durabhisambhavesupi sattasankharasamupanitesu anatthesu tibbesu panaharesu "ayam maya attabhavo buddhanam paraccatto, yam va tam va ettha hotu"ti tamnimittam na kampati na vedhati isakampi annadattham na gacchati, kusalarambhe annadatthu acaladhitthanova hoti, evam attasanniyyatanampi etasam sampadanupayo. Api ca samasato katabhiniharassa attani sinehassa parisosanam 2- paresu ca sinehassa parivaddhanam etasam sampadanupayo. Sammasambodhisamadhigamaya hi katamahapanidhanassa mahasattassa yathavato parijananena sabbesu dhammesu anupalittassa attani sineho parikkhayam pariyadanam gacchati, mahakarunasamasevanena pana piyaputte viya sabbasatte sampassamanassa tesu mettakarunasineho parivaddhati, tato ca tamtadavatthanurupam attaparasantanesu lobhadosamohavigamena vidurikatamacchariyadibodhisambharapatipakkho mahapuriso danapiyavacanaatthacariyasamanattatasankhatehi catuhi sangahavatthuhi caturadhitthananugatehi accantam janassa sangahakaranena upari yanattaye avataranam paripacananca karoti. Mahasattanam hi mahakaruna mahapanna ca danena alankata, danam piyavacanena, piyavacanam atthacariyaya, atthacariya samanattataya alankata sangahita ca. Tesam sabbepi satte attana nibbisese katva bodhisambharesu patipajjantanam sabbattha samanasukhadukkhataya samanattataya siddhi. Buddhabhutanampi ca teheva catuhi sangahavatthuhi caturadhitthanaparipuritabhivuddhehi janassa accantikasangahakaranena abhivinayanam 3- sijjhati. Danam hi sammasambuddhanam cagadhitthanena paripuritabhivuddham, piyavacanam saccadhitthanena, atthacariya pannadhitthanena, samanattata upasamadhitthanena paripuritabhivuddha. Tathagatanam hi sabbasavakapaccekabuddhehi samanattata @Footnote: 1 Si. kiccesu 2 Ma. pariyadanam 3 Si. abhinivesanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page380.

Parinibbane. Tatra hi nesam avisesato ekibhavo tenevaha "natthi vimuttiya nanattan"ti. Honti cettha:- "sacco cagi upasanto pannava anukampako sambhatasabbasambharo 1- kam namattham na sadhaye. Mahakaruniko sattha hitesi ca upekkhako nirapekkho ca sabbattha aho acchariyo jino. Viratto sabbadhammesu sattesu ca upekkhako sada sattahite yutto aho acchariyo jino. Sabbada sabbasattanam hitaya ca sukhaya ca uyyutto akilasu ca aho acchariyo jino"ti. Kittakena kalena sampadananti? hetthimena tava paricchedena cattari Asankhyeyyani mahakappanam satasahassanca. Majjhimena attha asankhyeyyani mahakappanam satasahassanca. Uparimena pana solasa asankhyeyyani mahakappanam satasahassanca. Ete ca bheda yathakkamam pannadhikasaddhadhikaviriyadhikavasena natabba. Pannadhikanam hi saddha manda hoti panna tikkha, saddhadhikanam panna majjhima hoti, viriyadhikanam panna manda, pannanubhavena ca sammasambodhi adhigantabbati atthakathayam vuttam. Apare pana "viriyassa tikkhamajjhimamudubhavena bodhisattanam ayam kalavibhago"ti vadanti. Avisesena pana vimuttiparipacaniyanam dhammanam tikkhamajjhimamudubhavena yathavuttakalabhedena bodhisambhara tesam paripurim gacchantiti tayopete kalabheda yuttatipi vadanti. 2- Evam tividha hi bodhisatta abhiniharakkhane bhavanti @Footnote: 1 Si. sambhavo sabbasambharo 2 Ma. vadanti eva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page381.

Ugghatitannuvipancitannuneyyabhedena. Tesu yo ugghatitannu, so sammasambuddhassa sammukha catuppadikam gatham sunanto gathaya tatiyapade apariyosite eva chahi abhinnahi saha patisambhidahi arahattam adhigantum samatthupanissayo hoti, sace savakabodhiyam adhimutto siya. Dutiyo bhagavato sammukha catuppadikam gatham sunanto apariyosite eva gathaya catutthapade chahi abhinnahi saha patisambhidahi arahattam adhigantum samatthupanissayo hoti, yadi savakabodhiyam adhimutto siya. Itaro pana bhagavato sammukha catuppadikam gatham sutva pariyositaya gathaya chahi abhinnahi arahattam pattum samatthupanissayo hoti. Tayopete vina kalabhedena katabhinihara buddhanam santike laddhabyakarana ca anukkamena paramiyo paripurenta yathakkamam yathavuttabhedena kalena sammasambodhim papunanti. Tesu tesu pana kalabhedesu aparipunnesu te te mahasatta divase divase vessantaradanasadisam mahadanam dentapi tadanurupe siladisabbaparamidhamme acinantapi panca mahapariccage pariccajantapi natatthacariya lokatthacariya buddhatthacariya paramakotim papentapi antara ca sambuddha bhavissantiti netam thanam vijjati. Kasma? nanassa aparipaccanato buddhakarakadhammanam aparinitthanato. Paricchinnakalanipphaditam viya hi sassam yathavuttakalaparicchedena parinipphadita sammasambodhim tadantara sabbussahena vayamantenapi na sakka adhigantunti paramiparipuri yathavuttakalavisesena sampajjatiti veditabbam. Ko anisamsoti? ye te katabhiniharanam bodhisattanam:- "evam sabbangasampanna bodhiya niyata nara samsaram dighamaddhanam kappakotisatehipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page382.

Avicimhi nuppajjanti tatha lokantaresu ca nijjhamatanha khuppipasa na honti kalakanjika. Na honti khuddaka pana uppajjantapi duggatim jayamana manussesu jaccandha na bhavanti te. Sotavekallata natthi na bhavanti mugapakkhika itthibhavam na gacchanti ubhatobyanjanapandaka. Na bhavanti pariyapanna bodhiya niyata nara mutta anantarikehi sabbattha suddhagocaRa. Micchaditthim na sevanti kammakiriyadassana vasamanapi saggesu asannam nupapajjare. Suddhavasesu devesu hetu nama na vijjati nekkhammaninna sappurisa visamyutta bhavabhave caranti lokatthacariyayo purenti sabbaparami"ti 1- evam samvannita anisamsa, ye ca "sato sampajano ananda bodhisatto tusita kaya cavitva matukucchim okkamati"tiadina 2- solasa acchariyabbhutadhammappakara, ye ca "sitam byapagatam 3- hoti, unhanca upasampati"tiadina "jayamane kho sariputta bodhisatte ayam dasasahassi lokadhatu sankampati sampakampati sampavedhati"ti- adina 4- ca dvattimsa pubbanimittappakara, ye va panannepi bodhisattanam adhippayasamijjhanam kammadisu vasibhavoti evamadayo tattha tattha jatakabuddhavamsadisu dassitakara anisamsa, te sabbepi etasam anisamsa. Tatha yathanidassitabheda alobhadosadigunayugaladayo cati veditabba. @Footnote: 1 abhi.A. 1/77 2 di.maha. 10/17/10, Ma.u. 14/200-1/169 @3 cha.Ma. byapagatam, khu.buddha. 33/82/455 4 di.maha. 10/13, Ma.u. 14/201/170

--------------------------------------------------------------------------------------------- page383.

Api ca yasma bodhisatto abhiniharato patthaya sabbasattanam pitusamo hoti hitesitaya, dakkhineyyako garu bhavaniyo paramanca punnakkhettam hoti gunavisesayogena, yebhuyyena ca manussanam piyo hoti, amanussanam piyo hoti, devatahi anupaliyati, mettakarunaparibhavitasantanataya valamigadihi ca anabhibhavaniyo hoti, yasmim yasminca sattanikaye paccajayati, tasmim tasmim ularena vannena ularena yasena ularena sukhena ularena balena ularena adhipateyyena anne satte abhibhavati punnavisesayogato. Appabadho hoti appatanko, suviddha cassa saddha hoti suvisada, suvisuddham viriyam, satisamadhipanna suvisada, mandakileso hoti mandadaratho mandaparilaho, kilesanam mandabhaveneva suvaco hoti padakkhinaggahi, khamo hoti sorato, sakhilo hoti patisantharakusalo, akkodhano hoti anupanahi, amakkhi hoti apalasi, anissuki hoti amacchari, asatho hoti amayavi, athaddho hoti anatimani, asaraddho hoti appamatto, parato upatapasaho hoti paresam anupatapi, yasminca gamakhette pativasati, tattha sattanam bhayadayo upaddava yebhuyyena anuppanna nuppajjanti, uppanna ca vupasamanti, yesu ca apayesu uppajjati, na tattha pacurajano viya dukkhena adhimattam piliyati, bhiyyoso mattaya samvegamapajjati. Tasma mahapurisassa yatharaham tasmim tasmim bhave labbhamana ete sattanam pitusamatadakkhineyyatadayo gunavisesa anisamsati veditabba. Tatha ayusampada rupasampada kulasampada issariyasampada adeyyavacanata mahanubhavatati etepi mahapurisassa paraminam anisamsati veditabba. Tattha ayusampada nama tassam tassam upapattiyam dighayukata ciratthitikata, taya yatharaddhani kusalasamadanani pariyosapeti, bahunca kusalam upacinoti. Rupasampada nama abhirupata dassiyata pasadikata, taya rupappamananam sattanam pasadavaho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page384.

Hoti sambhavaniyo. Kulasampada nama ularesu kulesu abhinibbatti, taya jatimadadimadamattanampi upasankamaniyo hoti payirupasaniyo, tena te nibbisevane karoti. Issariyasampada nama mahavibhavata mahesakkhata mahaparivarata ca, tahi sanganhitabbe catuhi sangahavatthuhi sanganhitum niggahetabbe dhammena niggahetunca samattho hoti. Adeyyavacanata nama saddheyyata paccayikata, taya sattanam pamanabhuto hoti, alanghaniya cassa ana hoti. Mahanubhavata nama anubhavamahantata, taya parehi na abhibhuyati, sayameva pana pare annadatthu abhibhavati dhammena yathabhutagunehi ca, evamete ayusampadadayo mahapurisassa paraminam anisamsa, sayanca aparimanassa punnasambharassa parivuddhihetubhuta yanattaye sattanam avataranassa paripacanassa ca karanabhutati veditabba. Kim phalanti? samasato tava sammasambuddhabhavo etasam phalam, vittharato Pana dvattimsamahapurisalakkhanaasitianubyanjanabyamappabhadianekagunaganasamujjalarupakaya- sampattiadhitthanadasabalacatuvesarajjachaasadharanananaattharasavenikabuddhadhammappabhuti- anantaparimanagunasamudayopasobhini dhammakayasiri. Yavata pana buddhaguna ye anekehipi kappehi sammasambuddhenapi vacaya pariyosapetum na sakka, idametasam phalam vuttanhetam 1-:- "buddhopi buddhassa bhaveyya vannam kappampi ce annamabhasamano khiyetha kappo ciradighamantare vanno na khiyetha tathagatassa"ti. 2- Evamettha paramisu pakinnakakatha veditabba. @Footnote: 1 Si. vuttanhetam bhagavata 2 su.vi. 1/304/259, su.vi. 3/141/63, pa.su. @2/425/304, udana.A. 360

--------------------------------------------------------------------------------------------- page385.

Yam pana paliyam "datva databbakam danan"tiadina sabbapi parami ekajjham dassetva parato "kosajjam bhayato disva"tiadina pariyosanagathadvayam vuttam, tam yehi viriyarambhamettabhavana appamadaviharehi yathavutta buddhakarakadhamma visadabhavam gata sammasambodhisankhata ca attano vimutti paripacita, tehi veneyyanampi vimuttiparipacanaya ovadadanattham vuttam. Tattha kosajjam bhayato disva, viriyarambhanca khematoti imina patipakkhe adinavadassanamukhena viriyarambhe anisamsam dasseti. Araddhaviriya hothati imina viriyarambhe niyojeti. Yasma ca:- "sabbapapassa akaranam kusalassupasampada sacittapariyodapanam etam buddhana sasanan"ti 1- sankhepato, vittharato pana sakalena buddhavacanena pakasita sabbapi sampattiyo ekanteneva sammappadhanadhina, tasma bhagava viriyarambhe niyojetva "esa buddhanusasani"ti aha. Tatrayam sankhepattho:- yvayam sabbasankilesamulabhavato sabbanatthavidhayakanti kosajjam bhayato tappatipakkhato catuhi yogehi anupaddavabhavasadhanato viriyarambhanca khemato disva adhisilasikkhadisampadanavasena viriyassa arambho sammappadhananuyogo, tattha yam sammadeva niyojanam "araddhaviriya hotha"ti, esa buddhanam bhagavantanam anusasani anusitthi ovadoti. Sesagathasupi iminava nayena attho veditabbo. Ayam pana viseso:- vivadanti viruddhavadam, chavivadavatthuvasena vivadananti attho. Avivadanti vivadapatipakkham mettavacikammam, mettabhavanam va. Atha va avivadanti avivadahetubhutam chabbidham saraniyadhammam. Samaggati avagga, kayena ceva cittena ca @Footnote: 1 di.maha. 10/90/43, khu.dha. 25/183/49

--------------------------------------------------------------------------------------------- page386.

Sahita aviramita aviyuttati attho. Sakhilati sakkila mudusila, annamannamhi muduhadayati attho. Esa buddhanusasaniti ettha sabbena sabbam vivadamanupagamma yadidam chasaraniyadhammaparipuranavasena samaggavase niyojanam, esa buddhanam anusatthiti yojetabbam. Samaggavasam hi vasamana siladitthisamannagata avivadamana sukheneva tisso sikkha paripuressantiti sattha samaggavase niyojanam attano sasananti dassesi. Pamadanti pamajjanam, kusalanam dhammanam pamussanam akusalesu ca dhammesu cittavossaggam. Vuttanhetam "tattha katamo pamado, kayaduccarite va vaciduccarite va manoduccarite va pancasu va kamagunesu cittassa vossaggo vosagganuppadanam kusalanam va dhammanam bhavanaya asakkaccakiriyata asataccakiriyata anatthitakiriyata olinavuttita nikkhittachandata nikkhittadhurata anasevana abhavana abahulikammam .pe. Yo evarupo pamado pamajjana pamajjitattam, ayam vuccati pamado"ti. Appamadanti appamajjanam, tam pamadassa patipakkhato veditabbam. Atthato hi appamado nama satiya avippavaso, "satiya avippavaso"ti ca niccam upatthitaya satiya evetam namam. Apare pana "satisampajannappadhana tatha pavatta cattaro arupino khandha appamado"ti vadanti. Yasma pana appamadabhavana nama visum eka bhavana natthi. Ya hi kaci punnakiriya kusalakiriya, sabba sa appamadabhavanatveva veditabba. Visesato pana vivattupanissayam saranagamanam kayikavacasikasamvaranca upadaya sabba silabhavana sabba samadhibhavana sabba pannabhavana sabba kusalabhavana anavajjabhavana appamadabhavana. "appamado"ti hi idam mahantam attham dipeti, mahantam attham pariggahetva titthati, sakalampi tepitakam buddhavacanam aharitva appamadapadassa attham katva kathento dhammakathiko "atitthena pakkhando"ti na vattabbo. Kasma? appamadapadassa mahantabhavato. Tatha hi sammasambuddho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page387.

Kusinarayam yamakasalanamantare parinibbanasamaye nipanno abhisambodhito patthaya pancacattalisaya vassesu attana bhasitam dhammam ekeneva padena sangahetva dassento "appamadena sampadetha"ti 1- bhikkhunam ovadamadasi. Tatha caha "seyyathapi bhikkhave yani kanici janghamanam pananam padajatani, sabbani tani hatthipade samodhanam gacchanti, hatthipadam tesam aggamakkhayati yadidam mahantattena, evameva kho bhikkhave ye keci kusala dhamma, sabbe te appamadamulaka appamadasamosarana, appamado tesam aggamakkhayati"ti. 2- Tattha appamadabhavanam sikhappattam dassento sattha "bhavethatthangikam maggan"ti aha. Tassattho:- yo esa siladikhandhattayasangaho sammaditthipubbangamo sammaditthi adinamyeva atthannam anganam vasena atthangiko ariyamaggo, tam bhavetha attano santane uppadetha. Dassanamaggamatte athatva upari tinnam magganam uppadanavasena vaddhetha, 3- evam vo appamadabhavana sikhappatta bhavissatiti. Esa buddhasasaniti yadidam kusalesu dhammesu appamajjanam, tanca ussukkapetva ariyamaggassa bhavana esa buddhanam bhagavantanam anusitthi ovadoti. Iti bhagava arahattanikuteneva cariyapitakadesanam nitthapesi. Ittham sukhantiadisu itthanti kappe ca satasahassetiadina pakarena. Sudanti nipatamattam. Bhagavati bhagyavantatadihi karanehi bhagava. Attano pubbacariyanti purimasu akittipanditadijatisu attano patipattidukkarakiriyam. Sambhavayamanoti hatthatale amalakam viya sammadeva pakasento. Buddhapadaniyam namati buddhanam puratanakammam poranakam dukkarakiriyam adhikaccam pavattatta desitatta buddhapadaniyanti evamnamakam. Dhammapariyayanti dhammadesanam dhammabhutam va karanam. Abhasitthati avoca. Yam panettha na vuttam, tam hettha vuttanayatta uttanatthatta ca na vuttanti veditabbam. -------------- @Footnote: 1 di.maha. 10/218/135 2 Ma.mu. 12/300/262 3 Si. ghatetha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page388.

Nigamanakatha ettavata ca:- visuddhacarito 1- sattha buddhicariyaya paragu sabbacariyasu 2- kusalo lokacariyo anuttaro. Yam acchariyadhammanam sabbamacchariyatigo attano pubbacariyanam anubhavavibhavanam. Desesi natho cariya- pitakam yanca tadino dhammasangahaka thera sangayimsu tatheva ca. Tassa attham pakasetum poranatthakathanayam nissaya ya samaraddha atthasamvannana maya. Ya tattha paramatthanam niddharetva yatharaham pakasana paramattha- dipani nama namato. Sampatta parinitthanam anakulavinicchaya sadhikayatthavisaya paliya bhanavarato. Iti tam sankharontena yam tam adhigatam maya punnam tassanubhavena lokanathassa sasanam. Ogahetva visuddhaya siladipatipattiya sabbepi dehino hontu vimuttirasabhagino. @Footnote: 1 Ma. visuddhacariyako 2 Ma.buddhacariyasu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page389.

Ciram titthatu lokasmim sammasambuddhasasanam tasmim sagarava niccam hontu sabbepi panino. Samma vassatu kalena devopi jagatipati saddhammanirato lokam dhammeneva pasasatuti. Iti badaratitthaviharavasina acariyadhammapalena kata. Cariyapitakavannana nitthita.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 52 page 316-389. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=7027&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=7027&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=244              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=9478              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=12259              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=12259              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]