บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
3. Ayatanayamaka 1. Pannattiuddesavaravannana [1-9] Idani mulayamake desiteyeva kusaladidhamme ayatanavasenapi sanganhitva khandhayamakanantaram desitassa ayatanayamakassa vannana hoti. Tattha khandhayamake vuttanayeneva palivavatthanam veditabbam. Yatheva hi tattha pannattivaro pavattivaro parinnavaroti tayo mahavara honti, tatha idhapi. Vacanatthopi nesam tattha vuttanayeneva veditabbo. Idhapi ca pannattivaro uddesaniddesavasena dvidha vavatthito, itare niddesavaseneva. Tattha "dvadasa- yatanani"ti padam adim katva yava "nayatana na mano"ti, tava pannattivarassa uddesavaro veditabbo. Tattha dvadasayatananiti ayam yamakavasena pucchitabbanam ayatananam uddeso. Cakkhayatanam .pe. Dhammayatananti tesanneva pabhedato namavavatthanam. Yamakavasena pucchasukhatthancettha pathamam patipatiya ajjhattarupayatanani vuttani, paccha bahirarupayatanani, pariyosane manayatanadhammayatanani. Yatha pana hettha khandhavasena, evamidha imesam ayatananam vasena padasodhanavaro padasodhanamulacakkavaro suddhayatanavaro suddhayatanamulacakkavaroti cattarova nayavara honti. Ekeko cettha anulomapatilomavasena duvidhoyeva. Tesam attho tattha vuttanayeneva veditabbo. Yatha pana khandhayamake padasodhanavarassa anulomavare "rupam rupakkhandho, rupakkhandho rupan"tiadini panca yamakani, tatha idha "cakkhu cakkhayatanam, cakkhayatanam cakkhu"tiadini dvadasa, patilomavarepi "na cakkhu na cakkhayatanam, na cakkhayatanam na cakkhu"tiadini dvadasa. Padasodhanamulacakkavarassa panettha anulomavare ekekayatanamulakani ekadasekadasa katva dvattimsasatam yamakani, patilomavarepi dvattimsasatameva. Suddhayatanavarassapi anulomavare Dvadasa, patilomavare dvadasa. Suddhayatanamulacakkavarassapi anulomavare ekekayatanamulakani ekadasekadasa katva dvattimsasatam yamakani, patilomavarepi dvattimsasatamevati evamidha chasattatadhikehi pancahi yamakasatehi dvipannasadhikehi ekadasahi pucchasatehi caturadhikehi tevisaya atthasatehi ca patimandito pannattivarassa uddesavaro veditabbo. Pannattiuddesavaravannana nitthita. --------------- 1. Pannattiniddesavaravannana [10-17] Niddesavare panassa hettha khandhayamakassa pannattivaraniddese vuttanayeneva attho gahetabbo 1- annatra visesa. Tatrayam viseso:- dibbacakkhuti dutiyavijjananam. Pannacakkhuti tatiyavijjananam. Dibbasotanti dutiyaabhinnananam. Tanhasotanti tanhava. Avaseso kayoti namakayo rupakayo hatthikayo assakayoti evamadi. Avasesam rupanti rupayatanato sesam bhutupadarupanceva piyarupasatarupanca. Silagandhotiadini vayanatthena siladinamyeva namani. Attharasoti- adinipi sadumadhuratthena atthadinanneva namani. Avaseso dhammoti pariyattidhammadi- anekappabhedoti ayamettha viseso. Pannattiniddesavaravannana nitthita. ------------- 2. Pavattivaravannana [18-21] Idhapi ca pavattivarassa uppadavaradisu tisu antaravaresu ekekasmim chaleva kalabheda, tesam ekekasmim kale puggalavaradayo tayo vara, te sabbepi anulomapatilomanayavasena duvidhava honti. Tattha paccuppannakale @Footnote: 1 cha.Ma. veditabbo Puggalavarassa anulomanaye yatha khandhayamake rupakkhandhamulakani cattari, vedanak- khandhamulakani tini, sannakkhandhamulakani dve, sankharakkhandhamulakam ekanti aggahitaggahanena dasa yamakani honti, evam "yassa cakkhvayatanam uppajjati tassa sotayatanam uppajjati, yassa va pana sotayatanam uppajjati tassa cakkhvayatanam uppajjati. Yassa cakkhvayatanam uppajjati tassa ghanayatanam jivhayatanam kayayatanam rupayatanam saddayatanam gandhayatanam rasayatanam photthabbayatanam manayatanam dhammayatanam uppajjati, yassa va pana dhammayatanam uppajjati tassa cakkhvayatanam uppajjati"ti evam cakkhvayatanamulakani ekadasa. "yassa sotayatanam uppajjati tassa ghanayatanam uppajjati"tiadina nayena sotayatanamulakani dasa, ghanayatanamulakani nava, jivhayatanamulakani attha, kayayatanamulakani satta, rupayatanamulakani cha, saddayatanamulakani panca, gandhayatanamulakani cattari, rasayatanamulakani tini, photthabbayatanamulakani dve, manayatanamulakam ekanti aggahitaggahanena chasatthiyamakani honti. Tattha cakkhvayatanamulakesu ekadasasu "yassa cakkhvayatanam uppajjati tassa sotayatanam ghanayatanam rupayatanam manayatanam dhammayatanam uppajjati"ti imani panceva vissajjitani. Tesu pathamam vissajjitabbam tava vissajjitam. Dutiyam kincapi pathamena sadisavissajjanam, cakkhusotayatananam pavattitthane pana ghanayatanassa na ekantena pavattito "katham nu kho etam vissajjetabban"ti vimatinivaranattham vissajjitam. Rupayatanamanayatanadhammayatanehi saddhim tini yamakani asadisavissajjanatta vissajjitani. Sesesu jivhayatanakayayatanehi tava saddhim dve yamakani purimehi dvihi saddhim sadisavissajjanani. Saddayatanassa patisandhikkhane anuppattito tena saddhim yamakassa vissajjanameva natthi. Gandharasaphotthabba- yatanehipi saddhim tini yamakani purimehi dvihi saddhim 1- sadisavissajjananeva @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati Hontiti tantiya lahubhavattham sankhittani. Sotayatanamulakesu yam labbhati, tam purimehi sadisavissajjanamevati ekampi palim narulham. Ghanayatanamulakesu rupayatanena saddhim ekam manayatanadhammayatanehi saddhim dveti tini yamakani palim arulhani, sesani ghanayatanayamakena saddhim 1- sadisavissajjanatta narulhani. Tatha jivhayatanakayayatanamulakani rupayatanamulakesu manayatana- dhammayatanehi saddhim dveyeva vissajjitani. Gandharasaphotthabbehi pana saddhim tini rupayatanamanayatanehi saddhim sadisavissajjanani. Yatheva hettha 2- "sarupakanam acittakanan"tiadi vuttam, tatha idhapi "sarupakanam agandhakanam arasakanam aphotthabbakanan"ti yojana veditabba. Gandhadini cettha ayatanabhutaneva adhippetani, tasma "sarupakanam sagandhayatananan"ti ayatanavasenettha attho datthabbo. Saddayatanamulakani atthabhavato palim narulhaneva. Gandharasaphotthabba- mulakani cattari tini dve ca hetthimehi saddhim 1- sadisavissajjanatta palim narulhani. Manayatanamulakam vissajjitamevati evametani paccuppannakale puggalavarassa anulomanaye katipayayamakavissajjaneneva chasatthiyamakani vissajjitani nama hontiti veditabbani. Yatha ca puggalavare, evam okasavarepi puggalokasavarepi chasatthiti paccuppannakale tisu varesu anulomanaye atthanavutisatayamakani honti. Yatha ca anulomanaye, evam patilomanayepiti sabbanipi paccuppannakale channavutadhikani tini yamakasatani honti. Tesu dvenavutadhikani satta pucchasatani caturasityadhikani ca pannarasa atthasatani hontiti veditabbani. Evam sesesupi pancasu kalabhedesuti sabbanipi chasattatadhikani tevisatiyamakasatani, tato diguna puccha, tato diguna atthati @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 cha.Ma. hettha Idamettha uppadavare palivavatthanam. Nirodhavarauppadanirodhavaresupi eseva nayoti sabbasmimpi pavattivare atthavisani ekasattatiyamakasatani, tato diguna puccha, tato diguna attha veditabba. Pali pana manayatanam dhammayatananca ekasadisam, nanam natthi. Upari pana "vare sankhepo hoti"tiadini vatva tattha tattha sankhitta. Tasma yam tattha tattha sankhittam, tam sabbam asammuyhantehi sallakkhetabbam. Atthavinicchaye panettha idam nayamukham:- sacakkhukanam asotakananti apaye jatibadhiram opapatikam sandhaya vuttam. So hi sacakkhuko asotako hutva upapajjati. Yathaha "kamadhatuya upapattikkhane kassaci aparani dasayatanani patubhavanti, opapatikanam petanam opapatikanam asuranam opapatikanam tiracchanagatanam opapatikanam nerayikanam jaccabadhiranam upapattikkhane dasayatanani patubhavanti cakkhvayatanam rupaghanagandhajivharasakayaphotthabbayatanam manayatanam dhammayatanan"ti. Sacakkhukanam sasotakananti sugatiduggatisu paripunnayatane ca opapatike rupibrahmano ca sandhaya vuttam. Te hi sacakkhuka sasotaka hutva upapajjanti. Yathaha "kamadhatuya upapattikkhane kassaci ekadasayatanani patubhavanti, kamavacaranam devanam pathamakappikanam manussanam opapatikanam petanam opapatikanam asuranam opapatikanam tiracchanagatanam opapatikanam nerayikanam paripunnayatananam. Rupadhatuya upapattikkhane pancayatanani patubhavanti cakkhvayatanam rupasotamanayatanam dhammayatanan"ti. Aghanakananti brahmaparisajjadayo sandhaya vuttam. Te hi sacakkhuka aghanaka hutva upapajjanti. Kamadhatuya pana aghanako opapatiko natthi. Yadi bhaveyya, "kassaci attha ayatanani patubhavanti"ti vadeyya. Yo gabbhaseyyako pana aghanako siya, so "sacakkhukanan"ti vacanato idha anadhippeto. Sacakkhukanam Saghanakananti jaccabadhirampi paripunnayatanampi opapatikam sandhaya vuttam. Saghanakanam acakkhukananti jaccandhampi jaccabadhirampi opapatikam sandhaya vuttam. Saghanakanam sacakkhukananti paripunnayatanameva opapatikam sandhaya vuttam. Sarupakanam acakkhukananti ettha jaccandhajaccabadhiraopapatikesu annataropi gabbhaseyyakopi labbhatiyeva. Sacittakanam acakkhukananti ettha hettha vuttehi jaccandhadihi tihi saddhim arupinopi labbhanti. Acakkhukananti ettha purimapade vuttehi catuhi saddhim asannasattapi labbhanti. Sarupakanam aghanakananti ettha gabbhaseyyaka ca asannasatta ca sesarupibrahmano ca labbhanti. Sacittakanam aghanakananti ettha gabbhaseyyaka ca ruparupibrahmano ca labbhanti. Acittakanam arupakananti padesu pana ekavokaracatuvokarasattava labbhantiti imina nayena sabbesu puggalavaresu puggalavibhago veditabbo. [22-254] Okasavare yattha cakkhayatananti rupibrahmaloke 1- pucchati, teneva amantati vuttam. Tasminhi tale niyamato tani ayatanani patisandhiyam uppajjanti. Idamettha nayamukham, imina nayamukhena sakalepi pavattivare attho veditabbo. Parinnavaro khandhayamake vuttanayoyevati. Pavattivaravannana nitthita. Ayatanayamakavannana samatta. --------------The Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 349-354. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=7852&modeTY=2 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=7852&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=405 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=1712 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=1874 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=1874 Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]