ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                        ๘. ปญฺจงฺคิกสุตฺตวณฺณนา
    [๒๘] อฏฺฐเม อริยสฺสาติ วิกฺขมฺภนวเสน ปหีนกิเลเสหิ อารกา ฐิตสฺส.
ภาวนํ เทเสสฺสามีติ พฺรูหนํ วฑฺฒนํ ปกาสยิสฺสามิ. อิมเมว กายนฺติ อิมํ กรชกายํ.
อภิสนฺเทตีติ เตเมติ เสนฺเหติ, สพฺพตฺถ ปวตฺตปีติสุขํ กโรติ. ปริสนฺเทตีติ
สมนฺตโต สนฺเทติ. ปริปูเรตีติ วายุนา ภสฺตํ วิย ปูเรติ. ปริปฺผรตีติ สมนฺตโต
ผุสติ. สพฺพาวโต กายสฺสาติ ตสฺส ภิกฺขุโน สพฺพโกฏฺฐาสวโต กายสฺส กิญฺจิ
อุปาทินฺนกสนฺตติปติฏฺฐาเน ฉวิมํสโลหิตานุคตํ อณุมตฺตมฺปิ ฐานํ ปฐมชฺฌานสุเขน
อผุฏฺฐํ นาม น โหติ.
     ทกฺโขติ เฉโก ปฏิพโล นฺหานียจุณฺณานิ กาตุญฺเจว โยเชตุญฺจ สนฺเทตุญฺจ.
กํสถาเลติ เยน เกนจิ โลเหน กตภาชเน. มตฺติกาภาชนํ ปน ถิรํ น โหติ. สนฺเทนฺตสฺส
๑- ภิชฺชติ. ตสฺมา ตํ น ทสฺเสติ. ปริปฺโผสกํ ปริปฺโผสกนฺติ สิญฺจิตฺวา
สิญฺจิตฺวา. สนฺเนยฺยาติ วามหตฺเถน กํสถาลํ คเหตฺวา ทกฺขิณหตฺเถน ปมาณยุตฺตํ
อุทกํ สิญฺจิตฺวา สิญฺจิตฺวา ปริมทฺเทนฺโต ปิณฺฑํ กเรยฺย. สิเนหานุคตาติ
อุทกสิเนเหน อนุคตา. สิเนหปเรตาติ อุทกสิเนเหน ปริคฺคหิตา. ๒- สนฺตรพาหิราติ
สทฺธึ อนฺโตปเทเสน เจว พหิปฺปเทเสน จ, สพฺพตฺถกเมว อุทกสิเนเหน ผุฏฺฐาติ อตฺโถ.
น จ ปคฺฆรตีติ ๓- น พินฺทุ พินฺทุ อุทกํ ปคฺฆรติ, สกฺกา โหติ หตฺเถนปิ
ทฺวีหิปิ องฺคุลีหิ คเหตุํ โอวฏฺฏิกายปิ กาตุนฺติ อตฺโถ.
       ทุติยชฺฌานสุขอุปมายํ อุพฺภิโตทโกติ อุพฺภินฺนอุทโก, น เหฏฺฐา
อุพฺภิชฺชิตฺวา อุคฺคจฺฉนอุทโก, อนฺโตเยว ปน อุปฺปชฺชนอุทโกติ อตฺโถ. อายมุขนฺติ
อาคมนมคฺโค. เทโวติ เมโฆ. กาเลน กาลนฺติ กาเล กาเล, อนฺวฑฺฒมาสํ วา อนุทสาหํ
วาติ อตฺโถ. ธารนฺติ วุฏฺฐึ. นานุปฺปเวจฺเฉยฺยาติ น ปเวเสยฺย, น วสฺเสยฺยาติ
อตฺโถ. สีตา วาริธารา อุพฺภิชฺชิตฺวาติ สีตา วาริธารา ตํ รหทํ ปูรยมานา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สนฺเนนฺตสฺส  ก. ปริคตา  ฉ.ม. น จ ปคฺฆริณีติ
    อุพฺภิชฺชิตฺวา. เหฏฺฐา อุคฺคจฺฉนอุทกํ หิ อุคฺคนฺตฺวา ภิชฺชนฺตํ อุทกํ
โขเภติ, จตูหิ ทิสาหิ ปวิสนอุทกํ ปุราณปณฺณติณกฏฺฐทณฺฑกาทีหิ อุทกํ โขเภติ.
วุฏฺฐิอุทกํ ธารานิปาตปุพฺพุฬเกหิ อุทกํว โขเภติ, สนฺนิสินฺนเมว ปน หุตฺวา
อิทฺธินิมฺมิตมิว อุปฺปชฺชมานํ อุทกํ อิมํ ปเทสํ ผรติ, อิมํ น ผรตีติ นตฺถิ. เตน
อผุฏฺโฐกาโส นาม น โหติ. ตตฺถ รหโท วิย กรชกาโย, อุทกํ วิย ทุติยชฺฌานสุขํ, เสสํ
ปุริมนเยเนว เวทิตพฺพํ.
    ตติยชฺฌานสุขอุปมายํ อุปฺปลานิ เอตฺถ สนฺตีติ อุปฺปลินี. เสสปททฺวเยปิ เอเสว
นโย. เอตฺถ จ เสตรตฺตนีเลสุ ยงฺกิญฺจิ อุปฺปลเมว, อูนกสตปตฺตํ ปุณฺฑรีกํ, สตปตฺตํ
ปทุมํ. ปตฺตนิยมํ วา วินาปิ เสตํ ปทุมํ, รตฺตํ ปุณฺฑรีกนฺติ อยเมตฺถ วินิจฺฉโย.
อุทกานุคฺคตานีติ อุทกโต น อุคฺคตานิ. อนฺโตนิมุคฺคโปสีนีติ อุทกตลสฺส อนฺโต
นิมุคฺคานิเยว หุตฺวา โปสนฺติ ๑- วฑฺฒนฺตีติ อตฺโถ. เสสํ ปุริมนเยเนว เวทิตพฺพํ.
    จตุตฺถชฺฌานสุขอุปมายํ ปริสุทฺเธน เจตสา ปริโยทาเตนาติ เอตฺถ
นิรูปกฺกิเลสฏฺเฐน ปริสุทฺธํ, ปภสฺสรฏฺเฐน ปริโยทาตํ เวทิตพฺพํ. โอทาเตน
วตฺเถนาติ อิทํ อุตุผรณตฺถํ วุตฺตํ. กิลิฏฺฐวตฺเถน หิ อุตุผรณํ น โหติ, ตํขณํ
โธตปริสุทฺเธน อุตุผรณํ พลวํ โหติ. อิมิสฺสา หิ อุปมาย วตฺถํ วิย กรชกาโย,
อุตุผรณํ วิย จตุตฺถชฺฌานสุขํ. ตสฺมา ยถา สุนฺหาตสฺส ปุริสสฺส ปริสุทฺธํ วตฺถํ
สสีสํ ปารุปิตฺวา นิสินฺนสฺส สรีรโต อุตุ สพฺพเมว วตฺถํ ผรติ, น โกจิ วตฺถสฺส
อปฺผฏฺโฐกาโส โหติ, เอวํ จตุตฺถชฺฌานสุเขน ภิกฺขุโน กรชกายสฺส น โกจิ โอกาโส
อปฺผุฏฺโฐ โหตีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ. จตุตฺถชฺฌานจิตฺตเมว วา วตฺถํ วิย,
ตํสมุฏฺฐานรูปํ อุตุผรณํ วิย. ยถา หิ กตฺถจิ กตฺถจิ โอทาตวตฺเถ กายํ อผุสนฺเตปิ
ตํสมุฏฺฐาเนน อุตุนา สพฺพตฺถกเมว กาโย ผุฏฺโฐ โหติ, เอวํ จตุตฺถชฺฌานสมุฏฺฐาปิเตน
สุขุมรูเปน ๒- สพฺพตฺถกเมว ภิกฺขุโน กาโย ผุฏฺโฐ โหตีติ  เอวเมตฺถ อตฺโถ
ทฏฺฐพฺโพ.
@เชิงอรรถ:  สี. ปุสนฺติ   ม. สุขุมสุเขน
    ปจฺจเวกฺขณนิมิตฺตนฺติ ปจฺจเวกฺขณญาณเมว. สุคฺคหิตํ โหตีติ ยถา เตน
ฌานวิปสฺสนามคฺคา สุฏฺฐุ คหิตา โหนฺติ. เอวํ ปจฺจเวกฺขณนิมิตฺตํ อปราปเรน
ปจฺจเวกฺขณนิมิตฺเตเนว สุฏฺฐุ คหิตํ โหติ. อญฺโญ วา อญฺญนฺติ อญฺโญ เอโก
อญฺญํ เอกํ, อตฺตโนเยว หิ อตฺตา น ปากโฏ โหติ. ฐิโต วา นิสินฺนนฺติ
ฐิตกสฺสาปิ นิสินฺโน ปากโฏ โหติ, เตเนวํ วุตฺตํ. เสเสสุปิ เอเสว นโย.
อุทกมณิโกติ สเมขลา อุทกจาฏิ. สมติตฺติโกติ สมภริโต. กากเปยฺยาติ มุขวฏฺฏิยํ
นิสีทิตฺวา กาเกน คีวํ อนาเมตฺวาว ปาตพฺโพ.
    สุภูมิยนฺติ สมภูมิยํ. "สุภูเม สุกฺเขตฺเต วิหตขาณุเก พีชานิ ปติฏฺฐาเปยฺยา"ติ
๑- เอตฺถ ปน มณฺฑภูมิ สุภูมีติ อาคตา. จาตุมฺมหาปเถติ ทฺวินฺนํ มหามคฺคานํ
วินิวิชฺฌิตฺวา คตฏฺฐาเน. อาชญฺญรโถติ วินีตอสฺสรโถ. โอธสฺตปโตโทติ ยถา รถํ
อภิรุหิตฺวา ฐิเตน สกฺกา โหติ คณฺหิตุํ, เอวํ อาลมฺพนํ นิสฺสาย ติริยโต ฐปิตปโตโท.
โยคฺคาจริโยติ อสฺสาจริโย. เสฺวว อสฺสทมฺเม สาเรตีติ อสฺสทมฺมสารถิ. เยนิจฺฉกนฺติ
เยน เยน มคฺเคน อิจฺฉติ. ยทิจฺฉกนฺติ ยํ ยํ คตึ อิจฺฉติ. สาเรยฺยาติ อุชุกํ
ปุรโต เปเสยฺย. ปจฺจาสาเรยฺยาติ ปฏินิวตฺเตยฺย.
    เอวํ เหฏฺฐา ปญฺจหิ องฺเคหิ สมาปตฺติปริกมฺมํ กเถตฺวา อิมาหิ ตีหิ
อุปมาหิ ปคุณสมาปตฺติยา อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ขีณาสวสฺส อภิญฺญาปฏิปาฏึ
ทสฺเสตุํ โส สเจ อากงฺขตีติอาทิมาห. ตํ อุตฺตานตฺถเมวาติ.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๑๐-๑๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=205&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=205&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=22&i=28              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=22&A=528              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=22&A=522              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=22&A=522              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_22

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]