อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

                     สมุฏฺานสีสวณฺณนา
                      ----------
     {๒๕๗} ตทนนฺตราย ปน สมุฏฺานกถาย ฯ อนตฺตา อิติ นิจฺฉยาติ
อนตฺตา อิติ วนิจฺฉิตา ฯ สภาคธมฺมานนฺติ อนิจฺจาการาทีหิ สภาคานํ
สงฺขตธมฺมานํ ฯ นามมตฺตํ น ายตีติ นามมตฺตํปิ น ปญฺายติ ฯ
ทุกฺขหานินฺติ ทุกฺขฆาตกํ ๑- ฯ ขนฺธกา ยจ ๒- มาติกาติ ขนฺธกา ยา จ
มาติกาติ อตฺโถ ฯ อยเมว วา ปาโ ฯ สมุฏฺานนิยโต กตนฺติ
สมุฏฺานํ นิยโต กตํ นิยตกตํ นิยตสมุฏฺานนฺติ อตฺโถ ฯ
เอเตน ภูตาโรจนโจรีวุฏฺาปนอนนุญฺาตสิกฺขาปทตฺตยสฺส สงฺคโห
ปจฺเจตพฺโพ ฯ เอตาเนว หิ ตีณิ สิกฺขาปทานิ นิยตสมุฏฺานานิ
อญฺเหิ สทฺธึ อสมฺภินฺนสมุฏฺานานิ ฯ สมฺเภทนิทานญฺจญฺนฺติ
อญฺปิ สมฺเภทญฺจ นิทานญฺจ ตตฺถ สมฺเภทวจเนน สมุฏฺาน-
สมฺเภทสฺส คหณํ ปจฺเจตพฺพํ ฯ ตานิ หิ ตีณิ สิกฺขาปทานิ เปตฺวา
เสสานิ สมฺภินฺนสมุฏฺานานิ ฯ นิทานวจเนน สิกฺขาปทานํ ปญฺตฺตปฺ-
ปเทสสงฺขาตํ นิทานํ ปจฺเจตพฺพํ ฯ สุตฺเต ทิสฺสนฺติ อุปรีติ สิกฺขาปทานํ
สมุฏฺานนิยโม สมฺเภโท นิทานนฺติ อิมานิ ตีณิ สุตฺตมฺหิ เอว
ทิสฺสนฺติ ปญฺายนฺตีติ อตฺโถ ฯ ตตฺถ เอเกน สมุฏฺาเนน
สมุฏฺาติ กายโต จ จิตฺตโต จาติอาทิมฺหิ ตาว ปุริมนเย
@เชิงอรรถ: ๑. ทุกฺขฆาฏนนฺติปิ ฯ  ๒. ยา จาติ ปาลิ ฯ
สมุฏฺานนิยโม จ สมฺเภโท จ ทิสฺสติ ฯ อิตรํ ปน นิทานํ นาม
         เวสาลิยา ราชคเห      สาวตฺถิยา จ อาฬวิยา
         โกสมฺพิยา จ สกฺเกสุ   ภคฺเคสุ จ ปญฺตฺตาติ
     เอวํ อุปริ ทิสฺสติ ฯ ปรโต อาคเต สุตฺเต ทิสฺสตีติ เวทิตพฺพํ ฯ
     วิภงฺเค ทฺวีสูติ คาถาย อยมตฺโถ ยํ สิกฺขาปทํ ทฺวีสุ วิภงฺเคสุ
ปญฺตฺตํ อุโปสถทิวเส ภิกฺขู จ ภิกฺขุนิโย จ อุทฺทิสนฺติ ตสฺส
ยถาายํ สมุฏฺานํ ปวกฺขามิ ตํ เม สุณาถาติ ฯ สญฺจริตฺตานุ-
ภาสญฺจาติ สญฺจริตฺตญฺจ สมนุภาสนญฺจ ฯ อติเรกญฺจ จีวรนฺติ
อติเรกจีวรํ กินนฺติ อตฺโถ ฯ โลมานิ ปทโส ธมฺโมติ เอฬกโลมานิ
เจว ปทโส ธมฺโม จ ฯ ภูตสํวิธาเนน จาติ ภูตาโรจนญฺจ
สํวิทหิตฺวา อทฺธานปฏิปชฺชนญฺจ ฯ เถยฺยเทสนโจริญฺจาติ เถยฺยสตฺโถ
จ ฉตฺตปาณิสฺส อคิลานสฺส ธมฺมเทสนา จ โจรีวุฏฺาปนญฺจ ฯ
อนนุญฺาตาย เตรสาติ มาตาปิตุสามิเกหิ อนนุญฺาตาย สทฺธึ
อิมานิ เตรส สมุฏฺานานิ โหนฺติ ฯ สทิสา อิธ ทิสฺสเรติ อิธ
อุภโตวิภงฺเค เอเตสุ เตรสสุ สมุฏฺาเนสุ เอเกกสฺมึ อญฺานิปิ
สทิสานิ สมุฏฺานานิ ทิสฺสนฺติ ฯ
     {๒๕๘} อิทานิ ตานิ ทสฺเสตุํ เมถุนํ สุกฺกสํสคฺโคติอาทิ วุตฺตํ ฯ
ตตฺถ เมถุนนฺติ อิทนฺตาว ปมปาราชิกํ นาม เอกํ สมุฏฺานสีสํ ฯ
เสสานิ เตน สทิสานิ ฯ ตตฺถ สุกฺกสํสคฺโคติ สุกฺกวิสฏฺิ เจว
กายสํสคฺโค จ ฯ อนิยตา ปมิกาติ ปมํ อนิยตสิกฺขาปทํ ฯ
ปุพฺพูปปริปาจิตาติ ชานํ ปุพฺพูปคตํ ภิกฺขุนฺติ สิกฺขาปทญฺจ
ภิกฺขุนีปริปาจิตปิณฺฑปาตสิกฺขาปทญฺจ ฯ รโห ภิกฺขุนิยา สหาติ ภิกฺขุนิยา
สทฺธึ รโห นิสชฺชสิกฺขาปทญฺจ ฯ สโภชเน รโห เทฺว จาติ สโภชเน
กุเล อนูปขชฺช นิสชฺชสิกฺขาปทญฺจ เทฺว รโห นิสชฺชสิกฺขาปทานิ จ ฯ
องฺคุลิอุทเก หสนฺติ องฺคุลิปโฏทกญฺจ อุทเก หสฺสธมฺมสิกฺขาปทญฺจ ฯ
ปหาเร อุคฺคิเร เจวาติ ปหารทานสิกฺขาปทญฺจ ตลสตฺติกอุคฺคิรณ-
สิกฺขาปทญฺจ ฯ เตปญฺาสา จ เสขิยาติ ปริมณฺฑลนิวาสนาทีนิ
ขุทฺทกวณฺณนาวสาเน วุตฺตานิ
         ปริมณฺฑลกา เทฺวปิ     สุปฺปฏิจฺฉนฺนกา ทุเว
         สุสํวุตา ทุเว เจว         เทฺว จ โอกฺขิตฺตจกฺขุกา
         อุกฺขิตฺตกายกา ทุเว     เทฺว จ กายปฺปจาลิกา
         พาหุปฺปจาลิกา เทฺว จ  เทฺว จ สีสปฺปจาลิกา
         ขมฺภยา ทุเว วุตฺตา จ   เทฺว จ โอคุณฺิตาปิ จ
         อุกฺกุฏิกา จ ปลฺลตฺถิ     สกฺกจฺจํ ปตฺตสญฺิตา
         สมสูปสมติตฺตญฺจ        สกฺกจฺจํปิ จ ภุญฺชิสฺส
         ภุญฺชิสฺส ปตฺตสญฺี จ   สปทานญฺจ ภุญฺชิสฺส
         ภุญฺชิสฺส สมสูปกํ         ถูปิกโต พฺยญฺชนานิ จ
         น จ อุชฺฌา น กวฬํ      มณฺฑลญฺจ อนาหตํ
         สพฺพหตฺถอุกฺเขปญฺจ    อวจฺเฉทาวคณฺฑกํ
         นิธูนํ สิตฺถการญฺจ       นิจฺฉารญฺจ จปุจปุ
         สุรุญฺจ หตฺถนิลฺเลหํ      ปตฺตนิลฺเลหโอฏฺกํ
         สามิเสน สสิตฺเถน        ิโต จ หริเตปิ จ
         อุทเก จาปิ นิสีทิตฺวา    ตโย ปณฺณาสกา อิเม
         อิติ อิมานิ เตปญฺาส   เสขิยสิกฺขาปทานิ จ ฯ
     อธกฺขคามาวสฺสุตาติ ภิกฺขุนีนํ อธกฺขกสิกฺขาปทํ คามนฺตรคมนํ
อวสฺสุตาย อวสฺสุตสฺส หตฺถโต ขาทนียคหณสิกฺขาปทญฺจ ฯ
ตลมตฺถญฺจ สุทฺธิกาติ ตลฆาฏกํ ชตุมตฺถกํ อุทกสุทฺธิกา สาทิยนญฺจ ฯ
วสฺสํ วุตฺถา จ โอวาทนฺติ วสฺสํ วุตฺถา ฉ ปญฺจ โยชนานีติ
สิกฺขาปทญฺจ โอวาทาย อคมนสิกฺขาปทญฺจ ฯ นานุพนฺเธ ปวตฺตินินฺติ
วุฏฺาปิตปวตฺตนนานุพนฺธสิกฺขาปเทน สห ฉสตฺตติ โหนฺติ ฯ อิเม
สิกฺขาติ อิมา สิกฺขาโย ฯ ลิงฺควิปริยาโย กโต ฯ กายมานสิกา
กตาติ กายจิตฺตสมุฏฺานิกา กตา ฯ
     {๒๕๙} อทินฺนนฺติ อิทํ ตาว อทินฺนาทานนฺติ วา ทุติยปาราชิกนฺติ วา
เอกํ สมุฏฺานสีสํ ฯ เสสานิ เตน สทิสานิ ฯ ตตฺถ วิคฺคหุตฺตรินฺติ
มนุสฺสวิคฺคหอุตฺตริมนุสฺสธมฺมสิกฺขาปทานิ ฯ ทุฏฺุลฺลา อตฺตกามินนฺติ
ทุฏฺุลฺลวาจอตฺตกามปาริจริยสิกฺขาปทานิ ฯ อมูลา อญฺภาคิยาติ
เทฺว ทุฏฺโทสสิกฺขาปทานิ ฯ อนิยตา ทุติยิกาติ ทุติยํ
อนิยตสิกฺขาปทํ ฯ อจฺฉินฺเท ปริณามเนติ สามํ จีวรํ ทตฺวา อจฺฉินฺทนญฺจ
สงฺฆิกลาภสฺส อตฺตโน ปริณามนญฺจ ฯ มุสาโอมสเปสุณาติ
มุสาวาโท จ โอมสวาโท จ ภิกฺขุเปสุญฺญฺจ ฯ ทุฏฺุลฺลา
ปวีขเณติ ทุฏฺุลฺลาปตฺติอาโรจนญฺจ ปวีขณนญฺจ ฯ ภูตํ อญฺาย
อุชฺฌเปติ ภูตคามอญฺวาทกอุชฺฌาปนกสิกฺขาปทานิ ฯ นิกฺกฑฺฒนํ
สิญฺจนญฺจาติ วิหารโต นิกฺกฑฺฒนญฺจ อุทเกน ติณาทิสิญฺจนญฺจ ฯ
อามิสเหตุ ภุตฺตาวีติ อามิสเหตุ ภิกฺขุนิโย โอวทนฺตีติ สิกฺขาปทญฺจ
ภุตฺตาวี อนติริตฺเตน ขาทนียาทินา ปวารณสิกฺขาปทญฺจ ฯ เอหิ
อนาทริ ภึสาติ เอหาวุโส คามํ วาติ สิกฺขาปทญฺจ อนาทริยญฺจ
ภิกฺขุภึสาปนญฺจ ฯ อปนิเธ จ ชีวิตนฺติ ปตฺตาทีนํ อปนิธาน-
สิกฺขาปทญฺจ สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา โวโรปนญฺจ ฯ ชานํ สปฺปาณกํ
กมฺมนฺติ ชานํ สปฺปาณกอุทกสิกฺขาปทญฺจ ปุน กมฺมาย
อุกฺโกฏนญฺจ ฯ อูนสํวาสนาสนาติ อูนวีสติวสฺสสิกฺขาปทญฺจ อุกฺขิตฺตเกน
สทฺธึ สํวาสสิกฺขาปทญฺจ นาสิตกสามเณรสมฺโภคสิกฺขาปทญฺจ ฯ
สหธมฺมิกวิเลขาติ สหธมฺมิกํ วุจฺจมานสิกฺขาปทญฺจ วิเลขาย สํวตฺตนฺตีติ
อาคตสิกฺขาปทญฺจ ฯ โมโห อมูลเกน จาติ โมหนเก ปาจิตฺติย-
สิกฺขาปทญฺจ อมูลเกน สงฺฆาทิเสเสน อนุทฺธํสนสิกฺขาปทญฺจ ฯ
     กุกฺกุจฺจํ จีวรํ ทตฺวาติ กุกฺกุจฺจอุปฺปาทนญฺจ ธมฺมิกานํ กมฺมานํ
ฉนฺทํ ทตฺวา ขิยฺยนญฺจ จีวรํ ทตฺวา ขิยฺยนญฺจ ฯ ปริณาเมยฺย
ปุคฺคเลติ สงฺฆิกํ ลาภํ ปุคฺคลสฺส ปริณามสิกฺขาปทญฺจ ฯ กินฺเต
อกาลอจฺฉินฺเทติ กินฺเต อยฺเย เอโส ปุริสปุคฺคโล กริสฺสตีติ
อาคตสิกฺขาปทญฺจ อกาลจีวรํ กาลจีวรนฺติ อธิฏฺหิตฺวา ภาชาปน-
สิกฺขาปทญฺจ ภิกฺขุนิยา สทฺธึ จีวรํ ปริวตฺเตตฺวา อจฺฉินฺทน-
สิกฺขาปทญฺจ ฯ ทุคฺคหิ นิรเยน จาติ ทุคฺคหิเตน ทุปฺปธาริเตน
ปรํ อุชฺฌาปนสิกฺขาปทญฺจ นิรเยน วา พฺรหฺมจริเยน วา
อภิสปนสิกฺขาปทญฺจ ฯ คณํ วิภงฺคํ ทุพฺพลนฺติ คณสฺส จีวรลาภนฺตรายํ
กเรยฺยาติ จ ธมฺมิกจีวรวิภงฺคํ ปฏิพาเหยฺยาติ จ ทุพฺพลจีวรปจฺจาสาย
จีวรกาลสมยํ อติกฺกเมยฺยาติ จ วุตฺตสิกฺขาปทานิ ฯ กินาผาสุ-
ปสฺสยนฺติ ธมฺมิกํ กินุทฺธารํ ปฏิพาเหยฺย ภิกฺขุนิยา สญฺจิจฺจ
อผาสุกํ กเรยฺย ภิกฺขุนิยา อุปสฺสยํ ทตฺวา กุปิตา อนตฺตมนา
นิกฺกฑฺเฒยฺย วาติ วุตฺตสิกฺขาปทานิ ฯ อกฺโกสจณฺฑี มจฺฉรีติ
ภิกฺขุํ อกฺโกเสยฺย วา ปริภาเสยฺย วา จณฺฑิกตา คณํ ปริภาเสยฺย
กุลมจฺฉรินี อสฺสาติ วุตฺตสิกฺขาปทานิ ฯ คพฺภินี จ ปายนฺติยาติ
คพฺภินึ วุฏฺาเปยฺย ปายนฺตึ วุฏฺาเปยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปทานิ ฯ
     เทฺว วสฺสา สิกฺขา สงฺเฆนาติ เทฺว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ
อสิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปยฺย สิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ สงฺเฆน
อสมฺมตํ วุฏฺาเปยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปทานิ ฯ ตโย เจว คิหิคตาติ
อูนทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ เทฺว วสฺสานิ
ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ เทฺว วสฺสานิ สิกฺขิตสิกฺขํ สงฺเฆน
อสมฺมตนฺติ วุตฺตสิกฺขาปทานิ ฯ กุมารีภูตา ติสฺโส จาติ อูนวีสติวสฺสํ
กุมารีภูตนฺติอาทินา นเยน วุตฺตา ติสฺโส ฯ อูนทฺวาทสสมฺมตาติ
อูนทฺวาทสวสฺสา วุฏฺาเปยฺย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา สงฺเฆน อสมฺมตา
วุฏฺาเปยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ อลนฺตาว โสกาวสฺสนฺติ อลนฺตาว
เต อยฺเย วุฏฺาปิเตนาติ จ จณฺฑึ โสกาวสฺสํสิกฺขมานํ วุฏฺาเปยฺยาติ จ
วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ ฉนฺทา อนุวสฺสา จ เทฺวติ ปาริวาสิยฉนฺททาเนน
สิกฺขมานํ วุฏฺาเปยฺย อนุวสฺสํ วุฏฺาเปยฺย เอกวสฺสํ
เทฺว วุฏฺาเปยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํ ฯ สมุฏฺานา ติกา กตาติ
ติกสมุฏฺานา กตา ฯ
     {๒๖๐} สญฺจริ กุฏิ วิหาโรติ สญฺจริตฺตํ สญฺาจิกาย กุฏิกรณํ
มหลฺลกวิหารกรณญฺจ ฯ โธวนญฺจ ปฏิคฺคโหติ อญฺาติกาย
ภิกฺขุนิยา ปุราณจีวรํ โธวาปนญฺจ จีวรปฏิคฺคหณญฺจ ฯ วิญฺตฺตุตฺตริ
อภิหฏฺุนฺติ อญฺาตกํ คหปตึ จีวรวิญฺาปนํ ตทุตฺตริสาทิยน-
สิกฺขาปทญฺจ ฯ อุภินฺนํ ทูตเกน จาติ จีวรเจตาปนํ อุปกฺขฏํ
โหตีติ อาคตสิกฺขาปททฺวยญฺจ ทูเตน จีวรเจตาปนปหิตสิกฺขาปทญฺจ ฯ
     โกสิยา สุทฺธเทฺวภาคา ฉพฺพสฺสานิ นิสีทนนฺติ โกสิยมิสฺสกํ
สนฺถตนฺติอาทีนิ ปญฺจ สิกฺขาปทานิ ฯ ริญฺจนฺติ รูปิกา เจวาติ วิภงฺเค
ริญฺจนฺติ อุทฺเทสนฺติ อาคตํ เอฬกโลมโธวาปนํ รูปิยปฏิคฺคหณ-
สิกฺขาปทญฺจ ฯ อุโภ นานปฺปการกาติ รูปิยสํโวหารกยวิกฺกย-
สิกฺขาปททฺวยญฺจ ฯ อูนพนฺธนวสฺสิกาติ อูนปญฺจพนฺธนปตฺตสิกฺขาปทญฺจ
วสฺสิกสาฏิกสิกฺขาปทญฺจ ฯ สุตฺตํ วิกปฺปเนน จาติ สุตฺตํ วิญฺาเปตฺวา
จีวรวายาปนญฺจ ตนฺตวาเย อุปสงฺกมิตฺวา จีวเร วิกปฺปาปชฺชนญฺจ ฯ
ทฺวารทานสิพฺพินี จาติ ยาว ทฺวารโกสา อคฺคลฏฺปนาย
อญฺาติกาย ภิกฺขุนิยา จีวรํ ทเทยฺย จีวรํ สิพฺเพยฺยาติ วุตฺตสิกฺขา-
ปทตฺตยํ ฯ ปูวปจฺจยโชติ จาติ ปูเวหิ วา มนฺเถหิ วา อภิหฏฺุํ ปวารณ-
สิกฺขาปทํ จาตุมฺมาสปฺปจฺจยปวารณโชติสมาทหนสิกฺขาปทานิ จ ฯ
     รตนํ สูจิ มญฺโจ จ ตูลํ นิสีทนกณฺฑุ จ วสฺสิกา จ สุคเตนาติ
รตนสิกฺขาปทญฺเจว สูจิฆรสิกฺขาปทาทีนิ จ สตฺต สิกฺขาปทานิ ฯ
วิญฺตฺติ อญฺเจตาปนา เทฺว สงฺฆิกา มหาชนิกา เทฺว ปุคฺคลา
ลหุกา ครูติ ยา ปน ภิกฺขุนี อญฺ วิญฺาเปตฺวา อญฺ
วิญฺาเปยฺยาติอาทีนิ นว สิกฺขาปฺทานิ ฯ เทฺว วิฆาสา สาฏิกา
จาติ อุจฺจารํ วา ปสฺสาวํ วา สงฺการํ วา วิฆาสํ วา ติโรกุฑฺเฑ
วา ติโรปากาเร วา ฉฑฺเฑยฺย วา ฉฑฺฑาเปยฺย วา หริเต ฉฑฺเฑยฺย
วา ฉฑฺฑาเปยฺย วาติ เอวํ วุตฺตานิ เทฺว วิฆาสสิกฺขาปทานิ จ
อุทกสาฏิกสิกฺขาปทญฺจ ฯ สมณจีวเรน จาติ สมณจีวรํ ทเทยฺยาติ
อิทเมตํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ
     {๒๖๑} เภทานุวตฺตทุพฺพจทูสทุฏฺุลฺลทิฏฺิ จาติ สงฺฆเภทานุวตฺตกทุพฺพจ
กุลทูสก ทุฏฺุลฺลาปตฺติปฏิจฺฉาทน ทิฏฺิ อปฺปฏินิสฺสชฺชน สิกฺขาปทานิ ฯ
ฉนฺทํ อุชฺชคฺฆิกา เทฺว จาติ ฉนฺทํ อทตฺวา คมนสิกฺขาปทํ
อุชฺชคฺฆิกาย อนฺตรฆเร คมนนิสีทนสิกฺขาปททฺวยํ จ ฯ เทฺวปฺปสทฺทาติ
อปฺปสทฺโท อนฺตรฆเร คมิสฺสามิ นิสีทิสฺสามีติ สิกฺขาปททฺวยํ จ ฯ
น พฺยาหเรติ น สกวเฬน มุเขน พฺยาหริสฺสามีติ สิกฺขาปทํ ฯ
     ฉมา นีจาสเน านํ ปจฺฉโต อุปฺปเถน จาติ ฉมายํ นิสีทิตฺวา
นีเจ อาสเน นิสีทิตฺวา ิเตน นิสินฺนสฺส ปจฺฉโต คจฺฉนฺเตน
ปุรโต คจฺฉนฺตสฺส อุปฺปเถน คจฺฉนฺเตน ปเถน คจฺฉนฺตสฺส
ธมฺมเทสนสิกฺขาปทานิ ฯ วชฺชานุวตฺติ คหณาติ วชฺชปฏิจฺฉาทน-
อุกฺขิตฺตานุวตฺตนหตฺถคหณาทิสงฺขาตานิ ตีณิ ปาราชิกานิ ฯ โอสาเร
ปจฺจาจิกฺขนาติ อนปโลเกตฺวา การกสงฺฆํ อนญฺาย คณสฺส ฉนฺทํ
โอสาเรยฺยาติ จ พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามีติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ
     กสฺมึ สํสฏฺา เทฺว วธีติ กิสฺมิญฺจิเทว อธิกรเณ ปจฺฉากตาติ จ
ภิกฺขุนิโย ปเนว สํสฏฺา วิหรนฺตีติ จ ยา ปน ภิกฺขุนี เอวํ
วเทยฺย สํสฏฺาว อยฺเย ตุมฺเห วิหรถาติ จ อตฺตานํ วธิตฺวา
วธิตฺวา โรเทยฺยาติ จ วุตฺตสิกฺขาปทานิ ฯ วิสิพฺเพ ทุกฺขิตาย จาติ
ภิกฺขุนิยา จีวรํ วิสิพฺเพตฺวา วา วิสิพฺพาเปตฺวา วาติ จ ทุกฺขิตํ
สหชีวินินฺติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ ปุน สํสฏฺา น วูปสเมติ
สํสฏฺา วิหเรยฺย คหปตินา วา คหปติปุตฺเตน วาติ เอวํ ปุน
วุตฺตํ สํสฏฺสิกฺขาปทญฺจ เอหยฺเย อิมํ อธิกรณํ วูปสเมหีติ
วุจฺจมานา สาธูติ ปฏิสฺสุณิตฺวา สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินี เนว
วูปสเมยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ ฯ อารามญฺจ ปวารณาติ ชานํ
สภิกฺขุกํ อารามํ อนาปุจฺฉา ปวิเสยฺยาติ จ อุภโตสงฺเฆ ตีหิ
าเนหิ น ปวาเรยฺยาติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ อนฺวฑฺฒมาสํ
สหชีวินี เทฺวติ อนฺวฑฺฒมาสํ ภิกฺขุนิยา ภิกฺขุสงฺฆโต เทฺว ธมฺมา
ปจฺจาสึสิตพฺพาติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ สหชีวินึ วุฏฺาเปตฺวา เทฺว
วสฺสานิ เนว อนุคฺคเหยฺย สหชีวินึ วุฏฺาเปตฺวา เนว วูปกาเสยฺยาติ
วุตฺตสิกฺขาปททฺวยญฺจ ฯ จีวรํ อนุพนฺธนาติ สเจ เม ตฺวํ อยฺเย
จีวรํ ทสฺสสิ เอวาหนฺตํ วุฏฺาเปสฺสามีติ จ สเจ มํ ตฺวํ อยฺเย
เทฺว วสฺสานิ อนุพนฺธิสฺสสิ เอวาหนฺตํ วุฏฺาเปสฺสามีติ จ
วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ สตฺตตฺตึส อิเม ธมฺมา ฯ
     {๒๖๒} อุพฺภตํ กินํ ตีณีติ นิฏฺิตจีวรสฺมึ ภิกฺขุนา อุพฺภตสฺมึ กิเนติ
วุตฺตานิ อาทิโต จ ตีณิ สิกฺขาปทานิ ฯ ปมํ ปตฺตเภสชฺชนฺติ
ทสาหปรมํ อติเรกปตฺโตติ วุตฺตปมปตฺตสิกฺขาปทญฺจ ปฏิสายนียานิ
เภสชฺชานีติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ ฯ อจฺเจกญฺจาปิ สาสงฺกนฺติ
อจฺเจกจีวรสิกฺขาปทญฺจ ตทนนฺตรเมว สาสงฺกสิกฺขาปทญฺจ ฯ ปกฺกมนฺเตน
วา ทุเวติ ตํ ปกฺกมนฺโต เนว อุทฺธเรยฺยาติ ภูตคามวคฺเค
วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ อุปสฺสยํ ปรมฺปราติ ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ คนฺตฺวา
ภิกฺขุนิโย โอวเทยฺยาติ จ ปรมฺปรโภชเน ปาจิตฺติยนฺติ จ วุตฺต-
สิกฺขาปททฺวยญฺจ ฯ อนติริตฺตํ นิมนฺตนาติ อนติริตฺตํ ขาทนียํ วา โภชนียํ
วาติ จ นิมนฺติโต สภตฺโต สมาโนติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ วิกปฺปํ
รญฺโ วิกาเลติ สามํ จีวรํ วิกปฺเปตฺวาติ จ รญฺโ ขตฺติยสฺสาติ จ
วิกาเล คามํ ปวิเสยฺยาติ จ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํ ฯ โวสาสารญฺเกน
จาติ โวสาสมานรูปา ิตาติ จ ตถารูเปสุ อารญฺเกสุ เสนาสเนสุ
ปุพฺเพ อปฺปฏิสํวิทิตนฺติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ อุสูยา สนฺนิจยญฺจาติ
อุสูยวาทิกาติ จ ปตฺตสนฺนิจยํ กเรยฺยาติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ
ปุเร ปจฺฉา วิกาเล จาติ ยา ปน ภิกฺขุนี ปุเรภตฺตํ กุลานิ
อุปสงฺกมิตฺวาติ จ ปจฺฉาภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวาติ จ ยา ปน
ภิกฺขุนี วิกาเล กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวาติ จ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํ ฯ
ปญฺจาหิกา สงฺกมนีติ ปญฺจาหิกํ สงฺฆาฏิวารํ อติกฺกเมยฺยาติ จ
จีวรํ สงฺกมนิยํ ธาเรยฺยาติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ เทฺวปิ
อาวสเถน จาติ อาวสถจีวรํ อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภุญฺเชยฺย อาวสถํ
อนิสฺสชฺชิตฺวา จาริกํ ปกฺกเมยฺยาติ เอวํ อาวสเถน สทฺธึ
วุตฺตสิกฺขาปทานิ จ เทฺว ฯ ปสาเข อาสเน เจวาติ ปสาเข ชาตํ
คณฺฑํ วาติ จ ภิกฺขุสฺส ปุรโต อนาปุจฺฉา อาสเน นิสีเทยฺยาติ จ
วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ ตึสเอกูนกา อิเม ฯ
     {๒๖๓} เอฬกโลมา เทฺว เสยฺยาติ เอฬกโลมสิกฺขาปทญฺเจว เทฺว
จ สหเสยฺยสิกฺขาปทานิ ฯ อาหจฺจปิณฺฑโภชนนฺติ อาหจฺจปาทก-
สิกฺขาปทญฺจ อาวสถปิณฺฑโภชนสิกฺขาปทญฺจ ฯ คณวิกาลสนฺนิธีติ
คณโภชนวิกาลโภชนสนฺนิธิการกสิกฺขาปทตฺตยํ ฯ ทนฺตโปเณนเจลกาติ
ทนฺตโปณสิกฺขาปทญฺจ อเจลกสิกฺขาปทญฺจ ฯ อุยฺยุตฺตํ วเส
อุยฺโยธีติ อุยฺยุตฺตํ เสนํ ทสฺสนาย คจฺเฉยฺย เสนาย วเสยฺย อุยฺโยธิกํ
วา ฯเปฯ อนีกทสฺสนํ วา คจฺเฉยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํ ฯ สุรา
โอเรน นหายนาติ สุราปานสิกฺขาปทญฺจ โอเรนฑฺฒมาสํ
นหานสิกฺขาปทญฺจ ฯ ทุพฺพณฺเณ เทฺว เทสนิกาติ ติณฺณํ
ทุพฺพณฺณกรณานนฺติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ วุตฺตาวเสสํ ปาฏิเทสนียทฺวยญฺจ ฯ
ลสุณุตฺติฏฺเ นจฺจนาติ ลสุณสิกฺขาปทญฺจ ภิกฺขุสฺส ภุญฺชนฺตสฺส
ปานีเยน วา วิธูปเนน วา อุปติฏฺเยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ นจฺจํ
วา คีตํ วา วาทิตํ วา ทสฺสนาย คจฺเฉยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ ฯ
อิโต ปรํ ปาลึ วิรชฺฌิตฺวา ลิขนฺติ ฯ ยถา ปน อตฺถํ วณฺณยาม
เอวเมตฺถ อนุกฺกโม เวทิตพฺโพ ฯ นหานํ อตฺถรณํ เสยฺยาติ นคฺคา
นหาเยยฺยุํ เอกตฺถรณปาปุรณา ตุวฏฺเฏยฺยุํ เอกมญฺเจ ตุวฏฺเฏยฺยุนฺติ
วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํ ฯ อนฺโตรฏฺเ ตถา พหีติ อนฺโตรฏฺเ
สาสงฺกสมฺมเต ติโรรฏฺเ สาสงฺกสมฺมเตติ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ
อนฺโตวสฺสํ จิตฺตาคารนฺติ อนฺโตวสฺสํ จาริกํ ปกฺกเมยฺย ราชาคารํ
วา จิตฺตาคารํ วา ฯเปฯ โปกฺขรณึ วา ทสฺสนาย คจฺเฉยฺยาติ จ
วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ อาสนฺทิ สุตฺตกนฺตนาติ อาสนฺทึ วา ปลฺลงฺกํ
วา ปริภุญฺเชยฺย สุตฺตํ กนฺเตยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ เวยฺยาวจฺจํ
สหตฺถา จาติ คิหิเวยฺยาวจฺจํ กเรยฺย อาคาริกสฺส วา ปริพฺพาชกสฺส
วา ปริพฺพาชิกาย วา สหตฺถา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ทเทยฺยาติ
วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ อภิกฺขุกาวาเสน จาติ อภิกฺขุเก อาวาเส
วสฺสํ วเสยฺยาติ อิทเมตํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ ฉตฺตํ ยานญฺจ
สงฺฆาณินฺติ ฉตฺตุปาหนํ ธาเรยฺย ยาเนน ยาเยยฺย สงฺฆาณึ
ธาเรยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํ ฯ อลงฺการํ คนฺธวาสิตนฺติ
อิตฺถาลงฺการํ ธาเรยฺย คนฺธวณฺณเกน นหาเยยฺย วาสิตเกน ปิญฺาเกน
นหาเยยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํ ฯ ภิกฺขุนีติอาทินา ภิกฺขุนิยา
อุมฺมทฺทาเปยฺยาติอาทีนิ จตฺตาร สิกฺขาปทานิ วุตฺตานิ ฯ อสงฺกจฺฉิกา
อาปตฺตีติ อสงฺกจฺฉิกา คามํ ปวิเสยฺย ปาจิตฺติยนฺติ เอวํ วุตฺตา
อาปตฺติ ฯ จตฺตารีสา จตุตฺตรีติ เอตานิ สพฺพานิ จตุจตฺตาฬีส
สิกฺขาปทานิ ฯ กาเยน น วาจาจิตฺเตน กายจิตฺเตน น วาจโตติ
กาเยน เจว กายจิตฺเตน จ สมุฏฺหนฺติ น วาจาจิตฺเตน น วาจโตติ
อตฺโถ ฯ ทฺวิสมุฏฺานิกา สพฺเพ สมา เอฬกโลมกาติ อิทํ
อุตฺตานตฺถเมว ฯ
     {๒๖๔} ปทญฺตฺร อสมฺมตาติ ปทโส ธมฺมํ มาตุคามสฺส อุตฺตรึ
ฉปฺปญฺจวาจาหิ ธมฺมํ เทเสยฺย อญฺตฺร วิญฺุนา ปุริสวิคฺคเหน
อสมฺมโต ภิกฺขุนิโย โอวเทยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํ ฯ ตถา
อตฺถงฺคเตน จาติ อตฺถงฺคเต สุริเย โอวเทยฺยาติ อิทเมตํ สนฺธาย
วุตฺตํ ฯ ติรจฺฉานวิชฺชา เทฺวติ ติรจฺฉานวิชฺชํ ปริยาปุเณยฺย
ติรจฺฉานวิชฺชํ วาเจยฺยาติ เอวํ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ อโนกาเส จ
ปุจฺฉนาติ อโนกาสกตภิกฺขุํ ปญฺหํ ปุจฺเฉยฺยาติ อิทเมตํ สนฺธาย
วุตฺตํ ฯ
     {๒๖๕} อทฺธานนาวํ ปณีตนฺติ ภิกฺขุนิยา สทฺธึ สํวิธาย เอกทฺธานมคฺคํ
ปฏิปชฺเชยฺย เอกํ นาวํ อภิรูเหยฺย ปณีตโภชนานิ อคิลาโน อตฺตโน
อตฺถาย วิญฺาเปตฺวา ภุญฺเชยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํ ฯ มาตุคาเมน
สงฺฆเรติ มาตุคาเมน สทฺธึ สํวิธาย คมนญฺจ สมฺพาเธ โลมํ
สํหเรยฺยาติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ ฯ ธญฺ นิมนฺติตา เจวาติ ธญฺ
วิญฺาเปตฺวา วาติ จ นิมนฺติตา วา ปวาริตา วา ขาทนียํ วา
โภชนียํ วา ขาเทยฺย วา ภุญฺเชยฺย วาติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ ฯ
อฏฺ จาติ ภิกฺขุนีนํ วุตฺตา อฏฺ ปาฏิเทสนียา ฯ
     {๒๖๖} เถยฺยสตฺถํ อุปสฺสุตีติ เถยฺยสตฺเถน สทฺธึ สํวิธาย
เอกทฺธานมคฺคคมนญฺจ อุปสฺสุตึ ติฏฺนญฺจ ฯ สูปวิญฺาปเนน จาติ อิทํ
สูโปทนวิญฺตฺตึ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ รตฺติ ฉนฺนญฺจ โอกาสนฺติ
รตฺตนฺธกาเร อปฺปทีเป ปฏิจฺฉนฺเน โอกาเส อชฺโฌกาเส ปุริเสน
สทฺธินฺติ เอวํ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํ ฯ พฺยูเหน สตฺตมาติ อิทํ
ตทนนฺตรเมว รถิกาย วา พฺยูเห วา ปุริเสน สทฺธินฺติ
อาคตสิกฺขาปทํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ
     {๒๖๗} ธมฺมเทสนสมุฏฺานานิ เอกาทส อุตฺตานาเนว ฯ เอวํ ตาว
สมฺภินฺนสมุฏฺานํ เวทิตพฺพํ ฯ นิยตสมุฏฺานํ ปน ติวิธํ ตํ
เอเกกสฺเสว สิกฺขาปทสฺส โหติ ตํ วิสุํเยว ทสฺเสตุํ ภูตํ กาเยน
ชายตีติอาทิ วุตฺตํ ฯ ตํ อุตฺตานเมว ฯ เนตฺติธมฺมานุโลมิกนฺติ
วินยปาลิธมฺมสฺส อนุโลมนฺติ ฯ
                 สมุฏฺานสีสวณฺณนา นิฏฺิตา ฯ
                       ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๔๖๗-๔๘๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=9528&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=9528&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=8&i=826
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=8&A=5897
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=8&A=4556
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=8&A=4556
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_8