ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๑ ภาษาบาลีอักษรไทย เปต.อ. (ปรมตฺถที.)

                    ๑๓๖. ๑๖. สฏฺฐิกูฏเปตวตฺถุวณฺณนา
     กึ นุ อุมฺมตฺตรูโป วาติ อิทํ สตฺถริ เวฬุวเน วิหรนฺเต อญฺญตรํ เปตํ
อารพฺภ วุตฺตํ.
     อตีเต กิร พาราณสินคเร อญฺญตโร ปีฐสปฺปี สาลิตฺตกปโยเค กุสโล, ตหึ ๑-
สกฺขรขิปนสิปฺเป นิปฺผตฺตึ คโต นครทฺวาเร นิโคฺรธรุกฺขมูเล นิสีทิตฺวา
สกฺขรปหาเรหิ หตฺถิอสฺสมนุสฺสรถกูฏาคารธชปุณฺณฆฏาทิรูปานิ นิโคฺรธปตฺเตสุ
ทสฺเสติ, นครทารกา ๒- อตฺตโน กีฬนตฺถาย มาสกฑฺฒมาสกาทีนิ ทตฺวา ยถารุจิ ตานิ
สิปฺปานิ การาเปนฺติ.
     อเถกทิวสํ พาราณสิราชา นครโต นิกฺขมิตฺวา ตํ นิโคฺรธมูลํ อุปคโต
นิโคฺรธปตฺเตสุ หตฺถิรูปาทิวเสน นานาวิธรูปวิภตฺติโย อปฺปิตา ๓- ทิสฺวา มนุสฺเส
ปุจฺฉิ "เกน นุ โข อิเมสุ นิโคฺรธปตฺเตสุ เอวํ นานาวิธรูปวิภตฺติโย กตา"ติ.
มนุสฺสา ตํ ปีฐสปฺปึ ทสฺเสสุํ "เทว อิมินา กตา"ติ. ราชา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา เอวมาห
"สกฺกา นุ โข ภเณ มยา ทสฺสิตสฺส เอกสฺส ปุริสสฺส กเถนฺตสฺส อชานนฺตสฺเสว
กุจฺฉิยํ อชลณฺฑิกาหิ ปูเรตุนฺ"ติ. สกฺกา เทวาติ. ราชา ตํ อตฺตโน ราชภวนํ
เนตฺวา พหุภาณิเก ปุโรหิเต นิพฺพินฺนรูโป ปุโรหิตํ ปกฺโกสาเปตฺวา เตน สห
วิวิตฺเต โอกาเส สาณิปาการปริกฺขิตฺเต นิสีทิตฺวา มนฺตยมาโน ปีฐสปฺปึ
ปกฺโกสาเปสิ. ปีฐสปฺปี นาฬิมตฺตา อชลณฺฑิกา อาทาย อาคนฺตฺวา รญฺโญ อาการํ
ญตฺวา ปุโรหิตาภิมุโข นิสินฺโน เตน มุเข วิวเฏ สาณิปาการวิวเรน เอเกกํ
อชลณฺฑิกํ ตสฺส คลมูเล ปติฏฺฐาเปสิ. โส ลชฺชาย อุคฺคิลิตุํ อสกฺโกนฺโต สพฺพา
อชฺโฌหริ. อถ นํ ราชา อชลณฺฑิกาหิ ปูริโตทรํ วิสฺสชฺชิ "คจฺฉ พฺราหฺมณ,
ลทฺธํ ตยา พหุภาณิตาย ผลํ, มทฺทนผลปิยงฺคุตจาทีหิ ๔- อภิสงฺขตํ ปานกํ ปิวิตฺวา
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. ตถา หิ  สี. นคเร ทารกา  สี. อนปฺปโส, อิ. อนปฺปกา
@ สี.,อิ. มทนผลปิยงฺคุปตฺตาทีหิ
อุจฺฉฑฺเฑหิ, เอวํ เต โสตฺถิ ภวิสฺสตี"ติ. ตสฺส จ ปีฐสปฺปิสฺส เตน กมฺเมน
อตฺตมโน หุตฺวา จุทฺทส คาเม อทาสิ. โส คาเม ลภิตฺวา อตฺตานํ สุเขนฺโต
ปีเณนฺโต ปริชนมฺปิ สุเขนฺโต ปีเณนฺโต สมณพฺราหฺมณาทีนํ ยถารหํ กิญฺจิ เทนฺโต
ทิฏฺฐธมฺมิกํ สมฺปรายิกญฺจ อตฺถํ อหาเปนฺโต สุเขเนว ชีวติ, อตฺตโน สนฺติกํ
อุปคตานํ สิปฺปํ สิกฺขนฺตานํ ภตฺตเวตนํ เทติ.
     อเถโก ปุริโส ตสฺส สนฺติกํ อุปคนฺตฺวา เอวมาห "สาธุ อาจริย มมฺปิ เอตํ
สิปฺปํ สิกฺขาเปหิ, มยฺหํ ปน อลํ ภตฺตเวตเนนา"ติ. โส ตํ ปุริสํ ตํ สิปฺปํ
สิกฺขาเปสิ. โส สิกฺขิตสิปฺโป สิปฺปํ วีมํสิตุกาโม คนฺตฺวา คงฺคาตีเร
นิสินฺนสฺส ๑- สุเนตฺตสฺส นาม ปจฺเจกพุทฺธสฺส สกฺขราภิฆาเตน สีสํ ภินฺทิ,
ปจฺเจกพุทฺโธ ตตฺเถว คงฺคาตีเร ปรินิพฺพายิ. มนุสฺสา ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา ๒- ตํ
ปุริสํ ตตฺเถว เลฑฺฑุทณฺฑาทีหิ ปหริตฺวา ชีวิตา โวโรเปสุํ. โส
กาลกโต อวีจิมหานิรเย นิพฺพตฺติตฺวา พหูนิ วสฺสสหสฺสานิ นิรเย
ปจิตฺวา ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสน อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ราชคหนครสฺส
อวิทูเร เปโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ. ตสฺส กมฺมสฺส สริกฺขเกน วิปาเกน ๓-
ภวิตพฺพนฺติ กมฺมเวคุกฺขิตฺตานิ ปุพฺพณฺหสมยํ มชฺฌณฺหิกสมยํ สายณฺหสมยญฺจ
สฏฺฐิอโยกูฏสหสฺสานิ มตฺถเก นิปตนฺติ. โส ฉินฺนภินฺนสีโส อธิมตฺตเวทนาปฺปตฺโต
ภูมิยํ นิปตติ, อโยกูเฏสุ ปน อปคตมตฺเตสุ ปฏิปากติกสิโร ๔- ติฏฺฐติ.
     อเถกทิวสํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน คิชฺฌกูฏปพฺพตา โอตรนฺโต ตํ
ทิสฺวา:-
         [๘๐๖] "กึ นุ อุมฺมตฺตรูโปว       มิโค ภนฺโตว ธาวสิ
               นิสฺสํสยํ ปาปกมฺมนฺโต ๕-   กึ นุ สทฺทายเส ๖- ตุวนฺ"ติ
อิมาย คาถาย ปฏิปุจฺฉิ.
@เชิงอรรถ:  ม. วีมํสิตุกาโม คงฺคาตีเรน คจฺฉนฺตสฺส   ม. ทิสฺวา   ม. กมฺมสริกฺขกวิปาเกน
@ ม. ปฏิปากติกสรีโร      สี.,อิ. ปาปกมฺมํ       ก. สทฺทหเส
     ตตฺถ อุมฺมตฺตรูโปวาติ อุมฺมตฺตกสภาโว วิย อุมฺมาทปฺปตฺโต วิย. มิโค ภนฺโตว
ธาวสีติ ภนฺตมิโค วิย อิโต จิโต จ ธาวสิ. โส หิ เตสุ อโยกูเฏสุ นิปตนฺเตสุ
ปริตฺตาณํ อปสฺสนฺโต "น สิยา นุ โข เอวํ ปหาโร"ติ ๑- อิโตปิ เอตฺโตปิ ปลายติ.
เต ปน กมฺมเวคุกฺขิตฺตา ยตฺถ กตฺถจิ ฐิตสฺส มตฺถเกเยว นิปตนฺติ ๒-. กึ นุ
สทฺทายเส ตุวนฺติ กึ นุ โข ตุวํ สทฺทํ กโรสิ, อติวิย วิสฺสรํ กโรนฺโต วิจรสิ.
     ตํ สุตฺวา เปโต:-
         [๘๐๗] "อหํ ภทนฺเต เปโตมฺหิ       ทุคฺคโต ยมโลกิโก
               ปาปกมฺมํ กริตฺวาน          เปตโลกํ อิโต คโต.
         [๘๐๘] สฏฺฐิ กูฏสหสฺสานิ           ปริปุณฺณานิ สพฺพโส
               สีเส มยฺหํ นิปตนฺติ          เต ภินฺทนฺติ จ มตฺถกนฺ"ติ
ทฺวีหิ คาถาหิ ปฏิวจนํ อทาสิ.
     ตตฺถ สฏฺฐิ กูฏสหสฺสานีติ สฏฺฐิมตฺตานิ อโยกูฏสหสฺสานิ. ปริปุณฺณานีติ
อนูนานิ. สพฺพโสติ สพฺพภาคโต. ตสฺส กิร สฏฺฐิยา อโยกูฏสหสฺสานํ ปตนปฺปโหนกํ
มหนฺตํ ปพฺพตกูฏปฺปมาณํ สีสํ นิพฺพตฺติ. ตํ ตสฺส วาลคฺคโกฏินิตุทนมตฺตมฺปิ ๓-
ฐานํ อเสเสตฺวา ตานิ กูฏานิ ปตนฺตานิ มตฺถกํ ภินฺทนฺติ, เตน โส อฏฺฏสฺสรํ
กโรติ. เตน วุตฺตํ "สพฺพโส สีเส มยฺหํ นิปตนฺติ, เต ภินฺทนฺติ จ มตฺถกนฺ"ติ.
     อถ นํ เถโร กตกมฺมํ ปุจฺฉนฺโต:-
         [๘๐๙] "กึ นุ กาเยน วาจาย       มนสา ทุกฺกฏํ กตํ
               กิสฺสกมฺมวิปาเกน           อิทํ ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ.
@เชิงอรรถ:  ม. สิยา นุ โข เอวํ ปริหาโรติ   สี.,อิ. อุปริ ปตนฺติ
@ ม. วาลคฺคโกฏิมตฺตมฺปิ
         [๘๑๐] สฏฺฐิ กูฏสหสฺสานิ           ปริปุณฺณานิ สพฺพโส
               สีเส ตุยฺหํ นิปตนฺติ          เต ภินฺทนฺติ จ มตฺถกนฺ"ติ
เทฺว คาถา อภาสิ.
     ตสฺส เปโต อตฺตนา กตกมฺมํ อาจิกฺขนฺโต:-
         [๘๑๑] "อถทฺทสาสึ ๑- สมฺพุทฺธํ      สุเนตฺตํ ภาวิตินฺทฺริยํ
               นิสินฺนํ รุกฺขมูลสฺมึ           ฌายนฺตํ อกุโตภยํ.
         [๘๑๒] สาลิตฺตกปฺปหาเรน          ภินฺทิสฺสํ ตสฺส มตฺถกํ
               ตสฺสกมฺมวิปาเกน           อิทํ ทุกฺขํ นิคจฺฉิสํ.
         [๘๑๓] สฏฺฐิ กูฏสหสฺสานิ           ปริปุณฺณานิ สพฺพโส
               สีเส มยฺหํ นิปตนฺติ          เต ภินฺทนฺติ จ มตฺถกนฺ"ติ
ติสฺโส คาถาโย อภาสิ.
    #[๘๑๑] ตตฺถ สมฺพุทฺธนฺติ ปจฺเจกสมฺพุทฺธํ. สุเนตฺตนฺติ เอวํนามกํ.
ภาวิตินฺทฺริยนฺติ อริยมคฺคภาวนาย ภาวิตสทฺธาทิอินฺทฺริยํ.
    #[๘๑๒-๑๓] สาลิตฺตกปฺปหาเรนาติ สาลิตฺตกํ วุจฺจติ ธนุเกน, องฺคุลีหิ เอว
วา สกฺขรขิปนปโยโค. ตถา หิ สกฺขราย ปหาเรนาติ วา ปาโฐ ๒-. ภินฺทิสฺสนฺติ
ภินฺทึ.
     ตํ สุตฺวา เถโร "อตฺตโน กตกมฺมานุรูปเมว อิทานิ ปุราณกมฺมสฺส อิทํ
ผลํ ปฏิลภตี"ติ ทสฺเสนฺโต:-
@เชิงอรรถ:  สี. อทฺทสาสึ    สี.,อิ. ตถา สกฺขราย ปหรเณน, สาลิตฺตกปหรเณนาติ วา ปาโฐ
         [๘๑๔] "ธมฺเมน เต กาปุริส
               สฏฺฐิ กูฏสหสฺสานิ          ปริปุณฺณานิ สพฺพโส
               สีเส ตุยฺหํ นิปตนฺติ         เต ภินฺทนฺติ จ มตฺถกนฺ"ติ
โอสานคาถมาห.
     ตตฺถ ธมฺเมนาติ อนุรูปการเณน. เตติ ตว, ตสฺมึ ปจฺเจกพุทฺเธ อปรชฺฌนฺเตน
ตยา กตสฺส ปาปกมฺมสฺส อนุจฺฉวิกเมเวตํ ผลํ ตุยฺหํ อุปนีตํ, ตสฺมา เกนจิ เทเวน
วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา อปิ สมฺมาสมฺพุทฺเธนปิ อปฺปฏิพาหนียเมตนฺติ
ทสฺเสติ.
     เอวญฺจ ปน วตฺวา ตโต นคเร ปิณฺฑาย จริตฺวา กตภตฺตกิจฺโจ สายณฺหสมเย
สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ปวตฺตึ ภควโต อาโรเจสิ. ภควา ตมตฺถํ อฏฺฐุปฺปตฺตึ
กตฺวา สมฺปตฺตปริสาย ธมฺมํ เทเสนฺโต ปจฺเจกพุทฺธานํ คุณานุภาวํ กมฺมานญฺจ
อวญฺฌตํ ปกาเสสิ, มหาชโน สํเวคชาโต หุตฺวา ปาปํ ปหาย ทานาทิปุญฺญนิรโต
อโหสีติ.
                     สฏฺฐิกูฏเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                     อิติ ขุทฺทกฏฺฐกถาย เปตวตฺถุสฺมึ
                         โสฬสวตฺถุปฏิมณฺฑิตสฺส
                จตุตฺถสฺส มหาวคฺคสฺส อตฺถสํวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------
                             นิคมนกถา
เอตฺตาวตา จ:-
            เย เต เปเตสุ นิพฺพตฺตา      สตฺตา ทุกฺกฏการิโน
            เยหิ กมฺเมหิ เตสํ ตํ         ปาปกํ กฏุกปฺผลํ.
            ปจฺจกฺขโต วิภาเวนฺตี         ปุจฺฉาวิสฺสชฺชเนหิ จ
            ยา เทสนานิยาเมน          สตํ สํเวควฑฺฒนี ๑-.
            ยํ ๒- กถาวตฺถุกุสลา         สุปริญฺญาตวตฺถุกา
            เปตวตฺถูติ นาเมน           สงฺคายึสุ มเหสโย
            ตสฺส อตฺถํ ปกาเสตุํ          โปราณฏฺฐกถานยํ
            นิสฺสาย ยา สมารทฺธา        อตฺถสํวณฺณนา มยา.
            ยา ตตฺถ ปรมตฺถานํ          ตตฺถ ตตฺถ ยถารหํ
            ปกาสนา ปรมตฺถ-           ทีปนี นาม นามโต.
            สมฺปตฺตา ปรินิฏฺฐานํ          อนากุลวินิจฺฉยา
            สา ปณฺณรสมตฺตาย           ปาฬิยา ภาณวารโต.
            อิติ ตํ สงฺขโรนฺเตน          ยํ ตํ อธิคตํ มยา
            ปุญฺญํ ตสฺสานุภาเวน ๓-       โลกนาถสฺส สาสนํ.
            โอคาเหตฺวา วิสุทฺธาย        สีลาทิปฏิปตฺติยา
            สพฺเพปิ เทหิโน โหนฺตุ        วิมุตฺติรสภาคิโน.
            จิรํ ติฏฺฐตุ โลกสฺมึ           สมฺมาสมฺพุทฺธสาสนํ
            ตสฺมึ สคารวา นิจฺจํ          โหนฺตุ สพฺเพปิ ๔- ปาณิโน.
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. สตฺตสํเวควฑฺฒนี   สี. ตํ   สี. ปุญฺญมสฺสานุภาเวน
@ สี.,อิ. สพฺเพว
            สมฺมา วสฺสตุ กาเลน         เทโวปิ ชคตีปติ ๑-
            สทฺธมฺมนิรโต โลกํ           ธมฺเมเนว ปสาสตูติ.
                   อิติ พทรติตฺถวิหารวาสินา มุนิวรยตินา
                    ภทนฺเตน อาจริยธมฺมปาเลน กตา
                     เปตวตฺถุอตฺถสํวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       เปตวตฺถุวณฺณนา สมตฺตา.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้า ๓๐๔-๓๑๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=6736&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=6736&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=136              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=4923              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5247              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5247              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]