บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๗. สตฺตกนิปาต ๓๖๑. ๑. สุนฺทรสมุทฺทตฺเถรคาถาวณฺณนา สตฺตกนิปาเต อลงฺกตาติอาทิกา อายสฺมโต สุนฺทรสมุทฺทตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห อญฺญตรสฺส มหาวิภวสฺส เสฏฺฐิโน ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, สมุทฺโทติสฺส นามํ อโหสิ. รูปสมฺปตฺติยา ปน ๑- สุนฺทรสมุทฺโทติ ปญฺญา- ยิตฺถ. โส ปฐมวเย ฐิโต ภควโต ราชคหปฺปเวเส พุทฺธานุภาวํ ทิสฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ นิสฺสรณชฺฌาสยตาย ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท สมาทินฺนธุตธมฺโม ราชคหโต สาวตฺถึ คนฺตฺวา กลฺยาณมิตฺตสฺส สนฺติเก วิปสฺสนาจารํ อุคฺคเหตฺวา กมฺมฏฺฐานํ อนุยุญฺชนฺโต วิหรติ. ตสฺส มาตา ราชคเห อุสฺสวทิวเส อญฺเญ เสฏฺฐิปุตฺเต สปชาปติเก อลงฺกตปฏิยตฺเต อุสฺสวกีฬํ กีฬนฺเต ทิสฺวา ปุตฺตํ อนุสฺสริตฺวา โรทติ. ตํ ทิสฺวา อญฺญตรา คณิกา โรทนการณํ ปุจฺฉิ, สา ตสฺสา ตํ การณํ กเถสิ. ตํ สุตฺวา คณิกา "อหํ ตํ อาเนสฺสามิ, ปสฺส ตาว มม อิตฺถีภาวนฺ"ติ วตฺวา "ยทิ เอวํ ตํเยว ตสฺส ปชาปตึ กตฺวา อิมสฺส กุลสฺส สามินึ กริสฺสามี"ติ ตาย พหุํ ธนํ ทตฺวา วิสฺสชฺชิตา มหตา ปริวาเรน สาวตฺถึ คนฺตฺวา เถรสฺส ปิณฺฑาย วิจรณฏฺฐาเน เอกสฺมึ เคเห วสมานา ทิวเส ทิวเส อญฺเญหิ เถรสฺส สกฺกจฺจํ ปิณฺฑปาตํ ทาเปสิ. อลงฺกตปฏิยตฺตา จ หุตฺวา สุวณฺณปาทุกา อารุยฺห อตฺตานํ ทสฺเสสิ. อเถกทิวสํ เคหทฺวาเรน คจฺฉนฺตํ เถรํ ทิสฺวา สุวณฺณปาทุกา โอมุญฺจิตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห ปุรโต คจฺฉนฺตี นานปฺปการํ เถรํ กามนิมนฺตนาย นิมนฺเตสิ. ตํ สุตฺวา เถโร "ปุถุชฺชนจิตฺตํ นาม ๒- จญฺจลํ, ยนฺนูน มยา อิทาเนว อุสฺสาโห กรณีโย"ติ ตตฺเถว ฐิโต ภาวนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา ฉฬภิญฺโญ อโหสิ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ:- @เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. อติรูปสมฺปตฺติยา ปน ๒ ม. จิตฺตํ นาเมตํ [๔๕๙] "อลงฺกตา สุวสนา มาลธารี ๑- วิภูสิตา อลตฺตกกตาปาทา ปาทุการุยฺห เวสิกา. [๔๖๐] ปาทุกา โอรุหิตฺวาน ปุรโต ปญฺชลีกตา สา มํ สเณฺหน มุทุนา มฺหิตปุพฺพํ อภาสถ. ๒- [๔๖๑] ยุวาสิ ตฺวํ ปพฺพชิโต ติฏฺฐาหิ มม สาสเน ภุญฺช มานุสเก กาเม อหํ วิตฺตํ ททามิ เต สจฺจนฺเต ปฏิชานามิ อคฺคึ วา เต หรามหํ. [๔๖๒] ยทา ชิณฺณา ภวิสฺสาม อุโภ ทณฺฑปรายนา อุโภปิ ปพฺพชิสฺสาม อุภยตฺถ กฏคฺคโห. [๔๖๓] ตญฺจ ทิสฺวาน ยาจนฺตึ เวสิกํ ปญฺชลีกตํ อลงฺกตํ สุวสนํ มจฺจุปาสํว โอฑฺฑิตํ. [๔๖๔] ตโต เม มนสีกาโร โยนิโส อุทปชฺชถ อาทีนโว ปาตุรหุ นิพฺพิทา สมติฏฺฐถ. [๔๖๕] ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม ปสฺส ธมฺมํสุธมฺมตํ ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ. ตตฺถ มาลธารีติ มาลาธารินี ปิฬนฺธปุปฺผทามา. ๓- วิภูสิตาติ อูนฏฺฐานสฺส ปูรณวเสน ปุปฺเผหิ เจว คนฺธวิเลปนาทีหิ จ วิภูสิตคตฺตา. "อลงฺกตา"ติ อิมินา หตฺถูปคคีวูปคาทีหิ ๔- อาภรเณหิ อลงฺกรณํ อธิปฺเปตํ. อลตฺตกกตาปาทาติ ปริณตชย- สุมนปุปฺผวณฺเณน ลาขารเสน รญฺชิตจรณยุคฬา. สมาสปทเญฺหตํ, "อลตฺตกกตปาทา"ติ วตฺตพฺเพ คาถาสุขตฺถํ ทีฆํ กตฺวา วุตฺตํ. อสมาสภาเว ปน "ตสฺสา"ติ วจนเสโส เวทิตพฺโพ. ปาทุการุยฺห เวสิกาติ เอกา รูปูชีวิกา อิตฺถี ยถาวุตฺตเวสา สุวณฺณ- ปาทุกา ปฏิมุญฺจิตฺวา "ฐิตา"ติ วจนเสโส. @เชิงอรรถ: ๑ ปาลิ. มาลภารี ๒ ปาลิ. มิหิตปุพฺพมภาสถ ๓ ม. ปิลนฺธทามา @๔ สี.,อิ. หตฺถูปคปาทูปคาทีหิ ปาทุกา โอรุหิตฺวานาติ ปาทุกาหิ โอตริตฺวา, สุวณฺณปาทุกาโย โอมุญฺจิตฺวาติ อตฺโถ. ปญฺชลีกตาติ ปคฺคหิตอญฺชลิกา สา เวสี มํ. สามํ วา ๑- วจนปรมฺปรํ วินา สยเมว อภาสถ. สเณฺหนาติ มฏฺเฐน. มุทุนาติ มธุเรน. "วจเนนา"ติ อวุตฺตมฺปิ วุตฺตเมว โหติ อภาสถาติ วุตฺตตฺตา. ยุวาสิ ตฺวํ ปพฺพชิโตติ ตฺวํ ปพฺพชนฺโต ยุวา ทหโรเยว หุตฺวา ปพฺพชิโตสิ, นนุ ปพฺพชนฺเตน สตฺตเม ทสเก สมฺปตฺเตว ปพฺพชิตพฺพนฺติ ทสฺเสติ. ติฏฺฐาหิ มม สาสเนติ มม วจเน ติฏฺฐ. กึ ปน ตนฺติ อาห "ภุญฺช มานุสเก กาเม"ติ. กาเม ปริภุญฺชิตุกามสฺส รูปสมฺปตฺติ วยสมฺปตฺติ ปริวารสมฺปตฺติ โภคสมฺปตฺติ จ อิจฺฉิตพฺพา. ตตฺถ "กุโต เม โภคสมฺปตฺตี"ติ วเทยฺยาติ อาห "อหํ วิตฺตํ ททามิ เต"ติ. "ตยิทํ วจนํ กถํ สทฺทหาตพฺพนฺ"ติ มญฺเญยฺยาติ ตํ สทฺทหาเปนฺตี อาห "สจฺจํ เต ปฏิชานามิ, อคฺคึ วา เต หรามหนฺ"ติ. "ภุญฺช มานุสเก กาเม, อหํ วิตฺตํ ททามิ เต"ติ ยทิทํ มยา ปฏิญฺญาตํ, ตํ เอกํเสน สจฺจเมว ปฏิชานามิ, สเจ เม น ปตฺติยายสิ, ๒- อคฺคึ วา เต หรามหํ อคฺคึ หริตฺวา อคฺคิปจฺจยํ สปถํ กโรมีติ อตฺโถ. อุภยตฺถ กฏคฺคโหติ อมฺหากํ อุภินฺนํ ชิณฺณกาเล ปพฺพชฺชนํ อุภยตฺถ ชยคฺคาโห, ยํ มยํ ยาว ทณฺฑปรายนกาลา โภเค ภุญฺชาม, เอวํ อิธโลเกปิ โภเคหิ น ชียาม, มยํ ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสาม, เอวํ ปรโลเกปิ โภเคหิ น ชียามาติ อธิปฺปาโย. ตโตติ ตํ นิมิตฺตํ, กาเมหิ นิมนฺเตนฺติยา "ยุวาสิ ตฺวนฺ"ติอาทินา"ยทา ชิณฺณา ภวิสฺสามา"ติอาทินา จ ตสฺสา เวสิยา วุตฺตวจนเหตุ. ตํ หิ วจนํ องฺกุสํ กตฺวา เถโร สมณธมฺมํ กโรนฺโต สทตฺถํ ปริปูเรสิ. เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมว. สุนฺทรสมุทฺทตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. @เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. สา เวสี มมํ วา ๒ สี. ปจฺเจยฺยาสิอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๑๓๗-๑๓๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=3130&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=3130&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=361 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6709 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6850 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6850 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]