อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                       ๔. อินฺทฺริยพทฺธกถาวณฺณนา
     [๗๘๖-๗๘๗] อิทานิ อินฺทฺริยพทฺธกถา นาม โหติ. ตตฺถ ทุวิธํ
ทุกฺขํ อินฺทฺริยพทฺธํ อนินฺทฺริยพทฺธญฺจ. อินฺทฺริยพทฺธํ ทุกฺขวตฺถุตาย ทุกฺขํ,
อนินฺทฺริยพทฺธํ อุทยพฺพยปฏิปีฬนฏฺเน "ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺ"ติ สงฺคหิตตฺตา
ทุกฺขํ. อิมํ วิภาคํ อคฺคเหตฺวา "ยสฺส ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ,
ตํ อินฺทฺริยพทฺธเมว ทุกฺขํ, น อิตรนฺ"ติ เยสํ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ เหตุวาทานํ,
เต สนฺธาย อิตรสฺสาปิ ๑- ทุกฺขภาวํ ทสฺเสตุํ อินฺทฺริยพทฺธญฺเวาติ ปุจฺฉา
สกวาทิสฺส, ปฏิญฺา อิตรสฺส. อถ นํ "ยสฺมา ภควตา `ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺ'ติ
วุตฺตํ, ตสฺมา อินฺทฺริยพทฺเธเนว เตน อนิจฺเจน ภวิตพฺพนฺ"ติ โจเทตุํ
อินฺทฺริยพทฺธญฺเว อนิจฺจนฺติอาทิมาห. นนุ อนินฺทฺริยพทฺธํ อนิจฺจนฺติ นนุ
ปวีปพฺพตปาสาณาทิ อนินฺทฺริยพทฺธมฺปิ อนิจฺจนฺติ อตฺโถ.
     [๗๘๘] น วตฺตพฺพํ อินฺทฺริยพทฺธญฺเว ทุกฺขนฺติ ปเญฺห อามนฺตาติ
ปฏิญฺา สกวาทิสฺส. อนินฺทฺริยพทฺธญฺหิ ทุกฺขโทมนสฺสานํ อารมฺมณํ โหติ.
อุณฺหกาลสฺมิญฺหิ อคฺคิ สีตกาเล จ วาโต ทุกฺขสฺสารมฺมณํ, นิจฺจมฺปิ โภควินาสาทโย
โทมนสฺสสฺส. ตสฺมา วินาปิ อนิจฺจฏฺเน อนินฺทฺริยพทฺธํ ทุกฺขนฺติ วตฺตพฺพํ.
กมฺมกิเลเสหิ ปน อนิพฺพตฺตตฺตา ทุกฺขํ อริยสจฺจนฺติ น วตฺตพฺพํ, ตถา
มคฺเคน อปริญฺเยฺยตฺตา. ยสฺมา ปน ติณกฏฺาทินิโรโธ วา อุตุพีชาทินิโรโธ
วา ทุกฺขนิโรโธ ๒- อริยสจฺจํ นาม น โหติ, ตสฺมา อินฺทฺริยพทฺธํ ทุกฺขญฺเจว
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เตสํ อิตรสฺสาปิ   ๒ ฉ.ม. ทุกฺขนิโรธํ
อริยสจฺจญฺจ, อิตรํ ปน ทุกฺขเมวาติ อิทํ นานตฺตํ ทสฺเสตุํ ปฏิชานาติ. ยถา
อินฺทฺริยพทฺธสฺสาติอาทิวจนํ อินฺทฺริยพทฺธสฺส ปริญฺาย พฺรหฺมจริยวาสํ
ปริญฺาตสฺส ปุน อนุปฺปตฺตึ ทีเปติ. เตเนเวตฺถ สกวาทินา ปฏิกฺเขโป กโต,
"ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺ"ติ วจเนน ปน สงฺคหิตสฺส อนินฺทฺริยพทฺธสฺส ทุกฺขภาวํ
ปฏิเสเธตุํ น สกฺโกติ, ตสฺมา อสาธกนฺติ.
                     อินฺทฺริยพทฺธกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๒๙๒-๒๙๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=6580&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=6580&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=37&i=1701
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=37&A=17751
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=37&A=11491
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=37&A=11491
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_37