พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘  พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๐ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๒

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             (พราหมณ์ดูคัมภีร์ กราบทูลว่า)
             [๔๑๑] ท่านสุตโสม การสมาคมกับสัตบุรุษ
                       ครั้งเดียวเท่านั้นก็คุ้มครองผู้นั้นได้
                       การสมาคมกับอสัตบุรุษแม้มากครั้งก็คุ้มครองไม่ได้
             [๔๑๒] บุคคลพึงอยู่ร่วมกับสัตบุรุษเท่านั้น
                       พึงทำความสนิทสนมกับสัตบุรุษทั้งหลาย
                       เพราะรู้ทั่วถึงธรรมของสัตบุรุษทั้งหลาย
                       บุคคลจึงมีแต่ความเจริญ ไม่มีความเสื่อมเลย
             [๔๑๓] ราชรถที่วิจิตรดีทั้งหลายยังทรุดโทรมได้
                       อนึ่ง แม้สรีระก็ยังเข้าถึงความแก่ชรา
                       ส่วนธรรมของสัตบุรุษย่อมไม่เข้าถึงความคร่ำคร่า
                       สัตบุรุษกับสัตบุรุษเท่านั้นย่อมรู้กันได้
             [๔๑๔] ฟ้ากับแผ่นดินห่างไกลกัน
                       ฝั่งโน้นกับฝั่งนี้ของสมุทรก็กล่าวกันว่าไกลกัน
                       ข้าแต่พระราชา ธรรมของสัตบุรุษและอสัตบุรุษ
                       นักปราชญ์ทั้งหลายกล่าวว่า ไกลยิ่งกว่านั้นโดยแท้
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสกับพราหมณ์นั้นว่า)
             [๔๑๕] คาถาเหล่านี้มีค่า ๑,๐๐๐
                       ไม่ใช่มีค่าเพียง ๑๐๐
                       ท่านพราหมณ์ เชิญท่านรีบมารับเอาทรัพย์ ๔,๐๐๐ เถิด
             (พระราชบิดาของพระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสว่า)
             [๔๑๖] คาถามีค่า ๘๐ ๙๐ และ ๑๐๐ ก็ยังมี
                       พ่อสุตโสม พ่อจงเข้าใจเอาเองเถิด
                       มีคาถาอะไรที่ชื่อว่า มีค่าตั้ง ๑,๐๐๐
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๖๖}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์กราบทูลให้พระราชบิดายินยอมว่า)
             [๔๑๗] หม่อมฉันย่อมปรารถนาความเจริญทางการศึกษาของตน
                       สัตบุรุษคือผู้สงบทั้งหลายพึงคบหาหม่อมฉัน
                       ข้าแต่ทูลกระหม่อมพ่อ หม่อมฉันไม่อิ่มด้วยสุภาษิต
                       เหมือนมหาสมุทรไม่อิ่มด้วยน้ำ
             [๔๑๘] ข้าแต่พระราชาผู้ประเสริฐ ไฟไหม้หญ้าและไม้ย่อมไม่อิ่ม
                       สาครก็ไม่อิ่มด้วยแม่น้ำทั้งหลายฉันใด
                       แม้บัณฑิตเหล่านั้นฟังแล้วก็ไม่อิ่มด้วยสุภาษิตฉันนั้น
             [๔๑๙] ข้าแต่พระองค์ผู้จอมชน
                       เมื่อใด หม่อมฉันฟังคาถาที่มีประโยชน์ในสำนักแห่งทาสของตน
                       เมื่อนั้น หม่อมฉันย่อมตั้งใจฟังคาถานั้นเท่านั้นโดยเคารพ
                       ข้าแต่ทูลกระหม่อมพ่อ
                       เพราะหม่อมฉัน ไม่มีความอิ่มในธรรมเลย
             [๔๒๐] แคว้นของทูลกระหม่อมนี้สมบูรณ์ด้วยสิ่งที่น่าปรารถนาทุกอย่าง
                       มีทั้งทรัพย์ ยวดยาน และเครื่องประดับ
                       ทูลกระหม่อมทรงบริภาษหม่อมฉันเพราะเหตุแห่งกามทำไม
                       หม่อมฉันขอทูลลาไปในสำนักของโปริสาท
             (พระบิดาตรัสว่า)
             [๔๒๑] กองพลช้าง กองพลม้า กองพลรถ และกองพลราบ
                       ล้วนแต่เชี่ยวชาญในการธนูพอที่จะปกป้องตัวเองได้
                       เราจะยกกองทัพไปฆ่าศัตรูเสีย
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ฟังคำของพระราชบิดาและพระราชมารดาแล้ว จึงตรัสว่า)
             [๔๒๒] โจรโปริสาทได้ทำกิจที่ทำได้แสนยาก
                       จับหม่อมฉันได้ทั้งเป็นแล้วปล่อยมา
                       ข้าแต่พระองค์ผู้จอมชน หม่อมฉันระลึกถึงอุปการะ
                       ที่มีมาก่อนเช่นนั้นที่โจรโปริสาทนั้นทำแล้ว
                       จะพึงประทุษร้ายต่อโปริสาทนั้นได้อย่างไร
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๖๗}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             (พระศาสดาเมื่อจะทรงประกาศข้อความนั้น จึงตรัสว่า)
             [๔๒๓] พระเจ้าสุตโสมนั้นถวายบังคมพระบิดา
                       และพระมารดาแล้ว
                       ทรงพร่ำสอนชาวนิคมและพลนิกาย
                       เป็นผู้ตรัสความสัตย์ และทรงรักษาคำสัตย์
                       ได้เสด็จไปยังที่เป็นที่อยู่ของโปริสาทแล้ว
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสกับโจรโปริสาทว่า)
             [๔๒๔] หม่อมฉันผู้ดำรงอยู่ในความเป็นใหญ่ในแคว้นของตน
                       ได้ทำการนัดหมายไว้กับพราหมณ์
                       เพื่อเปลื้องการนัดหมายนั้นกับพราหมณ์
                       จึงเป็นผู้รักษาความสัตย์หวนกลับมาอีก
                       ท่านโปริสาท ขอเชิญท่านบูชายัญกินเราเสียเถิด
             (โจรโปริสาทได้ฟังดังนั้น จึงกล่าวว่า)
             [๔๒๕] การเคี้ยวกินท่านในภายหลัง
                       ไม่เสียหายสำหรับข้าพเจ้า
                       แท้จริงกองไฟนี้ก็ยังมีควัน
                       เนื้อที่ย่างในกองไฟอันไม่มีควันจะสุกดี
                       หม่อมฉันจะขอฟังคาถาซึ่งมีค่าตั้ง ๑๐๐
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ได้ฟังดังนั้น จึงตรัสว่า)
             [๔๒๖] ท่านโปริสาท ท่านประพฤติไม่ชอบธรรม
                       ต้องพลัดพรากจากแคว้น เพราะเหตุแห่ง(ปาก)ท้อง
                       ส่วนคาถาเหล่านี้ย่อมกล่าวสรรเสริญธรรม
                       ธรรมและอธรรมจะลงกันได้ที่ไหน๑-
@เชิงอรรถ :
@๑ ธรรมและอธรรมจะลงกันได้ที่ไหน หมายถึงรวมกันไม่ได้ เพราะว่าธรรมย่อมให้ถึงสุคติคือนิพพาน
@ส่วนอธรรมให้ถึงทุคติ (ขุ.ชา.อ. ๘/๔๒๖/๔๕๑)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๖๘}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             [๔๒๗] คนผู้ประพฤติไม่ชอบธรรม หยาบช้า
                       มีฝ่ามือเปื้อนเลือดเป็นนิตย์ ย่อมไม่มีสัจจะ
                       ธรรมจะมีได้แต่ที่ไหน
                       ท่านจักทรงทำประโยชน์อะไรด้วยการสดับ๑-
             (โจรโปริสาทได้ฟังดังนั้น จึงกล่าวว่า)
             [๔๒๘] ผู้ใดเที่ยวล่าเนื้อ (ล่าสัตว์) เพราะเหตุแห่งเนื้อ
                       หรือฆ่าคนเพราะเหตุแห่งตน
                       คนทั้ง ๒ นั้นละโลกนี้ไปแล้วก็เสมอกัน (พอกัน)
                       เพราะเหตุไรหนอ พระองค์จึงทรงกล่าวหาหม่อมฉันว่า
                       เป็นผู้ประพฤติไม่ชอบธรรม
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์เมื่อจะแก้ลัทธิของโจรโปริสาท จึงตรัสว่า)
             [๔๒๙] พระมหากษัตริย์ผู้ทรงทราบธรรมเนียมกษัตริย์
                       ไม่ควรเสวยเนื้อสัตว์ ๑๐ ชนิดมีเนื้อช้างเป็นต้น
                       ข้าแต่พระราชา พระองค์เสวยเนื้อมนุษย์ที่ไม่ควรเสวย
                       เพราะฉะนั้น พระองค์จึงเป็นผู้ประพฤติไม่ชอบธรรม
             (โจรโปริสาทเมื่อจะให้พระโพธิสัตว์รับบาปบ้าง จึงกราบทูลว่า)
             [๔๓๐] พระองค์ทรงพ้นจากเงื้อมมือของโจรโปริสาทแล้ว
                       เสด็จไปถึงพระราชมณเฑียรของพระองค์
                       ทรงเพลิดเพลินอยู่ในกาม
                       เสด็จหวนกลับมาสู่เงื้อมมือของหม่อมฉันผู้เป็นศัตรูอีก
                       พระองค์ช่างเป็นผู้ไม่ฉลาด
                       ในธรรมของกษัตริย์๒- เลยนะ พระเจ้าข้า
@เชิงอรรถ :
@๑ ประโยชน์อะไรด้วยการสดับ หมายความว่า ท่านจักทำอะไรกับการฟังนี้ เพราะท่านไม่ใช่ภาชนะรอง
@รับธรรม เหมือนภาชนะที่ไม่ใช่ภาชนะรองรับเปลวมันราชสีห์ (ขุ.ชา.อ. ๘/๔๒๗/๔๕๑)
@๒ ธรรมของกษัตริย์ หมายถึงหลักนิติศาสตร์ ในที่นี้ โจรโปริสาทกล่าวว่า พระเจ้าสุตโสมไม่ฉลาดใน
@นิติศาสตร์กล่าวคือธรรมของกษัตริย์ คือไม่รู้สิ่งที่เป็นประโยชน์และไม่เป็นประโยชน์ของตน (เพราะเห็น
@พระราชากลับมาสู่สำนักของตนอีก) (ขุ.ชา.อ. ๘/๔๓๐/๔๕๒-๔๕๓)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๖๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ จึงตรัสว่า)
             [๔๓๑] ชนเหล่าใดฉลาดในธรรมของกษัตริย์
                       ชนเหล่านั้นต้องตกนรกเสียโดยมาก
                       เพราะฉะนั้น หม่อมฉันจึงละธรรมของกษัตริย์
                       แล้วเป็นผู้รักษาความสัตย์ หวนกลับมาอีก
                       ท่านโปริสาท ขอเชิญพระองค์บูชายัญเสวยหม่อมฉันเถิด
             (โจรโปริสาทกราบทูลว่า)
             [๔๓๒] พระตำหนักที่ประทับ แผ่นดิน โค ม้า
                       สตรีผู้น่ารักใคร่ ผ้าแคว้นกาสี และแก่นจันทน์
                       พระองค์ทรงได้ทุกสิ่งในพระนครนั้น
                       ก็พระองค์ทรงเป็นพระเจ้าแผ่นดิน
                       พระองค์ทรงเห็นอานิสงส์อะไรด้วยความสัตย์
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสว่า)
             [๔๓๓] รสเหล่าใดเหล่าหนึ่งมีอยู่ในแผ่นดิน
                       สัจจะเป็นรสดีกว่ารสเหล่านั้น
                       ก็เพราะสมณะและพราหมณ์ผู้ดำรงอยู่ในสัจจะ
                       ย่อมข้ามฝั่งแห่งชาติและมรณะได้
             (โจรโปริสาทกราบทูลว่า)
             [๔๓๔] พระองค์ทรงพ้นจากเงื้อมมือของโจรโปริสาทแล้ว
                       เสด็จไปถึงพระราชมณเฑียรของพระองค์
                       ทรงเพลิดเพลินอยู่ในกาม
                       ยังเสด็จหวนกลับมาสู่เงื้อมมือของศัตรูอีก
                       ข้าแต่พระองค์ผู้จอมชน
                       พระองค์ไม่ทรงกลัวความตายแน่นะ
                       และพระองค์เป็นผู้ตรัสคำสัตย์ไม่มีพระทัยท้อแท้เลยหรือ
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๗๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสตอบว่า)
             [๔๓๕] หม่อมฉันได้บำเพ็ญความดีไว้มากมาย
                       ได้บูชายัญที่บัณฑิตสรรเสริญอย่างไพบูลย์
                       ได้ชำระทางไปปรโลกไว้แล้ว
                       ผู้ตั้งอยู่ในธรรม ใครเล่าจะต้องกลัวตาย
             [๔๓๖] หม่อมฉันได้บำเพ็ญความดีไว้มากมาย
                       ได้บูชายัญที่บัณฑิตสรรเสริญอย่างไพบูลย์ไว้แล้ว
                       จึงไม่เดือดร้อนใจที่จะไปสู่ปรโลก
                       ท่านโปริสาท ขอเชิญพระองค์บูชายัญเสวยหม่อมฉันเถิด
             [๔๓๗] หม่อมฉันได้บำรุงพระบิดาและพระมารดาแล้ว
                       ได้ปกครองราชสมบัติโดยธรรม
                       ได้ชำระทางไปปรโลกไว้แล้ว
                       ผู้ตั้งอยู่ในธรรม ใครเล่าจะพึงกลัวตาย
             [๔๓๘] หม่อมฉันได้บำรุงพระบิดาและพระมารดาแล้ว
                       ได้ปกครองราชสมบัติโดยธรรม
                       จึงไม่เดือดเนื้อร้อนใจที่จะไปสู่ปรโลก
                       ท่านโปริสาท ขอเชิญพระองค์บูชายัญเสวยหม่อมฉันเถิด
             [๔๓๙] หม่อมฉันได้ทำอุปการะไว้ในหมู่พระญาติ
                       และมิตรทั้งหลายแล้ว ได้ปกครองราชสมบัติโดยธรรม
                       ได้ชำระทางไปปรโลกไว้แล้ว
                       ผู้ตั้งอยู่ในธรรม ใครเล่าจะพึงกลัวตาย
             [๔๔๐] หม่อมฉันได้ทำอุปการะไว้ในหมู่พระญาติ
                       และมิตรทั้งหลายแล้ว
                       ได้ปกครองราชสมบัติโดยธรรมจึงไม่เดือดร้อนใจที่จะไปสู่ปรโลก
                       ท่านโปริสาทขอเชิญพระองค์บูชายัญเสวยหม่อมฉันเถิด
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๗๑}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             [๔๔๑] หม่อมฉันได้ให้ทานมากมายแก่คนเป็นอันมาก
                       และได้บำรุงเลี้ยงสมณะและพราหมณ์ให้อิ่มหนำ
                       ได้ชำระทางไปสู่ปรโลกไว้แล้ว
                       ผู้ตั้งอยู่ในธรรม ใครเล่าจะพึงกลัวตาย
             [๔๔๒] หม่อมฉันได้ให้ทานมากมายแก่คนเป็นอันมาก
                       และได้บำรุงเลี้ยงสมณะและพราหมณ์ให้อิ่มหนำ
                       จึงไม่เดือดร้อนใจที่จะไปสู่ปรโลก
                       ท่านโปริสาท ขอเชิญพระองค์บูชายัญเสวยหม่อมฉันเถิด
             (โจรโปริสาทได้ฟังดังนั้น จึงกราบทูลว่า)
             [๔๔๓] บุรุษใดพึงกินคนผู้มีวาจาสัตย์เช่นท่าน
                       บุรุษนั้นชื่อว่าบริโภคยาพิษทั้งๆ ที่รู้
                       ชื่อว่าจับอสรพิษที่ร้ายแรง มีเดชกล้า
                       แม้ศีรษะของเขาพึงแตกเป็น ๗ เสี่ยง
             [๔๔๔] นรชนทั้งหลายได้ฟังธรรมแล้ว
                       ย่อมรู้แจ้งทั้งบุญและบาป
                       ใจของหม่อมฉันย่อมยินดีในธรรม เพราะได้ฟังคาถาบ้าง
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ทรงแสดงธรรมแก่โจรโปริสาทว่า)
             [๔๔๕] ข้าแต่มหาราช
                       การสมาคมกับสัตบุรุษเพียงครั้งเดียวเท่านั้น
                       การสมาคมนั้นย่อมคุ้มครองผู้นั้นได้
                       การสมาคมกับอสัตบุรุษมากครั้งก็คุ้มครองไม่ได้
             [๔๔๖] บุคคลพึงอยู่ร่วมกับสัตบุรุษเท่านั้น
                       พึงทำความสนิทสนมกับสัตบุรุษ
                       เพราะรู้ทั่วถึงธรรมของสัตบุรุษทั้งหลาย
                       บุคคลจึงมีความเจริญ ไม่มีความเสื่อมเลย
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๗๒}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             [๔๔๗] ราชรถที่วิจิตรดีทั้งหลายยังทรุดโทรมได้
                       อนึ่ง แม้สรีระก็ยังเข้าถึงความแก่ชรา
                       ส่วนธรรมของสัตบุรุษย่อมไม่เข้าถึงความคร่ำคร่า
                       สัตบุรุษกับสัตบุรุษเท่านั้นย่อมรู้กันได้
             [๔๔๘] ฟ้ากับแผ่นดินห่างไกลกัน
                       ฝั่งโน้นกับฝั่งนี้ของสมุทรก็กล่าวกันว่าไกลกัน
                       ข้าแต่พระราชา ธรรมของสัตบุรุษและอสัตบุรุษ
                       นักปราชญ์ทั้งหลายกล่าวว่า ไกลยิ่งกว่านั้นโดยแท้
             (โจรโปริสาทกราบทูลว่า)
             [๔๔๙] ข้าแต่พระองค์ผู้จอมชน คาถาเหล่านี้มีอรรถและพยัญชนะดี
                       พระองค์ตรัสไว้ถูกต้องดีแล้ว
                       หม่อมฉันได้สดับแล้วเพลิดเพลิน ปลื้มใจ ดีใจ อิ่มใจ
                       ข้าแต่พระสหาย หม่อมฉันขอถวายพร ๔ ประการแด่พระองค์
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์เมื่อจะรุกต้อนโจรโปริสาท จึงตรัสว่า)
             [๔๕๐] ท่านผู้มีบาปธรรม พระองค์ไม่รู้สึกว่าตนจะตาย
                       ไม่รู้สึกประโยชน์และมิใช่ประโยชน์ วินิบาตและสวรรค์
                       เป็นผู้ติดใจในรส ตั้งมั่นในทุจริต จะประทานพรอะไรได้
             [๔๕๑] หากหม่อมฉันจะกล่าวกับพระองค์ว่า โปรดให้พรเถิด
                       ฝ่ายพระองค์ครั้นประทานแล้วจะพึงกลับคำ
                       บัณฑิตคนไหนเล่ารู้อยู่จะพึงก่อการทะเลาะวิวาทนี้ที่เห็นอยู่ชัดๆ
             (โจรโปริสาทกราบทูลว่า)
             [๔๕๒] คนเราแม้ให้พรใดแล้วพึงกลับคำ
                       เขาไม่สมควรให้พรนั้น
                       สหาย ท่านจงขอพรเถิด อย่าหวั่นวิตกไปเลย
                       แม้แต่ชีวิตหม่อมฉันก็ยอมสละถวายได้
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๗๓}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ จึงตรัสว่า)
             [๔๕๓] มิตรธรรมของพระอริยะกับพระอริยะย่อมเสมอกัน
                       ของผู้มีปัญญากับผู้มีปัญญาก็เสมอกัน
                       หม่อมฉันพึงเห็นพระองค์เป็นผู้มีพลานามัยตลอด ๑๐๐ ปี
                       บรรดาพรทั้งหลาย นี้เป็นพรข้อที่ ๑ ที่หม่อมฉันทูลขอ
             (โจรโปริสาทเมื่อจะให้พร จึงกราบทูลว่า)
             [๔๕๔] มิตรธรรมของพระอริยะกับพระอริยะย่อมเสมอกัน
                       ของผู้มีปัญญากับผู้มีปัญญาก็เสมอกัน
                       พระองค์จงเห็นหม่อมฉันผู้หาโรคมิได้ตลอด ๑๐๐ ปี
                       บรรดาพรทั้งหลาย นี้เป็นพรข้อที่ ๑ ที่หม่อมฉันขอถวาย
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสว่า)
             [๔๕๕] พระเจ้าแผ่นดินผู้เป็นกษัตริย์ ผู้ทรงได้มูรธาภิเษก
                       ทรงได้เฉลิมพระปรมาภิไธยเหล่าใดในชมพูทวีปนี้
                       พระองค์อย่าได้เสวยกษัตริย์เหล่านั้นผู้เช่นนั้น
                       บรรดาพรทั้งหลาย นี้เป็นพรข้อที่ ๒ ที่หม่อมฉันทูลขอ
             (โจรโปริสาทเมื่อจะให้พร จึงกราบทูลว่า)
             [๔๕๖] พระเจ้าแผ่นดินผู้เป็นกษัตริย์ ผู้ทรงได้มูรธาภิเษก
                       ทรงได้เฉลิมพระปรมาภิไธยเหล่าใดในชมพูทวีปนี้
                       หม่อมฉันจะไม่กินกษัตริย์เหล่านั้นผู้เช่นนั้น
                       บรรดาพรทั้งหลาย นี้เป็นพรข้อที่ ๒ ที่หม่อมฉันขอถวาย
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสว่า)
             [๔๕๗] กษัตริย์เกินกว่า ๑๐๐ พระองค์ที่พระองค์จับร้อยฝ่าพระหัตถ์ไว้
                       ทรงกันแสง พระพักตร์ชุ่มด้วยพระอัสสุชล
                       ขอพระองค์ได้ทรงโปรดปล่อยกษัตริย์เหล่านั้น
                       ให้กลับไปในแคว้นของตนๆ เถิด
                       บรรดาพรทั้งหลาย นี้เป็นพรข้อที่ ๓ ที่หม่อมฉันทูลขอ
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๗๔}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             (โจรโปริสาทเมื่อจะให้พร จึงกราบทูลว่า)
             [๔๕๘] กษัตริย์เกินกว่า ๑๐๐ พระองค์ที่หม่อมฉันจับร้อยฝ่าพระหัตถ์ไว้
                       ทรงกันแสง มีพระพักตร์ชุ่มด้วยพระอัสสุชล
                       หม่อมฉันจะปล่อยกษัตริย์เหล่านั้นให้กลับไปในแคว้นของตนๆ
                       บรรดาพรทั้งหลาย นี้เป็นพรข้อที่ ๓ ที่หม่อมฉันขอถวาย
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสว่า)
             [๔๕๙] แคว้นของพระองค์เป็นช่อง๑-
                       เพราะชนเป็นอันมากหวาดหวั่นเพราะกลัว
                       จึงพากันหนีเข้าหาที่หลบซ่อน
                       ขอพระองค์โปรดทรงงดเว้นเนื้อมนุษย์เถิด พระเจ้าข้า
                       บรรดาพรทั้งหลาย นี้เป็นพรข้อที่ ๔ ที่หม่อมฉันทูลขอ
             (โจรโปริสาทกราบทูลว่า)
             [๔๖๐] มนุษย์นั้นเป็นภักษาหารที่ชอบใจของหม่อมฉันมาตั้งนาน
                       หม่อมฉันหนีเข้าป่าก็เพราะเหตุแห่งภักษาหารนี้
                       หม่อมฉันนั้นจะพึงงดอาหารนั้นได้อย่างไร
                       ขอพระองค์จงขอพรข้อที่ ๔ อย่างอื่นเถิด
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสว่า)
             [๔๖๑] พระองค์ผู้จอมชน คนเช่นกับพระองค์มัวพะวงอยู่ว่า
                       นี้เป็นที่พอใจของเรา มาทอดทิ้งตนเสีย
                       ย่อมไม่ประสบสิ่งซึ่งเป็นที่พอใจทั้งหลาย
                       ตนนั่นแหละประเสริฐกว่า ประเสริฐอย่างยอดเยี่ยมกว่า
                       เพราะบุคคลผู้อบรมตนแล้ว
                       พึงได้สิ่งซึ่งเป็นที่พอใจทั้งหลายในภายหลัง
@เชิงอรรถ :
@๑ แคว้นของพระองค์เป็นช่อง หมายถึงไม่มีที่อยู่หนาแน่น คือ เกิดมีช่องว่าง เพราะเกิดหมู่บ้านขึ้นเฉพาะที่
@(ขุ.ชา.อ. ๘/๔๕๙/๔๖๔)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๗๕}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             (โจรโปริสาทมีน้ำตานองหน้า กราบทูลว่า)
             [๔๖๒] เนื้อมนุษย์เป็นที่พอใจของหม่อมฉัน พระเจ้าสุตโสม
                       โปรดทรงทราบอย่างนี้ หม่อมฉันไม่อาจจะงดเว้น
                       เชิญพระองค์เลือกพรอย่างอื่นเถิด พระสหาย
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสว่า)
             [๔๖๓] ผู้ใดมัวรักษาของซึ่งเป็นที่พอใจว่า
                       นี้เป็นที่พอใจของเรา มาทอดทิ้งตนเสีย
                       ย่อมประสบแต่ของซึ่งเป็นที่รักทั้งหลาย
                       เหมือนนักเลงสุราดื่มสุราที่เจือยาพิษ
                       เพราะเหตุนั้นเอง เขาจึงได้รับทุกข์ในโลกหน้า
             [๔๖๔] อนึ่ง ผู้ใดในโลกนี้ได้พิจารณาแล้ว
                       ละสิ่งซึ่งเป็นที่พอใจเสียได้ ย่อมเสพอริยธรรมได้แสนยาก
                       เหมือนคนไข้ผู้ประสบทุกข์ดื่มยา
                       เพราะเหตุนั้นแหละ ผู้นั้นจึงเป็นผู้ได้รับความสุขในโลกหน้า
             (โจรโปริสาทกล่าวคร่ำครวญว่า)
             [๔๖๕] หม่อมฉันละทิ้งพระบิดาและพระมารดา
                       ทั้งเบญจกามคุณอันเป็นที่ชอบใจ
                       หนีเข้าป่าก็เพราะเหตุแห่งภักษาหารนี้
                       พรข้อนั้นหม่อมฉันจะถวายแก่พระองค์ได้อย่างไร
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสว่า)
             [๔๖๖] บัณฑิตทั้งหลายไม่กล่าววาจาเป็น ๒ ส่วน
                       สัตบุรุษทั้งหลายย่อมมีปฏิญญาเป็นคำสัตย์โดยแท้
                       พระองค์ได้ตรัสกับหม่อมฉันว่า เชิญขอพรเถิดนะ พระสหาย
                       พระองค์ได้ตรัสไว้อย่างนี้
                       เพราะฉะนั้น พระดำรัสที่พระองค์ตรัสจึงไม่สมกัน
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๗๖}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             (โจรโปริสาทร้องไห้อีก กราบทูลว่า)
             [๔๖๗] หม่อมฉันเข้าถึงการไม่ได้บุญ
                       ความเสื่อมยศเสื่อมเกียรติ บาป ทุจริต
                       ความเศร้าหมองเป็นอันมาก เพราะเนื้อมนุษย์เป็นเหตุ
                       หม่อมฉันจะพึงถวายพรนั้นแก่พระองค์ได้อย่างไร
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสกับโจรโปริสาทนั้นอีกว่า)
             [๔๖๘] คำว่า คนเราให้พรใดแล้วกลับคำ เขาไม่สมควรให้พรนั้น
                       สหาย ขอพระองค์จงขอพรเถิด อย่าหวั่นวิตกไปเลย
                       แม้แต่ชีวิตหม่อมฉันก็สละถวายพระองค์ได้
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสสนับสนุนโจรโปริสาทนั้นให้อาจหาญในการให้พรว่า)
             [๔๖๙] สัตบุรุษทั้งหลายยอมสละชีวิต แต่ไม่สละธรรม
                       สัตบุรุษมีปฏิญญาเป็นสัตย์อย่างเดียว
                       พรที่พระองค์ได้ประทานแล้ว ขอได้โปรดรีบประทานเสียเถิด
                       พระราชาผู้ประเสริฐสุด ขอพระองค์จงสมบูรณ์ด้วยธรรมนี้เถิด
             [๔๗๐] นรชนพึงสละทรัพย์เพราะเหตุแห่งอวัยวะที่สำคัญ
                       เมื่อจะรักษาชีวิต ก็พึงสละอวัยวะ
                       เมื่อระลึกถึงธรรม พึงสละทั้งอวัยวะ
                       ทรัพย์ และแม้แต่ชีวิตทั้งหมด
             [๔๗๑] บุรุษรู้ธรรมจากผู้ใด
                       และเหล่าสัตบุรุษย่อมขจัดความสงสัยของบุรุษนั้นได้
                       ข้อนั้นเป็นที่พึ่งและเป็นจุดมุ่งหมายของบุรุษนั้น
                       ด้วยเหตุนั้น บุคคลผู้มีปัญญาไม่พึงทำลายไมตรี
             (โจรโปริสาทเมื่อจะให้พร จึงกราบทูลว่า)
             [๔๗๒] มนุษย์นั้นเป็นภักษาหารที่ชอบใจของหม่อมฉันมาตั้งนาน
                       หม่อมฉันหนีเข้าป่าก็เพราะเหตุแห่งภักษาหารนี้
                       สหาย ก็ถ้าพระองค์จะตรัสขอเรื่องนี้กับหม่อมฉัน
                       หม่อมฉันขอถวายพรนี้แด่พระองค์
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๗๗}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             [๔๗๓] สหาย พระองค์เป็นทั้งครูและสหายของหม่อมฉัน
                       หม่อมฉันได้ทำตามพระดำรัสของพระองค์แล้ว
                       แม้พระองค์ก็ขอได้โปรดทำตามคำของหม่อมฉัน
                       เราแม้ทั้ง ๒ จะได้ไปปลดปล่อย(เหล่ากษัตริย์)ด้วยกัน
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสกับโจรโปริสาทนั้นว่า)
             [๔๗๔] สหาย หม่อมฉันเป็นทั้งครูและสหายของพระองค์
                       พระองค์ได้ทำตามคำของหม่อมฉันแล้ว
                       แม้หม่อมฉันก็จะทำตามพระดำรัสของพระองค์
                       เราแม้ทั้ง ๒ ก็จะได้พากันไปปลดปล่อย(เหล่ากษัตริย์)ด้วยกัน
             (ครั้นตรัสอย่างนั้นแล้ว พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์เสด็จเข้าไปหากษัตริย์เหล่านั้นแล้ว
จึงตรัสว่า)
             [๔๗๕] พระองค์ทั้งหลายอย่าได้ประทุษร้าย
                       ต่อพระราชานี้ด้วยความเคียดแค้นว่า
                       “เราทั้งหลายถูกพระเจ้ากัมมาสบาทเบียดเบียน
                       ถูกร้อยฝ่ามือ ร้องไห้ มีหน้านองไปด้วยน้ำตา
                       ขอพระองค์ทั้งหลายจงทรงรับสัตย์ปฏิญาณของหม่อมฉัน”
             (กษัตริย์เหล่านั้นตรัสตอบว่า)
             [๔๗๖] พวกหม่อมฉันจะไม่ประทุษร้าย
                       ต่อพระราชาพระองค์นี้ด้วยความเคียดแค้นว่า
                       “เราทั้งหลายถูกพระเจ้ากัมมาสบาทเบียดเบียน
                       ถูกร้อยฝ่ามือ ร้องไห้ มีหน้านองไปด้วยน้ำตา
                       หม่อมฉันทั้งหลายขอรับสัจจปฏิญญาของพระองค์”
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ตรัสกับกษัตริย์เหล่านั้นว่า)
             [๔๗๗] บิดาหรือมารดาเป็นผู้อนุเคราะห์
                       ปรารถนาประโยชน์แก่ประชาฉันใด
                       ขอพระราชานี้จงเป็นเสมือนพระบิดาและพระมารดา
                       ของท่านทั้งหลาย
                       และขอท่านทั้งหลายจงเป็นเสมือนบุตรฉันนั้น
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๗๘}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             (กษัตริย์เหล่านั้นเมื่อรับปฎิญาณ จึงกราบทูลว่า)
             [๔๗๘] บิดาหรือมารดาเป็นผู้อนุเคราะห์
                       ปรารถนาประโยชน์แก่ประชาทั้งหลายฉันใด
                       แม้พระราชานี้ก็จงเป็นเหมือนพระบิดา
                       และพระมารดาของหม่อมฉันทั้งหลาย
                       แม้หม่อมฉันทั้งหลายก็จะเป็นเหมือนโอรสฉันนั้น
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ทรงพรรณนาถึงสมบัติของพระนคร จึงตรัสปลอบโจร
โปริสาทว่า)
             [๔๗๙] พระองค์เคยเสวยกระยาหารเนื้อสัตว์ ๔ เท้า
                       และนกที่พวกพ่อครัวจัดปรุงให้สำเร็จอย่างดี
                       เหมือนพระอินทร์ทรงเสวยสุธาโภชน์
                       ไฉนจึงทรงละทิ้งไปยินดีอยู่ป่าแต่ลำพังเล่า
             [๔๘๐] นางกษัตริย์เหล่านั้นล้วนแต่เอวบางร่างน้อยสะโอดสะอง
                       ประดับแวดล้อมบำรุงพระองค์ให้บันเทิงพระทัย
                       เหมือนนางเทพอัปสรแวดล้อมพระอินทร์ในเทวโลกฉะนั้น
                       ไฉนจึงทรงละทิ้งไปยินดีอยู่ป่าตามลำพังเล่า
             [๔๘๑] พระแท่นบรรทมมีพนักแดง โดยมากปูลาดด้วยผ้าโกเชาว์
                       ล้วนแต่ปูลาดด้วยเครื่องอาภรณ์ทั้งปวงอันงดงาม
                       พระองค์เคยทรงบรรทมสุขสำราญ
                       ประทับบนท่ามกลางพระแท่นบรรทมเช่นนั้น
                       ไฉนจึงทรงละทิ้งไปยินดีอยู่ป่าแต่ลำพังเล่า
             [๔๘๒] ในเวลาพลบค่ำ มีทั้งเสียงปรบมือ
                       เสียงตะโพน และเสียงดนตรี
                       รับประสานเสียงล้วนแต่สตรีไม่มีบุรุษเจือปน
                       การขับและการประโคมก็ล้วนไพเราะ
                       ไฉนจึงทรงละทิ้งไปยินดีอยู่ป่าแต่ลำพังเล่า
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๗๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             [๔๘๓] พระราชอุทยานชื่อมิคาชินวัน
                       สมบูรณ์ด้วยบุปผชาติหลากหลายชนิด
                       พระนครของพระองค์ประกอบด้วยพระราชอุทยานเช่นนี้
                       เป็นที่น่ารื่นรมย์ใจยิ่งนัก ประกอบด้วยม้า ช้าง และรถ
                       ไฉนจึงทรงละทิ้งไปยินดีอยู่ป่าแต่ลำพังเล่า
             (โจรโปริสาทกราบทูลพระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์ว่า)
             [๔๘๔] ข้าแต่พระราชา ในกาฬปักษ์
                       ดวงจันทร์ย่อมอ่อนแสงลงทุกๆ วัน
                       การสมาคมคบหาอสัตบุรุษ
                       ย่อมเปรียบเสมือนดวงจันทร์ในข้างแรมฉันใด
             [๔๘๕] หม่อมฉันก็ฉันนั้นเหมือนกัน
                       อาศัยพ่อครัวซึ่งเป็นคนชั่วเลวทราม
                       ได้ทำแต่บาปกรรมที่จะเป็นเหตุให้ไปทุคติ
             [๔๘๖] ในสุกกปักษ์
                       ดวงจันทร์ย่อมส่องแสงสว่างขึ้นทุกๆ วันฉันใด
                       ข้าแต่พระราชา การสมาคมคบหาสัตบุรุษ
                       ก็เปรียบเสมือนดวงจันทร์ในข้างขึ้นฉันนั้น
             [๔๘๗] ข้าแต่พระเจ้าสุตโสม ขอพระองค์ทรงทราบว่า
                       เหมือนหม่อมฉันได้อาศัยพระองค์แล้ว
                       จักทำกุศลกรรมที่เป็นเหตุให้ไปสุคติได้
             [๔๘๘] พระองค์ผู้จอมชน เปรียบเสมือนน้ำฝนที่ตกลงบนที่ดอน
                       ไม่ควรยืดเยื้อขังอยู่ได้นานฉันใด
                       แม้การสมาคมคบหาอสัตบุรุษของหม่อมฉันก็ฉันนั้น
                       ไม่ควรจะยืดเยื้อยาวนานได้เหมือนน้ำบนที่ดอน
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๘๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 ๕. มหาสุตโสมชาดก (๕๓๗)
             [๔๘๙] ข้าแต่พระองค์ผู้เป็นจอมชน ผู้เป็นนรชน
                       ผู้แกล้วกล้า และประเสริฐสุด
                       น้ำฝนที่ตกลงในสระย่อมขังอยู่ได้นานฉันใด
                       แม้การสมาคมคบหาสัตบุรุษของหม่อมฉันก็ฉันนั้น
                       ย่อมตั้งอยู่ได้นานเหมือนน้ำในสระ
             [๔๙๐] การสมาคมสัตบุรุษย่อมไม่รู้จักเสื่อมคลายไป
                       ย่อมเป็นอยู่เหมือนอย่างนั้น แม้ตลอดเวลาที่ชีวิตยังคงอยู่
                       ส่วนการสมาคมคบหาอสัตบุรุษย่อมเสื่อมไปอย่างรวดเร็ว
                       เพราะฉะนั้น ธรรมของสัตบุรุษจึงห่างไกลกันกับอสัตบุรุษ
             (พระเจ้าสุตโสมโพธิสัตว์เมื่อจะแสดงธรรมเพื่อให้เนื้อความถึงที่สุด จึงตรัสว่า)
             [๔๙๑] พระราชาผู้ชนะคนที่ไม่ควรชนะ๑- ไม่ชื่อว่าเป็นพระราชา
                       เพื่อนผู้ชนะเพื่อน ก็ไม่ชื่อว่าเป็นเพื่อน
                       ภรรยาผู้ไม่เกรงกลัวสามี ก็ไม่ชื่อว่าเป็นภรรยา
                       บุตรทั้งหลายผู้ไม่เลี้ยงดูมารดาและบิดาผู้แก่ชรา ก็ไม่ชื่อว่าเป็นบุตร
             [๔๙๒] ที่ประชุมที่ไม่มีสัตบุรุษ๒- ก็ไม่ชื่อว่าสภา
                       เหล่าชนผู้ไม่พูดคำที่เป็นธรรม ไม่ชื่อว่าเป็นสัตบุรุษ
                       ชนทั้งหลายผู้ละราคะ โทสะ โมหะ
                       กล่าวคำที่เป็นธรรมเท่านั้น จึงชื่อว่า เป็นสัตบุรุษ
             [๔๙๓] บัณฑิตผู้อยู่ปะปนกับคนพาล
                       เมื่อไม่พูด ใครๆ ก็ไม่รู้ว่าเป็นบัณฑิต
                       แต่บัณฑิตเมื่อพูด เมื่อแสดงอมตบท จึงรู้ว่าเป็นบัณฑิต
@เชิงอรรถ :
@๑ คนที่ไม่ควรชนะ หมายถึงมารดาบิดา เมื่อชนะมารดาบิดาไม่ชื่อว่าเป็นพระราชา หากว่าท่านได้ราช
@สมบัติจากพระราชบิดาแล้ว กลับเป็นปฐมกษัตริย์ต่อท่าน ชื่อว่าทำกิจไม่สมควร (ขุ.ชา.อ. ๘/๔๙๑/๔๘๑)
@๒ สัตบุรุษหมายถึงบัณฑิต สัตบุรุษทั้งหลายละกิเลสมีราคะเป็นต้นแล้ว เป็นผู้อนุเคราะห์ผู้อื่นด้วยประโยชน์
@พูดแต่ความจริง (ขุ.ชา.อ. ๘/๔๙๒/๔๘๑)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๘๑}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๒๑. อสีตินิบาต]
                                                                 รวมชาดกที่มีในอสีตินิบาต
             [๔๙๔] เพราะเหตุนั้น บุรุษผู้เป็นบัณฑิตพึงกล่าวธรรม
                       พึงอธิบายธรรมให้แจ่มแจ้ง
                       พึงเชิดชูธงของฤๅษีทั้งหลาย
                       เพราะฤๅษีทั้งหลายมีธรรมที่เป็นสุภาษิตเป็นธงชัย
                       ธรรมนั่นแหละเป็นธงชัยของฤๅษีทั้งหลาย
มหาสุตโสมชาดกที่ ๕ จบ
รวมชาดกที่มีในอสีตินิบาตนี้ คือ
                          ๑. จูฬหังสชาดก      	๒. มหาหังสชาดก
                          ๓. สุธาโภชนชาดก  	๔. กุณาลชาดก
                          ๕. มหาสุตโสมชาดก
อสีตินิบาต จบ
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๘ หน้า : ๑๘๒}


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ เล่มที่ ๒๘ หน้าที่ ๑๖๖-๑๘๒.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_read.php?B=28&A=4861&w=
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=28&siri=12
             ฟังเนื้อความพระไตรปิฎก : [1], [2], [3], [4], [5], [6]. 
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=28&A=2258&Z=2606&pagebreak=0
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=315
             ศึกษาพระไตรปิฏกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=28&item=315&items=79
             ศึกษาพระไตรปิฏกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=28&item=315&items=79
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu28