พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๒  พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๔ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย อปทาน ภาค ๑

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๑. พุทธวรรค]
                                                                 ๓. เถราปทาน ๑. สารีปุตตเถราปทาน
             [๓๑๖]         ข้าแต่พระองค์ผู้ศากยบุตร มีพระยศยิ่งใหญ่
                      พระองค์ทรงเป็นเช่นกับแผ่นดิน ศิษย์ (เป็นเช่นกับต้นไม้)
                      ดำรงอยู่ในศาสนาของพระองค์แล้ว ย่อมได้ผลเป็นอมตะ
             [๓๑๗]         แม่น้ำสินธุ แม่น้ำสรัสวดี แม่น้ำจันทภาคา
                      แม่น้ำคงคา แม่น้ำยมุนา แม่น้ำสรภู และแม่น้ำมหี
             [๓๑๘]         เมื่อแม่น้ำหลายสายนั้นไหลไป(ถึงทะเล)ทะเลย่อมรองรับไว้
                      แม่น้ำเหล่านั้นย่อมละชื่อเดิม ปรากฏชื่อว่าทะเล ฉันใด
             [๓๑๙]         วรรณะทั้ง ๔ ๑- เหล่านี้ก็ฉันนั้น
                      มาบวชในสำนักของพระองค์แล้ว
                      ก็ย่อมละชื่อเดิม ปรากฏชื่อว่าพุทธบุตร
             [๓๒๐]         ดวงจันทร์ปราศจากมลทินโคจรอยู่ในอากาศ
                      มีแสงรุ่งโรจน์ยิ่งกว่าหมู่ดาวในโลกทั้งหมด ฉันใด
             [๓๒๑]         ข้าแต่พระองค์ผู้มีความเพียรมาก
                      พระองค์ก็ฉันนั้นเหมือนกัน มีศิษย์แวดล้อม
                      ก็ย่อมรุ่งเรืองยิ่งกว่าเทวดาและมนุษย์เหล่านั้นทั้งหมดในกาลทุกเมื่อ
             [๓๒๒]         คลื่นเกิดขึ้นในน้ำลึกย่อมไม่ล่วงเลยล้นฝั่งไปได้
                      คลื่นเหล่านั้นกระทบฝั่งเป็นระลอก
                      กระจายหายไปหมด ฉันใด
             [๓๒๓]         เดียรถีย์ทั้งหลายในโลกก็ฉันนั้น
                      มีทิฏฐิต่างกัน เป็นชนจำนวนมาก
                      พวกเขาต้องการจะกล่าวธรรม
                      แต่ก็ไม่ล่วงเลยพระองค์ผู้เป็นมุนีไปได้
             [๓๒๔]         ข้าแต่พระองค์ผู้มีพระจักษุ ก็ถ้าเดียรถีย์เหล่านั้น
                      เข้ามาหาพระองค์ด้วยความประสงค์จะคัดค้าน
                      ครั้นมาถึงสำนักของพระองค์แล้ว ก็จะกลายเป็นจุรณไป
@เชิงอรรถ :
@๑ วรรณะทั้ง ๔ หมายถึงตระกูล ๔ คือ กษัตริย์ พราหมณ์ แพศย์ และศูทร (ขุ.อป.อ. ๑/๓๑๗-๓๑๙/๒๘๑)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๕๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๑. พุทธวรรค]
                                                                 ๓. เถราปทาน ๑. สารีปุตตเถราปทาน
             [๓๒๕]         ดอกโกมุท ดอกบัวเผื่อน จำนวนมาก
                      เกิดในน้ำแล้วติดอยู่กับน้ำและเปือกตม ฉันใด
             [๓๒๖]         เหล่าสัตว์จำนวนมากก็ฉันนั้น เกิดมาในโลกแล้ว
                      ถูกราคะและโทสะเบียดเบียน ย่อมงอกงาม(ในวัฏฏสงสาร)
                      ดุจดอกโกมุทงอกงามในเปือกตม ฉะนั้น
             [๓๒๗]         ดอกบัวหลวงเกิดในน้ำ งดงามอยู่กลางน้ำ
                      (แต่)ดอกบัวหลวงนั้นยังคงบริสุทธิ์ ไม่ติดอยู่กับน้ำ ฉันใด
             [๓๒๘]         ข้าแต่พระองค์ผู้มีความเพียรมาก พระองค์ก็ทรงเป็นฉันนั้น
                      เป็นมหามุนี เกิดมาแล้วในโลก (แต่)ไม่ทรงติดอยู่กับโลก
                      ดุจดอกบัวหลวงไม่ติดอยู่กับน้ำ ฉะนั้น
             [๓๒๙]         ดอกไม้หลายชนิดที่เกิดในน้ำ
                      ย่อมแย้มบานในเดือน ๑๒ ไม่ล่วงเลยเดือน ๑๒ นั้นไป
                      เพราะเดือน ๑๒ นั้นเป็นกาลสมัยที่ดอกไม้จะบาน ฉันใด
             [๓๓๐]         ข้าแต่พระองค์ผู้ศากยบุตร พระองค์ก็เป็นผู้แย้มบานแล้ว ฉันนั้น
                      เหล่าศิษย์ของพระองค์ก็เป็นผู้แย้มบานแล้วด้วยวิมุตติ
                      ไม่ล่วงเลยคำสั่งสอนของพระองค์ไปได้
                      ดุจดอกบัวหลวงซึ่งแย้มบานด้วยน้ำ
                      ไม่ล่วงเลยกาลสมัยเป็นที่แย้มบานไปได้ ฉะนั้น
             [๓๓๑]         ต้นพญาไม้สาละออกดอกบานสะพรั่ง
                      ส่งกลิ่นหอมอบอวลไปคล้ายกลิ่นทิพย์
                      แวดล้อมด้วยไม้สาละชนิดอื่น ย่อมงดงาม ฉันใด
             [๓๓๒]         ข้าแต่พระองค์ผู้มีความเพียรมาก พระองค์ก็ฉันนั้นเหมือนกัน
                      ทรงแย้มบานด้วยพระพุทธญาณ มีหมู่ภิกษุแวดล้อม
                      ย่อมงดงาม ดุจพญาไม้สาละ ฉะนั้น
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๕๑}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๑. พุทธวรรค]
                                                                 ๓. เถราปทาน ๑. สารีปุตตเถราปทาน
             [๓๓๓]         เปรียบเหมือนภูเขาศิลาล้วนชื่อหิมวา
                      เป็นภูเขาที่มีโอสถสำหรับสรรพสัตว์
                      เป็นที่อยู่ของพวกนาค อสูร และเทวดาทั้งหลาย
             [๓๓๔]         ข้าแต่พระองค์ผู้มีความเพียรมาก พระองค์ก็ทรงเป็นฉันนั้น
                      ทรงเป็นดุจโอสถของสรรพสัตว์๑- ทรงได้วิชชา ๓
                      ได้อภิญญา ๖ ถึงความสำเร็จแห่งฤทธิ์
             [๓๓๕]         ข้าแต่พระองค์ผู้มีความเพียรมาก
                      ผู้ที่พระองค์ทรงพระกรุณาพร่ำสอนแล้วนั้น
                      ย่อมยินดีในธรรม อยู่ในศาสนาของพระองค์
             [๓๓๖]         ราชสีห์ผู้เป็นพญาเนื้อพอออกจากถ้ำที่อาศัยแล้ว
                      เหลียวดูทิศทั้ง ๔ จึงบันลือสีหนาท ๓ ครั้ง
             [๓๓๗]         เมื่อราชสีห์ผู้พญาเนื้อคำราม
                      สัตว์ทั้งปวงย่อมสะดุ้งกลัว อันที่จริง ชาติราชสีห์นี้
                      ย่อมทำให้เหล่าสัตว์สะดุ้งกลัวทุกเมื่อ ฉันใด
             [๓๓๘]         ข้าแต่พระองค์ผู้มีความเพียรมาก เมื่อพระองค์ทรงบันลืออยู่
                      พื้นพสุธานี้ย่อมหวั่นไหว เหล่าสัตว์ผู้ควรตรัสรู้ก็ย่อมตรัสรู้
                      เหล่าสัตว์ผู้อยู่ในหมู่มารย่อมสะดุ้ง ฉันนั้น
             [๓๓๙]         ข้าแต่พระมหามุนี เมื่อพระองค์ทรงบันลืออยู่
                      เหล่าเดียรถีย์ทั้งปวงย่อมสะดุ้ง ดุจฝูงกา ฝูงเหยี่ยวบินกระเจิงไป
                      ดุจฝูงสัตว์แตกกระเจิงไปเพราะราชสีห์ผู้เป็นพญาเนื้อ ฉะนั้น
             [๓๔๐]         เหล่าคณาจารย์บางพวกประชาชนเรียกกันว่า เป็นศาสดาในโลก
                      ท่านเหล่านั้นย่อมแสดงธรรมที่สืบๆ กันมาแก่ชุมนุมชน
             [๓๔๑]         ข้าแต่พระองค์ผู้มีความเพียรมาก แต่พระองค์หาเป็นอย่างนั้นไม่
                      ครั้นทรงตรัสรู้สัจจะทั้งหลายด้วยพระองค์เองแล้ว
                      จึงทรงแสดงโพธิปักขิยธรรมทั้งมวลแก่เหล่าสัตว์
@เชิงอรรถ :
@๑ เพราะทรงปลดเปลื้องสรรพสัตว์ให้พ้นจากชรา พยาธิ และมรณะ (ขุ.อป.อ. ๑/๓๓๓-๓๓๔/๒๘๒)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๕๒}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๑. พุทธวรรค]
                                                                 ๓. เถราปทาน ๑. สารีปุตตเถราปทาน
             [๓๔๒]         พระองค์ทรงทราบอัธยาศัยและอนุสัย
                      ทรงทราบว่าอินทรีย์มีกำลังแก่กล้าและไม่แก่กล้า
                      ทรงทราบบุคคลสมควรและไม่สมควร๑-
                      จึงทรงบันลือดุจมหาเมฆ
             [๓๔๓]         เพื่อจะทรงตัดความสงสัยของชุมนุมชนที่จะพึงนั่งรอบจักรวาล
                      ผู้มีทิฏฐิต่างกัน มีความคิดคิดต่างกัน
             [๓๔๔]         พระองค์ผู้เป็นมุนีทรงรู้จิตของเหล่าสัตว์ทั้งปวง
                      ทรงฉลาดในข้ออุปมา ตรัสแก้ปัญหาข้อเดียวเท่านั้น
                      ก็ทรงตัดความสงสัยของเหล่าสัตว์เสียได้
             [๓๔๕]         พื้นแผ่นดินพึงเต็มด้วยมนุษย์ผู้เช่นกับจอกแหน
                      พวกเขาทั้งหมดพึงประคองอัญชลี
                      ประกาศคุณของพระองค์ผู้ทรงเป็นผู้นำสัตว์โลก
             [๓๔๖]         อีกอย่างหนึ่งเทวดาและมนุษย์เหล่านั้น
                      เมื่อประกาศคุณอยู่ตลอดกัปหนึ่ง๒-
                      พึงประกาศคุณโดยประการต่างๆ
                      ก็ยังไม่สามารถจะประกาศคุณให้สิ้นสุดได้
                      พระตถาคตมีพระคุณหาประมาณมิได้
             [๓๔๗]         ก็ข้าพระองค์สรรเสริญพระชินเจ้าด้วยกำลังของตนอย่างไร
                      เหล่าเทวดาและมนุษย์เมื่อสรรเสริญอยู่ตลอดโกฏิกัป
                      ก็พึงสรรเสริญอย่างนั้นเหมือนกัน
@เชิงอรรถ :
@๑ สมควรและไม่สมควร ในที่นี้หมายถึงผู้สามารถบรรลุธรรมและไม่สามารถบรรลุธรรม
@(ขุ.อป.อ. ๑/๓๔๒/๒๘๒)
@๒ กัปหนึ่ง ระยะเวลายาวนานเหลือเกิน กำหนดกันว่าโลกคือสากลจักรวาลประลัยครั้งหนึ่ง ท่านเปรียบด้วย
@อุปมาว่า เหมือนมีภูเขาศิลาล้วน กว้าง ยาว สูง ด้านละ ๑ โยชน์ ทุกๆ ๑๐๐ ปี มีคนนำผ้าเนื้อบาง
@ละเอียดอย่างดีมาลูบเขานั้นครั้งหนึ่งๆ จนกว่าภูเขาลูกนั้น จะสึกหรอหมดสิ้นไป กัปหนึ่งยังยาวนานกว่า
@นั้นอีก
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๕๓}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๑. พุทธวรรค]
                                                                 ๓. เถราปทาน ๑. สารีปุตตเถราปทาน
             [๓๔๘]         ก็ถ้าใครๆ จะเป็นเทวดา หรือมนุษย์ก็ตาม
                      ได้ศึกษามาเป็นอย่างดีแล้ว จะพึงกำหนดเพื่อจะประมาณ(คุณ)
                      ผู้นั้นจะพึงได้รับความลำบากเปล่า
             [๓๔๙]         ข้าแต่พระองค์ผู้ศากยบุตร มีพระยศยิ่งใหญ่
                      ข้าพระองค์ดำรงอยู่ในศาสนาของพระองค์แล้ว
                      สำเร็จปัญญาบารมีอยู่อย่างผู้ไม่มีอาสวะ
             [๓๕๐]         ข้าพระองค์จะย่ำยีเหล่าเดียรถีย์
                      วันนี้ ข้าพระองค์เป็นจอมทัพธรรมในศาสนาของพระศากยบุตร
                      ประกาศศาสนาของพระชินเจ้า
             [๓๕๑]         กรรมที่ข้าพระองค์ได้ทำไว้ในกาลที่จะกำหนดจำนวนมิได้
                      แสดงผลแก่ข้าพระองค์แล้วในอัตภาพสุดท้ายนี้
                      ข้าพระองค์หลุดพ้นดีแล้ว ดุจกำลังลูกศรหลุดพ้นไปจากแล่ง
                      เผากิเลสของข้าพระองค์ได้แล้ว
             [๓๕๒]         มนุษย์คนใดคนหนึ่งพึงทูนของหนักไว้บนศีรษะตลอดเวลา
                      เขาต้องลำบากเพราะของหนัก
                      เป็นผู้เต็มไปด้วยของหนักทั้งหลาย
             [๓๕๓]         ข้าพระองค์ถูกไฟ ๓ กอง๑- เผาไหม้อยู่
                      เป็นผู้เต็มไปด้วยของหนักคือภพ๒- โดยประการนั้น
                      ท่องเที่ยวไปแล้วในภพทั้งหลาย
                      ภูเขาสิเนรุอันบุคคลถอนขึ้นแล้วฉันใด
             [๓๕๔]         ก็ภาระอันหนักข้าพระองค์ยกลงแล้ว
                      ภพทั้งหลายข้าพระองค์ก็เพิกได้แล้ว ฉันนั้น
@เชิงอรรถ :
@๑ ไฟ ๓ กอง หมายถึงไฟคือราคะ ไฟคือโทสะ ไฟคือโมหะ (ขุ.อป.อ. ๑/๓๕๒/๒๘๓, ๔๘๙-๔๙๐/๓๓๖)
@๒ ของหนักคือภพ หมายถึงการเวียนว่ายตายเกิดในภพ (ขุ.อป.อ. ๑/๓๕๒-๓๕๓/๒๘๓)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๕๔}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๑. พุทธวรรค]
                                                                 ๓. เถราปทาน ๑. สารีปุตตเถราปทาน
                      กิจที่ควรทำทั้งหมด๑- ในศาสนาของพระองค์ผู้ศากยบุตร
                      ข้าพระองค์ก็ได้กระทำสำเร็จแล้ว
             [๓๕๕]         ตลอดพุทธเขตยกเว้นพระผู้มีพระภาคผู้ศากยะ ผู้ประเสริฐ
                      ข้าพระองค์เป็นผู้เลิศด้วยปัญญา ไม่มีผู้เช่นกับข้าพระองค์
             [๓๕๖]         ข้าพระองค์เป็นผู้ฉลาดในสมาธิ ถึงความสำเร็จแห่งฤทธิ์
                      วันนี้ เมื่อต้องการจะเนรมิตคน ๑,๐๐๐ คนก็ได้
             [๓๕๗]         พระผู้มีพระภาคผู้เป็นมหามุนี
                      เป็นผู้ชำนาญในอนุปุพพวิหารธรรม
                      ตรัสสอนแก่ข้าพระองค์ นิโรธสมาบัติเป็นที่นอนของข้าพระองค์
             [๓๕๘]         ข้าพระองค์มีทิพยจักษุบริสุทธิ์หมดจด
                      ข้าพระองค์เป็นผู้ฉลาดในสมาธิ หมั่นประกอบในสัมมัปปธาน๒-
                      ยินดีในการเจริญโพชฌงค์
             [๓๕๙]         ข้าพระองค์ได้ทำกิจทุกอย่างที่สาวกจะพึงบรรลุแล้ว
                      ยกเว้นพระผู้มีพระภาคผู้ทรงเป็นที่พึ่งของสัตว์โลกเสียแล้ว
                      ไม่มีผู้เช่นกับข้าพระองค์
             [๓๖๐]         ข้าพระองค์เป็นผู้ฉลาดในสมาบัติ
                      ได้ฌานและวิโมกข์๓- เร็วพลัน ยินดีในการเจริญโพชฌงค์
                      เป็นผู้บรรลุสาวกบารมีญาณ
@เชิงอรรถ :
@๑ กิจที่ควรทำทั้งหมด ในที่นี้หมายถึงกรรมเป็นเครื่องกำจัดกิเลสโดยลำดับแห่งมรรค
@(ขุ.อป.อ. ๑/๓๕๔/๒๘๔)
@๒ สัมมัปปธานมี ๔ คือ (๑) เพียรระวังบาปอกุศลที่ยังไม่เกิดมิให้เกิดขึ้น (๒) เพียรละบาปอกุศลที่เกิดขึ้นแล้ว
@(๓) เพียรทำกุศลที่ยังไม่เกิดให้เกิดขึ้น (๔) เพียรรักษากุศลที่เกิดขึ้นแล้ว (ที.ปา. ๑๑/๓๑๐/๒๐๑)
@๓ วิโมกข์ คือ ภาวะที่จิตปลอดพ้นจากสิ่งรบกวนและน้อมดิ่งเข้าไปในอารมณ์นั้นๆ อย่างปล่อยตัวเต็มที่
@ในอรรถกถาหมายเอาโลกุตตรวิโมกข์ ๘ (อฏฺฐนฺนํ โลกุตฺตรวิโมกฺขานญฺจ ขุ.อป.อ. ๑/๓๖๐/๒๘๔) คือ
@๑-๒-๓. ผู้เจริญกสิณต่างๆ แล้วได้รูปฌาน ๔; ๔-๖-๗. ผู้ได้อรูปฌาน ๔; ๘. ผู้ได้สัญญาเวทยิตนิโรธ
@ดูอีก (สํ.นิ.อ. ๒/๗๐/๑๔๓)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๕๕}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๑. พุทธวรรค]
                                                                 ๓. เถราปทาน ๑. สารีปุตตเถราปทาน
             [๓๖๑]         ข้าพระองค์เป็นคนมีคารวะอย่างสูงสุด๑-
                      เพราะได้บรรลุสาวกบารมีญาณด้วยความรู้
                      ข้าพระองค์มีจิตอนุเคราะห์เพื่อนสพรหมจารี๒- ด้วยศรัทธาทุกเมื่อ
             [๓๖๒]         ข้าพระองค์ละทิ้งความถือตัวและความเย่อหยิ่งแล้ว
                      ดุจงูถูกถอนเขี้ยวเสียแล้ว๓- (หรือ) ดุจโคอุสภะตัวเขาหักเสียแล้ว
                      เข้าหาหมู่คณะด้วยความเคารพหนักแน่น
             [๓๖๓]         หากปัญญาของข้าพระองค์จะพึงมีรูปร่าง
                      ปัญญาของข้าพระองค์ก็จะต้องเสมอกับพระเจ้าแผ่นดินทั้งหลาย
                      นี้เป็นผลของการชมเชยพระญาณของพระผู้มีพระภาค
                      พระนามว่าอโนมทัสสี
             [๓๖๔]         ข้าพระองค์ประพฤติตามโดยชอบซึ่งพระธรรมจักร๔-
                      นี้เป็นผลของการชมเชยพระญาณ
             [๓๖๕]         บุคคลผู้มีความปรารถนาเลวทราม เป็นคนเกียจคร้าน
                      ละความเพียร มีการศึกษาน้อย ไม่มีมารยาท๕-
                      อย่าได้มาสมาคมกับข้าพระองค์ในที่ไหนๆ สักคราวเลย
@เชิงอรรถ :
@๑ คำว่า ปุริสุตฺตมคารวา ในฉบับพม่า และ ขุ.เถร.อ. ๒/๔๓๓ (ซึ่งท่านยกคาถาจากอปทานไปกล่าวไว้)เป็น
@ปุริสุตฺตมภารวา จึงแปลตามนั้น ซึ่งน่าจะถูกต้องกว่า เพราะคำว่า ปุริสุตฺตมคารวา เป็นพหูพจน์ ดูไม่สม
@กับข้อความข้างต้นและข้างท้าย ซึ่งท่านกล่าวเป็นเอกพจน์ ส่วน ปุริสุตฺตมภารวา เป็นเอกพจน์ สมกับ
@ข้างต้นและข้างท้าย ในอปทานอรรถกถาท่านมิได้แก้ไว้
@๒ เพื่อนสพรหมจารี หมายถึงผู้ประพฤติพรหมจรรย์ร่วมกัน เพื่อนบรรพชิต
@๓ คำว่า อุทฺธฏทาโฒ ฉบับพม่าและอรรถกถาเป็น อุทฺธตวิโส ถูกรีดพิษออกแล้ว (ขุ.อป.อ. ๑/๓๖๒/๒๘๔)
@๔ ธรรมจักร ในที่นี้หมายถึงพระไตรปิฎก (พระวินัย พระสูตร และพระอภิธรรม) (ขุ.อป.อ. ๑/๓๖๔/๒๘๕)
@๕ หีน ใช้ในอรรถว่าละ หา จาเค อิโน ทีฆาทิ หีโน = หา ธาตุใช้ในอรรถว่าละ อินปัจจัย ทีฆะต้นธาตุ
@สำเร็จรูปเป็นหีโน (อภิธา.ฏีกา ข้อ ๗๕๔), มีความปรารถนาเลวทราม หมายถึงมีความปรารถนาลามกแล้ว
@ประพฤติชั่ว,
@เป็นคนเกียจคร้าน หมายถึงเกียจคร้านในการทำวัตรปฏิบัติในอิริยาบถมีการยืนและนั่งเป็นต้น
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๕๖}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๑. พุทธวรรค]
                                                                 ๓. เถราปทาน ๑. สารีปุตตเถราปทาน
             [๓๖๖]         ส่วนบุคคลผู้มีการศึกษามาก มีปัญญา
                      มีจิตตั้งมั่นดีในศีลทั้งหลาย หมั่นประกอบความสงบทางใจ
                      ขอจงมาดำรงอยู่บนศีรษะของข้าพระองค์เถิด
             [๓๖๗] (เมื่อพระสารีบุตรเถระจะชักชวนภิกษุอื่นๆ
             ในคุณสมบัตินั้น จึงกล่าวว่า)
                      เหตุนั้น ข้าพเจ้าจึงกล่าวกับท่านทั้งหลาย
                      ขอความเจริญจงมีแก่ท่านทั้งหลาย
                      ตามจำนวนที่มาประชุมกัน ณ ที่นี้
                      ขอท่านทั้งหลายจงเป็นผู้มักน้อย สันโดษ
                      ยินดีให้ทานทุกเมื่อเถิด
             [๓๖๘]         ข้าพเจ้าพบสาวกรูปใดก่อนแล้ว
                      ได้เป็นผู้ปราศจากธุลีคือกิเลส ปราศจากมลทินคือกิเลส
                      สาวกรูปนั้นมีนามว่าอัสสชิ เป็นนักปราชญ์ เป็นอาจารย์ของข้าพเจ้า
             [๓๖๙]         ข้าพเจ้าเป็นสาวกของพระอัสสชิเถระนั้น
                      วันนี้ ข้าพเจ้าได้เป็นธรรมเสนาบดีถึงความสำเร็จในคุณทั้งปวง
                      จึงอยู่อย่างผู้ไม่มีอาสวะ
             [๓๗๐]         พระสาวกรูปใดชื่อว่าอัสสชิ เป็นอาจารย์ของข้าพเจ้า
                      อยู่ ณ ทิศใด ข้าพเจ้าจะนอนหันศีรษะไปทางทิศนั้น
             [๓๗๑]         พระผู้มีพระภาคผู้โคดมศากยะผู้ประเสริฐ
                      ทรงระลึกถึงกรรมของข้าพเจ้าแล้ว
                      ประทับนั่งท่ามกลางหมู่ภิกษุ
                      ทรงตั้งข้าพเจ้าไว้ในตำแหน่งอัครสาวก
             [๓๗๒]         กิเลสทั้งหลายข้าพเจ้าเผาได้แล้ว
                      ภพทั้งปวงข้าพเจ้าถอนได้แล้ว
@เชิงอรรถ :
@ละความเพียร หมายถึงละความเพียรในการเจริญฌาณ สมาธิและมรรคเป็นต้น
@มีการศึกษาน้อย หมายถึงเว้นจากคันถธุระ และวิปัสสนาธุระ
@ไม่มีมารยาท หมายถึงไม่มีมารยาทในบุคคลมีอาจารย์และอุปัชฌาย์เป็นต้น (ขุ.อป.อ. ๑/๓๖๕/๒๘๕)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๕๗}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๑. พุทธวรรค]
                                                                 ๓. เถราปทาน ๑. สารีปุตตเถราปทาน
                      ข้าพเจ้าตัดกิเลสเครื่องผูกพันได้แล้วอยู่อย่างผู้ไม่มีอาสวะ
                      ดุจพญาช้างตัดเครื่องพันธนาการได้อยู่อย่างอิสระ
             [๓๗๓]         การที่ข้าพเจ้าได้มาในสำนักของพระพุทธเจ้าผู้ประเสริฐที่สุด
                      เป็นการมาดีแล้วหนอ
                      วิชชา ๓ ข้าพเจ้าได้บรรลุแล้วโดยลำดับ
                      คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ข้าพเจ้าก็ได้ทำสำเร็จแล้ว
             [๓๗๔]         คุณวิเศษเหล่านี้คือ ปฏิสัมภิทา ๔ ๑- วิโมกข์ ๘ ๒-
                      และอภิญญา ๖ ข้าพเจ้าได้ทำให้แจ้งแล้ว
                      คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ข้าพเจ้าก็ได้ทำสำเร็จแล้ว๓- ดังนี้แล
             ได้ทราบว่า ท่านพระสารีบุตรเถระได้ภาษิตคาถาเหล่านี้ ด้วยประการฉะนี้
สารีปุตตเถราปทานที่ ๑ จบ
@เชิงอรรถ :
@๑ ปฏิสัมภิทา ๔ คือ (๑) อัตถปฏิสัมภิทา ปัญญาแตกฉานในอรรถ, ปรีชาแจ้งในความหมาย (๒) ธัมมปฏิ-
@สัมภิทา ปัญญาแตกฉานในธรรม, ปรีชาแจ้งในหลัก (๓) นิรุตติปฏิสัมภิทา ปัญญาแตกฉานในนิรุตติ
@ปรีชาแจ้งในภาษา (๔) ปฏิภาณปฏิสัมภิทา ปัญญาแตกฉานในปฏิภาณ, ปรีชาแจ้งในความคิดทันการ
@มีไหวพริบ (องฺ.จตุกฺก. (แปล) ๒๑/๑๗๒/๒๔๒-๒๔๓, ขุ.ป. (แปล) ๓๑/๑๑๐/๑๗๐,
@อภิ.วิ. (แปล) ๓๕/๗๒๕/๔๖๑)
@๒ วิโมกข์ ๘ คือ (๑) ผู้มีรูป มองเห็นรูปทั้งหลาย (ได้แก่รูปฌาน ๔ ของผู้ได้ฌาน โดยเจริญกสิณที่กำหนด
@วัตถุในกายของตน เช่น สีผม) (๒) ผู้มีอรูปสัญญาภายใน มองเห็นรูปทั้งหลายภายนอก (ได้แก่ อรูปฌาน
@๔ ของผู้ได้ฌาน โดยเจริญกสิณกำหนดอารมณ์ภายนอก) (๓) ผู้น้อมใจดิ่งไปว่า “งาม” (ได้แก่ ฌานของ
@ผู้เจริญวรรณกสิณกำหนดสีที่งาม หรือเจริญอัปปมัญญา) (๔) เพราะล่วงเสียซึ่งรูปสัญญาโดย
@ประการทั้งปวงเพราะปฏิฆสัญญาดับไป เพระไม่ใส่ใจนานัตตสัญญา จึงเข้าถึงอากาสานัญจายตนะ โดย
@มนสิการว่า อากาศหาที่สุดมิได้ (๕) เพราะล่วงเสียซึ่งอากาสานัญจายตนะ โดยประการทั้งปวง จึงเข้าถึง
@วิญญาณัญจายตนะโดยมนสิการว่า วิญญาณหาที่สุดมิได้ (๖) เพราะล่วงเสียซึ่งวิญญาณัญจายตนะโดย
@ประการทั้งปวง จึงเข้าถึงอากิญจัญญายตนะโดยมนสิการว่าไม่มีอะไรเลย (๗) เพราะล่วงเสียซึ่ง
@อากิญจัญญายตนะโดยประการทั้งปวงจึงเข้าถึงเนวสัญญานาสัญญายตนะอยู่ (๘) เพราะล่วงเสียซึ่งเนว-
@สัญญานาสัญญายตนะโดยประการทั้งปวงจึงเข้าถึงสัญญาเวทยิตนิโรธอยู่ (ที.ปา. ๑๑/๓๓๙/๒๓๑,
@องฺ.อฏฺฐก. (แปล) ๒๓/๖๖/๓๖๘-๓๖๙) หรือ ได้แก่ มรรค ๔ ผล ๔ หรือ รูปฌาน และอรูปฌาน (ขุ.อป.อ. ๑/๓๗๑/๒๘๖)
@๓ คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ข้าพเจ้าได้ทำให้สำเร็จแล้ว หมายถึงคำสั่งสอนเป็นอนุศาสนีและโอวาท
@ของพระพุทธเจ้า ข้าพเจ้าให้สำเร็จด้วยอรหัตตมรรคญาณ (ขุ.อป.อ. ๑/๓๗๑/๒๘๖)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๕๘}


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ เล่มที่ ๓๒ หน้าที่ ๕๐-๕๘.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_read.php?B=32&A=1474&w=
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=32&siri=3
             ฟังเนื้อความพระไตรปิฎก : [1], [2], [3], [4]. 
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=32&A=290&Z=675&pagebreak=0
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=32&i=3
             ศึกษาพระไตรปิฏกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=32&item=3&items=1
             ศึกษาพระไตรปิฏกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=32&item=3&items=1
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu32