ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

page140.

6. Paticcasamuppadavibhanga 1. Suttantabhajaniya uddesavaravannana [225] Idani tadanantare paticcasamuppadavibhange ya ayam "avijjapaccaya sankhara"tiadina nayena tanti nikkhitta, tassa atthasamvannanam karontena vibhajjavadimandalam otaritva acariyam 1- anabbhacikkhantena sakasamayam avokkamantena parasamayam anayuhantena 2- suttam appatibahantena vinayam anulomentena mahapadese olokentena dhammam dipentena attham sangahantena 3- tamevattham puna avattetva aparehipi pariyayehi niddisantena ca yasma atthasamvannana katabba hoti, pakatiyapi ca dukkarava paticcasamuppadassa atthasamvannana. Yathahu porana:- "saccam satto patisandhi paccayakarameva ca duddasa caturo dhamma desetunca sudukkara"ti. Tasma "annatra agamadhigamappattehi na sukara paticcasamuppadassa atthasamvannana"ti 4- paritulayitva:- vattukamo aham ajja paccayakaravannanam patittham nadhigacchami ajjhogalhova sagaram. Sasanam panidam nana- desananayamanditam pubbacariyamaggo ca abbocchinno pavattati. Yasma tasma tadubhayam sannissayatthavannanam arabhissami etassa tam sunatha samahita. @Footnote: 1 cha.Ma. acariye 2 Ma. anaruhantena @3 cha.Ma. sangahantena 4 cha.Ma. atthavannanati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page141.

Vuttanhetam pubbacariyehi:- "yo kocimam atthikatva suneyya labhetha pubbapariyam visesam laddhana pubbapariyam visesam adassanam maccurajassa gacche"ti. Avijjapaccaya sankharatiadisu hi aditoyeva tava:- desanabhedato attha- lakkhanekavidhadito angananca vavatthana vinnatabbo vinicchayo. Tattha desanabhedatoti bhagavato hi valliharakanam catunnam purisanam valliggahanam viya adito va majjhato va patthaya yava pariyosanam, tatha pariyosanato va majjhato va patthaya yava aditi catubbidha paticcasamuppadadesana. Yatha hi valliharakesu catusu purisesu eko valliya mulameva pathamam passati, so tam mule chetva sabbam akaddhitva adaya kamme upaneti, evam bhagava "iti kho bhikkhave avijjapaccaya sankhara .pe. Jatipaccaya jaramaranan"ti 1- adito patthaya yava pariyosanapi paticcasamuppadam deseti. Yatha pana tesu purisesu eko valliya majjham pathamam passati, so majjhe chinditva uparibhagamyeva akaddhitva adaya kamme upaneti, evam bhagava "tassa tam vedanam abhinandato abhivadato ajjhosaya titthato uppajjati nandi. 2- Ya vedanasu nandi, tadupadanam. Tassupadanapaccaya bhavo, bhavapaccaya jati"ti 3- majjhato patthaya yava pariyosanapi deseti. Yatha ca tesu purisesu eko valliya aggam pathamam passati, so agge gahetva agganusarena yava mula sabbam adaya kamme upaneti, evam bhagava @Footnote: 1 Ma.mu. 12/402/359 2 cha.Ma. nandi. evamuparipi @3 Ma.mu. 12/409/365, sam.kha. 17/5/13

--------------------------------------------------------------------------------------------- page142.

"jatipaccaya jaramarananti iti kho panetam vuttam, jatipaccaya nu kho bhikkhave jaramaranam no va, katham va ettha hotiti. Jatipaccaya bhante jaramaranam, evam no ettha hoti `jatipaccaya jaramaranan'ti. Bhavapaccaya jati .pe. Avijjapaccaya sankharati iti kho panetam vuttam, avijjapaccaya nu kho bhikkhave sankhara no va, katham va ettha hotiti. Avijjapaccaya bhante sankhara, evam no ettha hoti `avijjapaccaya sankhara"ti 1- pariyosanato patthaya yava aditopi paticcasamuppadam deseti. Yatha pana tesu purisesu eko valliya majjhameva pathamam passati, so majjhe chinditva hettha otaranto yava mula adaya kamme upaneti, evam bhagava "ime ca bhikkhave cattaro ahara kimnidana kimsamudaya kimjatika kimpabhava. Ime cattaro ahara tanhanidana tanhasamudaya tanhajatika tanhapabhava. Tanha kimnidana .pe. Vedana. Phasso. Salayatanam. Namarupam. Vinnanam. Sankhara kimnidana .pe. Sankhara avijjanidana avijjasamudaya avijjajatika avijjapabhava"ti 2- majjhato patthaya yava adito deseti. Kasma panevam desetiti. Paticcasamuppadassa samantabhaddakatta sayanca desanavilasappattatta. Samantabhaddako hi paticcasamuppado tato tato nayapativedhaya samvattatiyeva, desanavilasappatato ca bhagava catuvesarajjapatisambhidayogena catubbidhagambhirabhavappattiya ca. So desanavilasappattatta nananayeheva dhammam deseti. Visesato panassa ya adito patthaya anulomadesana, sa pavattikaranavibhagasammulham veneyyajanam samanupassato yathasakehi karanehi pavattisandassanatthanca uppattikkamasandassanatthanca pavattitati natabba. @Footnote: 1 Ma.mu. 12/403/360 2 sam.ni. 16/11/13

--------------------------------------------------------------------------------------------- page143.

Ya pariyosanato patthaya patilomadesana, sa "kiccham vatayam loko apanno jayati ca jiyati ca miyati ca"tiadina 1- nayena kicchapannam lokamanuvilokayato pubbabhagapativedhanusarena tassa tassa jaramaranadikassa dukkhassa attanadhigatakaranasandassanattham. Ya pana majjhato patthaya yava adisma, 2- sa aharanidanavavatthapananusarena yava atitam addhanam atiharitva puna atitaddhato pabhuti hetuphalapatipatisandassanattham. Ya pana majjhato patthaya yava pariyosana pavatta, sa paccuppanne addhane anagataddhahetusamutthanato pabhuti anagataddhanasandassanattham. 3- Tasu ya sa pavattikaranasammulhassa veneyyajanassa yathasakehi karanehi pavattisandassanattham uppattikkamasandassanatthanca adito patthaya anulomadesana vutta, sa idha nikkhittati veditabba. Kasma panettha avijja adito vutta, kim pakativadinam pakati viya avijjapi akaranam mulakaranam lokassati. Na akaranam. "asavasamudaya avijjasamudayo"ti hi avijjaya karanam vuttam. Atthi pana pariyayo, yena mulakaranam siya, ko pana soti. Vattakathaya sisabhavo. Bhagava hi vattakatham kathento dve dhamme sisam katva kathesi avijjam va bhavatanham va. Yathaha "purima bhikkhave koti na pannayati avijjaya `ito pubbe avijja nahosi, atha paccha sambhavi'ti. 4- Evancetam bhikkhave vuccati, atha ca pana pannayati `idappaccaya avijja"ti. 5- Bhavatanham va. Yathaha "purima bhikkhave koti na pannayati bhavatanhaya `ito pubbe bhavatanha nahosi, atha paccha sambhavi'ti. Evancetam bhikkhave vuccati, atha ca pana pannayati `idappaccaya bhavatanha"ti. 6- Kasma pana bhagava vattakatham kathento ime dve dhamme sisam katva kathesiti. Sugatiduggatigamino kammassa visesahetubhutatta. Duggatigamino hi kammassa @Footnote: 1 di.Ma. 10/57/26 2 cha.Ma. adi 3 cha.Ma. anagataddhasandassanattham @4 cha.Ma. samabhaviti 5 an.dasaka. 24/61/120 (sya) @6 an.dasaka. 24/62/124 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page144.

Visesahetu avijja. Kasma? yasma avijjabhibhuto puthujjano aggisantapalagula- bhighataparissamabhibhuta vajjhagavi taya parissamaturataya nirassadampi attano anatthavahampi ca unhodakapanam viya kilesasantapato nirassadampi duggativinipatato ca attano anatthavahampi panatipatadimanekappakaram duggatigamikammam arabhati. Sugatigamino pana kammassa visesahetu bhavatanha. Kasma? yasma bhavatanhabhibhuto puthujjano yathavuttappakara gavi situdakatanhaya saassadam attano parissamavinodananca situdakapanam viya kilesasantapavirahato saassadam sugatisampapanena attano duggatidukkhaparissamavinodananca panatipataveramaniadimanekappakaram sugatigamikammam arabhati. Etesu pana vattakathaya sisabhutesu dhammesu katthaci bhagava ekadhammamulikam desanam deseti. Seyyathidam? "iti kho bhikkhave avijjupanisa sankhara, sankharupanisam vinnanan"tiadi. 1- Tatha "upadaniyesu bhikkhave dhammesu assadanupassino viharato tanha pavaddhati, tanhapaccaya upadanan"tiadi. 2- Katthaci ubhayamulikampi. Seyyathidam? "avijjanivaranassa bhikkhave balassa tanhaya samyuttassa 3- evamayam Kayo samudagato. Iti ayanceva kayo bahiddha ca namarupam, itthetam dvayam, dvayam paticca phasso salevayatanani, yehi phuttho balo sukhadukkham patisamvedayati"tiadi. 4- Tasu tasu desanasu "avijjapaccaya sankhara"ti ayamidha avijjavasena ekadhammamulika desanati veditabba. Evam tavettha desanabhedato vinnatabbo vinicchayo. Atthatoti avijjadinam padanam atthato. Seyyathidam:- puretum ayuttatthena kayaduccaritadi avindiyam nama, aladdhabbanti attho. Tam avindiyam vindatiti avijja. Tabbiparitato kayasucaritadi vindiyam nama, tam vindiyam na vindatiti @Footnote: 1 sam.ni. 16/23/31 2 sam.ni. 16/52/82 @3 cha.Ma. sampayuttassa 4 sam.ni. 16/19/24

--------------------------------------------------------------------------------------------- page145.

Avijja khandhanam rasattham, ayatananam ayatanattham, dhatunam sunnattham, 1- saccanam tathattham, indriyanam adhipatiyattham 2- aviditam karotiti avijja. Dukkhadinam pilanadivasena vuttam catubbidham catubbidham attham aviditam karotitipi avijja. Antavirahite samsare sabbayonigatibhavavinnanatthitisattavasesu satte javapetiti avijja. Paramatthato avijjamanesu itthipurisadisu javati, vijjamanesupi khandhadisu na javatiti avijja. Apica cakkhuvinnanadinam vattharammanapaticcasamuppadapaticcasamuppannanam 3- dhammanam chadanatopi avijja. Yam paticca phalameti, so paccayo. Paticcati na vina tena, tam appaccakkhitvati attho. Etiti uppajjati ceva pavattati cati attho. Apica upakarakattho paccayattho, avijja ca sa paccayo cati avijjapaccayo. Tasma avijjapaccaya. Sankhatamabhisankharontiti sankhaRa. Apica avijjapaccaya sankhara, sankharasaddena agatasankhara cati duvidha sankhaRa. Tattha punnapunnanenjabhisankhara tayo kayavacicittasankhara tayoti ime cha avijjapaccaya sankhaRa. Te sabbepi lokiyakusalakusalacetanamattameva honti. Sankhatasankharo abhisankhatasankharo abhisankharanakasankharo payogabhisankharoti ime pana cattaro sankharasaddena agatasankhaRa. Tattha "anicca vata sankhara"ti adisu 4- vutta sabbepi sappaccaya dhamma sankhatasankhara nama. Kammanibbatta tebhumika ruparupadhamma abhisankhatasankharati atthakathasu vutta. Tepi "anicca vata sankhara"ti ettheva sangaham gacchanti. Visum pana nesam agatatthanam na pannayati. Tebhumikakusalakusalacetana pana abhisankharanakasankharoti vuccati. Tassa "avijjagatoyam bhikkhave purisapuggalo punnance sankharam abhisankharoti"tiadisu 5- @Footnote: 1 Si.,Ma. sunnatattham 2 cha.Ma. adhipateyyattham @3 cha. vattharammananam paticcasamuppannananca @4 di.Ma. 10/221,272/137,171, sam.sa.15/186/190, sam.ni. 16/143/185 @5 sam.ni. 16/51/80

--------------------------------------------------------------------------------------------- page146.

Agatatthanam pannayati. Kayikacetasikam pana viriyam payogabhisankharoti vuccati. So "yavatika abhisankharassa gati, tavatikam gantva akkhahatam manne atthasi"tiadisu 1- agato. Na kevalanca eteyeva, annepi "sannavedayitanirodham samapajjantassa kho avuso visakha bhikkhuno pathamam nirujjhati vacisankharo, tato kayasankharo, tato cittasankharo"tiadina 2- nayena sankharasaddena agata aneka sankhaRa. Tesu natthi so sankharo, yo sankhatasankhare sangaham na gaccheyya. Ito param sankharapaccaya vinnanantiadisu yam vuttam, tam vuttanayeneva veditabbam. Avutte pana vijanatiti vinnanam. Namatiti namam. Ruppatiti rupam. Aye tanoti, ayatanca nayatiti ayatanam. Phusatiti phasso. Vedayatiti vedana. Paritassatiti tanha. Upadiyatiti upadanam. Bhavati bhavayati cati bhavo. Jananam jati. Jiranam jaRa. Maranti etenati maranam. Socanam soko. Paridevanam paridevo. Dukkhayatiti dukkham. Uppadatthitivasena va dvedha khanatitipi dukkham. Dummanassa bhavo domanassam. Bhuso ayaso upayaso. Sambhavantiti nibbattanti. Na kevalanca sokadiheva, athakho sabbapadehi sambhavantisaddassa yojana katabba. Itaratha hi "avijjapaccaya sankhara"ti vutte kim karontiti na pannayeyyum. "sambhavanti"ti pana yojanaya sati "avijja ca sa paccayo cati avijjapaccayo, tasma avijjapaccaya sankhara sambhavanti"ti paccayapaccayuppannavavatthanam katam hoti. Esa nayo sabbattha. Evanti nidditthanayanidassanam. Tena avijjadiheva karanehi, na issaranimmanadihiti dasseti. Etassati yathavuttassa. Kevalassati asammissassa sakalassa va. Dukkhakkhandhassati dukkhasamuhassa, na sattassa na sukhasubhadinam. Samudayoti nibbatti. Hotiti sambhavati. Evamettha atthato vinnatabbo vinicchayo. @Footnote: 1 an. tika. 20/15/107 2 Ma.mu. 12/464/413 (atthato samanam)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page147.

Lakkhanaditoti avijjadinam lakkhanadito. Seyyathidam:- annanalakkhana avijja, sammohanarasa, chadanapaccupatthana, asavapadatthana. Abhisankharanalakkhana sankhara, ayuhanarasa, cetanapaccupatthana, avijjapadatthana. Vijananalakkhanam vinnanam, pubbangamarasam, patisandhipaccupatthanam, sankharapadatthanam, vattharammanapadatthanam va. Namanalakkhanam namam, sampayogarasam, avinibbhogapaccupatthanam, vinnanapadatthanam. Ruppanalakkhanam rupam, vikiranarasam, abyakatapaccupatthanam, vinnanapadatthanam. Ayatanalakkhanam salayatanam, dassanadirasam, vatthudvarabhavapaccupatthanam, namarupapadatthanam. Phusanalakkhano phasso, sanghattanaraso, sangatipaccupatthano, salayatanapadatthano. Anubhavanalakkhana vedana, visayarasasambhogarasa, sukhadukkhapaccupatthana, phassapadatthana. Hetulakkhana tanha, abhinandanarasa, atittibhavapaccupatthana, vedanapadatthana. Gahanalakkhanam upadanam, amuncanarasam, tanhadalhattaditthipaccupatthanam, tanhapadatthanam. Kammakammaphalalakkhano bhavo, bhavanabhavanaraso, kusalakusala- byakatapaccupatthano, upadanapadatthano. Jatiadinam lakkhanadini saccavibhange vuttanayeneva veditabbani. Evamettha lakkhanaditopi vinnatabbo vinicchayo. Ekavidhaditoti ettha avijja annanadassanamohadibhavato ekavidha, appatipattimicchapatipattito duvidha, tatha sankharasankharato, vedanattayasampayogato tividha, catusaccapativedhato catubbidha, gatipancakadinavacchadanato pancavidha. Dvararammanato pana sabbesupi arupadhammesu chabbidhati 1- veditabba. Sankhara sasavavipakadhammadhammadibhavato ekavidha, kusalakusalato duvidha, tatha parittamahaggatahinamajjhimamicchattaniyataniyatato, tividha punnabhisankharadibhavato, catubbidha catuyonisamvattanato, pancavidha pancagatigamito. Vinnanam lokiyavipakadibhavato ekavidham, sahetukahetukadito duvidham, bhavattayapariyapannato vedanattayasampayogato ahetukaduhetukatihetukato ca tividham, yonigativasena catubbidham pancavidhanca. @Footnote: 1 cha.Ma. chabbidhata

--------------------------------------------------------------------------------------------- page148.

Namarupam vinnanasannissayato kammapaccayato ca ekavidham, sarammananarammanato duvidham, atitadito tividham, yonigativasena catubbidham pancavidhanca. Salayatanam sanjatisamosaranatthanato ekavidham, bhutappasadavinnanadito duvidham, sampattasampattanobhayagocarato tividham, yonigatipariyapannato catubbidham pancavidhancati imina nayena phassadinampi ekavidhadibhavo veditabboti evamettha ekavidhaditopi vinnatabbo vinicchayo. Angananca vavatthanati sokadayo cettha bhavacakkassa avicchedadassanattham vutta. Jaramaranabbhahatassa hi balassa te sambhavanti. Yathaha "assutava bhikkhave puthujjano saririkaya dukkhaya vedanaya phuttho samano socati kilamati paridevati urattali 1- kandati sammoham apajjati"ti. 2- Yava ca tesam pavatti, tava avijjayati punapi avijjapaccaya sankharati sambandhameva hoti bhavacakkam. Tasma tesampi jaramaraneneva ekasankhepam katva dvadaseva paticcasamuppadangani veditabbani. Evamettha anganam vavatthanatopi vinnatabbo vinicchayo. Ayantavettha uddesavaravasena sankhepakatha. Uddesavaravannana nitthita. ------------ Avijjapadaniddesa [226] Idani niddesavaravasena vittharakatha hoti. "avijjapaccaya sankhara"ti hi vuttam. Tattha avijjapaccayesu sankharesu dassetabbesu yasma putte kathetabbe pathamam pita kathiyati. Evam hi sati "mittassa putto dattassa putto"ti putto sukathito hoti. Tasma desanakusalo sattha sankharanam janakatthena pitusadisam avijjam tava dassetum tattha katama avijja, dukkhe annanantiadimaha. @Footnote: 1 cha.Ma. uttalim 2 sam.sala. 18/365/255 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page149.

Tattha yasma ayam avijja dukkhasaccassa yathavasarasalakkhanam janitum passitum pativijjhitum na deti, chadetva pariyonaddhitva ganhitva 1- titthati, tasma "dukkhe annanan"ti vuccati. Tatha yasma dukkhasamudayassa, dukkhanirodhassa, dukkhanirodhagaminipatipadaya yathavasarasalakkhanam janitum passitum pativijjhitum na deti, chadetva pariyonaddhitva ganhitva titthati, tasma dukkhanirodhagaminiya patipadaya annananti vuccati. Imesu catusu thanesu suttantikapariyayena annanam avijjati kathitam. Nikkhepakande 2- pana abhidhammapariyayena "pubbante annanan"ti aparesupi catusu thanesu annanam gahitam. Tattha pubbantoti 3- atito addha atitani khandhadhatuayatanani. Aparantoti 4- anagato addha anagatani khandhadhatuayatanani. Pubbantaparantoti 5- tadubhayam. Idappaccayatati sankharadinam karanani avijjadini angani. Paticcasamuppannadhammati avijjadihi nibbatta sankharadayo dhamma. Tatrayam avijja yasma atitanam khandhadinam yathavasarasalakkhanam janitum passitum pativijjhitum na deti, chadetva pariyonaddhitva ganhitva titthati, tasma "pubbante annanan"ti vuccati. Tatha yasma anagatanam khandhadinam .pe. Atitanagatanam khandhadinam .pe. Idappaccayataya ceva paticcasamuppannadhammananca yathavasarasalakkhanam janitum passitum pativijjhitum na deti, chadetva pariyonaddhitva ganhitva titthati, tasma idappaccayatapaticcasamuppannesu dhammesu annananti vuccati. Imesu atthasu thanesu abhidhammapariyayena annanam avijjati kathitam. Evam kim kathitam hoti? kiccato ceva jatito ca avijja kathita nama Hoti. Katham? ayam hi avijja imani attha thanani janitum passitum pativijjhitum @Footnote: 1 cha.Ma. ganthetva. evamuparipi 2 abhi. 34/1063/250 @3 pali., cha.Ma. pubbanteti @4 pali., cha.Ma. aparanteti 5 pali., cha.Ma. pubbantaparanteti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page150.

Na detiti kiccato kathita. Uppajjamanapi ca 1- imesu atthasu thanesu uppajjatiti jatitopi kathita. Evam kathetva puna "yam evarupam annanam adassanan"tiadini pancavisati padani avijjalakkhanam dassetum gahitani. Tattha yasma ayam avijja imehi atthahi padehi kathitapi puna pancavisatiya padehi lakkhane akathite sukathita nama na hoti, lakkhane pana kathiteyeva sukathita nama hoti. Yatha puriso natthagonam pariyesamano manusse puccheyya "api ayya setam gonam passatha, rattam gonam passatha"ti, te evam vadeyyum "imasmim ratthe setarattanam gonanam anto natthi, kinte gonassa lakkhanan"ti. Atha tena "sanghati va nangalam va"ti vutte gono sukathito nama bhaveyya. Evameva yasma ayam avijja atthahi padehi kathitapi puna pancavisatiya padehi lakkhane akathite sukathita nama na hoti, lakkhane pana kathiteyeva sukathita nama hoti, tasma yanassa lakkhanadassanattham pancavisati padani kathitani, tesampi vasena veditabba. Seyyathidam:- nanam nama panna, sa atthattham karanakaranam catusaccadhammam viditam pakatam karoti. Ayam pana avijja uppajjitva tam viditam pakatam katum na detiti nanapaccanikato annanam. Dassanantipi panna, sapi tamakaram passati. Avijja pana uppajjitva tam passitum na detiti adassanam. Abhisamayotipi panna, sa tamakaram abhisameti. Avijja pana uppajjitva tam abhisametum na detiti anabhisamayo. Anubodho sambodho pativedhotipi panna, sa tamakaram anubujjhati sambujjhati pativijjhati. Avijja pana uppajjitva tam anubujjhitum sambujjhitum pativijjhitum na detiti ananubodho asambodho appativedho. Sangahanatipi panna, sa tam akaram gahetva ghamsitva ganhati. Avijja pana uppajjitva tam gahetva ghamsitva ganhitum na detiti asangahana. Pariyogahanatipi panna, sa tam akaram ogahitva anupavisitva ganhati. Avijja pana uppajjitva @Footnote: 1 cha.Ma. ca-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page151.

Tam ogahitva anupavisitva ganhitum na detiti apariyogahana. Samapekkhanatipi panna, sa tam akaram samam samma ca pekkhati. Avijja pana uppajjitva tam samam samma ca pekkhitum na detiti asamapekkhana. Paccavekkhanatipi panna, sa tam akaram paccavekkhati. Avijja pana uppajjitva tam paccavekkhitum na detiti apaccavekkhana, nassa kinci kammam paccakkham atthi, sayanca apaccavekkhitva katam kammanti appaccakkhakammam. Dummedhabhavataya dummijjham. 1- Balabhavataya balyam. Sampajannantipi panna, sa atthattham karanakaranam catusaccadhammam samma pajanati. Avijja pana uppajjitva tam akaram pajanitum na detiti asampajannam. Mohanavasena moho. Pamohanavasena pamoho. Sammohanavasena sammoho. Avindiyam vindatitiadivasena avijja. Vattasmim ohanati osidapetiti avijjogho. Vattasmim yojetiti avijjayogo. Appahinavasena ceva punappunam uppajjanato ca avijjanusayo. Magge pariyutthitacora addhike viya kusalacittam pariyutthati ganhati vilumpatiti avijjapariyutthanam. Yatha nagaradvare palighasankhataya langiya patitaya antonagare manussanam bahinagaranikkhamanampi 2- bahinagare manussanam antonagarappavesanampi pacchijjati, evameva yassa sakkayanagare ayam patita, tassa nibbanasampapakam nanagamanam pacchijjatiti avijjalangi nama hoti. Akusalanca tam mulanca, akusalanam va mulanti akusalamulam. Tam pana na annam, idhadhippeto mohoti moho akusalamulam. Ayam vuccati avijjati ayam evamlakkhana avijja namati vuccati. Evam pancavisatipadavasena avijjaya lakkhanam veditabbam. Evamlakkhana panayam avijja dukkhadisu annananti vuttapi dukkhasaccassa ekadeso hoti, sahajata hoti, tam arammanam karoti, chadeti. Samudayasaccassa na ekadeso hoti, sahajata hoti, tam arammanam karoti, chadeti. @Footnote: 1 cha.Ma. dummejjham 2 cha.Ma. bahinagaragamanampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page152.

Nirodhasaccassa neva ekadeso hoti na sahajata, na tam arammanam karoti, kevalam chadeti. Maggasaccassapi na ekadeso, na sahajata, na tam arammanam karoti, kevalam chadeti. Dukkharammanata avijja uppajjati, tanca chadeti. Samudayarammanata avijja uppajjati, tanca chadeti. Nirodharammanata avijja na uppajjati, tanca chadeti. Maggarammanata avijja na uppajjati, tanca chadeti. Dve sacca duddasatta gambhira, dve sacca gambhiratta duddasa. Apica kho pana dukkhanirodham ariyasaccam gambhiranceva duddasanca. Tattha dukkham nama pakatam, lakkhanassa pana duddasatta gambhiram nama jatam. Samudayepi eseva nayo. Yatha pana mahasamuddam maddetva 1- ojaya niharanam nama bharo, sinerupadato valikaya uddharanam nama bharo, pabbatam piletva rasassa niharanam nama bharo, evameva dve saccani gambhiratayaeva duddasani. Nirodhasaccam pana atigambhiranca atiduddasancati evam duddasatta gambhiranam gambhiratta ca duddasanam catunnam ariyasaccanam paticchadakam mohandhakaram ayam vuccati avijjati. Avijjapadaniddeso. ------------ Sankharapadaniddesa sankharapade hettha vuttasankharesu sankharasaddena agatasankhare anamasitva avijjapaccayasankhareyeva dassento tattha katame avijjapaccaya sankhara, punnabhisankharotiadimaha. Tattha punati attano karakam, pureti cassa ajjhasayam, pujjanca bhavam nibbattetiti punno. Abhisankharoti vipakam katattarupancati abhisankharo. Punnova abhisankharo punnabhisankharo. Punnapatipakkhato apunno, apunnova abhisankharo apunnabhisankharo. Na injatiti anenjam, anenjameva @Footnote: 1 cha.Ma. manthetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page153.

Abhisankharo, anenjanca bhavam abhisankharotiti anenjabhisankharo. Kayena pavattito, kayato va pavatto, kayassa va sankharoti kayasankharo. Vacisankharacittasankharesupi eseva nayo. Tattha pathamattiko parivimamsanasuttavasena gahito. Tattha hi "punnance sankharam abhisankharoti, punnupagam hoti vinnanam. Apunnance sankharam abhisankharoti, apunnupagam hoti vinnanam. Anenjance sankharam abhisankharoti, anenjupagam hoti vinnanan"ti 1- vuttam. Dutiyattiko tadanantarassa vibhangasuttantassa vasena gahito. Sammaditthisuttapariyayena 2- gahitotipi vuttam vattatiyeva. Tattha hi "tayome bhikkhave sankhaRa. Katame tayo. Kayasankharo vacisankharo cittasankharo"ti 3- vuttam. Kasma panetesam suttanam vasena te gahitati. Ayam abhidhammo nama na adhunakato, napi bahirakaisihi va savakehi va devatahi va bhasito. Sabbannujinabhasito pana ayam. Abhidhammepi hi suttepi ekasadisava tanti nidditthati imassa padassa 4- dipanattham. Idani te sankhare pabhedato dassetum tattha katamo punnabhisankharotiadimaha. Tattha kusala cetanati aniyamato catubhumikacetanapi vutta. Kamavacara rupavacarati niyamitatta pana attha kamavacarakusalacetana panca rupavacarakusalacetanati terasa cetana punnabhisankharo nama. Danamayatiadihi tasamyeva cetananam punnakiriyavatthuvasena 5- pavatti dassita. Tattha attha kamavacarava danasilamaya honti. Bhavanamaya pana terasapi. Yatha hi pagunadhammam sajjhayamano ekam dve anusandhigatepi na janati, paccha avajjento janati, evameva kasinaparikammam karontassa pugunajjhanam paccavekkhantassa pagunakammatthananca manasikarontassa nanavippayuttapi bhavanamaya 6- hoti. Tena vuttam "bhavanamaya pana terasapi"ti. @Footnote: 1 sam.ni. 16/51/80 2 Ma.mu. 12/102/73 3 sam.ni. 16/2/4 @4 cha.Ma. imassatthassa 5 cha.Ma. punnakiriyavatthuvasena 6 cha.Ma. bhavana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page154.

Tattha danamayadisu "danam arabbha danamadhikicca ya uppajjati cetana sancetana cetayitattam, ayam vuccati danamayo punnabhisankharoti. Silam arabbha .pe. Bhavanam arabbha bhavanamadhikicca ya uppajjati cetana sancetana cetayitattam, ayam vuccati bhavanamayo punnabhisankharo"ti 1- ayam sankhepadesana. Civaradisu pana catusu paccayesu rupadisu va chasu arammanesu annadisu va dasasu danavatthusu tam tam dentassa tesam tesam 2- uppadanato patthaya pubbabhage pariccagakale paccha somanassacittena anussarane cati tisu kalesu pavatta cetana danamaya nama. Silam paripuranatthaya pana pabbajissamiti viharam gacchantassa pabbajantassa manoratham matthakam papetva "pabbajito vatamhi sadhu sutthu"ti avajjantassa patimokkham samvarantassa civaradayo paccaye paccavekkhantassa apathagatesu rupadisu cakkhudvaradini samvarantassa ajivam sodhentassa ca pavatta cetana silamaya nama. Patisambhidayam 3- vuttena vipassanamaggena cakkhum aniccato dukkhato anattato bhaventassa rupe .pe. Dhamme. Cakkhuvinnanam .pe. Manovinnanam. Cakkhusamphassam .pe. Manosamphassam. Cakkhusamphassajam vedanam .pe. Manosamphassajam vedanam. Rupasannam .pe. Dhammasannam. Jaramaranam aniccato dukkhato anattato bhaventassa pavatta cetana bhavanamaya namati ayam vittharakatha. Apunnabhisankharaniddese akusala cetanati dvadasaakusalacittasampayutta cetana. Kamavacarati kincapi tattha thapetva dve domanassasahagatacetana sesa ruparupabhavepi uppajjanti, tattha pana patisandhim na akaddhanti, kamavacareyeva patisandhivasena vipakam avacarentiti kamavacaratveva vutta. Anenjabhisankharaniddese kusala cetana arupavacarati catasso arupavacarakusalacetana. Eta hi catasso aninjanatthena ca aninjanassa ca abhisankharanatthena anenjabhisankharoti vuccanti. Rupavacaracatutthajjhanato hi tisso @Footnote: 1 abhi. 35/769/395 (thokam visadisam) @2 cha.Ma. tesam 3 khu.pati. 31/92/69 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page155.

Kusalavipakakiriyacetana dvadasa arupavacaracetanati pancadasa dhamma niccalatthena aphandanatthena anenja nama. Tattha rupavacarakusalacetana aninja samanapi attana sarikkhakampi asarikkhakampi sainjanampi aninjanampi ruparupam janetiti anenjabhisankharo nama na hoti. Vipakakiriyacetana pana avipakatta vipakam na abhisankharonti, tatha arupavacaravipakakiriyacetanati 1- ekadasapi eta cetana anenjava na abhisankhaRa. Catubbidha pana arupavacarakusalacetana yatha hatthiassadinam sadisava chaya hoti, 2- evam attana sadisam niccalam arupameva janetiti anenjabhisankharoti vuccatiti. Evam punnabhisankharavasena terasa, apunnabhisankharavasena dvadasa, anenjabhisankharavasena catassoti sabbapeta paripindita ekunatimsa cetana honti. Iti bhagava apparimanesu cakkavalesu apparimananam sattanam uppajjanakakusalakusalacetana mahatulaya dharayamano viya naliyam pakkhipitva minamano viya ca sabbannutannanena paricchinditva ekunatimsameva dassesi. Idani apparimanesu cakkavalesu apparimana satta kusalakusalakammam ayuhamana yehi dvarehi ayuhanti, tani tini kammadvarani dassento tattha katamo kayasankharo, kayasancetanatiadimaha. Tattha kayasancetanati kayavinnattim samutthapetva kayadvarato pavatta attha kamavacarakusalacetana dvadasa akusalacetanati samavisati cetana. Kayadvare adanaggahanacopanam papayamana uppanna visati kusalakusalacetanatipi vattum vattati. Vacisancetanati vacivinnattim samutthapetva vacidvarato pavatta tayeva visati cetana. Vacidvare hanusancopanam vakyabhedam papayamana uppanna visati cetanatipi vattum vattati. Abhinnacetana panettha parato vinnanassa paccayo na hotiti na gahita. Yatha ca abhinnacetana, evam uddhaccacetanapi na hoti. @Footnote: 1 cha.Ma.....cetanapiti 2 cha.Ma. honti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page156.

Tasma sapi vinnanassa paccayabhavena 1- apanetabba. Avijjapaccaya pana sabbapeta honti. Manosancetanati ubhopi vinnattiyo asamutthapetva manodvare uppanna sabbapi ekunatimsa cetana. Iti bhagava apparimanesu cakkavalesu apparimana satta kusalakusalakammam ayuhamana imehi tihi dvarehi ayuhantiti ayuhanakammadvaram dassesi. Imesam pana dvinnampi tikanam annamannam sampayogo veditabbo. Katham? Punnabhisankharo hi kayaduccarita viramantassa siya kayasankharo, vaciduccarita viramantassa siya vacisankharo. Evam attha kusalacetana kamavacara punnabhisankharo ca hoti kayasankharo ca vacisankharo ca. Manodvare pana uppanna terasa cetana punnabhisankharo ca hoti cittasankharo ca. Apunnabhisankharopi kayaduccaritavaseneva pavattiyam siya kayasankharo, vaciduccaritavasena pavattiyam siya vacisankharo, dve dvarani muncitva manodvare pavattiyam siya cittasankharoti evam apunnabhisankharo kayasankharopi hoti vacisankharopi cittasankharopi. Kayasankharo pana siya punnabhisankharo siya apunnabhisankharo, na anenjabhisankharo. Tatha vacisankharo. Cittasankharo pana siya punnabhisankharo, siya apunnabhisankharo, siya anenjabhisankharoti ime avijjapaccaya sankhara nama. Katham panetam janitabbam "ime sankhara avijjapaccaya honti"ti? Avijjabhave bhavato. Yassa hi dukkhadisu avijjasankhatam annanam appahinam hoti, so dukkhe tava pubbantadisu ca annanena samsaradukkham sukhasannaya gahetva tassa hetubhute tividhepi sankhare arabhati. Dukkhasamudaye 2- annanena @Footnote: 1 cha.Ma. paccayabhave 2 cha.Ma. samudaye

--------------------------------------------------------------------------------------------- page157.

Dukkhahetubhutepi tanhaparikkhare sankhare sukhahetuto mannamano arabhati. Nirodhe pana magge ca annanena dukkhassa anirodhabhutepi gativisese dukkhanirodhasanni hutva nirodhassa ca amaggabhutesupi yannamaratapadisu nirodhamaggasanni hutva dukkhanirodham patthayamano yannamaratapadimukhena tividhepi sankhare arabhati. Apica so taya catusu saccesu appahinavijjataya visesato jatijararogamaranadianekadinavavokinnampi 1- punnaphalasankhatam dukkham dukkhato ajananto tassa adhigamaya kayavacicittasankharabhedam punnabhisankharam arabhati devaccharakamako viya marupapatam. Sukhasammatassapi ca tassa punnaphalassa ante mahaparilahajanakam viparinamadukkhatam appassadatanca apassantopi tappaccayam vuttappakarameva punnabhisankharam arabhati sallabho 2- viya dipasikhabhinipatam madhubindugiddho viya ca madhulittasatthadharalehanam. Kamupasevanadisu ca savipakesu adinavam apassanto sukhasannaya ceva kilesabhibhutataya ca dvarattayappavattampi apunnabhisankharam arabhati balo viya guthakilanam maritukamo viya ca visakhadanam. Aruppavipakesu capi sankharaviparinamadukkhatam anavabujjhamano sassatadivipallasena cittasankharabhutam anenjabhisankharam arabhati disamulho viya pisacanagarabhimukhamaggagamanam. Evam yasma avijjabhavatova sankharabhavo, na abhavato. Tasma janitabbametam "ime sankhara avijjapaccaya honti"ti. Vuttampi cetam "avidva bhikkhave avijjagato punnabhisankharampi abhisankharoti, apunnabhisankharampi abhisankharoti, anenjabhisankharampi abhisankharoti. Yato kho bhikkhave bhikkhuno avijja pahina, vijja uppanna, so avijjaviraga vijjuppada neva punnabhisankharam abhisankharoti"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. pi-saddo na dissati 2 cha.Ma. salabho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page158.

Etthaha:- ganhama tava etam "avijja sankharanam paccayo"ti, idam pana vattabbam "katamesam sankharanam katham paccayo hoti"ti. Tatridam vuccati:- paccayo hoti punnanam duvidhanekadha pana paresam pacchimanam sa ekadha paccayo matati. Tattha punnanam duvidhati arammanapaccayena ca upanissayapaccayena cati dvedha paccayo hoti. Sa hi avijja khayato vayato sammasanakale kamavacaranam punnabhisankharanam arammanapaccayena paccayo hoti, abhinnacittena samohacittajananakale rupavacaranam. Avijjasamatikkamanatthaya pana danadini ceva kamavacarapunnakiriyavatthuni purentassa rupavacarajjhanani ca uppadentassa dvinnampi tesam upanissayapaccayena paccayo hoti. Tatha avijjasammulhatta kamabhavarupabhavasampattiyo patthetva taneva punnani karontassa. Anekadha pana paresanti apunnabhisankharanam anekadha paccayo hoti. Katham? esa hi avijja avijjam arabbha ragadinam uppajjanakale arammanapaccayena, Garum katva assadanakale arammanadhipatiarammanupanissayehi, avijjasammulhassa anadinavadassavino panatipatadini karontassa upanissayapaccayena, dutiyajavanadinam anantarasamanantarupanissayasevananatthivigatapaccayehi, 1- yankinci akusalam karontassa hetusahajataannamannanissayasampayuttaatthiavigatapaccayehiti anekadha paccayo hoti. Pacchimanam sa ekadha paccayo matati anenjabhisankharanam upanissayapaccayeneva ekadha paccayo mata. So panassa upanissayabhavo punnabhisankhare vuttanayeneva veditabbo. Etthaha:- kim panayamekava avijja sankharanam paccayo, udahu annepi paccaya santiti. 2- Kimpanettha 3-:- yadi tava ekava, ekakaranavado apajjati. @Footnote: 1 cha.Ma. anantarasamanantaranantarupa.... 2 cha.Ma. hontiti 3 cha.Ma. kincettha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page159.

Atha annepi santi, avijjapaccaya sankharati ekakarananiddeso nupapajjatiti. Na nupapajjati. Kasma? yasma Ekam na ekato idha nanekamanekatopi no ekam phalamatthi atthi pana eka- hetuphaladipane attho. Ekato hi karanato na idha kinci ekam phalamatthi, na anekam. Napi anekehi karanehi ekam, anekehi pana karanehi anekameva hoti. Tatha hi anekehi utupathavibijasalilasankhatehi karanehi anekameva rupagandharasadiankurasankhatam phalam samuppajjamanam dissati. Yampanetam "avijjapaccaya sankhara, sankharapaccaya vinnanan"ti ekekahetuphaladipanam katam, tattha attho atthi, payojanam vijjati. Bhagava hi katthaci padhanatta katthaci pakatatta katthaci asadharanatta desanavilasassa ca veneyyananca anurupato ekameva hetum va phalam va dipeti. "phassapaccaya vedana"ti 1- hi ekameva hetum phalancaha. Phasso hi vedanaya padhanahetu yathaphassam vedanavavatthanato. Vedana ca phassassa padhanaphalam yathavedanam phassassa vavatthanato. "semhasamutthana abadha"ti 2- pakatatta ekahetumaha. Pakato hi ettha semho, na kammadayo. "ye keci bhikkhave akusala dhamma, sabbe te ayonisomanasikaramulaka"ti asadharanatta ekahetumaha. Asadharano hi ayonisomanasikaro akusalanam, sadharanani vattharammanadiniti. Tasma ayamidha avijja vijjamanesupi annesu vattharammanasahajatadhammadisu sankharakaranesu "assadanupassino tanha pavaddhati"ti 3- ca "avijjasamudaya asavasamudayo"ti 4- ca vacanato annesampi tanhadinam sanakharahetunam hetuti @Footnote: 1 di.Ma. 10/97/50 2 khu.maha. 29/22/14 (sya) @3 sam.ni. 16/52/82 4 Ma.mu. 12/104/75

--------------------------------------------------------------------------------------------- page160.

Padhanatta "avidva bhikkhave avijjagato punnabhisankharampi abhisankharoti"ti pakatatta asadharanatta ca sankharanam hetubhavena dipitati veditabba. Eteneva ca ekekahetuphalaparidipanapariharavacanena sabbattha ekekahetuphaladipane payojanam veditabbanti. Etthaha:- evam santepi ekantanitthaphalaya savajjaya avijjaya katham punnanenjabhisankharapaccayattam yujjati. Na hi nimbabijato ucchu uppajjatiti. Katham na yujjissati. Lokasminahi:- viruddho caviruddho ca sadisasadiso tatha dhammanam paccayo siddho vipakaeva te ca na. Dhammananhi thanasabhavakiccadiviruddho ca aviruddho ca paccayo loke siddho. Purimacittanhi aparacittassa thanaviruddho paccayo, purimasippadisikkha ca paccha pavattamananam sippadikiriyanam. Kammam rupassa sabhavaviruddho paccayo, khiradini ca dadhiadinam. Aloko cakkhuvinnanassa kiccaviruddho, guladayo ca asavadinam. Cakkhurupadayo pana cakkhuvinnanadinam thanaviruddha paccaya. Purimajavanadayo pacchimajavanadinam sabhavaviruddha kiccaviruddha ca. Yatha ca viruddhaviruddha paccaya siddha, evam sadisasadisapi. Sadisameva hi utuaharasankhatam rupam rupassa paccayo hoti, salibijadini ca saliphaladinam. Asadisampi rupam arupassa arupanca rupassa paccayo hoti, golomavilomavisanadadhitilapitthadini ca dabbabhutinakadinam. Yesanca dhammanam te 1- viruddhaviruddha sadisasadisa paccaya, na te dhamma tesam dhammanam vipakayeva. Iti ayam avijja vipakavasena ekantanitthaphalasabhavavasena ca savajjapi samana sabbesampi etesam punnabhisankharadinam yathanurupam thanakiccasabhavaviruddhaviruddhapaccayavasena sadisasadisapaccayavasena ca paccayo hotiti veditabba. @Footnote: 1 cha.Ma. ye

--------------------------------------------------------------------------------------------- page161.

So cassa paccayabhavo "yassa hi dukkhadisu avijjasankhatam annanam appahinam hoti, so dukkhe tava pubbantadisu ca annanena samsaradukkham sukhasannaya gahetva tassa hetubhute tividhepi sankhare arabhati"tiadina nayena vuttoeva. Apica ayam annopi pariyayo:- "cutupapate samsare sankharananca lakkhane yo paticcasamuppanna- dhammesu ca vimuyhati. Abhisankharoti so ete sankhare tividhe yato avijja paccayo tesam tividhanampi yantato"ti. Kathanca pana yo etesu vimuyhati, so tividhepete sankhare karotiti ce. Cutiya tava vimulho sabbattha "khandhanam bhedo maranan"ti cutim aganhanto satto marati, sattassa desantarasankamanantiadini vikappeti. Upapate vimulho sabbattha "khandhanam patubhavo jati"ti upapatam aganhanto satto upapajjati, sattassa navasarirapatubhavotiadini vikappeti. Samsare vimulho yo esa:- "khandhananca patipati dhatuayatanana ca abbocchinna 1- vattamana samsaroti pavuccati"ti. Evam vannito samsaro, tam evam aganhanto "ayam satto asma loka param lokam gacchati, parasma loka imam lokam agacchati"tiadini vikappeti. Sankharanam lakkhane vimulho sankharanam sabhavalakkhanam samannalakkhananca aganhanto sankhare attato attaniyato dhuvato subhato sukhato ca vikappeti. Paticcasamuppannadhammesu vimulho avijjadihi sankharadinam pavattim aganhanto "atta janati va na janati va, soeva karoti ca kareti ca. So patisandhiyam upapajjati, tassa anuissaradayo kalaladibhavena sariram santhapetva indriyani @Footnote: 1 cha.Ma. abbocchinnam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page162.

Sampadenti. So indriyasampanno phusati vedayati ganhiyati upadiyati ghatiyati, so puna bhavantare bhavati"ti va "sabbe satta niyatisangatibhavaparinata"ti 1- va vikappeti. So evam avijjaya andhakato 2- evam vikappento yatha nama andho pathaviyam vicaranto maggampi amaggampi thalampi ninnampi samampi visamampi patipajjati, evam punnampi apunnampi anenjampi sankharam abhisankharotiti. Tenetam vuccati:- "yathapi nama jaccandho naro aparinayako ekadha yati maggena ummaggenapi 3- ekadha. Samsare samsaram balo tatha aparinayako karoti ekadha punnam apunnamapi ekadha. Yada natva ca so dhammam saccani abhisamessati tada avijjupasama upasanto carissati"ti. Ayam avijjapaccaya sankharati padasmim vittharakatha. Avijjapaccaya sankharapadaniddeso. ---------- Vinnanapadaniddesa [227] Sankharapaccaya vinnanapadaniddese cakkhuvinnanantiadisu cakkhuvinnanam kusalavipakam akusalavipakanti duvidham hoti. Tatha sotaghanajivhakayavinnanani. Manovinnanam pana kusalakusalavipaka dve manodhatuyo, tisso ahetukamanovinnanadhatuyo, attha sahetukani kamavacaravipakacittani, panca rupavacarani, cattari arupavacaraniti bavisatividham hoti. Iti imehi chahi vinnanehi sabbanipi battimsa lokiyavinnanani 4- sangahitani honti. Lokuttarani pana vattakathayam na yujjantiti na gahitani. @Footnote: 1 di.Si. 9/168/54 2 cha.Ma. andhikato @3 Si. kummaggenapi 4 cha.Ma. lokiyavipakavinnanani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page163.

Tattha siya:- katham panetam janitabbam "idam vuttappakaram vinnanam sankharapaccaya hoti"ti. Upacitakammabhave vipakabhavato. Vipakanhetam, vipakanca na upacitakammabhave uppajjati. Yadi uppajjeyya, sabbesam sabbavipakani uppajjeyyum, na ca uppajjantiti janitabbametam "sankharapaccaya idam vinnanam hoti"ti. Katarasankharapaccaya kataram vinnananti ce. Kamavacarapunnabhisankharapaccaya tava kusalavipakani panca cakkhuvinnanadini, manovinnane eka manodhatu, dve manovinnanadhatuyo, attha kamavacaramahavipakaniti solasa. Yathaha:- "kamavacarassa kusalassa kammassa katatta upacitatta vipakam cakkhuvinnanam uppannam hoti. Tatha sotaghanajivhakayavinnanam uppannam hoti. Vipaka manodhatu uppanna hoti. Manovinnanadhatu uppanna hoti somanassasahagata, manovinnanadhatu uppanna hoti upekkhasahagata, manovinnanadhatu uppanna hoti somanassasahagata nanasampayutta. Somanassasahagata nanasampayutta sasankharena. Somanassasahagata nanavippayutta. Somanassasahagata nanavippayutta sasankharena. Upekkhasahagata nanasampayutta. Upekkhasahagata nanasampayutta sasankharena. Upekkhasahagata nanavippayutta. Upekkhasahagata nanavippayutta sasankharena"ti. 1- Rupavacarapunnabhisankharapaccaya pana panca rupavacaravipakani. Yathaha:- "tasseva rupavacarassa kusalassa kammassa katatta upacitatta vipakam vivicceva kamehi .pe. Pathamam jhanam .pe. Pancamam jhanam upasampajja viharati"ti. 2- Evam punnabhisankharapaccaya ekavisatividham vinnanam hoti. @Footnote: 1 abhi. 34/431,498/120,132 2 abhi. 34/499/133

--------------------------------------------------------------------------------------------- page164.

Apunnabhisankharapaccaya pana akusalavipakani panca cakkhuvinnanadini, eka manodhatu, eka manovinnanadhatuti evam sattavidham vinnanam hoti. Yathaha:- "akusalassa kammassa katatta upacitatta vipakam cakkhuvinnanam uppannam hoti. Tatha sotaghanajivhakayavinnanam, vipaka manodhatu, vipaka manovinnanadhatu uppanna hoti"ti. 1- Anenjabhisankharapaccaya pana cattari aruppavipakaniti evam catubbidham vinnanam hoti. Yathaha:- "tasseva arupavacarassa kusalassa kammassa katatta upacitatta vipakam sabbaso rupasannanam samatikkama .pe. Akasanancayatanasannasahagatam .pe. Vinnanancayatanasannasahagatam .pe. Akincannayatanasannasahagatam .pe. Nevasannanasannayatanasannasahagatam sukhassa ca pahana .pe. Catuttham jhanam upasampajja viharati"ti. 2- Evam yam sankharapaccaya vinnanam hoti, tam natva idanissa evam pavatti veditabba:- sabbameva hi idam pavattipatisandhivasena dvidha pavattati. Tattha dve pancavinnanani dve manodhatuyo somanassasahagatahetukamanovinnanadhatuti imani terasa pancavokarabhave pavattiyanneva pavattanti. Sesani ekunavisati tisu bhavesu yathanurupam pavattiyampi patisandhi pavattanti. Katham? kusalavipakani tava cakkhuvinnanadini panca kusalavipakena va Akusalavipakena va nibbattassa yathakkamam paripakamupagatindriyassa cakkhvadinam apathagatam ittham va itthamajjhattam va rupadiarammanam arabbha cakkhvadipasadam nissaya dassanasavanaghayanasayanaphusanakiccam sadhayamanani pavattanti. Tatha akusalavipakani panca. Kevalanhi tesam anittham anitthamajjhattam va rupadiarammanam @Footnote: 1 abhi. 34/562/158 2 abhi. 34/501/134

--------------------------------------------------------------------------------------------- page165.

Hoti, ayameva viseso. Dasapi cetani niyatadvararammanavatthutthanani niyatakiccaneva ca bhavanti. Tato kusalavipakanam cakkhuvinnanadinam anantara kusalavipaka manodhatu tesanneva arammanamarabbha hadayavatthum nissaya sampaticchannakiccam sadhayamana pavattati. Tatha akusalavipakanam anantara akusalavipaka. Idanca pana dvayam aniyatadvararammanam niyatavatthutthanam niyatakiccanca hoti. Somanassasahagata pana ahetukamanovinnanadhatu kusalavipakamanodhatuya anantaram tassaeva arammanam arabbha hadayavatthum nissaya santiranakiccam sadhayamana ca chasu dvaresu balavarammane kamavacarasattanam yebhuyyena lobhasampayuttajavanavasane bhavangavithim pacchinditva javanena gahitarammane tadarammanavasena ca sakim va dvikkhattum va pavattati, cittappavattigananayam pana sabbadvaresu tadarammane dveeva cittavara agata. Idam pana cittam tadarammananti ca pitthibhavanganti cati dve namani labhati. Aniyatadvararammanam niyatavatthukam aniyatatthanakiccanca hotiti evam tava terasa pancavokarabhave pavattinneva pavattantiti veditabbani. Sesesu ekunavisatiya cittesu na kinci attano attano anurupaya patisandhiya na pavattati. Pavattiyam pana kusalakusalavipaka tava dve ahetukamanovinnanadhatuyo pancasu dvaresu 1- kusalakusalavipakamanodhatunam anantaram santiranakiccam chasu dvaresu pubbe vuttanayeneva tadarammanakiccam attana dinnapatisandhito uddham asati bhavangupacchedake cittuppade bhavangakiccam ante cutikiccancati cattari kiccani sadhayamana niyatavatthuka aniyatadvararammanatthanakicca hutva pavattanti. @Footnote: 1 cha.Ma. pancadvare

--------------------------------------------------------------------------------------------- page166.

Attha kamavacarasahetukacittani pavattiyam vuttanayeneva chasu dvaresu tadarammanakiccam attana dinnapatisandhito uddham asati bhavangupacchedake cittuppade bhavangakiccam ante cutikiccancati tini kiccani sadhayamanani niyatavatthukani aniyatadvararammanatthanakiccani hutva pavattanti. Panca rupavacarani cattari ca arupavacarani attana dinnapatisandhito uddham asati bhavangupacchedake cittuppade bhavangakiccam ante cutikiccancati kiccadvayam sadhayamanani pavattanti. Tesu rupavacarani niyatavattharammanani aniyatatthanakiccani, itarani avatthukani niyatarammanani aniyatatthanakiccani hutva pavattantiti evam tava battimsavidhampi vinnanam pavattiyam sankharapaccaya pavattati. Tatrassa te te sankhara kammapaccayena ca upanissayapaccayena ca paccaya honti. Tattha yanetani ekadasa tadarammanacittani vuttani, tesu ekampi ruparupabhave tadarammanam hutva na pavattati. Kasma? bijabhava. Tattha hi kamavacaravipakasankhatam patisandhibijam natthi, yam rupadisu arammanesu pavattiyam tassa janakam bhaveyya. Cakkhuvinnanadinampi rupabhave abhavo apajjatiti ce. Na indriyappavattiyanubhavato dvaravithibhede cittaniyamato ca. Yatha cetam tadarammanam ekantena ruparupabhave nappavattati, tatha sabbepi akamavacaradhamme nanubandhati. Kasma? ajanakatta ceva janakassa ca asadisatta. Tanhi yatha nama geha nikkhamitva bahi gantukamo tarunadarako attano janakam pitaram va annam va pitusadisam hitakamam natim anguliyam gahetva anubandhati, na annam rajapurisadim. Tatha etampi bhavangarammanato bahi nikkhamitukamam sabhagataya attano janakam pitaram va pitusadisam va kamavacarajavanameva anubandhati, na annam mahaggatam anuttaram va.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page167.

Yatha cetam mahaggatalokuttaradhamme nanubandhati, tatha yada ete kamavacaradhammapi mahaggatarammana hutva pavattanti, tada tepi nanubandhati. Kasma? aparicitadesatta accantaparittarammanatta ca. Tanhi yatha pitaram va Pitusadisam va natim anubandhantopi tarunadarako gharadvaraantaravithicatukkadimhi pariciteyeva dese anubandhati, na arannam va yuddhabhumim va gacchantam. Evam kamavacaradhamme anubandhantampi amahaggatadimhi pariciteyeva dese pavattamane te 1- dhamme anubandhati, na mahaggatalokuttaradhamme arabbha pavattamaneti. Yasma cassa "sabbo kamavacaravipako kiriyamanodhatu kiriyaahetukamanovinnanadhatu somanassasahagata ime dhamma parittarammana"ti evam accantaparittameva arammanam vuttam. Tasmapetam mahaggatalokuttararammane kamavacaradhammepi nanubandhatiti veditabbam. Kim va imaya yuttikathaya. Atthakathayam hi ekanteneva vuttam:- ekadasa tadarammanacittani namagottam arabbha javane javite tadarammanam na ganhanti. Pannattim arabbha javane javite tadarammanam na labbhati, tilakkhanarammanikavipassanaya tadarammanam na labbhati, vutthanagaminiya balavavipassanaya tadarammanam na labbhati, ruparupadhamme arabbha javane javite tadarammanam na labbhati, micchattaniyatadhammesu tadarammanam na labbhati, sammattaniyatadhammesu tadarammanam na labbhati, lokuttaradhamme arabbha javane javite tadarammanam na labbhati, abhinnananam arabbha javane javite tadarammanam na labbhati, patisambhidananam arabbha javane javite tadarammanam na labbhati, kamavacare dubbalarammane tadarammanam na labbhati, chasu dvaresu balavarammane apathagateyeva labbhati, labbhamananca kamavacareyeva labbhati, ruparupabhaveyeva tadarammanam nama natthiti. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page168.

Yam pana vuttam "sesesu ekunavisatiya cittesu na kinci attano anurupaya patisandhiya na pavattati"ti, tam atisankhittatta dubbijanam. Tenassa vittharanayadassanattham vuccati "kati patisandhiyo, kati patisandhicittani, kena kattha patisandhi hoti, kim patisandhiya arammanan"ti. Asannipatisandhiya saddhim visati patisandhiyo, vuttappakaraneva ekunavisati patisandhicittani. Tattha akusalavipakaya ahetukamanovinnanadhatuya catusu 1- apayesu patisandhi hoti, kusalavipakaya manussaloke jaccandhajatibadhirajatiummattakaela- muganapumsakadinam. Atthahi sahetukamahavipakehi kamavacaradevesu ceva manussesu ca punnavantanam patisandhi hoti, pancahi rupavacaravipakehi rupibrahmaloke, catuhi arupavacaravipakehi arupaloketi yena ca yattha patisandhi hoti, saeva tassa 2- anurupapatisandhi nama. Sankhepato patisandhiya tini arammanani honti kammam kammanimittam gatinimittanti. Tattha kammam nama ayuhita kusalakusalacetana. Kammanimittam nama yam vatthum arammanam katva kammam ayuhati. Tattha atite kappakotisatasahassamatthakasmimpi kamme kate tasmim khane kammam va kammanimittam va agantva upatthati. Tatridam kammanimittassa upatthane vatthu:- gopakasivali 3- kira nama talapitthikavihare cetiyam karesi. Tassa maranamance nipannassa cetiyam upatthasi. So tadeva nimittam ganhitva kalam katva devaloke nibbatti. Anna sammulhakalakiriya nama hoti. Parammukham gacchantassa hi pacchato tikhinena asina sisam chindanti, nipajjitva niddayantassapi tikhinena asina sisam chindanti, udake osidapetva marenti. Evarupepi kale annataram kammam va kammanimittam va upatthati. Annam lahukamaranam nama atthi. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. tassa 3 cha.Ma. gopakasivali

--------------------------------------------------------------------------------------------- page169.

Nikhadanadandakamatthakasmim hi nilinamakkhikam muggarena paharitva pimsanti. 1- Evarupepi kale kammam va kammanimittam va upatthati. Evam pimsayamanaya pana makkhikaya pathamam kayadvaravajjanam bhavangam navatteti, manodvaravajjanameva avatteti. Atha javanam javitva bhavangam otarati. Dutiyavare kayadvaravajjanam bhavangam avatteti, tato kayavinnanam sampaticchannam santiranam votthabbananti vithicittani pavattanti. Javanam javitva bhavangam otarati. Tatiyavare manodvaravajjanam bhavangam avatteti, atha javanam javitva bhavangam otarati, etasmim thane kalakiriyam karoti. Idam kimattham abhatam? arupadhammanam visayo nama evam lahukoti dipanattham. Gatinimittam nama nibbattanakaokase eko vanno upatthati. Tattha niraye upatthahante lohakumbhisadiso hutva upatthati, manussaloke upatthahante matu kucchi kambalayanasadisa hutva upatthati, devaloke upatthahante kapparukkhavimanasayanadini upatthahanti. Evam kammam kammanimittam gatinimittanti sankhepato patisandhiya tini arammanani honti. Aparo nayo:- patisandhiya tini arammanani honti atitam paccuppannam navattabbanca, asannipatisandhi anarammana. 2- Tattha vinnanancayatana- nevasannanasannayatanapatisandhinam atitameva arammanam, dasannam kamavacaranam atitam va paccuppannam va, sesanam navattabbam. Evam tisu arammanesu pavattamana pana patisandhi yasma atitarammanassa va navattabbarammanassa va cuticittassa anantarameva pavattati, 3- paccuppannarammanam pana cuticittam nama natthi, tasma dvisu arammanesu annatararammanayeva cutiya anantaram tisu arammanesu annatararammanaya patisandhiya sugatiduggativasena pavattanakaro veditabbo. Seyyathidam? kamavacarasugatiyam tava thitassa papakammino puggalassa "tanissa Tamhi samaye olambanti"tiadivacanato 4- maranamance nipannassa yathupacitam papakammam @Footnote: 1 cha.Ma. pisanti 2 cha.Ma. anarammanati @3 cha.Ma. hoti 4 Ma.u. 14/248/215

--------------------------------------------------------------------------------------------- page170.

Va kammanimittam va manodvare apathamagacchati. Tam arabbha uppannaya tadarammanapariyosanaya suddhaya va javanavithiya anantaram bhavangavisayam arammanam katva cuticittam uppajjati. Tasmim niruddhe tadeva apathagatam kammam va kammanimittam va arabbha anupacchinnakilesabalavavinamitam 1- duggatipariyapannam patisandhicittam uppajjati. Ayam atitarammanaya cutiya anantara atitarammana patisandhi. Aparassa maranasamaye vuttappakarakammavasena nirayadisu 2- aggijalavannadikam duggatinimittam manodvare apathamagacchati. Tassa dvikkhattum bhavange uppajjitva niruddhe tam arammanam arabbha ekam avajjanam, maranassa asannabhavena mandibhutavegatta panca javanani, dve tadarammananiti tini vithicittani uppajjanti. Tato bhavangavisayam arammanam katva ekam cuticittam. Ettavata ekadasa cittakkhana atita honti. Athavasesapancacittakkhanayuke tasmimyeva arammane patisandhicittam uppajjati. Ayam atitarammanaya cutiya anantara paccuppannarammana patisanadhi. Aparassa maranasamaye pancannam dvaranam annatarasmim ragadihetubhutam hinarammanam apathamagacchati. Tassa yathakkamena uppannavotthabbanavasane maranassasannabhavena mandibhutavegatta panca javanani dve tadarammanani ca uppajjanti. Tato bhavangavisayamarammanam katva ekam cuticittam. Ettavata dve bhavangani, avajjanam, dassanam, sampaticchannam, santiranam, votthabbanam, panca javanani, dve tadarammanani, ekam cuticittanti pancadasa cittakkhana atita honti. Athavasesaekacittakkhanayuke tasmimyeva arammane patisandhicittam. Uppajjati. Ayampi atitarammanaya cutiya anantara paccuppannarammana patisandhi. Esa tava atitarammanaya sugaticutiya anantara atitapaccuppannarammanaya duggatipatisandhiya pavattanakaro. @Footnote: 1 cha..... balavinamitam. evamuparipi 2 cha.Ma. narakadisu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page171.

Duggatiyam thitassa pana upacitanavajjakammassa vuttanayeneva tam anavajjakammam va kammanimittam va manodvare apathamagacchatiti kanhapakkhe sukkapakkham thapetva sabbam purimanayeneva veditabbam. Ayamatitarammanaya duggaticutiya anantara atitapaccuppannarammanaya sugatipatisandhiya pavattanakaro. Sugatiyam thitassa pana upacitanavajjakammassa "tanissa tamhi samaye olambanti"tiadivacanato maranamance nipannassa yathupacitam anavajjakammam va kammanimittam va manodvare apathamagacchati. Tanca kho upacitakamavacaranavajjakammasseva. Upacitamahaggatakammassa pana kammanimittameva apathamagacchati. Tam arabbha uppannaya tadarammanapariyosanaya suddhaya va javanavithiya anantaram bhavangavisayam arammanam katva cuticittamuppajjati. Tasmim niruddhe tadeva apathagatam kammam va kammanimittam va arabbha anupacchinnakilesabalavavinamitam sugatipariyapannam patisandhicittamuppajjati. Ayam atitarammanaya cutiya anantara atitarammana navattabbarammana va patisandhi. Aparassa maranasamaye kamavacaranavajjakammavasena manussaloke matukucchivannasankhatam va devaloke uyyanakapparukkhadivannasankhatam va sugatinimittam manodvare sandhiapathamagacchati. Tassa duggatinimitte dassitanukkameneva cuticittanantaram patisandhicittam uppajjati. Ayam atitarammanaya cutiya anantara paccuppannarammana patisandhi. Aparassa maranasamaye nataka "ayam tata tavatthaya buddhapuja kariyati, cittam pasadehi"ti vatva pupphadamadhajapatakadivasena ruparammanam va dhammassavanaturiyapujadivasena saddarammanam va dhupavasagandhadivasena 1- gandharammanam va "idantata sayassu, tavatthaya databbam deyyadhamman"ti vatva madhuphanitadivasena rasarammanam va "idantata phusassu, tavatthaya databbam deyyadhamman"ti vatva cinapatasomarapatadivasena photthabbarammanam va pancadvare upasamharanti. Tassa @Footnote: 1 cha.Ma. dhumavasagandhadivasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page172.

Tasmim apathagate rupadiarammane yathakkamena uppannavotthabbanavasane maranassasannabhavena mandibhutavegatta panca javanani dve tadarammanani ca uppajjanti. Tato bhavangavisayam arammanam katva ekam cuticittam, tadavasane tasmimyeva ekacittakkhanatthitike arammane patisandhicittam uppajjati. Ayampi atitarammanaya cutiya anantara paccuppannarammana patisandhi. Aparassa pana pathavikasinajjhanadivasena patiladdhamahaggatassa sugatiyam thitassa maranasamaye kamavacarakusalakammakammanimittagatinimittanam annataram pathavikasinadikam va nimittam mahaggatacittam va manodvare apathamagacchati. Cakkhusotanam va annatarasmim kusaluppattihetubhutam panitamarammanam apathamagacchati, tassa yathakkamena uppannavotthabbanavasane maranassasannabhavena mandibhutavegatta panca javanani uppajjanti. Mahaggatagatikanam pana tadarammanam natthi. Tasma javananantaramyeva bhavangavisayam arammanam katva ekam cuticittam uppajjati. Tassavasane kamavacaramahaggatasugatinam annatarasugatipariyapannam yathupatthitesu arammanesu annatararammanam patisandhicittam uppajjati. Ayam navattabbarammanaya cutiya 1- anantara atitapaccuppannanavattabbanam annatararammana patisandhi. Etenanusarena aruppacutiyapi anantara patisandhi veditabba. Ayam atitanavattabbarammanaya sugaticutiya anantara atitanavattabbapaccuppannarammanaya patisandhiya pavattanakaro. Duggatiyam thitassa pana papakammino vuttanayeneva tam kammam kammanimittam gatinimittam va manodvare, pancadvare pana akusaluppattihetubhutam arammanam apathamagacchati. Athassa yathanukkamena cuticittavasane duggatipariyapannam tesu arammanesu annatararammanam patisandhicittam uppajjati. Ayamatitarammanaya @Footnote: 1 cha.Ma. sugaticutiya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page173.

Duggaticutiya anantara atitapaccuppannarammanaya patisandhiya pavattanakaroti. Ettavata ekunavisatividhassapi vinnanassa patisandhivasena pavatti dipita hoti. Tayidam sabbampi evam pavattamanam sandhimhi dvidha kammena vattati missadihi ca bhedehi bhedassa duvidhadiko. Idanhi ekunavisatividhampi vipakavinnanam patisandhimhi pavattamanam dvidha kammena vattati. Yathasakam hi etassa janakam kammam nanakhanikakammapaccayena ceva upanissayapaccayena ca paccayo hoti. Vuttanhetam "kusalakusalakammam vipakassa upanissayapaccayena paccayo"ti. 1- Evam pavattamanassa 2- panassa missadihi bhedehi duvidhadikopi bhedo veditabbo. Seyyathidam: idanhi patisandhivasena ekadha vattamanampi rupena saha missamissabhedato duvidham, kamaruparupabhavabhedato tividham, andajajalabujasamsedajaopapatikayonivasena catubbidham, gativasena pancavidham, vinnanatthitivasena sattavidham, sattavasavasena atthavidham hoti. Tattha missam dvidha bhavabheda sabhavam tattha ca dvidha dve va tayo va dasaka omato adina saha. Missam dvidha bhavabhedati yanhetamettha annatra arupabhava rupamissam patisandhivinnanam uppajjati, tam rupabhave itthindriyapurisindriyasankhatena bhavena vina uppattito kamabhave annatra jatipandakapatisandhiya bhavena saha uppattito sabhavam abhavanti duvidham hoti. Sabhavam tattha ca dvidhati tatthapi ca yam sabhavam, tam itthipurisabhavanam annatarena saha uppattito duvidhameva hoti. Dve va tayo va dasaka, omato adina sahati yanhetamettha missam amissanti dvaye adibhutam rupamissam patisandhivinnanam, tena saha @Footnote: 1 abhi. 40/423/138,140 2 cha.Ma. vattamanassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page174.

Vatthukayadasakavasena dve va vatthukayabhavadasakavasena tayo va dasaka omato uppajjanti, natthi ito param rupaparihaniti. Tam panetam evam omakaparimanam uppajjamanam andajajalabujanamikasu dvisu yonisu jatiunnaya ekena amsuna uddhatatelasappimandappamanam kalalanti laddhasankhyam 1- hutva uppajjati. Tattha yoninam gativasena sambhavabhedo veditabbo. Etasu hi niraye bhummavajjesu devesu ca na yoniyo tisso purimika honti catassopi gatittaye. Tattha devesu cati casaddena yatha niraye ca bhummavajjesu ca devesu, evam nijjhamatanhikapetesu ca purimika tisso yoniyo na santiti veditabba. Opapatikaeva hi te honti. Sese pana tiracchanapittivisayamanussasankhate gatittaye pubbe vajjitabhummadevesu ca catasso yoniyo honti. Tattha timsa nava ceva rupisu sattati ukkamsatova rupani samsedajopapatisu athava avakamsato timsa. Rupibrahmesu tava opapatikayonikesu cakkhusotavatthudasakanam jivitanavakassa cati catunnam kalapanam vasena timsa ca nava ca patisandhivinnanena saha rupani uppajjanti. Rupibrahme pana thapetva annesu samsedajopapatikesu ukkamsato cakkhusotaghanajivhakayabhavavatthudasakanam vasena sattati. Tani ca niccam devesu. Tattha vanno gandho raso oja catasso capi dhatuyo cakkhupasado jivitindriyanti ayam dasarupaparimano rupapunjo cakkhudasako nama. Evam sesa veditabba. Avakamsato pana jaccandhabadhiraaghanakanapumsakassa jivhakayavatthudasakanam vasena timsa rupani uppajjanti. Ukkamsavakamsanam pana antare anurupato vikappo veditabbo. @Footnote: 1 cha.Ma. laddhasankham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page175.

Evam viditva puna khandharammanagatihetu- vedanapitivitakkavicarehi bhedabhedaviseso cutisandhinam parinneyyo. Ya hesa missamissato duvidha patisandhi, ya cassa atitanantara cuti, tasam imehi khandhadihi bhedabhedaviseso natabboti attho. Katham? kadaci catukkhandhaya aruppacutiya anantara catukkhandhava Arammanatopi abhinna patisandhi hoti, kadaci amahaggatabahiddharammanaya mahaggataajjhattarammana. Ayam tava arupabhumisuyeva nayo. Kadaci pana catukkhandhaya aruppacutiya anantara pancakkhandha kamavacarapatisandhi, kadaci pancakkhandhaya kamavacaracutiya rupavacaracutiya va anantara catukkhandha aruppapatisandhi. Evam atitarammanaya cutiya paccuppannarammana 1- patisandhi, ekaccasugaticutiya ekaccaduggatipatisandhi, ahetukacutiya sahetukapatisandhi, duhetukacutiya tihetukapatisandhi, upekkhasahagatacutiya somanassasahagatapatisandhi, appitikacutiya sappitikapatisandhi, avitakkacutiya savitakkapatisandhi, avicaracutiya savicarapatisandhi, avitakkavicaracutiya savitakkasavicarapatisandhiti tassa tassa viparitato ca yathayogam yojetabbam. Laddhappaccayamiti dhamma- mattametam bhavantaramupeti nassa tato sankanti na tato hetum vina hoti. Iti hetam laddhappaccayam ruparupadhammamattam uppajjamanam bhavantaramupetiti vuccati, na satto, na jivo. Tassa napi atitabhavato idha sankanti atthi, napi tato hetum vina idha patubhavo. Tayidam pakatena manussacutipatisandhikkamena pakasayissama:- atitabhavasmim hi sarasena upakkamena va samasannamaranassa asayhanam sabbangapaccangasandhibandhanacchedakanam maranantikavedanasattanam sannipatam asahantassa atape pakkhittaharitatalapannamiva kamena upasussamane sarire @Footnote: 1 cha.Ma. atitanavattabbapaccuppannarammana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page176.

Niruddhesu cakkhvadisu indriyesu hadayavatthumatte patitthitesu kayindriyamanindriyajivitindriyesu tamkhanavasesahadayavatthusannissitam vinnanam garusamasevitasannapubbakatanam annataram laddhavasesapaccayasankharasankhatam kammam va tadupatthapitam va kammanimittagatinimittasankhatam visayamarabbha pavattati. Tadevam pavattamanam tanhaavijjanam appahinatta avijjapaticchaditadinave tasmim visaye tanha nameti, sahajatasankhara khipanti. Tam santativasena tanhaya namiyamanam sankharehi khipiyamanam 1- orimatirarukkhavinibandharajjumalambitva matikatikkamako viya purimanca nissayam jahati, aparanca kammasamutthapitam nissayam asadayamanam va anasadayamanam va 2- arammanadihiyeva paccayehi pavattati. Ettha ca purimam cavanato cuti, pacchimam bhavantaradipatisandhanato patisandhiti vuccati. Tadetam napi purimabhava idhagatam, napi tato kammasankharagativisayadihetum 3- vina patubhutanti veditabbam. Siyum nidassananettha patighosadika atha santanabandhato natthi ekata napi nanata. Ettha cetassa vinnanassa purimabhavato idha anagamane atitabhavapariyapannahetuhi ca uppade patighosapadipamuddapatibimbappakara dhamma nidassanani siyum. Yatha hi patighosapadipamuddacchaya saddadihetuka annatra agantva honti, evameva idam cittam. Ettha ca santanabandhato natthi, ekata napi nanata. Yadi hi santanabandhe sati ekantamekata bhaveyya, na khirato dadhi sambhutam siya. Athapi ekantananata bhaveyya, na khirasamino 4- dadhi siya. Esa nayo sabbesu hetuhetusamuppannesu. Evanca sati sabbalokavoharalopo siya. So ca anittho, tasma ettha na ekantamekata va nanata va upagantabbati. @Footnote: 1 cha.Ma. khippamanam 2 cha.Ma. assadayamanam va anassadayamanam va @3 cha.Ma. kammasankharanativisayadihetum 4 cha.Ma. khirassadhino

--------------------------------------------------------------------------------------------- page177.

Etthaha:- nanu evam asankantipatubhave sati ye imasmim manussattabhave khandha, tesam niruddhatta phalapaccayassa ca kammassa tattha agamanato annassa annato ca tam phalam siya. Upabhunjake ca asati kassa tam phalam siya. Tasma na sundaramidam vidhananti. Tatridam vuccati:- santane yam phalam etam nannassa na ca annato bijanam abhisankharo etassatthassa sadhako. Ekasantanasmim hi phalamuppajjamanam tattha ekantam ekattananattanam patisiddhatta annassati va annatoti va na hoti. Etassa ca panatthassa bijanam abhisankharo sadhako. Ambabijadinanhi abhisankharesu katesu tassa tassa 1- bijassa santane laddhapaccayo kalantare phalaviseso uppajjamano na annabijanam, napi annabhisankharapaccaya uppajjati. Na ca tani bijani te abhisankhara va phalatthanam papunanti. Evam sampadamidam veditabbam. Vijjasipposathadihi 2- capi balasarire upayuttehi kalantare vuddhasariradisu phaladehi ayamattho veditabbo. Yampi vuttam "upabhunjake ca asati kassetam 3- phalam siya"ti, tattha phalassuppattiyaeva siddha bhunjakasammati phaluppadena rukkhassa yatha phalati sammati. Yatha hi rukkhasankhatanam dhammanam ekadesabhutassa rukkhaphalassa uppattiyaeva rukkho phalatiti va phalitoti va vuccati, tatha devamanussasankhatanam khandhanam ekadesabhutassa upabhogasankhatassa sukhadukkhaphalassa uppadeneva devo va manusso va upabhunjatiti va sukhitoti va dukkhitoti va vuccati. Tasma na ettha annena upabhunjakena nama koci attho atthiti. Yopi vadeyya "evam santepi ete sankhara vijjamana va phalassa paccaya siyum avijjamana va. Yadi ca vijjamana, pavattikkhaneyeva nesam @Footnote: 1 cha.Ma. tassa 2 cha.Ma. vijjasipposadhadihi 3 cha.Ma. kassa tam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page178.

Vipakena bhavitabbam. Athapi 1- avijjamana, pavattito pubbe ca paccha ca niccaphalavaha siyun"ti. So evam vattabbo:- katatta paccaya ete na ca niccaphalavaha patibhogadikam tattha veditabbam nidassanam. Katattaeva hi sankhara attano phalassa paccaya honti, na vijjamanatta va avijjamanatta va. Yathaha "kamavacarassa kusalassa kammassa katatta upacitatta vipakam cakkhuvinnanam uppannam hoti"tiadi. 2- Yatharahassa ca attano phalassa paccaya hutva na puna phalavaha honti vipakkavipakatta. Etassa catthassa vibhavane idam patibhogadikam nidassanam veditabbam. Yatha hi loke yo kassaci atthassa niyyatanattham patibhogo hoti, bhandam va kinati, inam va ganhati, tassa tamkiriyakaranamattameva tadatthaniyyatanadimhi paccayo hoti, na kiriyaya vijjamanata va avijjamanata va. Na ca tadatthaniyyatanadito parampi dharakova hoti. Kasma? niyyatanadinam katatta. Evam katattava sankharapi attano phalassa paccaya honti, na ca yatharaham phaladanato parampi phalavaha hontiti. Ettavata missamissavasena dvedhapi pavattamanassa patisandhivinnanassa sankharapaccaya pavatti dipita hoti. Idani sabbesveva tesu battimsavinnanesu sammohavighatattham patisandhipavattinam vasenete bhavadisu vijanitabba sankhara yatha yesanca paccaya. Tattha tayo bhava, catasso yoniyo, panca gatiyo, satta vinnanatthitiyo, nava sattavasati ete bhavadayo nama. Etesu bhavadisu patisandhiyam pavatte cete yesam vipakavinnananam paccaya, yatha ca paccaya honti, tatha vijanitabbati attho. @Footnote: 1 cha.Ma. atha 2 abhi. 34/431/120

--------------------------------------------------------------------------------------------- page179.

Tattha punnabhisankhare tava kamavacaraatthacetanabhedo punnabhisankharo avisesena kamabhave sugatiyam navannam vipakavinnananam patisandhiyam nanakkhanikakammapaccayena ceva upanissayapaccayena cati dvidha paccayo. Rupavacarapancakusalacetanabhedo punnabhisankharo rupabhave patisandhiyameva pancannam. Vuttappabhedakamavacaro pana kamabhave sugatiyam upekkhasahagatahetukamanovinnanadhatuvajjanam sattannam parittavipakavinnananam vuttanayeneva dvidha paccayo pavatte, no patisandhiyam. Sveva rupabhave pancannam vipakavinnananam tatheva paccayo pavatte, no patisandhiyam. Kamabhave pana duggatiyam atthannampi parittavipakavinnananam tatheva paccayo pavatte, no patisandhiyam. Tattha niraye mahamoggallanattherassa narakacarikadisu ittharammanasamayogena so paccayo hoti. Tiracchanesu pana nagasupannapetamahiddhikesu ca ittharammanam labbhatiyeva. Sveva kamabhave sugatiyam solasannampi kusalavipakavinnananam tatheva paccayo pavatte ca patisandhiyam ca. Avisesena punnabhisankharo rupabhave dasannam vipakavinnananam tatheva paccayo pavatte ca patisandhiyam ca. Dvadasakusalacetanabhedo apunnabhisankharo kamabhave duggatiyam ekassa vinnanassa tatheva paccayo patisandhiyam, no pavatte. Channam pavatte, no patisandhiyam. Sattannampi akusalavipakavinnananam pavatte ca patisandhiyam ca. Kamabhave pana sugatiyam tesamyeva sattannam tatheva paccayo pavatte, no patisandhiyam. Rupabhave catunnam vinnananam 1- tatheva paccayo pavatte, no patisandhiyam. So ca kho kamavacare anittharupadassanasaddasavanavasena. Brahmaloke pana anittha rupadayo nama natthi, tatha kamavacaradevalokepi. Anenjabhisankharo pana 2- arupabhave catunnam vipakavinnananam tatheva paccayo pavatte ca patisandhiyam ca. @Footnote: 1 cha.Ma. vipakavinnananam 2 cha.Ma. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page180.

Kamavacarakusalakusalato pana sabbasangahikanayena visaticetanabhedopi kayasankharo kamabhave dasannam vipakavinnananam patisandhiyam nanakhanikakammapaccayena ceva upanissayapaccayena cati dvidha paccayo. Sveva kamabhave terasannam, rupabhave navannam vipakavinnananam tatheva paccayo pavatte, no patisandhiyam. Sveva kamabhave tevisatiya vipakavinnananam tatheva paccayo pavatte ca patisandhiyam ca. Vacisankharepi eseva nayo. Ekunatimsacetanabhedopi 1- pana cittasankharo tisu bhavesu ekunavisatiya vipakavinnananam tatheva paccayo patisandhiyam, no pavatte. Sveva dvisu bhavesu hettha vuttanam terasannanca navannancati dvavisatiya vipakavinnananam tatheva paccayo pavatte, no patisandhiyam. Tisu pana bhavesu dvattimsayapi vipakavinnananam tatheva paccayo pavatte ceva patisandhiyanca. Evam tava bhavesu patisandhipavattinam vasena te sankhara yesam paccaya, yatha ca paccaya honti, tatha vijanitabba. Eteneva nayena yoniadisupi veditabba. Tatridam adito patthaya mukhamattappakasanam:- imesu hi sankharesu yasma punnabhisankharo tava dvisu bhavesu patisandhim datva sabbamattano vipakam janeti, tatha andajadisu catusu yonisu, devamanussasankhatasu dvisu gatisu, nanattakayananattasanninanattakayaekattasanniekattakayananattasanniekattakayaekatta- sannisankhatasu manussananceva pathamadutiyatatiyajjhanabhuminanca vasena catusu vinnanatthitisu. Asannasattavase panesa rupamattamevabhisankharotiti catusuyeva sattavasesu ca patisandhim datva sabbamattano vipakam janeti. Tasma esa etesu dvisu bhavesu catusu yonisu dvisu gatisu catusu vinnanatthitisu catusu sattavasesu ca ekavisatiya vipakavinnananam vuttanayeneva paccayo hoti yathasambhavam patisandhiyam pavatte ca. @Footnote: 1 cha.Ma. atthavisatiekunatimsacetanabhedopi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page181.

Apunnabhisankharo pana yasma ekasmimyeva kamabhave catusu yonisu avasesasu tisu gatisu nanattakayaekattasannisankhataya ekissa vinnanatthitiya tadiseyeva ca ekasmim sattavase patisandhivasena vipaccati, tasma esa ekasmim bhave catusu yonisu tisu gatisu ekissa vinnanatthitiya ekamhi ca sattavase sattannam vipakavinnananam vuttanayeneva paccayo hoti patisandhiyam pavatte ca. Anenajabhisankharo pana yasma ekasmim arupabhave ekissa opapatikayoniya ekissa devagatiya akasanancayatanadisu tisu vinnanatthitisu akasanancayatanadisu ca catusu sattavasesu patisandhivasena vipaccati, tasma esa ekasmimyeva bhave ekissa yoniya ekissa gatiya 1- tisu vinnanatthitisu catusu sattavasesu catunnam vinnananam vuttanayeneva paccayo hoti patisandhiyam pavatte ca. Kayasankharopi yasma ekasmim kamabhave catusu yonisu pancasu gatisu dvisu vinnanatthitisu dvisu ca sattavasesu patisandhim datva sabbamattano vipakam janeti, tasma esa ekasmim bhave catusu yonisu pancasu gatisu dvisu vinnanatthitisu dvisu ca sattavasesu tevisatiya vipakavinnananam tatheva paccayo patisandhiyam pavatte ca. Vacisankharepi eseva nayo. Cittasankharo pana yasma ekam sattavasam thapetva na katthaci na vipaccati, tasma esa tisu bhavesu catusu yonisu pancasu gatisu sattasu vinnanatthitisu atthasu sattavasesu yathayogam dvattimsayapi vipakavinnananam tatheva paccayo patisandhiyam pavatte ca. Avinnanake pana sattavase sankharapaccaya vinnanam natthi. Apica punnabhisankharo asannisattesu 2- katattarupanam nanakhanikakammapaccayena paccayoti. Evam:- @Footnote: 1 cha.Ma. devagatiya 2 cha.Ma. asannasattesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page182.

Patisandhipavattinam vasenete bhavadisu vijanitabba sankhara yatha yesanca paccayati. Sankharapaccaya vinnanapadaniddeso. -------------- Namarupapadaniddesa [228] Vinnanapaccaya namarupaniddese:- desanabhedato sabba- bhavadisu pavattito sangaha paccayanaya vinnatabbo vinicchayo. Desanabhedatoti "tattha katamam rupam, cattaro ca mahabhuta catunnanca mahabhutanam upadayarupan"ti 1- evam tava suttante ca idha ca rupapadassa abhedato ekasadisa desana kata, namapadassa pana bhedato. Suttantasminhi "tattha katamam namam, vedana sanna cetana phasso manasikaro"ti 1- vuttam. Idha "vedanakkhandho sannakkhandho sankharakkhandho"ti. Tattha hi yampi cakkhuvinnanapaccaya namam uppajjati, uppannanca cittassa thiti arupinam dhammanam ayuti evam annadhammasannissayena aggahetabbato pakatam, tam dassento cetanaphassamanasikaravasena sankharakkhandham tidha bhinditva dvihi khandhehi saddhim desesi. Idha pana tattha vuttanca avuttanca sabbam namam sanganhanto "tayo khandha vedanakkhandho sannakkhandho sankharakkhandho"ti aha. Kim pana ime tayo khandhava namam, vinnanam namam nama na hotiti. No na hoti. Tasmim pana vinnane gayhamane namavinnanassa ca paccayavinnanassa cati dvinnam vinnananam sahabhavo apajjati. Tasma vinnanam paccayatthane thapetva paccayanibbattam namam dassetum tayova khandha vuttati. Evam tava desanabhedato vinnatabbo vinicchayo. @Footnote: 1 Ma.mu. 12/100/72, sam.ni. 16/2/4

--------------------------------------------------------------------------------------------- page183.

Sabbabhavadisu pavattitoti ettha pana namam ekam sattavasam thapetva sabbabhavayonigativinnanatthitisesasattavasesu pavattati. Rupam dvisu bhavesu catusu yonisu pancasu gatisu purimasu catusu vinnanatthitisu pancasu ca sattavasesu pavattati. Evam pavattamane cetasmim namarupe yasma abhavakagabbhaseyyakanam andajananca patisandhikkhane vatthukayavasena rupato dve santatisisani tayo ca arupino khandha patubhavanti, tasma tesam vittharena ruparupato visati dhamma tayo ca arupino khandhati ete tevisatidhamma vinnanapaccaya namarupanti veditabba. Aggahitaggahanena pana ekasantatisisato nava rupadhamme apanetva cuddasa, sabhavakanam bhavadasakam pakkhipitva tettimsa. Tesampi aggahitaggahanena santatisisadvayato attharasa rupadhamme apanetva pannarasa. Yasma ca opapatikasattesu brahmakayikadinam patisandhikkhane cakkhusotavatthudasakanam jivitindriyanavakassa ca vasena ruparupato cattari santatisisani tayo ca arupino khandha patubhavanti, tasma tesam vittharena ruparupato ekunacattalisa dhamma tayo ca arupino khandhati ete dvacattalisa dhamma vinnanapaccaya namarupanti veditabba. Aggahitaggahanena pana santatisisattayato sattavisati dhamme apanetva pannarasa. Kamabhave pana yasma sesaopapatikanam samsedajanam va sabhavakaparipunnayatananam patisandhikkhane ruparupato satta santatisisani tayo ca arupino khandha patubhavanti, tasma tesam vittharena ruparupato sattati dhamma tayo ca arupino khandhati ete tesattati dhamma vinnanapaccaya namarupanti veditabba. Aggahitaggahanena pana santatisisachakkato catupannasa dhamme apanetva ekunavisati. Esa ukkamsato. Avakamsena pana tamtamrupasantatisisavikalanam tassa tassa vasena hapetva hapetva sankhepato ca vittharato ca patisandhivinnanapaccaya namarupasankhata veditabba. Arupinam pana tayova arupino khandha, asanninam rupato jivitindriyanavakamevati esa tava patisandhiyam nayo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page184.

Pavatte pana sabbattha rupapavattidese patisandhicittassa thitikkhane patisandhicittena saha pavattaututo utusamutthanam suddhatthakam patubhavati. Patisandhicittam pana rupam na samutthapeti. Tam hi yatha papate patitapuriso parassa paccayo hotum na sakkoti, evam vatthudubbalataya dubbalatta rupam samutthapetum na sakkoti, patisandhicittato pana uddham pathamabhavangato pabhuti cittasamutthanakam suddhatthakam. Saddapatubhavakale patisandhikkhanato uddham pavattaututo ceva cittato ca saddanavakam. Ye pana kabalinkaraharupajivino gabbhaseyyakasatta, tesam "yancassa bhunjati mata annam pananca bhojanam tena so tattha yapeti matukucchigato naro"ti. 1- Vacanato matara ajjhoharitaharena anugate sarire opapatikanam sabbapathamam attano mukhagatam khelam ajjhoharanakale aharasamutthanam suddhatthakanti idam aharasamutthanassa suddhatthakassa utucittasamutthanananca ukkamsato dvinnam navakanam vasena chabbisatividham, pubbe ekekacittakkhane tikkhattum uppajjamanam vuttam kammasamutthananca 2- sattatividhanti channavutividham rupam tayo ca arupino khandhati samasato navanavuti dhamma. Yasma vasaddo aniyato kadacideva patubhavato. Tasma duvidhampi tam apanetva ime sattanavuti dhamma yathasambhavam sabbasattanam vinnanapaccaya namarupanti veditabba. Tesam hi suttanampi pamattanampi vicarantanampi khadantanampi pivantanampi diva ca rattinca ete vinnanapaccaya pavattanti. Tanca nesam vinnanapaccayabhavam parato vannayissama. Yam panetamettha kammajarupam, tam bhavayonigativinnanatthitisattavasesu sabbapathamam patitthahantampi tisamutthanikarupena anupatthaddham na sakkoti santhatum, napi tisamutthanikam tena anupatthaddham. Athakho vatabbhahatapi catuddisavavatthapita nalakalapadayo 3- viya ummivegabbhahatapi mahasamudde katthaci laddhapatittha @Footnote: 1. sam.sa. 15/235/248 2 cha.Ma. ca-saddo na dissati 3 cha.Ma. nalakalapiyo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page185.

Bhinnavahanika viya ca annamannupatthaddhanevetani apatamanani santhahitva 1- ekampi vassam dvepi vassani .pe. Vassasatampi yava tesam sattanam ayukkhayo va punnakkhayo va, tava pavattantiti evam sabbabhavadisu pavattitopettha vinnatabbo vinicchayo. Sangahati ettha ca yam aruppe pavattipatisandhisu pancavokarabhave ca pavattiya vinnanapaccaya namameva, yanca asannisu sabbattha pancavokarabhave ca pavattiya vinnanapaccaya rupameva, yanca pancavokarabhave sabbattha vinnanapaccaya namarupam, tam sabbam namanca rupanca namarupanca namarupanti evam ekadesasarupekasesanayena sangahetva vinnanapaccaya namarupanti veditabbam. Asannisu vinnanabhava ayuttanti ce. Nayuttam. Idam hi:- namarupassa yam hetu vinnanantam dvidha matam vipakamavipakanca yuttameva tato 2- idam. Yanhi namarupassa hetu vinnanam, tam vipakavipakabhedato dvidha matam. Idanca asannisattesu 3- kammasamutthanatta pancavokarabhave pavattaabhisankharavinnanapaccaya rupam, tatha pancavokare pavattiyam kusaladicittakkhane kammasamutthananti yuttameva idam. Evam sangahatopettha vinnatabbo vinicchayo. Paccayanayati ettha hi:- namassa pakavinnanam navadha hoti paccayo vatthurupassa navadha sesarupassa atthadha. Abhisankharavinnanam hoti rupassa ekadha tadannam pana vinnanam tassa tassa yatharaham. Yanhetam patisandhiyam pavattiyam va vipakasankhatam namam, tassa rupamissassa va amissassa 4- va patisandhikam va annam va vipakavinnanam @Footnote: 1 Si. sangahitva 2 cha.Ma. yato @3 cha.Ma. asannasattesu 4 cha.Ma. rupaamissassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page186.

Sahajataannamannanissayasampayuttavipakaaharaindriyaatthiavigatapaccayehi navadha paccayo hoti. Vatthurupassa patisandhiyam sahajataannamannanissayavipakaaharaindriya- vippayuttaatthiavigatapaccayehi navadha paccayo hoti. Thapetva pana vatthurupam sesarupassa imesu navasu annamannapaccayam apanetva sesehi atthahi paccayehi paccayo hoti. Abhisankharavinnanam pana asannasattarupassa va pancavokare va kammajarupassa suttantikapariyayato 1- upanissayavasena ekadhava paccayo hoti. Avasesam pathamabhavangato pabhuti sabbampi vinnanam tassa tassa namarupassa yatharaham paccayo hotiti veditabbam. Vittharato pana tassa paccayanaye dassiyamane sabbapi patthanakatha vittharetabba hotiti na tam arabhama. Tattha siya:- katham panetam janitabbam "patisandhiyam namarupam vinnanapaccayo hoti"ti. Suttato yuttito ca. Sutte hi "cittanuparivattino dhamma"tiadina 2- nayena bahudha vedanadinam vinnanapaccayata siddha. Yuttito pana:- cittajena hi rupena idha ditthena sijjhati aditthassapi rupassa vinnanam paccayo iti. Citte hi pasanne va appasanne va tadanurupani rupani uppajjamanani ditthani, ditthena ca aditthassanumanam hotiti imina idha ditthena cittajarupena aditthassapi patisandhirupassa vinnanam paccayo hotiti janitabbametam. Kammasamutthanassapi hi tassa cittasamutthanasseva vinnanapaccayata patthane 3- agatati. Evam paccayanayatopettha vinnatabbo vinicchayo. Ettha ca "vinnanapaccaya namarupan"ti bhasamanena bhagavata yasma upaparikkhamananam panditanam paramatthato namarupamattameva pavattamanam dissati, @Footnote: 1 cha.Ma. suttantikapariyayena 2 abhi. 34/62/12 @3 abhi. 40/53,419/18,131

--------------------------------------------------------------------------------------------- page187.

Na satto na poso. Tasma appativattiyam samanena va brahmanena va devena va marena va brahmuna va kenaci va lokasmim anuttaram dhammacakkam pavattitam hotiti. Vinnanapaccaya namarupapadaniddeso. ----------- Salayatanapadaniddesa [229] Namarupapaccaya salayatananiddese:- namam khandhattayam rupam bhutavatthadikam matam katekasesam tantassa tadisasseva paccayo. Yanhetam salayatanassa paccayabhutam namarupam, tattha namanti vedanadikhandhattayam. Rupam pana sakasantatipariyapannam niyamato cattari bhutani cha vatthuni jivitindriyanti evam bhutavatthadikam matanti veditabbam. Tam pana "namanca rupanca namarupanca namarupan"ti evam katekasesam "../../bdpicture/chatthayatananca salayatananca salayatanan"ti evam katekasesseva salayatanassa paccayoti veditabbam. Kasma? yasma aruppe namameva paccayo. Tanca chatthayatanasseva, na annassa. "namapaccaya chatthayatanan"ti hi abyakatavare vakkhati. Idha sangahitameva hi tattha vibhattanti veditabbam. Tattha siya:- katham panetam janitabbam "namarupam salayatanassa paccayo"ti. Namarupabhave bhavato. Tassa tassa hi namassa rupassa ca bhave tam tam ayatanam hoti, na annatha. Sa panassa tabbhavabhavita 1- paccayanayasmimyeva avibhavissati. Tasma:- patisandhiyam pavatte va hoti yam yassa paccayo yatha ca paccayo hoti tatha neyyam vibhavina. @Footnote: 1 cha.Ma. tabbhavabhavibhavata

--------------------------------------------------------------------------------------------- page188.

Tatrayam atthadipana:- namameva hi aruppe patisandhipavattisu paccayo sattadha chattha hoti tam avakamsato. Katham? patisandhiyam tava avakamsato sahajataannamannanissayasampayuttavipaka- atthiavigatapaccayehi sattadha namam chatthayatanassa paccayo hoti. Kinci panettha hetupaccayena, kinci aharapaccayenati evam annathapi paccayo hoti. Tassa vasena ukkamsavakamso veditabbo. Pavattepi vipakam vuttanayeneva paccayo hoti. Itaram pana avakamsato vuttappakaresu paccayesu vipakapaccayavajjehi chahi paccayehi 1- paccayo hoti. Kinci panettha hetupaccayena, kinci aharapaccayenati evam annathapi paccayo hoti. Tassa vasena ukkamsavakamso veditabbo. Annasmimpi bhave namam tatheva patisandhiyam chatthassa itaresantam chahakarehi paccayo. Aruppato hi annasmimpi pancavokarabhave tam vipakanamam hadayavatthuno sahayam hutva chatthassa manayatanassa yatha aruppe vuttam, tatheva avakamsato sattadha paccayo hoti. Itaresam pana tam 2- pancannam cakkhvayatanadinam catumahabhutasahayam hutva sahajatanissayavipakavippayuttaatthiavigatavasena chahakarehi paccayo hoti. Kinci panettha hetupaccayena, kinci aharapaccayenati evam annathapi paccayo hoti. Tassa vasena ukkamsavakamso veditabbo. Pavattepi tatha hoti pakam pakassa paccayo apakam avipakassa chadha chatthassa paccayo. Pavattepi hi pancavokarabhave yatha patisandhiyam, tatheva vipakanamam vipakassa chatthayatanassa avakamsato sattadha paccayo hoti. Avipakam pana avipakassa chatthassa @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. etam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page189.

Avakamsatova tato vipakapaccayam apanetva chadhava paccayo hoti. Vuttanayeneva panettha ukkamsavakamso veditabbo. Tattheva sesapancannam vipakam paccayo bhave catudha avipakampi evameva pakasitam. Tattheva hi pavatte sesanam cakkhvayatanadinam pancannam cakkhupasadadivatthukampi itarampi vipakanamam pacchajatavippayuttaatthiavigatapaccayehi catudha paccayo hoti. Yatha ca vipakam, avipakampi evameva pakasitam. Tasma kusaladibhedampi tesam catudha paccayo hotiti veditabbam. Evantava namameva patisandhiyam pavatte va yassa yassayatanassa paccayo hoti, yatha ca hoti, tatha veditabbam. Rupam panettha aruppa- bhave bhavati paccayo na ekayatanassapi pancakkhandhabhave pana. Rupato sandhiyam vatthu chadha chatthassa paccayo bhutani catudha honti pancannam avisesato. Rupato hi patisandhiyam vatthurupam chatthassa manayatanassa sahajataannamannanissayavippayuttaatthiavigatapaccayehi chadha paccayo hoti. Cattari pana bhutani avisesato patisandhiyam pavatte ca yam yam ayatanam uppajjati, tassa tassa vasena pancannampi cakkhvayatanadinam sahajatanissayaatthiavigatapaccayehi catudha paccaya honti. Tidha jivitametesam aharo ca pavattiyam taneva chadha chatthassa vatthu tasseva pancadha. Etesam pana cakkhvadinam pancannampi patisandhiyam pavatte ca atthiavigataindriyavasena rupajivitam tidha paccayo hoti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page190.

Aharo cati aharo ca atthiavigataharavasena tidhava paccayo hoti. So ca kho ye satta aharupajivino, tesam aharanugate kaye pavattiyamyeva, no patisandhiyam. Tani pana panca cakkhvayatanadini chatthassa cakkhusotaghanajivha- kayavinnanasankhatassa manayatanassa nissayapurejataindriyavippayutataatthiavigatavasena chahi akarehi paccaya honti pavatte, no patisandhiyam. Thapetva pana panca vinnanani tasseva avasesamanayatanassa vatthurupam nissayapurejatavippayuttaatthiavigatavasena pancadha paccayo hoti pavatteyeva, 1- no patisandhiyam. Evam rupameva patisandhiyam pavatte va yassa yassayatanassa paccayo hoti, yatha ca hoti, tatha veditabbam. Namarupam panubhayam hoti yam yassa paccayo yatha ca tampi sabbattha vinnatabbam vibhavina. Seyyathidam? patisandhiyam tava pancavokarabhave khandhattayavatthurupasankhatam namarupam Salayatanassa 2- sahajataannamannanissayavipakasampayuttavippayuttaatthiavigatapaccayadihi paccayo hotiti idamettha mukhamattam. Vuttanayanusarena pana sakka sabbam yojetunti na ettha vittharo dassitoti. Namarupapaccaya salayatanapadaniddeso. ------------ Phassapadaniddesa [230] Salayatanapaccaya phassaniddese:- chaleva phassa sankhepa cakkhusamphassaadayo vinnanamiva battimsa vittharena bhavanti te. Sankhepato hi paliyam cakkhusamphassotiadayo chaleva phassa agata. Vittharena pana cakkhusamphassadayo panca kusalavipaka panca akusalavipakati dasa, @Footnote: 1 cha.Ma. pavatte 2 cha.Ma. chatthayatanassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page191.

Sesa bavisati lokiyavipakavinnanasampayutta ca bavisatiti evam sabbepi sankharapaccaya vuttavinnanamiva battimsa honti. Yam panetassa battimsavidhassapi phassassa paccayo salayatanam, tattha chatthena saha ajjhattam cakkhvadim bahirehipi salayatanamicchanti chahi saddhim vicakkhana. Tattha ye tava "upadinnakapavattikatha ayana"ti ekasantatipariyapannameva paccayam paccayuppannanca dipenti, te chatthayatanapaccaya phassoti palianusarato aruppe chatthayatananca annattha sabbasangahato 1- salayatananca phassassa paccayoti ekadesasarupekasesam katva chatthena saha ajjhattam cakkhvadisalayatananti 2- icchanti. Tanhi chatthayatananca salayatanancati 3- 4- etesam ekasese kate 4- salayatanantveva sankhyam gacchati. Ye pana paccayuppannameva ekasantatipariyapannam dipenti, paccayam pana bhinnasantanampi, te yam yam ayatanam phassassa paccayo hoti, tam sabbam dipenta bahirampi pariggahetva tadeva chatthena saha ajjhattam bahirehipi rupayatanadihi saddhim salayatananti icchanti. Tampi hi chatthayatananca salayatanancati 5- etesam ekasese kate salayatanantveva sankhyam gacchati. Etthaha:- na sabbayatanehi eko phasso sambhoti, napi ekamha ayatana sabbe phassa, ayanca salayatanapaccaya phassoti ekova vutto, so kasmati. Tatridam vissajjanam:- saccametam. Sabbehi eko ekamha va sabbe na sambhonti, sambhoti pana anekehi eko, yatha cakkhusamphasso cakkhvayatana rupayatana cakkhuvinnanasankhata manayatana avasesa sampayuttadhammayatana cati evam sabbattha yathanurupam yojetabbam. Tasmaeva hi:- eko panekayatanap- pabhavo iti dipito phasso yam ekavacana- niddesenidha tadina. @Footnote: 1 cha.Ma. sabbasangahato 2 cha.Ma. cakkhadim salayatananti @3 cha.Ma. iti-saddo na dissati 4-4 ime patha na dissanti @5 cha.Ma. salayatananca salayatananti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page192.

Ekavacananiddesenati salayatanapaccaya phassoti imina hi ekavacananiddesena anekehi ayatanehi eko phasso hotiti tadina dipitoti attho. Ayatanesu pana:- chadha panca tato ekam navadha bahirani cha yathasambhavametassa paccayatte vibhavaye. Tatrayam vibhavana:- cakkhvayatanadini tava panca cakkhusamphassadibhedato pancavidhassa phassassa nissayapurejatindriyavippayuttaatthiavigatavasena chadha paccaya honti. Tato param ekam vipakamanayatanam anekabhedassa vipakamanosamphassassa sahajataannamannanissayavipakaaharindriyasampayuttaatthiavigatavasena navadha paccayo hoti. Bahiresu pana rupayatanam cakkhusamphassassa arammanapurejataatthiavigatavasena catudha paccayo hoti. Tatha saddayatanadini sotasamphassadinam. Manosamphassassa pana tani ca dhammayatananca tatha ca arammanapaccayamatteneva cati evam bahirani cha yathasambhavametassa paccayatte vibhavayeti. Salayatanapaccaya phassapadaniddeso. --------------- Vedanapadaniddesa [231] Phassapaccaya vedananiddese:- dvarato vedana vutta cakkhusamphassajadika chaleva ta pabhedena ekunanavuti mata. Cakkhusamphassaja vedanatiadina hi nayena paliyam ima cakkhusamphassajadika dvarato chaleva vedana vutta. Ta pana pabhedena ekunanavutiya cittehi sampayuttatta ekunanavutiti mata. Vedanasu panetasu idha battimsa vedana vipakacittayuttava adhippetati bhasita.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page193.

Atthadha tattha pancannam pancadvaramhi paccayo sesanam ekadha phasso manodvarepi so tatha. Tattha hi pancadvare cakkhupasadadivatthukanam pancannam vedananam cakkhusamphassadiko phasso sahajataannamannanissayavipakaaharasampayuttaatthiavigatavasena atthadha paccayo hoti. Sesanam pana ekekasmim dvare sampaticchannasantiranatadarammanavasena pavattanam kamavacaravipakavedananam cakkhuphassadiko phasso upanissayavasena ekadhava paccayo hoti. Manodvarepi so tathati manodvarepi hi tadarammanavasena pavattanam kamavacaravipakavedananam so sahajatamanosamphassasankhato phasso tatheva atthadha paccayo hoti. Patisandhibhavangacutivasena ca pavattanam tebhumikavipakavedananampi. Ya paneta manodvare tadarammanavasena pavatta kamavacaravedana, tasam manodvare avajjanasampayutto manosamphasso upanissayavasena ekadha paccayo hotiti. Phassapaccaya vedanapadaniddeso. ----------- Tanhapadaniddesa [232] Vedanapaccaya tanhaniddese:- rupatanhadibhedena cha tanha idha dipita ekeka tividha tattha pavattakarato mata. Imasmim hi vedanapaccaya tanhaniddese "setthiputto brahmanaputto"ti pitito namavasena putto viya ima rupatanha .pe. Dhammatanhati arammanato namavasena cha tanha dipita pakasita kathitati attho. Tattha rupe tanha rupatanhati imina nayena vacanattho 1- veditabbo. @Footnote: 1 cha.Ma. padattho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page194.

Tasu ca pana tanhasu ekeka tanha pavattiakarato kamatanha bhavatanha vibhavatanhati evam tividha mata. Rupatanhaeva hi yada cakkhussapathamagatam ruparammanam kamassadavasena assadayamana pavattati, tada kamatanha nama hoti. Yada tadevarammanam dhuvam sassatanti pavattaya ditthiya 1- saddhim pavattati, tada bhavatanha nama hoti. Sassataditthisahagato hi rago bhavatanha icceva 2- vuccati. Yada pana tadevarammanam "ucchijjati vinassati"ti pavattaya ucchedaditthiya saddhim pavattati, tada vibhavatanha nama hoti. Ucchedaditthisahagato hi rago vibhavatanhati vuccati. Eseva nayo saddatanhadisupiti eta attharasa tanha honti. Ta ajjhattarupadisu attharasa, bahiddha attharasati chattimsa. Iti atita chattimsa, anagata chattimsa, paccuppanna chattimsati atthasatam tanha honti. Ta pana sankhippamana rupadiarammanavasena cha kamatanhadivasena va tissova tanha hontiti veditabba. Yasma panime satta puttam assadetva putte mamattena dhatiya viya rupadiarammanavasena uppajjamanam vedanam assadetva vedanaya mamattena rupadiarammanadayakanam cittakaragandhabbagandhikasudda- tantavayarasayanavidhayakavejjadinam mahasakkaram karonti, tasma sabbapesa vedanapaccaya tanha hotiti veditabba. Yasma cettha adhippeta vipakasukhavedana ekava ekadhavesa tasma tanhaya paccayo. Ekadhati upanissayapaccayena paccayo hoti. Yasma va dukkhi sukham patthayati sukhi bhiyyopi icchati upekkha pana santatta sukhamicceva bhasita. @Footnote: 1 cha.Ma. sassataditthiya 2 cha.Ma. bhavatanhati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page195.

Tanhaya paccaya tasma honti tissopi vedana vedanapaccaya tanha iti vutta mahesina. Vedanapaccaya capi yasma nanusayam vina hoti tasma na sa hoti brahmanassa vusimatoti. Vedanapaccaya tanhapadaniddeso. ------------ Upadanapadaniddesa [233] Tanhapaccaya upadananiddese:- upadanani cattari tani atthavibhagato dhammasankhepavitthara kamato ca vibhavaye. Paliyam hi upadananti kamupadanam .pe. Attavadupadananti imani cattari upadanani udahatani. 1- Tesam ayam atthavibhago:- vatthusankhatam kamam upadiyatiti kamupadanam. Kamo ca so upadanancatipi kamupadanam. Upadananti dalhaggahanam. Dalhattho hi ettha upasaddo upayasaupakatthadisu viya. Tatha ditthi ca sa upadanancati ditthupadanam. Ditthim upadiyatiti va ditthupadanam. Sassato atta ca loko catiadisu hi purimaditthim uttaraditthi upadiyati. Tatha silabbatam upadiyatiti silabbatupadanam. Silabbatanca tam upadanancatipi silabbatupadanam. Gosilagovattadini hi evam suddhiti abhinivesato sayameva upadananiti. Tatha vadanti etenati vado, upadiyanti etenati upadanam. Kim vadanti upadiyanti va? attanam. Attano vadupadanam attavadupadanam. Attavadamattameva va attati upadiyanti etenati attavadupadanam. Ayam tava tesam atthavibhago. @Footnote: 1 cha.Ma. agatani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page196.

Dhammasankhepavitthare pana kamupadanam tava "tattha katamam kamupadanam, yo kamesu kamacchando kamarago kamanandi kamatanha kamasineho 1- kamaparilaho kamamuccha kamajjhosanam. Idam vuccati kamupadanan"ti agatatta sankhepato tanhadalhattam vuttam. Tanhadalhattam nama purimatanha upanissayapaccayena dalhasambhuta uttaratanhaeva. Keci panahu "appattavisayapatthana tanha andhakare corassa hatthappasaranam viya. Sampattavisayaggahanamupadanam tasseva bhandaggahanam viya appicchatasantutthitapatipakkha ca te dhamma. Tatha pariyesanarakkhadukkhamulati. Sesupadanattayam pana sankhepato ditthimattameva. Vittharato pana pubbe rupadisu vuttaya atthasatappabhedayapi tanhaya dalhabhavo kamupadanam. Dasavatthuka micchaditthi ditthupadanam. Yathaha "tattha katamam ditthupadanam, `natthi dinnam natthi yittham .pe. Sacchikatva pavedenti'ti ya evarupa ditthi .pe. Vipariyesaggaho, idam vuccati ditthupadanan"ti. 2- Silavatehi suddhiparamasanam pana silabbatupadanam. Yathaha "tattha katamam silabbatupadanam, ito bahiddha samanabrahmananam silena suddhi, vatena suddhi, silabbatena suddhiti ya evarupa ditthi .pe. Vipariyesaggaho, idam vuccati silabbatupa danan"ti. 3- Visativatthuka sakkayaditthi attavadupadanam. Yathaha "tattha katamam attavadupadanam, idha assutava puthujjano 4- sappurisanam adassavi sappurisadhammassa akovido 4- sappurisadhamme avinito rupam attato samanupassati .pe. Vipariyesagaho, idam vuccati attavadupadanan"ti. 3- Ayamettha dhammasankhepavittharo. Kamatoti ettha pana tividho kamo uppattikkamo pahanakkamo desanakkamo ca. Tattha anamatagge samsare imassa pathamam uppattiti abhavato kilesanam nippariyayena uppattikkamo na vuccati. Pariyayena pana yebhuyayena ekasmim bhave @Footnote: 1 cha.Ma. kamasneho 2 abhi. 34/1221/279, abhi. 35/938/457 @3 abhi. 34/1222/280, abhi. 35/938/458 4-4 paliyam ime patha natthi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page197.

Attaggahapubbangamo sassatucchedabhiniveso. Tato "sassato ayam atta"ti ganhato attavisuddhattham silabbatupadanam, ucchijjatiti ganhato paralokanirapekkhassa kamupadananti evam pathamam attavadupadanam, tato ditthisilabbatakamupadananiti ayametesam ekasmim bhave uppattikkamo ditthupadanadini cettha pathamam pahiyanti sotapattimaggavajjhatta. Kamupadanam paccha arahattamaggavajjhattati ayametesam pahanakkamo. Mahavisayatta pana pakatatta ca etesu kamupadanam pathamam desitam. Mahavisayanhi tam atthacittasampayoga, appavisayani itarani catucittasampayoga. Yebhuyyena ca alayaramataya pajaya pakatam kamupadanam, na itarani. Kamupadanam va 1- vatthukamanam samadhigamattham kotuhalamangaladibahulo hoti, na sassataditthiti 2- tadanantaram ditthupadanam. Tam pabhijjamanam silabbataattavadupadanavasena duvidham hoti. Tasmim dvaye gokiriyam va kukkurakiriyam va disvapi veditabbato olarikanti silabbatupadanam pathamam desitam, sukhumatta ante attavadupadananti ayametesam desanakkamo. Tanha ca purimassettha ekadha hoti paccayo sattadha atthadha vapi hoti sesattayassa sa. Ettha ca evam desite upadanacatukke purimassa kamupadanassa kamatanha upanissayavasena ekadhava paccayo hoti tanhabhinanditesu visayesu uppattito. Sesattayassa pana sahajataannamannanissayasampayuttaatthiavigatahetuvasena sattadha va upanissayena saha atthadha vapi paccayo hoti. Yada ca sa upanissayavasena paccayo hoti, tada sahajatava hotiti. Tanhapaccaya upadanapadaniddeso. ------------ @Footnote: 1 cha. kamupadanava 2 cha.Ma. sassa ditthiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page198.

Bhavapadaniddesa [234] Upadanapaccaya bhavaniddese:- atthato dhammato ceva satthato bhedasangaha yam yassa paccayo ceva vinnatabbo vinicchayo. Tattha bhavatiti bhavo. Duvidhenati dvihi akarehi vavatthitoti 1- attho. Athava duvidhenati paccatte karanavacanam, duvidhoti vuttam hoti. Atthiti samvijjati. Kammameva bhavo kammabhavo, upapattiyeva bhavo upapattibhavo. Ettha ca upapatti bhavatiti bhavo, kammam pana yatha sukhakaranatta "sukho buddhanamuppado"ti 2- vutto, evam bhavakaranatta phalavoharena bhavoti veditabbam. Tattha katamo kammabhavoti tesu dvisu bhavesu yo kammabhavoti vutto, so katamoti attho. Punnabhisankharadayo vuttatthaeva. Sabbanti anavasesam. Bhavam gacchati gameti cati bhavagami. Imina lokuttaram patikkhipati. Ayanhi vattakatha, tanca vivattanissitanti. Kariyatiti kammam. Kamabhavadisu kamasankhato bhavo kamabhavo. Esa nayo ruparupabhavesu. Sannavatam bhavo, sanna va ettha bhave atthiti sannabhavo. Vipariyayena asannabhavo. Olarikasannaya abhava sukhumaya ca bhava nevasannanasanna asmim bhaveti nevasannanasannabhavo. Ekena rupakkhandhena vokinno bhavo ekavokarabhavo. Eko va vokaro assa bhavassati ekavokarabhavo. Esa nayo catuvokarapancavokarabhavesu. Ayam vuccati upapattibhavoti esa navavidhopi upapattibhavo nama vuccatiti. Evantavettha atthato vinnatabbo vinicchayo. Dhammato pana ettha hi punnabhisankharo dhammato terasa cetana, apunnabhisankharo dvadasa, anenjabhisankharo catasso. "sabbampi bhavagamikamman"ti etena sabbepete dhamma cetanasampayutta va kammasankhata acayagamino @Footnote: 1 cha.Ma. pavattitoti 2 khu.dha. 25/194/51

--------------------------------------------------------------------------------------------- page199.

Dhamma sangahita. Kamabhavo panca upadinnakkhandha, tatha rupabhavo, arupabhavo cattaro, sannabhavo catupanca, asannabhavo eko upadinnakkhandho, nevasannanasannabhavo cattaro. Ekavokarabhavadayo ekacatupancakkhandha upadinnakkhandhehiti evamettha dhammatopi vinnatabbo vinicchayo. Satthatoti yatha ca bhavaniddese, tatheva kamanca sankharaniddesepi punnabhisankharadayova vutta, evam santepi purima atitakammavasena idha patisandhiya paccayatta vutta. Ime paccuppannakammavasena ayatim patisandhiya paccayattati puna vacanam satthakameva. Pubbe va "tattha katamo punnabhisankharo, kusalacetana kamavacara"ti evamadina nayena cetanava sankharati vutta. Idha pana "sabbampi bhavagamikamman"ti vacanato cetanasampayuttapi. Pubbe ca vinnanapaccayameva kammam sankharati vuttam, idani asannabhavanibbattakampi. Kim va bahuna, avijjapaccaya sankharati ettha punnabhisankharadayova kusalakusala dhamma vutta. Upadanapaccaya bhavoti idha pana upapattibhavassapi sangahitatta kusalakusalabyakata dhamma vutta. Tasma sabbathapi satthakamevidam punavacananti evamettha satthatopi vinnatabbo vinicchayo. Bhedasangahati upadanapaccaya bhavassa bhedato ceva sangahato ca. Yam hi kamupadanapaccaya kamabhavanibbattakam kammam kariyati, so kammabhavo. Tadabhinibbatta khandha upapattibhavo. Eseva nayo ruparupabhavesu. Evam kamupadanapaccaya dve kamabhava, tadantogadhava sannabhavapancavokarabhava. Dve rupabhava, tadantogadhava sannabhavaasannabhavaekavokarabhavapancavokarabhava. Dve arupabhava, tadantogadhava sannabhavanevasannanasannabhavacatuvokarabhavati saddhim antogadhehi cha bhava. Yatha ca kamupadanapaccaya saddhim antogadhehi cha bhava, tatha sesupadanapaccayapiti evam upadanapaccaya bhedato saddhim antogadhehi catuvisati bhava.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page200.

Sangahato pana kammabhavam upapattibhavanca ekato katva kamupadanapaccaya saddhim antogadhehi eko kamabhavo, tatha ruparupabhavati tayo bhava. Tatha sesupadanapaccayapiti evam upadanapaccaya sangahato saddhim antogadhehi dvadasa bhava. Apica avisesena upadanapaccaya kamabhavupagam kammam kammabhavo, tadabhinibbatta khandha upapattibhavo. Esa nayo ruparupabhavesu. Evam upadanapaccaya saddhim antogadhehi dve kamabhava dve rupabhava dve arupabhavati aparenapi pariyayena sangahato cha bhava. Kammabhavaupapattibhavabhedam va anupagamma saddhim antogadhehi kamabhavadivasena tayo bhava honti. Kamabhavadibhedancapi anupagamma kammabhavaupapattibhavavasena dve bhava honti. Kammaupapattibhedanca anupagamma upadanapaccaya bhavatoti bhavavasena eko bhavo hotiti evamettha upadanapaccayassa bhavassa bhedasangahapi vinnatabbo vinicchayo. Yam yassa paccayo cevati yancettha upadanam yassa paccayo hoti, tatopi vinnatabbo vinicchayoti attho. Kim panettha kassa paccayo hoti? yankinci yassa kassaci paccayo hotiyeva. Ummattako viya hi puthujjano. So "idam yuttamidamayuttan"ti avicaretva yassa kassaci upadanassa vasena yankinci bhavam patthetva yankinci kammam karotiyeva. Tasma yadekacce "silabbatupadanena ruparupabhava na honti"ti vadanti, tam na gahetabbam. Sabbena pana sabbo hotiti gahetabbam. Seyyathidam? idhekacco anussavavasena va ditthanusarena va "kama namete manussaloke ceva khattiyamahasalakuladisu 1- chakamavacaradevaloke ca samiddha"ti cintetva tesam adhigamattham asaddhammassavanadihi vancito "imina kammena kama sampajjanti"ti mannamano kamupadanavasena kayaduccaritadinipi karoti. So duccaritaparipuriya apaye upapajjati. Sanditthike va pana kame patthayamano patiladdhe va gopayamano kamupadanavasena kayaduccaritadini @Footnote: 1 cha.Ma. khattiyamahasaladisu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page201.

Karoti. So duccaritaparipuriya apaye upapajjati. Tatrassa upapattihetubhutam kammam kammabhavo, kammabhinibbatta khandha upapattibhavo. Sannabhavapancavokarabhava pana tadantogadhaeva. Aparo pana saddhammassavanadihi upabruhitanano "imina kammena kama sampajjanti"ti mannamano kamupadanavasena kayasucaritadini karoti. So sucaritaparipuriya devesu va manussesu va upapajjati. Tatrassa upapattihetubhutam kammam kammabhavo, kammabhinibbatta khandha upapattibhavo. Sannabhavapancavokarabhava pana tadantogadhaeva. Iti kamupadanam sappabhedassa santogadhassa kamabhavassa paccayo hoti. Aparo "ruparupabhavesu tato samiddhatara kama"ti sutva va parikappetva va kamupadanavaseneva ruparupasamapattiyo nibbattetva samapattibalena ruparupabrahmaloke upapajjati. Tatrassa upapattihetubhutam kammam kammabhavo, kammabhinibbatta khandha upapattibhavo. Sannaasannanevasannanasannaeka- vokaracatuvokarapancavokarabhava pana tadantogadhaeva. Iti kamupadanam sappabhedanam santogadhanam ruparupabhavanampi paccayo hoti. Aparo "ayam atta nama kamavacarasampattibhave va ruparupabhavanam va annatarasmim ucchinno suucchinno hoti"ti ucchedaditthim upadaya tadupagam kammam karoti. Tassa tam kammam kammabhavo, kammabhinibbatta khandha upapattibhavo. Sannabhavadayo pana tadantogadhaeva. Iti ditthupadanam sappabhedanam santogadhanam tinnampi kamaruparupabhavanam paccayo hoti. Aparo "ayam atta nama kamavacarasampattibhave va ruparupabhavanam va annatarasmim sukhi hoti, vigataparilaho hoti"ti attavadupadanena tadupagam kammam karoti. Tassa tam kammam kammabhavo, tadabhinibbatta khandha upapattibhavo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page202.

Sannabhavadayo pana tadantogadhaeva. Iti attavadupadanam sappabhedanam santogadhanam tinnam bhavanam paccayo hoti. Aparo "idam silabbatam nama kamavacarasampattibhave va ruparupabhavanam va annatarasmim purentassa sukham paripurim gacchati"ti silabbatupadanavasena tadupagam kammam karoti. Tassa tam kammam kammabhavo, tadabhinibbatta khandha upapattibhavo. Sannabhavadayo pana tadantogadhaeva. Iti silabbatupadanam 1- sappabhedanam santogadhanam tinnam bhavanam paccayo hotiti evamettha yam yassa paccayo hoti, tatopi vinnatabbo vinicchayo. Kim panettha kassa bhavassa katham paccayo hotiti ce. Ruparupabhavanam upanissayapaccayo upadanam sahajatadihipi tam kamabhavassati vinneyyam. Ruparupabhavananhi kamabhavapariyapannassa ca kammabhave kusalakammasseva upapattibhavassa cetam catubbidhampi upadanam upanissayapaccayena ekadha paccayo hoti. Kamabhave attana sampayuttaakusalakammabhavassa sahajataannamannanissaya- sampayuttaatthiavigatahetupaccayappabhedehi sahajatadihi paccayo hoti, vippayuttassa pana upanissayapaccayenevati. Upadanapaccaya bhavapadaniddeso. ---------- Jatijaramaranadipadaniddesa [235] Bhavapaccaya jatiniddesadisu jatiadinam vinicchayo saccavibhange vuttanayeneva veditabbo. Bhavoti panettha kammabhavova adhippeto. So hi jatiya paccayo na upapattibhavo. So ca 2- pana kammapaccayaupanissayapaccayavasena dvidhava paccayo hotiti. @Footnote: 1 cha.Ma. silabbatupadanampi 2 cha.Ma. ca-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page203.

Tattha siya:- katham panetam janitabbam "bhavo jatiya paccayo"ti ce. Bahirapaccayasamattepi hinapanitatadivisesadassanato. Bahirananhi janakajanettisukkasonitaharadinam paccayanam samattepi sattanam yamakanampi satam hinapanitatadiviseso dissati. So ca na ahetuko sabbada ca sabbesanca abhavato, na ca 1- kammabhavato annahetuko tadabhinibbattakasattanam ajjhattasantane annassa karanassa abhavatoti kammabhavahetukova. Kammanhi sattanam hinapanitatadivisesahetu. Tenaha bhagava "kammam satte vibhajati yadidam hinappanitataya"ti. 2- Tasma janitabbametam "bhavo jatiya paccayo"ti. Yasma ca asati jatiya jaramaranam nama na hoti, sokadayo ca dhamma na honti. Jatiya pana sati jaramarananceva jaramaranasankhatadukkhadhammaphutthassa ca balassa jaramaranabhisambandha va tena tena dukkhadhammena phutthassa anabhisambandha va sokadayo ca dhamma honti. Tasma ayam jati jaramaranassa ceva sokadinanca paccayo hotiti veditabba. Sa pana upanissayakotiya ekadhava paccayo hotiti. Bhavapaccaya jatiadipadaniddeso. [242] Evametassatiadinam attho uddesavare vuttanayeneva veditabbo. Sangatiadini samudayavevacananeva. Yasma panettha sokadayo avasane vutta, tasma ya sa avijja "avijjapaccaya sankhara"ti evametassa bhavacakkassa adimhi vutta, sa sokadihi avijja siddha bhavacakkamaviditadimidam karakavedakarahitam dvadasavidhasunnatasunnam. Satatam samitam pavattatiti veditabbam. Katham panettha sokadihi avijja siddha, kathamidam bhavacakkam aviditadi, katham karakavedakarahitam, katham dvadasavidhasunnatasunnanti ce. Ettha hi sokadukkhadomanassupayasa avijjaya aviyogino, paridevo ca @Footnote: 1 cha.Ma. ca-saddo na dissati 2 Ma.u. 14/289/262

--------------------------------------------------------------------------------------------- page204.

Namamulhassati tesu tava siddhesu siddhava hoti avijja. Apica "asavasamudaya avijjasamudayo"ti hi vuttam, asavasamudaya cete sokadayo honti. Katham? vatthukamaviyoge tava soko kamasavasamudaya 1- hoti. Yathaha:- "tassa ce kamayamanassa chandajatassa jantuno te kama parihayanti sallaviddhova ruppati"ti. 2- Yathaha 3- "kamato jayati soko"ti. 4- Sabbepi cete ditthasavasamudaya honti. Yathaha "tassa aham rupam mama rupanti pariyutthatthayino tam rupam viparinamati annatha hoti. Tassa rupaviparinamannathabhava uppajjanti sokaparidevadukkha- domanassupayasa"ti. 5- Yatha ca ditthasavasamudaya, evam bhavasavasamudayapi. Yathaha "yepi te bhikkhave deva dighayuka vannavanto sukhabahula uccesu vimanesu ciratthitika, 6- tepi tathagatassa dhammadesanam sutva yebhuyyena bhayam samvegam santasam apajjanti"ti. 7- Panca pubbanimittani disva maranabhayena santajjitanam devanam viyati. Yatha ca bhavasavasamudaya, evam avijjasavasamudayapi. Yathaha "sa kho so bhikkhave balo tividham dittheva dhamme dukkham domanassam patisamvedeti"ti. 8- Iti yasma asavasamudaya ete dhamma 9- honti, tasma ete sijjhamana avijjahetubhute 10- asave sadhenti. Asavesu ca siddhesu paccayabhave bhavato avijjapi siddhava hotiti. Evam tavettha sokadihi avijja siddha hotiti veditabba. Yasma pana evam paccayabhave bhavato avijjaya siddhaya puna avijjapaccaya sankhara, sankharapaccaya vinnananti evam hetuphalaparamparaya pariyosanam natthi, tasma tam hetuphalasambandhavasena pavattam dvadasangam bhavacakkam aviditaditi siddham hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. kamasavasamudayo 2 khu.su. 25/774/486 3 cha.Ma. yatha caha @4 khu.dha. 25/215/54 5 sam.kha. 17/1/3 6 ka. ciram dighamaddhanam titthanti @7 sam.kha. 17/78/70, an. catukka. 21/33/38 8 Ma.u. 14/246/214 @9 cha.Ma. ayam patho na dissati 10 cha.Ma. avijjaya hetubhute

--------------------------------------------------------------------------------------------- page205.

Evam sati "avijjapaccaya sankhara"ti idam adimattakathanam virujjhatiti ce. Nayidam adimattakathanam, padhanadhammakathanam panetam. Tinnanhi vattanam avijja padhana. Avijjaggahanena hi avasesam kilesavattanca kammadini ca balam palivethenti sappasiraggahanena sesam sappasariram viya baham. Avijjasamucchede pana kate tehi vimokkho hoti sappasiracchede kate palivethitabahavimokkho viya. Yathaha "avijjayatveva asesaviraganirodha sankharanirodho"tiadi. 1- Iti yam ganhato bandho muncato ca vimokkho 2- hoti, tassa padhanadhammassa kathanamidam, na adimattakathananti evamidam bhavacakkam aviditaditi veditabbam. Tayidam yasma avijjadihi karanehi sankharadinam pavatti, tasma tato annena "brahma mahabrahma settho sajjita"ti evam parikappitena brahmadina va samsarassa karakena "so kho pana me ayam atta vado vadeyyo"ti evam parikappitena attana va sukhadukkhanam vedakena rahitam. Iti karakavedakarahitanti veditabbam. Yasma panettha avijja udayabbayadhammakatta dhuvabhavena sankilitthatta sankilesikatta ca subhabhavena udayabbayapatipilitatta sukhabhavena paccayayattavuttikatta 3- vasavattanabhutena attabhavena ca sunna. Tatha sankharadinipi angani. Yasma va avijja na atta, na attano, na attani, na attavati, tatha sankharadinipi angani. Tasma dvadasavidhasunnatasunnamidam bhavacakkanti veditabbam. Evanca viditva puna:- tassa avijjatanha mulamatitadayo tayo kala dve attha dveeva ca sarupato tesu angani. Tassa kho panetassa bhavacakkassa avijja tanha cati dve dhamma mulanti veditabba. Tadetam pubbantaharanato avijjamulam vedanavasanam, aparantasandhanato 4- tanhamulam jaramaranavasananti duvidham hoti. Tattha purimam @Footnote: 1 vinaYu. 4/3/3, sam.ni. 16/1/2 2 cha.Ma. mokkho @3 cha.Ma.....vuttitta 4 cha.Ma. aparantasantanato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page206.

Ditthicaritavasena vuttam, pacchimam tanhacaritavasena. Ditthicaritananhi avijja tanhacaritananca 1- tanha samsaranayika. Ucchedaditthisamugghataya va pathamam phaluppattiya hetunam anupacchedappakasanato, sassataditthisamugghataya dutiyam uppannanam jaramaranappakasanato, gabbhaseyyakavasena va purimam anupubbapavattidipanato, opapatikavasena pacchimam sahuppattidipanato. Atitapaccuppannanagata cassa tayo kala. Tesu paliyam sarupato agatavasena avijja sankhara cati dve angani atitakalani, vinnanadini bhavavasanani attha paccuppannakalani, jati ceva jaramarananca dve anagatakalaniti veditabbani. Puna:- hetuphalahetupubbaka- tisandhicatubhedasangahancetam visatiakararam tivattamanavatthitam bhamati. Itipi veditabbam. Tattha sankharananca patisandhivinnanassa ca antara eko hetuphalasandhi nama, vedanaya ca tanhaya ca antara eko phalahetusandhi nama, bhavassa ca jatiya ca antara eko hetuphalasandhiti evamidam hetuphalahetupubbakatisandhiti veditabbam. Sandhinam adipariyosanavavatthita panassa cattaro sangaha honti. Seyyathidam? avijjasankhara eko sangaho, vinnananamarupasalayatanaphassavedana dutiyo, tanhupadanabhava tatiyo, jatijaramaranam catutthoti evamidam catubhedasangahanti veditabbam. Tattha atite hetavo panca idani phalapancakam idani hetavo panca ayatim phalapancakanti etehi pana visatiya akarehi arehi visatiakararanti veditabbam. Tattha atite hetavo pancati avijja sankhara cati ime tava dve vuttaeva. Yasma pana avidva paritassati, paritasito upadiyati, tassa upadanapaccaya bhavo. Tasma tanhupadanabhavapi gahita honti. Tenaha "purimakammabhavasmim moho @Footnote: 1 cha.Ma. ca-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page207.

Avijja, ayuhana sankhara, nikanti tanha, upagamanam upadanam, cetana bhavo, iti 1- ime panca dhamma purimakammabhavasmim idha patisandhiya paccaya"ti. 2- Tattha purimakammabhavasminti purime kammabhave, atitajatiyam kammabhave kariyamaneti attho. Moho avijjati yo tada dukkhadisu moho, yena mulho kammam karoti, sa avijja. Ayuhana sankharati tam kammam karoto ya purimacetana, 3- yatha danam dassamiti cittam uppadetva masampi samvaccharampi danupakaranani sajjentassa uppanna purimacetanayo. Patiggahakanam pana hatthe dakkhinam patitthapayato cetana bhavoti vuccati. Ekavajjanesu va chasu javanesu cetana ayuhanasankhara nama, sattama cetana bhavo. Ya kaci va pana cetana bhavo, tamsampayutta ayuhanasankhara nama. Nikanti tanhati ya kammam karontassa tassa phale upapattibhave nikamana patthana, sa tanha nama. Upagamanam upadananti yam kammam bhavassa paccayabhutam "idam katva asukasmim nama thane kame sevissami ucchijjissami"tiadina nayena pavattam upagamanam gahanam paramasanam, idam upadanam nama. Cetana bhavoti ayuhanavasane pavattacetana 4- bhavoti evamattho veditabbo. Idani phalapancakanti vinnanadi vedanavasanam paliyam agatameva. Yathaha "idha patisandhi vinnanam, okkanti namarupam, pasado ayatanam, phuttho phasso, vedayitam vedana, ime panca dhamma idhupapattibhavasmim pure katassa kammassa paccaya"ti. 5- Tattha patisandhi vinnananti yam bhavantarapatisandhanavasena uppannatta patisandhiti vuttam, 6- tam vinnanam. Okkanti namarupanti ya gabbhe ruparupadhammanam okkanti agantva pavisanam viya, idam namarupam. Pasado ayatananti idam cakkhvadipancayatanavasena vuttam. Phuttho phassoti yo arammanam phuttho phusanto uppanno, ayam phasso. Vedayitam vedanati yam patisandhivinnanena va salayatanapaccayena va phassena sahuppannam vipakavedayitam, sa vedanati evamattho veditabbo. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo natthi 2 khu.pati. 31/98/75 3 cha.Ma. purimacetanayo @4 cha.Ma. vuttacetana 5 khu.pati. 31/98/75 (sya) 6 cha.Ma. vuccati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page208.

Idani hetavo pancati tanhadayo paliyam agatava tanhupadanabhava. Bhave pana gahite tassa pubbabhaga tamsampayutta va sankhara gahitava honti, tanhupadanaggahanena ca tamsampayutta yaya va mulho kammam karoti, sa avijja gahitava hotiti evam panca. Tenaha "idha paripakkatta ayatananam moho avijja, ayuhana sankhara, nikanti tanha, upagamanam upadanam, cetana bhavo, ime panca dhamma idha kammabhavasmim ayatim patisandhiya paccaya"ti. 1- Tattha idha paripakkatta ayatanananti paripakkayatanassa kammakaranakale sammoho dassito. Sesam uttanameva. Ayatim phalapancakanti vinnanadini panca, tani jatiggahanena vuttani. Jaramaranam pana tesamyeva jaramaranam. Tenaha "ayatim patisandhi vinnanam, okkanti namarupam, pasado ayatanam, phuttho phasso, vedayitam vedana, ime panca dhamma ayatim upapattibhavasmim idha katassa kammassa paccaya"ti. 1- Evamidam visatiakararam hoti. Tattha purimabhavasmim panca kammasambhara, etarahi panca vipakadhamma. Etarahi panca kammasambhara, anagate panca vipakadhammati dasa dhamma kammam, dasa vipakoti dvisu thanesu kammam kammam nama, dvisu thanesu vipako vipako namati sabbampetam bhavacakkam paccayakaravattam kammanceva kammavipako ca. Tatha dvisu thanesu kammam kammasankhepo, dvisu thanesu vipako vipakasankhepoti sabbampetam kammasankhepo ceva vipakasankhepo ca. Dvisu thanesu kammam kammavattam, dvisu thanesu vipako vipakavattanti sabbampetam kammavattanceva vipakavattanca. Tatha dvisu thanesu kammam kammabhavo, dvisu thanesu vipako vipakabhavoti sabbampetam kammabhavo ceva vipakabhavo ca. Dvisu thanesu kammam kammapavattam, dvisu vipako vipakapavattanti sabbampetam kammapavattanceva vipakapavattanca. @Footnote: 1 khu.pati. 31/98/75 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page209.

Tatha dvisu thanesu kammam kammasantati, dvisu vipako vipakasantatiti sabbampetam kammasantati ceva vipakasantati ca. Dvisu pana 1- thanesu kammam kiriya nama, dvisu vipako kiriyaphalam namati sabbampetam kiriya ceva kiriyaphalancati. Evam samuppannamidam sahetukam dukkham aniccam calamittaraddhuvam dhammehi dhamma pabhavanti hetuso na hettha attava parova vijjati. Dhamma dhamme sanjanenti hetusambharapaccaya hetunanca nirodhaya dhammo buddhena desito hetusu uparuddhesu chinnam vattam na vattati. Evam dukkhantakiriyaya brahmacariyidha vijjati satte ca nupalabbhante nevucchedo na sassatam. Tivattamanavatthitam bhamatiti ettha pana sankharabhava kammavattam, avijjatanhupadanani kilesavattam, vinnananamarupasalayatanaphassavedana vipakavattanti imehi tihi vattehi tivattamidam bhavacakkam yava kilesavattam na upacchijjati, tava anupacchinnapaccayatta anavatthitam punappunam parivattanato bhamatiyevati veditabbam. Tayidamevam bhamamanam:- saccappabhavato kicca varana upamahi ca gambhiranayabheda ca vinnatabbam yatharaham. Tattha yasma kusalakusalakammam avisesena samudayasaccanti saccavibhange vuttam, tasma avijjapaccaya sankharati avijjaya sankhara dutiyasaccappabhavam dutiyasaccam, sankharehi vinnanam dutiyasaccappabhavam pathamasaccam. Vinnanadihi namarupadini vipakavedanapariyosanani pathamasaccappabhavam pathamasaccam, vedanaya tanha @Footnote: 2 cha.Ma. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page210.

Pathamasaccappabhavam dutiyasaccam, tanhaya upadanam dutiyasaccappabhavam dutiyasaccam, upadanato bhavo dutiyasaccappabhavam pathamadutiyasaccadvayam. Bhavato jati dutiyasaccappabhavam pathamasaccam, jatiya jaramaranam pathamasaccappabhavam pathamasaccanti evantavidam saccappabhavato vinnatabbam yatharaham. Yasma panettha avijja vatthusu ca satte sammoheti, paccayo ca hoti sankharanam patubhavaya. Tatha sankhara sankhatanca abhisankharonti, paccaya ca honti vinnanassa. Vinnanampi vatthunca pativijanati, paccayo ca hoti namarupassa namarupampi annamannanca upatthambheti, paccayo ca hoti salayatanassa. Salayatanampi savisaye ca pavattati, 1- paccayo ca hoti phassassa. Phassopi arammananca phusati, paccayo ca hoti vedanaya. Vedanapi arammanarasanca anubhavati, paccayo ca hoti tanhaya. Tanhapi rajjaniye ca dhamme rajjati, paccayo ca hoti upadanassa. Upadanampi upadaniye ca dhamme upadiyati, paccayo ca hoti bhavassa. Bhavopi nanagatisu ca vikkhipati, paccayo hoti jatiya. Jatipi khandhe ca janeti, tesam abhinibbattibhavena pavattatta paccayo ca hoti jaramaranassa. Jaramaranampi khandhanam pakabhedabhavanca adhititthati, paccayo ca hoti bhavantarapatubhavaya, sokadinam adhitthanatta. Tasma sabbapadesu dvidha pavattakiccatopi idam vinnatabbam yatharaham. Yasma cettha "avijjapaccaya sankhara"ti idam karakadassananivaranam, "sankharapaccaya vinnanan"ti attasankantidassananivaranam, vinnanapaccaya namarupan"ti attatiparikappitavatthubhedadassanato ghanasannanivaranam, "namarupapaccaya salayatanan"tiadisu "atta passati .pe. Vijanati phusati vediyati 2- ganhiyati upadiyati bhavati jayati jiyati miyati"ti evamadidassananivaranam. Tasma micchadassananivaranatopetam bhavacakkam nivaranato vinanatabbam yatharaham. @Footnote: 1 cha.Ma. vattati 2 cha.Ma. vedayati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page211.

Yasma panettha salakkhanasamannalakkhanavasena dhammanam adassanato andho viya avijja, andhassa upakkhalanam viya avijjapaccaya sankhara, upakkhalitassa patanam viya sankharapaccaya vinnanam, patitassa gandapatubhavo viya vinnanapaccaya namarupam, gandabhedapilaka viya namarupapaccaya salayatanam, gandapilakaghattanam viya salayatanapaccaya phasso, ghattanadukkham viya phassapaccaya vedana, dukkhassa patikarabhilaso viya vedanapaccaya tanha, patikarabhilasena asappayaggahanam viya tanhapaccaya upadanam, upadinnaasappayalepanam viya upadanapaccaya bhavo, asappayalepanena gandavikarapatubhavo viya bhavapaccaya jati, gandavikarato gandabhedo viya jatipaccaya jaramaranam. Yasma va panettha avijja appatipattimicchapatipattibhavena satte abhibhavati patalam viya akkhini, tadabhibhuto ca balo ponobbhavikehi sankharehi attanam vetheti kosakarakimi viya kosappadesehi. Sankharapariggahitam vinnanam gatisu patittham labhati parinayakapariggahito viya rajakumaro rajje. Upapattinimittam parikappanato vinnanam patisandhiyam anekappakaram namarupam abhinibbatteti mayakaro viya mayam. Namarupe patitthitam salayatanam vuddhim virulhim vepullam papunati subhumiyam patitthito vanappagumbo viya. Ayatanaghattanato phasso jayati aranisahitabhimaddanato 1- aggi viya. Phassena phutthassa vedana patubhavati aggina phutthassa daho viya. Vedayamanassa tanha vaddhati lonudakam pivato pipasa viya. Tasito bhavesu abhilasam karoti pipasito viya paniye. Tadassupadanam upadanena bhavam upadiyati amisalobhena maccho balisam viya. Bhave sati jati hoti bije sati ankuro viya. Jatassa avassam jaramaranam uppannassa rukkhassa patanam viya. Tasma evam upamahipetam bhavacakkam vinnatabbam yatharaham. @Footnote: 1 cha.Ma. aranisahitabhimanthanato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page212.

Yasma ca pana 1- bhagavata atthatopi dhammatopi desanatopi pativedhatopi gambhirabhavam sandhaya "gambhiro cayam ananda paticcasamuppado gambhiravabhaso ca"ti 2- vuttam, tasma gambhirabhedatopetam bhavacakkam vinnatabbam yatharaham. Tattha yasma na jatito jaramaranam na hoti, na ca jatim vina annato hoti. Itthanca jatito samudagacchatiti evam jatipaccayasamudagatatthassa duravabodhaniyato jaramaranassa jatipaccayasambhutasamudagatattho gambhiro. Tatha jatiya bhavapaccaya .pe. Sankharanam avijjapaccayasambhutasamudagatattho gambhiro. Tasma idam bhavacakkam atthato gambhiranti 3- ayantavettha atthagambhirata. Hetuphalanhi atthoti vuccati. Yathaha "hetuphale nanam atthapatisambhida"ti. 4- Yasma pana yenakarena yadavattha ca avijja tesam tesam sankharanam paccayo hoti, tassa duravabodhaniyato avijjaya sankharanam paccayattho gambhiro. Tatha sankharanam .pe. Jatiya jaramaranassa paccayattho gambhiro. Tasma idam bhavacakkam dhammagambhiranti ayamettha dhammagambhirata. Hetuno hi dhammoti namam. Yathaha "hetumhi nanam dhammapatisambhida"ti. 4- Yasma ca tassa 5- tena tena karanena tatha tatha pavattetabbatta desanapi gambhira, na tattha sabbannutannanato annam nanam patittham labhati. Tatha hetam katthaci sutte anulomato, katthaci patilomato, katthaci anulomapatilomato, katthaci vemajjhato patthaya anulomato va patilomato va. Katthaci tisandhicatusankhepam, katthaci dvisandhitisankhepam, katthaci ekasandhidvisankhepam desitam. Tasma idam bhavacakkam desanagambhiranti ayam desanagambhirata. Yasma panettha yo avijjadinam sabhavo, yena patividdhena avijjadayo dhamma salakkhanato patividdha honti, so duppariyogahatta gambhiro. Tasma idam @Footnote: 1 cha.Ma. pana-saddo na dissati 2 di.Ma. 10/95/49, sam.ni. 16/60/89 @3 cha.Ma. atthagambhiranti 4 abhi. 35/720/360 5 cha.Ma. cassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page213.

Bhavacakkam pativedhagambhiram. Tatha hettha avijjaya annanadassanasaccasappativedhattho gambhiro, sankharanam abhisankharanayuhanasaragaviragattho, vinnanassa sunnata- abyaparaasankantipatisandhipatubhavattho, namarupassa ekuppadavinibbhoga- vinibbhoganamanaruppanattho, salayatanassa adhipatilokadvarakhettavisayavisayibhavattho, phassassa phusanasanghattanasangatisannipatattho, vedanaya arammanarasanubhavanasukhadukkhamajjhatta- bhavanijjivavedayitattho, tanhaya abhinanditajjhosanasaritalatanaditanhasamudda- duppuranattho, upadanassa adanaggahanabhinivesaparamasaduratikkamattho, bhavassa ayuhanabhisankharanayonigatithitinivasesu khipanattho, jatiya jatisanjatiokkanti- nibbattipatubhavattho, jaramaranassa khayavayabhedaviparinamattho gambhiroti ayamettha pativedhagambhirata. Yasma panettha ekattanayo nanattanayo abyaparanayo evamdhammatanayoti cattaro atthanaya honti, tasma nayabhedatopetam bhavacakkam vinnatabbam yatharaham. Tattha avijjapaccaya sankhara, sankharapaccaya vinnananti evam bijassa ankuradibhavena rukkhabhavuppatti 1- viya santananupacchedo ekattanayo nama, yam samma passanto hetuphalasambandhena pavattamanassa santanassa anupacchedavabodhato ucchedaditthim pajahati, miccha passanto hetuphalasambandhena pavattamanassa santananupacchedassa ekattaggahanato sassataditthim upadiyati. Avijjadinam pana yathasakalakkhanavavatthanam nanattanayo nama. Yam samma passanto navanavanam uppadadassanato sassataditthim pajahati, miccha passanto ekasantanapatitassa bhinnasantanasseva nanattaggahanato ucchedaditthim upadiyati. Avijjaya sankhara maya uppadetabba, sankharanam va vinnanam amhehiti evamadibyaparabhavo abyaparanayo nama, yam samma passanto karakassa @Footnote: 1 cha.Ma. rukkhabhavappatti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page214.

Abhavavabodhato attaditthim pajahati, miccha passanto yo asatipi byapare avijjadinam sabhavaniyamasiddho hetubhavo, tassa aggahanato akiriyaditthim upadiyati. Avijjadihi pana karanehi sankharadinamyeva sambhavo khiradihi dadhiadinam viya, na annesanti ayam evamdhammatanayo nama, yam samma passanto paccayanurupato phalavabodhato ahetukaditthinca akiriyaditthinca pajahati, miccha passanto paccayanurupam phalappavattim aggahetva yato kutoci yassa kassaci asambhavaggahanato ahetukaditthinceva niyatavadanca upadiyatiti evamidam bhavacakkam:- saccappabhavato kicca varana upamahi ca gambhiranayabheda ca vinnatabbam yatharaham. Idanhi gambhirato agadham nananayaggahanato duratiyanam 1- nanasina samadhipavarasilayam sunisitena:- bhavacakkamapadaletva asanivicakkamiva niccanimmathanam samsarabhayamatito na koci supinantarepyatthi. Vuttampi cetam bhagavata "gambhiro cayam ananda paticcasamuppado gambhiravabhaso ca, etassa ananda dhammassa annana 2- ananubodha 3- appativedha evamayam paja tantakulakajata guliganthikajata 4- munjapabbajabhuta apayam duggatim vinipatam samsaram nativattati"ti. 5- Tasma attano va paresam va hitaya sukhaya patipanno avasesakiccani pahaya:- gambhire paccayakarap- pabhede idha pandito yatha gadham labhetheva anuyunje sada satoti. Suttantabhajaniyavannana nitthita. ----------- @Footnote: 1 cha.Ma. durabhiyanam 2 cha.Ma. ayam patho na dissati 3 cha.Ma. ananubodho @4 cha.Ma. kulaganthikajata 5 di.Ma. 10/95/49, sam.ni. 16/60/89


             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 140-214. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=54&A=3266&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=3266&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=255              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=3732              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=3683              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=3683              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]