อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๑)

หน้าที่ ๔๓๖.
รุกฺขมูลิโก วา น คาหาเปตพฺโพ ฯ เอโก นวโก โหติ พหุสฺสุโต
ปน พหูนํ ธมฺมํ วาเจติ ปริปุจฺฉํ เทติ ปาลึ วณฺเณติ ธมฺมกถํ
กเถติ สงฺฆสฺส ภารํ นิตฺถรติ อยํ ลาภํ ปริภุญฺชนฺโตปิ อาวาเส
วสนฺโตปิ วารํ น คาเหตพฺโพ ปุริสวิเสโส นาม ญาตพฺโพติ
วทนฺติ ฯ อุโปสถาคารปฏิมาฆรชคฺคกสฺส ปน เทฺวคุณํ ยาคุภตฺตํ
เทวสิกํ ตณฺฑุลนาฬี สํวจฺฉเร ติจีวรํ ทสวีสคฺฆนกํ กปฺปิยภณฺฑญฺจ
ทาตพฺพํ ฯ สเจ ปน ตํ ลภมานสฺเสว ปมาเทน ตตฺถ กิญฺจิ
นสฺสติ สพฺพํ คีวา ฯ พนฺธิตฺวา พลกฺกาเรน อจฺฉินฺนํ ปน น
คีวา ตสฺส ฯ ตตฺถ เจติยสฺส วา สงฺฆสฺส วา สนฺตเกน เจติยสฺส
สนฺตกํ รกฺขาเปตุํ วฏฺฏติ ฯ เจติยสฺส สนฺตเกน สงฺฆสฺส สนฺตกํ
รกฺขาเปตุํ น วฏฺฏติ ฯ ยํ ปน เจติยสฺส สนฺตเกน สทฺธึ สงฺฆสฺส
สนฺตกํ ฐปิตํ โหติ ตํ เจติยสฺส สนฺตเก รกฺขาปิเต รกฺขิตเมว
โหตีติ เอวํ วฏฺฏติ ฯ ปกฺขวาเรน อุโปสถาคาราทีนิ รกฺขโตปิ
ปมาทวเสน นฏฺฐํ คีวาเยวาติ ฯ
                    อุปนิธิกถา นิฏฺฐิตา ฯ
     {๑๑๓} สุงฺกํ ตโต หนนฺตีติ ๑- สุงฺกฆาฏํ ฯ สุงฺกฏฺฐานสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ
ตํ หิ ยสฺมา ตโต สุงฺการหํ ภณฺฑํ สุงฺกํ อทตฺวา นีหรนฺตา
รญฺโญ สุงฺกํ หนนฺติ วินาเสนฺติ ตสฺมา สุงฺกฆาฏนฺติ วุตฺตํ ฯ
ตตฺร ปวิสิตฺวาติ ตตฺร ปพฺพตขณฺฑาทีสุ รญฺญา ปริจฺเฉทํ กตฺวา
ฐปิเต สุงฺกฏฺฐาเน ปวิสิตฺวา ฯ ราชคฺฆํ ภณฺฑนฺติ ราชารหํ
@เชิงอรรถ: ๑. สุงฺกํ ฆฏฺเฏนฺติ อาหจฺจ คณฺหนฺติ เอตฺถาตีติ อมฺหากํ มติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๗.
ภณฺฑํ ฯ ยโต รญฺโญ ปญฺจมาสกํ วา อติเรกปญฺจมาสกํ วา
อคฺฆนกํ สุงฺกํ ทาตพฺพํ โหติ ตํ ภณฺฑนฺติ อตฺโถ ฯ ราชกนฺติปิ
ปาโฐ ฯ อยเมวตฺโถ ฯ เถยฺยจิตฺโต อิโต รญฺโญ สุงฺกํ น
ทสฺสามีติ เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา ตํ ภณฺฑํ อามสติ ทุกฺกฏํ ฯ
ฐปิตฏฺฐานโต คเหตฺวา ถวิกาย วา ปกฺขิปติ ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเน วา
อูรุนา สทฺธึ พนฺธติ ถุลฺลจฺจยํ ฯ สุงฺกฏฺฐาเนน ปริจฺฉินฺนตฺตา
ฐานา จาวนํ น โหติ ฯ สุงฺกฏฺฐานปริจฺเฉทํ ทุติยํ ปาทํ อติกฺกาเมติ
ปาราชิกํ ฯ พหิ สุงฺกฆาฏํ ปาเตตีติ ราชปุริสานํ อญฺญาวิหิตภาวํ
ปสฺสิตฺวา อนฺโต ฐิโตว พหิ ปาตนตฺถาย ขิปติ ตญฺเจ อวสฺสํ
ปตนกํ หตฺถโต มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ ตญฺจ รุกฺเข วา
ขาณุมฺหิ วา ปฏิหตํ พลววาตเวคุกฺขิตฺตํ วา หุตฺวา ปุน อนฺโตเยว
ปตติ รกฺขติ ฯ ปุน คณฺหิตฺวา ขิปติ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว
ปาราชิกํ ฯ ภูมิยํ ปติตฺวา วฏฺฏนฺตํ ปุน อนฺโต ปวิสติ
ปาราชิกเมว ฯ กุรุนฺทีสงฺเขปฏฺฐกถาสุ ปน สเจ พหิ ปติตํ
ฐตฺวา วฏฺฏนฺตํ ปวิสติ ปาราชิกํ สเจ อติฏฺฐมานํเยว วฏฺฏิตฺวา
ปวิสติ รกฺขตีติ วุตฺตํ ฯ อนฺโต ฐตฺวา หตฺเถน วา ปาเทน
วา ยฏฺฐิยา วา วฏฺเฏติ อญฺเญน วา วฏฺฏาเปติ สเจ อฏฺฐตฺวา
วฏฺฏมานํ คตํ ปาราชิกํ ฯ อนฺโต ฐตฺวา พหิ คจฺฉนฺตํ รกฺขติ ฯ
วฏฺฏิตฺวา คมิสฺสตีติ วา อญฺโญ นํ วฏฺเฏสฺสตีติ วา อนฺโต ฐปิตํ
ปจฺฉา สยํ วา วฏฺฏมานํ อญฺเญน วา วฏฺฏิตํ พหิ คจฺฉติ
รกฺขติเยว ฯ สุทฺธจิตฺเตน ฐปิเต ปน ตถา คจฺฉนฺเต วตฺตพฺพเมว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๘.
นตฺถิ ฯ เทฺว ปุฏเก เอกาพทฺเธ กตฺวา สุงฺกฏฺฐานสีมนฺตเร
ฐเปติ ฯ กิญฺจาปิ พหิปุฏเก สุงฺกํ ปาทํ อคฺฆติ เตน สทฺธึ
เอกาพทฺธตาย อนฺโต ปุฏโก รกฺขติ ฯ สเจ ปน ปริวตฺเตตฺวา
อพฺภนฺตริมํ พหิ ฐเปติ ปาราชิกํ ฯ กาเชปิ เอกาพทฺธํ กตฺวา
ฐปิเต เอเสว นโย ฯ สเจ ปน อพนฺธิตฺวา กาชโกฏิยํ
ฐปิตมตฺตเมว โหติ ปาราชิกํ ฯ คจฺฉนฺเต ยาเน วา อสฺสปิฏฺฐิอาทีสุ
วา ฐเปติ พหิ นีหรียิสฺสตีติ นีหเฏปิ อวหาโร นตฺถิ
ภณฺฑเทยฺยมฺปิ น โหติ ฯ กสฺมา ฯ อตฺร ปวิฏฺฐสฺส สุงฺกํ คณฺหนฺตูติ
วุตฺตตฺตา อิทญฺจ สุงฺกฏฺฐานสฺส พหิ ฐิตํ ๑- น จ เตน นีตํ
ตสฺมา เนว ภณฺฑเทยฺยํ น ปาราชิกํ ฯ ฐิตยานาทีสุ ฐปิเตปิ เตสุ
วินา ตสฺส ปโยคํ คเตสุ เถยฺยจิตฺเตปิ สติ เนวตฺถิ อวหาโร ฯ
ยทิ ปน ฐเปตฺวา ยานาทีนิ ปาเชนฺโต อติกฺกาเมติ หตฺถิสุตฺตาทีสุ
วา กตปริจยตฺตา ปุรโต ฐตฺวา เอหิ เรติ ปกฺโกสติ สีมาติกฺกเม
ปาราชิกํ ฯ เอฬกโลมสิกฺขาปเท อิมสฺมึ ฐาเน อญฺญํ หราเปตีติ
อนาปตฺติ อิธ ปาราชิกํ ฯ ตตฺร อญฺญสฺส ยาเน วา ภณฺเฑ
วา อชานนฺตสฺส ปกฺขิปิตฺวา ติโยชนํ อติกฺกาเมติ นิสฺสคฺคิยานิ
โหนฺตีติ ปาจิตฺติยํ อิธ อนาปตฺติ ฯ สุงฺกฏฺฐาเน สุงฺกํ ทตฺวาว
คนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ เอโก อาโภคํ กตฺวา คจฺฉติ สเจ สุงฺกํ เทหีติ
วกฺขนฺติ ทสฺสามิ โน เจ วกฺขนฺติ คมิสฺสามีติ ฯ ตํ ทิสฺวา
เอโก สุงฺกิโก เอโส ภิกฺขุ คจฺฉติ คณฺหาถ นํ สุงฺกนฺติ ๒- วทติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. ฐปิตํ ฯ   ๒. คณฺหาถ นนฺติ วา คณฺหาถ สุงฺกนฺติ วา วตฺตพฺพํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๙.
อปโร กุโต ปพฺพชิตสฺส สุงฺกํ คจฺฉตูติ วทติ ลทฺธกปฺปํ โหติ
คนฺตพฺพํ ฯ ภิกฺขูนํ สุงฺกํ อทตฺวา คนฺตุํ น วฏฺฏตีติ คณฺหาถ
อุปาสกาติ วุตฺเต ปน ภิกฺขุสฺส สุงฺกํ คณฺหนฺเตหิ ปตฺตจีวรํ
คเหตพฺพํ ภวิสฺสติ กินฺเตน คจฺฉตูติ วุตฺเตปิ ลทฺธกปฺปเมว ฯ
สเจ สุงฺกิกา นิทฺทายนฺติ วา ชูตํ วา กีฬนฺติ กตฺถจิ วา คตา
อยญฺจ กุหึ สุงฺกิกาติ ปกฺโกสิตฺวาปิ น ปสฺสติ ลทฺธกปฺปเมว ฯ
สเจปิ สุงฺกฏฺฐานํ ปตฺวา อญฺญาวิหิโต กิญฺจิ จินฺเตนฺโต วา
สชฺฌายนฺโต วา มนสิการํ อนุยุญฺชนฺโต วา โจรหตฺถิสีหพฺยคฺฆาทีหิ
สหสา วุฏฺฐาย สมนุพทฺโธ วา มหาเมฆํ อุฏฺฐิตํ ทิสฺวา ปุรโต
สาลํ ปวิสิตุกาโม วา หุตฺวา ตํ ฐานํ อติกฺกมติ ลทฺธกปฺปเมว ฯ
สุงฺกํ ปริหรตีติ เอตฺถ อุปจารํ โอกฺกมิตฺวา กิญฺจาปิ ปริหรติ
อวหาโรเยวาติ กุรุนฺทฏฺฐกถายํ วุตฺตํ ฯ มหาอฏฺฐกถายํ ปน
ปริหรนฺตํ ราชปุริสา วิเหเฐนฺตีติ เกวลํ อาทีนวํ ทสฺเสตฺวา อุปจารํ
โอกฺกมิตฺวา ปริหรโต ทุกฺกฏํ อโนกฺกมิตฺวา ปริหรโต
อนาปตฺตีติ วุตฺตํ ฯ อิทํ ปาลิยา สเมติ ฯ เอตฺถ ทฺวีหิ เลฑฺฑุปาเตหิ
อุปจาโร ปริจฺฉินฺทิตพฺโพติ ฯ
                   สุงฺกฆาฏกถา นิฏฺฐิตา ฯ
     {๑๑๔} อิโต ปรสฺมึ เอกํเสน อวหารปโหนกํ ปาณํ ทสฺเสนฺโต
มนุสฺสปาโณติ อาห ฯ ตมฺปิ ภุชิสฺสํ หรนฺตสฺส อวหาโร นตฺถิ ฯ
โยปิ ภุชิสฺโส มาตรา วา ปิตรา วา อาฐปิโต โหติ อตฺตนา
วา อตฺตโน อุปริ กตฺวา ปญฺญาสํ วา สฏฺฐึ วา อคฺคเหสิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๐.
ตมฺปิ หรนฺตสฺส อวหาโร นตฺถิ ฯ ธนํ ปน คตฏฺฐาเน วฑฺฒติ ฯ
อนฺโตชาตกธนกฺกีตกกรมรานีตกปฺปเภทํ ปน ทาสํเยว หรนฺตสฺส
อวหาโร โหติ ฯ ตเมว หิ สนฺธาย อิทํ วุตฺตํ ปาโณ นาม
มนุสฺสปาโณ วุจฺจตีติ ฯ เอตฺถ จ เคหทาสิยา กุจฺฉิมฺหิ ชาโต
อนฺโตชาตโก ธเนน กีโต ธนกฺกีตโก ปรเทสโต อาหริตฺวา อาเนตฺวา
ทาสพฺยํ อุปคมิโต กรมรานีโตติ เวทิตพฺโพ ฯ เอวรูปํ ปาณํ
หริสฺสามีติ อามสติ ทุกฺกฏํ ฯ หตฺเถ วา ปาเท วา คเหตฺวา
อุกฺขิปนฺโต ผนฺทาเปติ ถุลฺลจฺจยํ ฯ อุกฺขิปิตฺวา ปลายิตุกาโม
เกสคฺคมตฺตมฺปิ ฐิตฏฺฐานโต อติกฺกาเมติ ปาราชิกํ ฯ เกเสสุ
วา หตฺเถสุ วา คเหตฺวา กฑฺฒติ ปทวาเรน กาเรตพฺโพ ฯ ปทสา
เนสฺสามีติ ตชฺเชนฺโต วา ปหรนฺโต วา อิโต คจฺฉาหีติ วทติ ฯ
เตน วุตฺตํ ทิสาภาคํ คจฺฉนฺตสฺส ทุติยปทวาเร ปาราชิกํ ฯ เยปิ
เตน สทฺธึ เอกจฺฉนฺทา โหนฺติ สพฺเพสํ เอกกฺขเณ ปาราชิกํ ฯ
ภิกฺขุ ทาสํ ทิสฺวา สุขทุกฺขํ ปุจฺฉิตฺวา วา อปุจฺฉิตฺวา วา คจฺฉ
ปลายิตฺวา สุขํ ชีวาติ วทติ ฯ โส เจ ปลายติ ทุติยปทวาเร
ปาราชิกํ ฯ ตํ อตฺตโน สมีปํ อาคตํ อญฺโญ ปลาหีติ วทติ ฯ
สเจ ภิกฺขุสตํ ปฏิปาฏิยา อตฺตโน อตฺตโน สมีปาคตํ วทติ
สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ โย ปน เวคสา ปลายนฺตํเยว ปลาย ยาว
ตํ สามิกา น คณฺหนฺตีติ ภณติ อนาปตฺติ ปาราชิกสฺส ฯ
สเจ ปน สณิกํ คจฺฉนฺตํ ภณติ โส จ ตสฺส วจเนน สีฆํ
คจฺฉติ ปาราชิกํ ฯ ปลายิตฺวา อญฺญํ คามํ วา เทสํ วา คตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๑.
ทิสฺวา ตโตปิ ปลาเปนฺตสฺส ปาราชิกเมว ฯ อทินฺนาทานนฺนาม
ปริยาเยน มุจฺจติ ฯ โย หิ เอวํ วเทติ ตฺวํ อิธ กึ กโรสิ
กินฺเต ปลายิตุํ น วฏฺฏตีติ วา กึ กตฺถจิ คนฺตฺวา สุขํ ชีวิตุํ
น วฏฺฏตีติ วา ทาสาทาสิโย ปลายิตฺวา อมุกนฺนาม ปเทสํ
คนฺตฺวา สุขํ ชีวนฺตีติ วา โส จ ตสฺส วจนํ สุตฺวา ปลายติ
อวหาโร นตฺถิ ฯ โยปิ มยํ อสุกนฺนาม เทสํ คจฺฉาม ตตฺร
คตา สุขํ ชีวนฺติ อมฺเหหิ จ สทฺธึ คจฺฉนฺตานํ อนฺตรามคฺเคปิ
ปาเถยฺยาทีหิ กิลมโถ นตฺถีติ วตฺวา อตฺตนา สทฺธึ อาคจฺฉนฺตํ
คเหตฺวา คจฺฉติ มคฺคคมนวเสน น เถยฺยจิตฺเตน เนวตฺถิ
อวหาโร ฯ อนฺตรามคฺเค จ โจเรสุ อุฏฺฐิเตสุ อเร โจรา
อุฏฺฐิตา เวเคน ปลาหิ เอหิ ยาหีติ วทนฺตสฺสาปิ
โจรนฺตรายโมจนตฺถาย วุตฺตตฺตา อวหารํ น วทนฺตีติ ฯ
                    ปาณกถา นิฏฺฐิตา ฯ
     อปเทสุ อหิ นาม สสฺสามิโก อหิตุณฺฑิกาทีหิ ๑- คหิตสปฺโป
ยํ กีฬาเปนฺตา อฑฺฒมฺปิ ปาทมฺปิ กหาปณมฺปิ ลภนฺติ มุญฺจนฺตาปิ
หิรญฺญํ วา สุวณฺณํ วา คเหตฺวาว มุญฺจนฺติ ฯ เต กสฺสจิ ภิกฺขุโน
นิสินฺโนกาสํ คนฺตฺวา สปฺปกรณฺฑกํ ฐเปตฺวา นิทฺทายนฺติ วา กตฺถจิ
วา คจฺฉนฺติ ฯ ตตฺร เจ โส ภิกฺขุ เถยฺยจิตฺเตน ตํ กรณฺฑํ อามสติ
ทุกฺกฏํ ผนฺทาเปติ ถุลฺลจฺจยํ ฐานา จาเวติ ปาราชิกํ ฯ สเจ
ปน กรณฺฑํ อุคฺฆาเฏตฺวา สปฺปํ คีวายํ คณฺหาติ ทุกฺกฏํ อุทฺธรติ
ถุลฺลจฺจยํ อุชุํ กตฺวา อุทฺธรนฺตสฺส กรณฺฑตลโต สปฺปสฺส นงฺคุฏฺเฐ
@เชิงอรรถ: ๑. อหิตุณฺฑิโก อหิคุณฺฐโกติ เทฺว ปาฐา เยภุยฺเยน วลญฺชียติ ฯ อหิกุณฺฑิโกติปิ
@ทิสฺสติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๒.
เกสคฺคมตฺตํ มุตฺเต ปาราชิกํ ฯ ฆํสิตฺวา กฑฺฒนฺตสฺส นงฺคุฏฺเฐ
มุขวฏฺฏิโต มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ กรณฺฑมุขํ อีสกํ วิวริตฺวา
ปหารํ วา ทตฺวา เอหิ เรติ นาเมน ปกฺโกสิตฺวา วา นิกฺขาเมติ
ปาราชิกํ ฯ ตเถว วิวริตฺวา มณฺฑูกสทฺทํ วา มูสิกสทฺทํ วา ลาชวิกีรณํ
วา กตฺวา นาเมน ปกฺโกสติ วา อจฺฉรํ วา ปหรติ เอวํ นิกฺขนฺเตปิ
ปาราชิกํ ฯ มุขํ อวิวริตฺวา เอวํ กเต ฉาโต สปฺโป สีเสน
กรณฺฑปุฏํ อาหจฺจ โอกาสํ กตฺวา ปลายติ ปาราชิกเมว ฯ
สเจ ปน มุเข วิวริเต สยเมว สปฺโป นิกฺขมิตฺวา ปลายติ
ภณฺฑเทยฺยํ ฯ อถาปิ มุขํ วิวริตฺวา วา อวิวริตฺวา วา เกวลํ
มณฺฑูกมูสิกสทฺทํ ลาชวิกีรณเมว วา กโรติ น นามํ คเหตฺวา
ปกฺโกสติ น อจฺฉรํ วา ปหรติ สปฺโป ฉาตตฺตา มณฺฑูกาทีนิ
ขาทิสฺสามีติ นิกฺขมิตฺวา ปลายติ ภณฺฑเทยฺยเมว ฯ มจฺโฉ เกวลํ
อิธ อปทคฺคหเณน อาคโต ฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ ตํ อุทกฏฺเฐ
วุตฺตเมวาติ ฯ
                    อปทกถา นิฏฺฐิตา ฯ
     {๑๑๕} ทฺวิปเทสุ เย อวหริตุํ สกฺกา เต ทสฺเสนฺโต มนุสฺสา
ปกฺขชาตาติ อาห ฯ เทวตา ปน อวหริตุํ น สกฺกา ฯ ปกฺขา ชาตา
เอเตสนฺติ ปกฺขชาตา ฯ เต โลมปกฺขา จมฺมปกฺขา อฏฺฐิปกฺขาติ
ติวิธา ฯ ตตฺถ โมรกุกฺกุฏาทโย โลมปกฺขา วคฺคุลิอาทโย จมฺมปกฺขา
ภมราทโย ๑- อฏฺฐิปกฺขาติ เวทิตพฺพา ฯ เต สพฺเพ มนุสฺสา จ
@เชิงอรรถ: ๑. กิญฺจาปิ ปกฺขชาตา น ปน ทฺวิปทา โหนฺติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๓.
ปกฺขชาตา จ เกวลํ อิธ ทฺวิปทคฺคหเณน อาคตา ฯ ยํ ปเนตฺถ
วตฺตพฺพํ ตํ อากาสฏฺเฐ จ ปาเณ จ วุตฺตเมวาติ ฯ
                    ทฺวิปทกถา นิฏฺฐิตา ฯ
     {๑๑๖} จตุปฺปเทสุ ปสุกาติ ปาลิยํ อาคตาวเสสา สพฺพา จตุปฺปทชาติ
เวทิตพฺพา ฯ หตฺถิอาทโย ปากฏาเยว ฯ ตตฺถ เถยฺยจิตฺเตน หตฺถึ
อามสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ ผนฺทาเปนฺตสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ โย ปน มหาพโล
พลมเทน ตรุณํ ภิกจฺฉาปํ นาภิมูเล สีเสน อุจฺจาเรตฺวา คณฺหนฺโต
จตฺตาโร ปาเท โสณฺฑญฺจ ภูมิโต เกสคฺคมตฺตมฺปิ โมเจติ ปาราชิกํ ฯ
หตฺถี ปน โกจิ หตฺถิสาลายํ พนฺธิตฺวา ฐปิโต โหติ โกจิ
อพทฺโธว ติฏฺฐติ โกจิ อนฺโตวตฺถุมฺหิ ติฏฺฐติ โกจิ ราชงฺคเณ ฯ
ตตฺถ หตฺถิสาลายํ คีวายํ พนฺธิตฺวา ฐปิตสฺส คีวาพนฺธนญฺจ
จตฺตาโร ปาทา จาติ ปญฺจฏฺฐานานิ โหนฺติ ฯ คีวาย จ เอกสฺมิญฺจ
ปาเท อยสงฺขลิกาย พทฺธสฺส ฉฏฺฐานานิ ฯ คีวายญฺจ ทฺวีสุ จ
ปาเทสุ พทฺธสฺส สตฺตฏฺฐานานิ ฯ เตสํ วเสน ผนฺทาปนฏฺฐานาจาวนานิ ๑-
เวทิตพฺพานิ ฯ อพทฺธสฺส สกลหตฺถิสาลา ฐานํ ฯ ตโต อติกฺกมเน
ปาราชิกํ ฯ อนฺโตวตฺถุมฺหิ ฐิตสฺส สกลํ อนฺโตวตฺถุเอว ฐานํ ฯ
ตสฺส วตฺถุทฺวาราติกฺกมเน ปาราชิกํ ฯ ราชงฺคเณ ฐิตสฺส สกลนครํ
ฐานํ ฯ ตสฺส นครทฺวาราติกฺกมเน ปาราชิกํ ฯ พหินคเร ฐิตสฺส
ฐิตฏฺฐานเมว ฐานํ ฯ ตํ หรนฺโต ปทวาเรน กาเรตพฺโพ ฯ
นิปนฺนสฺส เอกเมว ฐานํ ฯ เถยฺยจิตฺเตน อุฏฺฐาเปนฺตสฺส
@เชิงอรรถ: ๑. อิทํ สมาสลกฺขณโต วิรุชฺฌติ ฯ ฐานาติ หิ วิภตฺติปทํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๔.
อุฏฺฐิตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ อสฺเสปิ อยเมว วินิจฺฉโย ฯ สเจ ปน
โส จตูสุ ปาเทสุ พทฺโธว โหติ อฏฺฐฏฺฐานานิ เวทิตพฺพานิ ฯ
เอส นโย โอฏฺเฐปิ ฯ โคโณปิ โกจิ เคเห พนฺธิตฺวา ฐปิโต
โหติ โกจิ อพทฺโธว ติฏฺฐติ โกจิ ปน วเช พนฺธิตฺวา ฐปิโต
โหติ โกจิ อพทฺโธว ติฏฺฐติ ฯ ตตฺถ เคเห พนฺธิตฺวา ฐปิตสฺส
จตฺตาโร ปาทา พนฺธนญฺจาติ ปญฺจฏฺฐานานิ ฯ อพทฺธสฺส สกลํ
เคหํ ฯ วเชปิ พทฺธสฺส ปญฺจฏฺฐานานิ ฯ อพทฺธสฺส สกโล
วโช ฯ ตํ วชทฺวารํ อติกฺกาเมติ ปาราชิกํ ฯ วชํ ภินฺทิตฺวา
หรนฺโต ขนฺธทฺวารํ อติกฺกาเมติ ปาราชิกํ ฯ ทฺวารํ วา วิวริตฺวา
วชํ ภินฺทิตฺวา วา พหิ ฐิโต นาเมน ปกฺโกสิตฺวา นิกฺขาเมติ
ปาราชิกํ ฯ สาขาภงฺคํ ทสฺเสตฺวา ปกฺโกสนฺตสฺสาปิ เอเสว นโย ฯ
ทฺวารํ อวิวริตฺวา วชํ อภินฺทิตฺวา สาขาภงฺคํ จาเลตฺวา ปกฺโกสติ ฯ
โคโณ ฉาตตาย ลงฺเฆตฺวา นิกฺขมติ ปาราชิกเมว ฯ สเจ ปน
ทฺวาเร วิวริเต วเช วา ภินฺเน สยเมว นิกฺขมติ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ
ทฺวารํ วิวริตฺวา วา อวิวริตฺวา วา วชํ ภินฺทิตฺวา วา อภินฺทิตฺวา
วา เกวลํ สาขาภงฺคํ จาเลติ น ปกฺโกสติ ฯ โคโณ ฉาตตาย
ปทสา วา ลงฺเฆตฺวา วา นิกฺขมติ ภณฺฑเทยฺยเมว ฯ เอโก
มชฺเฌคาเม ๑- พทฺโธ ฐิโต เอโก นิปนฺโน ฯ ฐิตโคณสฺส
ปญฺจฏฺฐานานิ โหนฺติ ฯ นิปนฺนสฺส เทฺว ฯ เตสํ วเสน
ผนฺทาปนฏฺฐานาจาวนานิ เวทิตพฺพานิ ฯ โย ปน นิปนฺนํ อนุฏฺฐาเปตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑. คามมชฺเฌ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๕.
ตตฺเถว ฆาเตติ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ สุปริกฺขิตฺเต ปน ทฺวารยุตฺเต
คาเม ฐิตโคณสฺส สกลคาโม ฐานํ ฯ อปริกฺขิตฺเต ฐิตสฺส วา จรนฺตสฺส
วา ปาเทหิ อกฺกนฺตากฺกนฺตฏฺฐานเมว ฐานํ ฯ คทฺรภปสุกาทีสุปิ
อยเมว วินิจฺฉโยติ ฯ
                   จตุปฺปทกถา นิฏฺฐิตา ฯ
     {๑๑๗} พหุปเทสุ ฯ สเจ เอกาย สตปทิยา วตฺถุ ปูรติ ตํ ปทสา
เนนฺตสฺส นวนวุติ ถุลฺลจฺจยานิ เอกํ ปาราชิกํ ฯ เสสํ วุตฺตนยเมวาติ ฯ
                    พหุปทกถา นิฏฺฐิตา ฯ
     {๑๑๘} โอจรตีติ โอจรโก ฯ ตตฺถ ตตฺถ อนฺโต อนุปวิสตีติ วุตฺตํ
โหติ ฯ โอจริตฺวาติ สลฺลกฺเขตฺวา อุปธาเรตฺวาติ อตฺโถ ฯ
อาจิกฺขตีติ ปรกุเลสุ วา วิหาราทีสุ วา ทุฏฺฐปิตํ อสํวิหิตารกฺขํ
ภณฺฑํ อญฺญสฺส โจรกมฺมํ กาตุํ ปฏิพลสฺส อาโรเจติ ฯ อาปตฺติ
อุภินฺนํ ปาราชิกสฺสาติ อวสฺสํ หาริเย ภณฺเฑ โอจรกสฺส
อาณตฺติกฺขเณ อิตรสฺส ฐานา จาวเนติ เอวํ อาปตฺติ อุภินฺนํ
ปาราชิกสฺส ฯ โย ปน ภิกฺขุ ปุริโส เคเห นตฺถิ ภณฺฑํ
อมุกนฺนาม ปเทเส ฐปิตํ อสํวิหิตารกฺขํ ทฺวารํ อสํวุตํ คตมคฺเคเนว
สกฺกา หริตุํ นตฺถิ นาม โกจิ ปุริสการุปชีวี โย ตํ คนฺตฺวา
หเรยฺยาติอาทินา นเยน ปริยายํ กโรติ ฯ ตญฺจ สุตฺวา อญฺโญ
อหํ ทานิ หริสฺสามีติ คนฺตฺวา หรติ ฯ ตสฺส ฐานา จาวเน ปาราชิกํ ฯ
อิตรสฺส ปน อนาปตฺติ ฯ ปริยาเยน หิ อทินฺนาทานโต มุจฺจตีติ ฯ
                   โอจรกกถา นิฏฺฐิตา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๖.
     โอณึ รกฺขตีติ โอณิรกฺโข ฯ โย ปเรน อตฺตโน วสนฏฺฐาเน
อาภฏํ ภณฺฑํ อิทํ ตาว ภนฺเต มุหุตฺตํ โอโลเกถ ยาว อหํ
อิทนฺนาม กิจฺจํ กตฺวา อาคจฺฉามีติ วุตฺโต รกฺขติ ตสฺเสตํ
อธิวจนํ ฯ เตเนวาห โอณิรกฺโข นาม อาหฏํ ภณฺฑํ โคเปนฺโตติ ฯ
ตตฺถ โอณิรกฺโข เยภุยฺเยน พนฺธิตฺวา ลญฺเจตฺวา ฐปิตภณฺฑํ
อโมเจตฺวาว เหฏฺฐา ปสิพฺพกํ วา ปุฏกํ วา ฉินฺทิตฺวา กิญฺจิมตฺตํ
คเหตฺวา สิพฺพนาทึ ปุน ปากติกํ กโรติ ฯ เอวํ คณฺหิสฺสามีติ
อามสนาทีนิ กโรนฺตสฺส อนุรูปา อาปตฺติโย เวทิตพฺพาติ ฯ
                   โอณิรกฺขกถา นิฏฺฐิตา ฯ
     สํวิธาย อวหาโร สํวิธาวหาโร ฯ อญฺญมญฺญํ สญฺญตฺติยา
กตาวหาโรติ วุตฺตํ โหติ ฯ สํวิทหิตฺวาติ เอกจฺฉนฺทตาย
เอกชฺฌาสยตาย สมฺมนฺตยิตฺวาติ อตฺโถ ฯ ตตฺรายํ วินิจฺฉโย ฯ สมฺพหุลา
ภิกฺขู อสุกนฺนาม เคหํ คนฺตฺวา ฉทนํ วา ภิตฺตึ วา ภินฺทิตฺวา
สนฺธึ วา ฉินฺทิตฺวา ภณฺฑํ หริสฺสามาติ สํวิทหิตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ
เตสุ เอโก ภณฺฑํ อวหรติ ฯ ตสฺสุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ
ปริวาเรปิ เจตํ วุตฺตํ
            จตุโร ชนา สํวิธาย    ครุภณฺฑํ อวหรุํ
                ตโย ปาราชิกา เอโก น ปาราชิโก
                ปญฺหา เมสา กุสเลหิ จินฺติตาติ
ตสฺสายํ อตฺโถ จตฺตาโร ชนา อาจริยนฺเตวาสิกา ฉมฺมาสกํ ครุภณฺฑํ
อวหริตุกามา ชาตา ฯ ตตฺถ อาจริโย ตฺวํ เอกํ มาสกํ หร
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๗.
ตฺวํ เอกํ ตฺวํ เอกํ อหํ ตโย หริสฺสามีติ อาห ฯ อนฺเตวาสิเกสุ
ปน ปฐโม ตุมฺเห ภนฺเต ตโย หรถ ตฺวํ เอกํ หร ตฺวํ
เอกํ หร อหํ เอกํ หริสฺสามีติ อาห ฯ อิตเรปิ เทฺว เอวเมว
อาหํสุ ฯ ตตฺถ อนฺเตวาสิเกสุ เอกเมกสฺส เอโก มาสโก สาหตฺถิโก
โหติ ฯ เตน เตสํ ทุกฺกฏาปตฺติโย ฯ ปญฺจ อาณตฺติกา ฯ เตหิ
ติณฺณมฺปิ ปาราชิกํ ฯ อาจริยสฺส ปน ตโย สาหตฺถิกา ฯ
เตหิสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ ตโย อาณตฺติกา ฯ เตหิปิ ถุลฺลจฺจยเมว ฯ
อิมสฺมึ หิ อทินฺนาทานสิกฺขาปเท สาหตฺถิกํ วา อาณตฺติยสฺส
อาณตฺติยํ วา สาหตฺถิกสฺส องฺคํ น โหติ ฯ สาหตฺถิยมฺปน
สาหตฺถิเยเนว กาเรตพฺพํ ฯ อาณตฺติยํ อาณตฺติเยเนว ฯ เตเนว
วุตฺตํ จตุโร ชนา สํวิธาย ฯเปฯ ปญฺหา เมสา กุสเลหิ
จินฺติตาติ ฯ อปิจ สํวิธาวหาเร อสมฺโมหตฺถํ เอกภณฺฑํ เอกฏฺฐานํ
เอกภณฺฑํ นานาฐานํ นานาภณฺฑํ เอกฏฺฐานํ นานาภณฺฑํ
นานาฐานนฺติ อิทํปิ จตุกฺกํ อตฺถโต สลฺลกฺเขตพฺพํ ฯ ตตฺถ เอกภณฺฑํ
เอกฏฺฐานนฺติ เอกกุลสฺส อาปณผลเก ปญฺจมาสกํ ภณฺฑํ ทุฏฺฐปิตํ
ทิสฺวา สมฺพหุลา เอกํ อาณาเปนฺติ คจฺเฉตํ อาหราติ ฯ ตสฺสุทฺธาเร
สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ เอกภณฺฑํ นานาฐานนฺติ เอกกุลสฺส ปญฺจสุ
อาปณผลเกสุ เอเกกํ มาสกํ ทุฏฺฐปิตํ ทิสฺวา สมฺพหุลา เอกํ
อาณาเปนฺติ คจฺเฉเต อาหราติ ฯ ปญฺจมสฺส มาสกสฺส อุทฺธาเร
สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ นานาภณฺฑํ เอกฏฺฐานนฺติ พหูนํ สนฺตกํ
ปญฺจมาสกํ วา อติเรกปญฺจมาสกํ วา อคฺฆนกํ ภณฺฑํ เอกสฺมึ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๘.
ฐาเน ทุฏฺฐปิตํ ทิสฺวา สมฺพหุลา เอกํ อาณาเปนฺติ คจฺเฉตํ
อาหราติ ฯ ตสฺสุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ นานาภณฺฑํ
นานาฐานนฺติ ปญฺจนฺนํ กุลานํ ปญฺจสุ อาปณผลเกสุ เอเกกํ มาสกํ
ทุฏฺฐปิตํ ทิสฺวา  สมฺพหุลา เอกํ อาณาเปนฺติ คจฺเฉเต อาหราติ ฯ
ปญฺจมสฺส มาสกสฺส อุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกนฺติ ฯ
                  สํวิธาวหารกถา นิฏฺฐิตา ฯ
     {๑๑๙} สงฺเกตกมฺมนฺติ สญฺชานนกมฺมํ ฯ กาลปริจฺเฉทวเสน
สญฺญาณกรณนฺติ อตฺโถ ฯ เอตฺถ จ ปุเรภตฺตํ อวหราติ วุตฺเต อชฺช
วา ปุเรภตฺตํ อวหรตุ เสฺว วา อนาคเต วา สํวจฺฉเร นตฺถิ
วิสงฺเกโต อุภินฺนมฺปิ โอจรเก วุตฺตนเยเนว ปาราชิกํ ฯ สเจ
ปน อชฺช ปุเรภตฺตํ อวหราติ วุตฺเต เสฺว หรติ อชฺชาติ นิยามิตํ
ตํ สงฺเกตํ อติกฺกมฺม ปจฺฉา อวหฏํ โหติ ฯ สเจ เสฺว ปุเรภตฺตํ
อวหราติ วุตฺเต อชฺช ปุเรภตฺตํ หรติ เสฺวติ นิยามิตํ ตํ สงฺเกตํ
อปฺปตฺวา ปุเร อวหฏํ โหติ ฯ เอวํ อวหรนฺตสฺส อวหารกสฺเสว
ปาราชิกํ มูลฏฺฐสฺส อนาปตฺติ ฯ เสฺว ปุเรภตฺตนฺติ วุตฺเต ตทเหว
วา เสฺว ปจฺฉาภตฺตํ วา หรนฺโตปิ ตํ สงฺเกตํ ปุเร จ ปจฺฉา จ
หรตีติ เวทิตพฺโพ ฯ เอเสว นโย ปจฺฉาภตฺตรตฺตินฺทิเวสุปิ ฯ
ปุริมยามมชฺฌิมยามปจฺฉิมยามกาลชุณฺหมาสอุตุสํวจฺฉราทิวเสนาปิ
เจตฺถ สงฺเกตวิสงฺเกตตา เวทิตพฺพา ฯ ปุเรภตฺตํ หราติ วุตฺเต
ปุเรภตฺตเมว หริสฺสามีติ วายมนฺตสฺส ปจฺฉา ภตฺตํ โหติ เอตฺถ
กถนฺติ ฯ มหาสุมตฺเถโร ตาว อาห ปุเรภตฺตปฺปโยโคว เอโส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๙.
ตสฺมา มูลฏฺโฐ น มุจฺจตีติ ฯ มหาปทุมตฺเถโร ปนาห
กาลปริจฺเฉทํ อติกฺกนฺตตฺตา วิสงฺเกตํ ตสฺมา มูลฏฺโฐ มุจฺจตีติ ฯ
                  สงฺเกตกมฺมกถา นิฏฺฐิตา ฯ
     {๑๒๐} นิมิตฺตกมฺมนฺติ สญฺญุปฺปาทนตฺถํ กสฺสจิ นิมิตฺตสฺส กรณํ ฯ
ตํ อกฺขึ วา นิกฺขนิสฺสามีติอาทินา นเยน ติธา วุตฺตํ ฯ
อญฺญมฺปิ ปเนตฺถ หตฺถลงฺฆนปาณิปฺปหารองฺคุลิโปถนคีวูปนามน-
ขิปิตอุกฺกาสนาทิมเนกปฺปการํ สงฺคเหตพฺพํ ฯ เสสเมตฺถ สงฺเกตกมฺเม
วุตฺตนยเมวาติ ฯ
                  นิมิตฺตกมฺมกถา นิฏฺฐิตา ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้า ๔๓๖-๔๔๙.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=1&A=9158&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=1&A=9158&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=90
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=6336
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=1672
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=1672
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_1