บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๓

หน้าที่ ๑๕๔.

เตนมฺห ทุกฺขิตาติ. สตฺถา "ภิกฺขเว มา จินฺตยิตฺถ, อุปชฺฌาเยน โว อนาคามิผลํ ปตฺตํ, โส `คิหีเปตํ ปาปุณนฺติ, อรหตฺตํ ปตฺวาว เนสํ กเถสฺสามีติ หรายนฺโต ตุมฺหากํ กิญฺจิ อกเถตฺวาว กาลํ กตฺวา สุทฺธาวาเสสุ นิพฺพตฺโต; อสฺสาสถ ภิกฺขเว, อุปชฺฌาโย โว กาเมสุ อปฺปฏิพทฺธจิตฺตํ ปตฺโต อุทฺธํโสโตติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "ฉนฺทชาโต อนกฺขาเต มนสา จ ผุโฏ สิยา กาเมสุ อปฺปฏิพทฺธจิตฺโต `อุทฺธํโสโตติ วุจฺจตีติ. ตตฺถ "ฉนฺทชาโตติ: กตฺตุกมฺยตาฉนฺทวเสน ชาตฉนฺโท อุสฺสาหปฺปตฺโต. อนกฺขาเตติ: นิพฺพาเน. ตญฺหิ "อสุเกน กตํ วา นีลาทีสุ เอวรูปํ วาติ อวตฺตพฺพตาย อนกฺขาตํ นาม. มนสา จ ผุโฏ สิยาติ: เหฏฺฐิเมหิ ตีหิ มคฺคผลจิตฺเตหิ ผุโฏ ^๑- ปูริโต ภเวยฺย. อปฺปฏิพทฺธจิตฺโตติ: อนาคามิมคฺควเสน กาเมสุ จ อปฺปฏิพทฺธจิตฺโต. อุทฺธํโสโตติ: เอวรูโป ภิกฺขุ อวิเหสุ นิพฺพตฺติตฺวา ตโต ปฏฺฐาย ปฏิสนฺธิวเสน อกนิฏฺฐํ คจฺฉนฺโต `อุทฺธํโสโตติ วุจฺจติ, ตาทิโส โว อุปชฺฌาโยติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน เต ภิกฺขู อรหตฺตผเล ปติฏฺฐหึสุ. มหาชนสฺสาปิ สาตฺถิกา เทสนา อโหสีติ. อนาคามิตฺเถร วตฺถุ. ------------ @เชิงอรรถ: ^๑. สี. ผุฏฺโฐ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๕.

๙. นนฺทิยวตฺถุ. (๑๗๓) "จิรปฺปวาสินฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา อิสิปตเน วิหรนฺโต นนฺทิยํ อารพฺภ กเถสิ. พาราณสิยํ กิร สทฺธาสมฺปนฺนสฺส กุลสฺส นนฺทิโย นาม ปุตฺโต อโหสิ. โส มาตาปิตูนํ อนุรูโป สทฺธาสมฺปนฺโน สงฺฆุปฏฺฐาโก ว อโหสิ. อถสฺส มาตาปิตโร วยปฺปตฺตกาเล สมฺมุขเคหโต มาตุลธีตรํ เรวตึ นาม อาเนตุกามา อเหสุํ. สา ปน อสฺสทฺธา อทานสีลา, นนฺทิโย ตํ น อิจฺฉิ. อถสฺส มาตา เรวตึ อาห "อมฺม ตฺวํ อิมสฺมึ เคเห ภิกฺขุสงฺฆสฺส นิสชฺชนฏฺฐานํ อุปลิมฺปิตฺวา อาสนานิ ปญฺญาเปหิ, อาธารเก ฐเปหิ, ภิกฺขูนํ อาคตกาเล ปตฺเต คเหตฺวา นิสีทาเปตฺวา ธมฺมกรเกน ^๑- ปานียํ ปริสฺสาเวตฺวา ภุตฺตกาเล ปตฺเต โธว; เอวํ เม ปุตฺตสฺส อาราธิกา ภวิสฺสตีติ. สา ตถา อกาสิ. อถ นํ "โอวาทกฺขมา ชาตาติ ปุตฺตสฺส อาโรเจตฺวา, เตน "สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิเต, ทิวสํ ฐเปตฺวา อาวาหํ กรึสุ. อถ นํ นนฺทิโย อาห "สเจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ มาตาปิตโร จ เม อุปฏฺฐหิสฺสสิ, เอวํ อิมสฺมึ เคเห วตฺถุํ ลภิสฺสสิ, อปฺปมตฺตา โหหีติ. สา "สาธูติ ปฏิสฺสุณิตฺวา กติปาหํ สทฺธา วิย หุตฺวา อุปฏฺฐหนฺตี เทฺว ปุตฺเต วิชายิ. นนฺทิยสฺสปิ มาตาปิตโร กาลมกํสุ. เคเห สพฺพิสฺสริยํ ตสฺสาเยว อโหสิ. นนฺทิโยปิ มาตาปิตูนํ @เชิงอรรถ: ^๑. ธมกรเกนาติปิ ปาโฐ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๖.

กาลกิริยโต ปฏฺฐาย มหาทานปติ หุตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทานํ ปฏฺฐเปสิ, กปณทฺธิกาทีนํปิ เคหทฺวาเร ปากวตฺตํ ปฏฺฐเปสิ. โส อปรภาเค สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา อาวาสทาเน อานิสํสํ สลฺลกฺเขตฺวา อิสิปตเน มหาวิหาเร จตูหิ คพฺเภหิ ปฏิมณฺฑิตํ จตุสฺสาลํ กาเรตฺวา มญฺจปีฐาทีนิ อตฺถราเปตฺวา ตํ อาวาสํ นิยฺยาเทนฺโต พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทานํ ทตฺวา ตถาคตสฺส ทกฺขิโณทกํ อทาสิ. สตฺถุ ทกฺขิโณทกปฺปติฏฺฐาเนน สทฺธึเยว ตาวตึสเทวโลเก สพฺพทิสาสุ ทฺวาทสโยชนิโก อุทฺธํ โยชนสตุพฺเพโธ สตฺตรตนมโย นารีคณสมฺปนฺโน ทิพฺพปฺปาสาโท อุคฺคจฺฉิ. อเถกทิวสํ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร เทวจาริกํ คนฺตฺวา ตสฺส ปาสาทสฺส อวิทูเร ฐิโต อตฺตโน สนฺติกํ อาคเต เทวปุตฺเต ปุจฺฉิ "กสฺเสโส อจฺฉราคณปริปุณฺโณ ทิพฺพปฺปาสาโท นิพฺพตฺโตติ. อถสฺส เต เทวปุตฺตา วิมานสามิกํ อาจิกฺขนฺตา อาหํสุ "ภนฺเต เยน นนฺทิเยน นาม คหปติปุตฺเตน อิสิปตเน สตฺถุ วิหาโร กาเรตฺวา ทินฺโน, ตสฺสตฺถาย เอตํ วิมานํ นิพฺพตฺตนฺติ. อจฺฉราสงฺโฆปิ นํ ทิสฺวา ปาสาทโต โอตริตฺวา อาห "ภนฺเต มยํ `นนฺทิยสฺส ปริจาริกา ภวิสฺสามาติ อิธ นิพฺพตฺตา, ตํ ปน อปสฺสนฺตา อติวิย อุกฺกณฺฐิตมฺห; มตฺติกปาตึ ภินฺทิตฺวา สุวณฺณปาตึ คหณสทิสํ หิ มนุสฺสสมฺปตฺตึ หิตฺวา ทิพฺพสมฺปตฺตึ คหณํ, อิธาคมนตฺถาย นํ วเทยฺยาถาติ. เถโร ตโต อาคนฺตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ "นิพฺพตฺตติ นุ โข ภนฺเต มนุสฺสโลเก ฐิตานญฺเญว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๗.

กตกลฺยาณานํ ทิพฺพสมฺปตฺตีติ. "โมคฺคลฺลาน นนุ เต เทวโลเก นนฺทิยสฺส นิพฺพตฺตา ทิพฺพสมฺปตฺติ สามํ ทิฏฺฐา, กสฺมา มํ ปุจฺฉสีติ. "เอวํ ภนฺเต นิพฺพตฺตตีติ. อถ นํ สตฺถา "โมคฺคลฺลาน กึ นาเมตํ กเถสิ; ยถา หิ จิรปฺปวุตฺถํ ปุตฺตํ วา ภาตรํ วา ปวาสโต อาคจฺฉนฺตํ คามทฺวาเร ฐิโต โกจิเทว ทิสฺวา เวเคน เคหํ อาคนฺตฺวา `อสุโก นาม อาคโตติ อาโรเจยฺย, อถสฺส ญาตกา หฏฺฐปฺปหฏฺฐา เวเคน นิกฺขมิตฺวา `อาคโตสิ ตาต, อาคโตสิ ตาตาติ ตํ อภินนฺเทยฺยุํ; เอวเมว อิธ กตกลฺยาณํ อิตฺถึ วา ปุริสํ วา อิมํ โลกํ หิตฺวา ปรโลกํ คตํ ทสวิธํ ทิพฺพปณฺณาการํ อาทาย `อหํ ปุรโต, อหํ ปุรโตติ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา เทวตา อภินนฺทนฺตีติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ "จิรปฺปวาสึ ปุริสํ ทูรโต โสตฺถิมาคตํ ญาตี มิตฺตา สุหชฺชา จ อภินนฺทนฺติ อาคตํ, ตเถว กตปุญฺญํปิ อสฺมา โลกา ปรํ คตํ ปุญฺญานิ ปฏิคฺคณฺหนฺติ; ปิยํ ญาตีว อาคตนฺติ. ตตฺถ "จิรปฺปวาสินฺติ: จิรปฺปวุตฺถํ. ทูรโต โสตฺถิมาคตนฺติ: วณิชฺชํ วา ราชโปริสํ วา กตฺวา ลทฺธลาภํ นิปฺผนฺนสมฺปตฺตึ อนุปทฺทเวน ทูรฏฺฐานโต อาคตํ. ญาตี มิตฺตา สุหชฺชา จาติ: กุลสมฺพนฺธวเสน ญาตี จ สนฺทิฏฺฐาทิภาเวน มิตฺตา จ สุหทยภาเวน สุหชฺชา จ. อภินนฺทนฺติ อาคตนฺติ: นํ ทิสฺวา "สฺวาคตนฺติ วจนมตฺเตน วา อญฺชลิกรณมตฺเตน วา, เคหํ สมฺปตฺตํ ปน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๘.

นานปฺปการปณฺณาการาภิหรณวเสน อภินนฺทนฺติ. ตเถวาติ: เตเนว การเณน กตปุญฺญํปิ ปุคฺคลํ อิมมฺหา โลกา ปรโลกํ คตํ "ทิพฺพํ อายุํ, วณฺณํ สุขํ ยสํ อธิปเตยฺยํ; ทิพฺพํ รูปํ สทฺทํ คนฺธํ รสํ โผฏฺฐพฺพนฺติ อิมํ ทสวิธํ ปณฺณาการํ อาทาย มาตาปิตุฏฺฐาเน ฐิตานิ ปุญฺญานิ อภินนฺทนฺตานิ ปฏิคฺคณฺหนฺติ. ปิยํ ญาตีวาติ: อิธ โลเก ปิยํ ญาตกํ อาคตํ เสสญาตกา วิยาติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. นนฺทิยวตฺถุ. ปิยวคฺควณฺณนานิฏฺฐิตา. โสฬสโม วคฺโค. -------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๓ หน้า ๑๕๔-๑๕๘. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=23&A=3080&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=23&A=3080&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=26 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=830 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=824 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=824 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25