บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๙

หน้าที่ ๒๓๔.

พาหิรมลาภาเวน วิมลตฺตา อกาโจ. สมโล หิ "สกาโจ"ติ วุจฺจติ. วิมลตฺตา วา อาคุํ น กโรติ, เตน อกาโจ. อาคุกิริยา หิ อุปฆาตกรณโต "กาโจ"ติ วุจฺจติ. [๔๘๒] อตฺตนา ^๑- อตฺตานํ นานุปสฺสตีติ ญาณสมฺปยุตฺเตน จิตฺเตน วิปสฺสนฺโต อตฺตโน ขนฺเธสุ อญฺญํ อตฺตานํ นาม น ปสฺสติ, ขนฺธมตฺตเมว ปสฺสติ. ยา จายํ "อตฺตนาว อตฺตานํ สญฺชานามี"ติ ตสฺส สจฺจโต ตถโต ^๒- ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ, ตสฺมา, อภาวา อตฺตโน อตฺตานํ น ปสฺสติ, ^๓- อญฺญทตฺถุ ปญฺญาย ขนฺเธ ปสฺสติ. มคฺคสมาธินา สมาหิโต, กายวงฺกาทีนํ อภาวา อุชฺชุคโต, โลกธมฺเมหิ อกมฺปนียโต ฐิตตฺโต, ตณฺหาสงฺขาตาย เอชาย ปญฺจนฺนํ เจโตขิลานญฺจ อฏฺฐฏฺฐานาย กงฺขาย จ อภาวา อเนโช อขิโล อกงฺโข. [๔๘๓] โมหนฺตราติ โมหการณา โมหปจฺจยา, สพฺพกิเลสานเมตํ อธิวจนํ. สพฺเพสุ ธมฺเมสุ จ ญาณทสฺสีติ สจฺฉิกตสพฺพญฺญุตญฺญาโณ. ตญฺหิ สพฺเพสุ ธมฺเมสุ ญาณํ, ตญฺจ ภควา ปสฺสิ, "อธิคตํ เม"ติ สจฺฉิกตฺวา วิหาสิ. เตน วุจฺจติ "สพฺเพสุ ธมฺเมสุ จ ญาณทสฺสี"ติ. สมฺโพธินฺติ อรหตฺตํ. อนุตฺตรนฺติ ปจฺเจกพุทฺธสาวเกหิ อสาธารณํ. สิวนฺติ เขมํ นิรุปทฺทวํ, สสฺสิริกํ วาติ. ^๔- ยกฺขสฺสาติ ปุริสสฺส. สุทฺธีติ โวทานตา. เอตฺถ หิ โมหนฺตราภาเวน สพฺพโทสาภาโว, เตน สํวรการณสมุจฺเฉโท ^๕- อนฺติมสรีรธาริตา, ญาณทสฺสิตาย สพฺพคุณสมฺภโว, เตน อนุตฺตรา สมฺโพธิปตฺติ ^๖- อิโต ปรํ ^๗- ปหาตพฺพํ อธิคนฺตพฺพํ วา นตฺถิ. เตนาห "เอตฺตาวตา ยกฺขสฺส สุทฺธี"ติ. [๔๘๔] เอวํ วุตฺเต พฺราหฺมโณ ภิยฺโยโส มตฺตาย ภควติ ปสนฺโน ปสนฺนาการํ กโรนฺโต อาห "หุตญฺจ มยฺหนฺ"ติ. ตสฺสตฺโถ:- ยมหํ อิโต ปุพฺเพ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อตฺตโน ^๒ ฉ.ม. เถตโต ^๓ ฉ.ม. นานุปสฺสติ @^๔ ฉ.ม. วา ^๕ ก. จสฺส การณสมุจฺเฉทา @^๖ ก. อนุตฺตรํ สมฺโพธินฺติ ^๗ ฉ.ม.,อิ. ปรญฺจ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๕.

พฺราหฺมณํ ^๑- อารพฺภ อคฺคิมฺหิ อชุหํ, ^๒- ตํ เม หุตํ สจฺจํ วา โหติ, อลิกํ วาติ น ชานามิ. อชฺช ปน อิทํ หุตํ ^๓- มยฺหํ หุตมตฺถุ สจฺจํ, สจฺจหุตเมว ^๔- อตฺถูติ ยาจนฺโต ภณติ. ยํ ตาทิสํ เวทคุํ ^๕- อลตฺถํ, ยสฺมา อิเธว ฐิโต ภวนฺตรูปํ เวทคุํ อลตฺถํ. พฺรหฺมา หิ สกฺขิ, ปจฺจกฺขเมว หิ ตฺวํ พฺรหฺมา, ยโต ปฏิคฺคณฺหาตุ เม ภควา ปฏิคฺคเหตฺวา จ ภุญฺชตุ เม ภควา ปูรฬาสนฺติ ตํ หพฺยเสสํ อุปณาเมนฺโต อาห. [๔๘๗] อถ ภควา กสิกภารทฺวาชสุตฺเต วุตฺตนเยน คาถาทฺวยมภาสิ. ตโต พฺราหฺมโณ "อยํ อตฺตนา น อิจฺฉติ, ตมฺปิ อญฺญํ ^๖- สนฺธาย `เกวลินํ มเหสึ ขีณาสวํ กุกฺกุจฺจวูปสนฺตํ อนฺเนน ปาเนน อุปฏฺฐหสฺสู'ติ ภณตี"ติ เอวํ คาถาย อตฺถํ อสลฺลกฺเขตฺวา ตํ ญาตุกาโม อาห "สาธาหํ ภควา"ติ. ตตฺถ สาธูติ อายาจนตฺเถ นิปาโต. ตถาติ เยน ตฺวมาห, เตน ปกาเรน. วิชญฺญนฺติ ชาเนยฺยํ. ยนฺติ ยํ ทกฺขิเณยฺยํ ยญฺญกาเล ปริเยสมาโน อุปฏฺฐเหยฺยนฺติ ปาฐเสโส. ปปฺปุยฺยาติ ปตฺวา. ตว สาสนนฺติ ตว โอวาทํ. อิทํ วุตฺตํ โหติ? สาธาหํ ภควา ตว โอวาทํ อาคมฺม ตถา วิชญฺญํ, อาโรเจหิ เม ตํ เกวลินนฺติ อธิปฺปาโย. โย ทกฺขิณํ ภุญฺเชยฺย มาทิสสฺส, ยถาหํ ^๗- ยญฺญกาเล ปริเยสมาโน อุปฏฺฐเหยฺยํ, ตถารูปํ เม ทกฺขิเณยฺยํ ทสฺเสหิ, สเจ ตฺวํ น ภุญฺชสีติ. [๔๘๘-๙๐] อถสฺส ภควา ปากเฏน นเยน ตถารูปํ ทกฺขิเณยฺยํ ทสฺเสนฺโต "สารมฺภา ยสฺสา"ติ คาถาตฺตยมาห. ตตฺถ สีมนฺตานํ วิเนตารนฺติ สีมาติ มริยาทา สาธุชนวุตฺติ, ตสฺสา อนฺตา ปริโยสานา อปรภาคาติ ^๘- กตฺวา สีมนฺตา วุจฺจนฺติ กิเลสา, เตสํ วิเนตารนฺติ อตฺโถ. สีมนฺตาติ พุทฺธเวเนยฺยา @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. พฺรหฺมานํ ^๒ ม.,ก. ชุหามิ ^๓ ฉ.ม. หุตญฺจ @^๔ ก. หุตเมว ^๕ ฉ.ม.,อิ. เวทคุนํ ^๖ ฉ.ม.,อิ. กมฺปิ จญฺญํ @^๗ ฉ.ม.,อิ. ยํ จาหํ ^๘ ก. อสฺส ภาคาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๖.

เสกฺขา จ ปุถุชฺชนา จ, เตสํ วิเนตารนฺติปิ เอเก. ชาติมรณโกวิทนฺติ "เอวํ ชาติ โหติ ^๑- เอวํ มรณนฺ"ติ เอตฺถ กุสลํ. โมเนยฺยสมฺปนฺนนฺติ ปญฺญาสมฺปนฺนํ, กายโมเนยฺยาทิสมฺปนฺนํ วา. ภกุฏึ ^๒- วินยิตฺวานาติ ยํ เอกจฺเจ ทุพฺพุทฺธิโน ยาจกํ ทิสฺวา ภกุฏึ ^๒- กโรนฺติ, ตํ วินยิตฺวา, ปสนฺนมุขา หุตฺวาติ อตฺโถ. ปญฺชลิกาติ ปคฺคหิตอญฺชลิโน หุตฺวา. [๔๙๑] อถ พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ โถมยมาโน "พุทฺโธ ภวนฺ"ติ คาถมาห. ตตฺถ อายาโคติ อายชิตพฺโพ, ตโต ตโต อาคมฺม วา ยชิตพฺพเมตฺถาติปิ อายาโค, เทยฺยธมฺมานํ อธิฏฺฐานภูโตติ วุตฺตํ โหติ. เสสเมตฺถ อิโต ปุริมคาถาสุ จ ยํ น วณฺณิตํ, ตํ สกฺกา อวณฺณิตมฺปิ ชานิตุนฺติ อุตฺตานตฺถตฺตาเยว สมฺมา ^๓- น วณฺณิตํ. อิโต ปรํ ปน กสิภารทฺวาชสุตฺเต วุตฺตนยเมวาติ. ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย ปูรฬาสสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -----------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๒๓๔-๒๓๖. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=29&A=5274&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=5274&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=358 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=8535 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=8546 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=8546 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25