อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

หน้าที่ ๒๖๘.
ปกฺเข นิสินฺโน อิเม ธมฺมวาทิโนติ คณฺหาติ อยํ อตฺตนาว
อตฺตานํ สมานสํวาสกํ กโรตีติ เวทิตพฺโพ ฯ {๔๕๖} กายกมฺมํ
วจีกมฺมนฺติ เอตฺถ กาเยน ปหรนฺตา กายกมฺมํ อุปทํเสนฺติ ผรุสํ
วทนฺตา วจีกมฺมํ อุปทํเสนฺตีติ เวทิตพฺพา ฯ หตฺถปรามาสํ กโรนฺตีติ
โกธวเสน หตฺเถหิ อญฺญมญฺญํ ปรามสนํ กโรนฺติ ฯ อธมฺมิยมาเนติ
อธมฺมิยานิ กิจฺจานิ กุรุมาเน ฯ อสมฺโมทิกาย วตฺตมานายาติ
สมฺโมทิกาย อวตฺตมานาย ฯ อยเมว วา ปาโฐ ฯ สมฺโมทน-
กถาย อวตฺตมานายาติ อตฺโถ ฯ เอตฺตาวตา น อญฺญมญฺญนฺติ
เอตฺถ เทฺว ปนฺติโย กตฺวา อุปจารํ มุญฺจิตฺวา นิสีทิตพฺพํ ฯ
ธมฺมิยมาเน ปน ปกฺเข สมฺโมทิกาย วตฺตมานาย อาสนนฺตริกาย
นิสีทิตพฺพํ เอเกกํ อาสนํ อนฺตรํ กตฺวา นิสีทิตพฺพํ ฯ {๔๕๗-๔๕๘} มา
ภณฺฑนนฺติอาทีสุ อกตฺถาติ ปาฐเสสํ คเหตฺวา มา ภณฺฑนํ
อกตฺถาติ เอวํ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ ฯ อธมฺมวาทีติ อุกฺขิตฺตานุวตฺตเกสุ
อญฺญตโร ฯ อยํ ปน ภิกฺขุ ภควโต อตฺถกาโม ฯ อยํ
กิรสฺส อธิปฺปาโย อิเม ภิกฺขู โกธาภิภูตา สตฺถุวจนํ น
คณฺหนฺติ มา ภควา เอเต โอวทนฺโต กิลมิตฺถาติ ตสฺมา
เอวมาห ฯ ภควา ปน ปจฺฉาปิ สญฺญํ ลภิตฺวา โอรมิสฺสนฺตีติ
เตสํ อนุกมฺปาย อตีตวตฺถุํ อาหริตฺวา กเถสิ ฯ ตตฺถ อนตฺถโตติ
อนตฺโถ อโต ฯ เอตสฺมา เม ปุริสา อนตฺโถติ วุตฺตํ โหติ ฯ
อถวา อนตฺถโตติ อนตฺถโท ฯ เสสํ ปากฏเมว ฯ {๔๖๔} ปุถุสทฺโทติ-
อาทิคาถาสุ ปน ปุถุ มหา สทฺโท อสฺสาติ ปุถุสทฺโท ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๖๙.
สมชโนติ เอกสทิโส ชโน ฯ สพฺโพ จายํ ภณฺฑนการกชโน
สมนฺตโต สทฺทนิจฺฉารเณน ปุถุสทฺโท เจว สทิโส จาติ วุตฺตํ
โหติ ฯ น พาโล โกจิ มญฺญถาติ ตตฺถ โกจิ เอโกปิ อหํ
พาโลติ มญฺญิตฺถ สพฺเพปิ ปณฺฑิตมานิโนเยว ฯ นาญฺญํ ภิยฺโย
อมญฺญรุนฺติ โกจิ เอโกปิ อหํ พาโลติ จ น มญฺญิตฺถ ภิยฺโย จ
สงฺฆสฺมึ ภิชฺชมาเน อญฺญํปิ เอกํ มยฺหํ การณา สงฺโฆ ภิชฺชตีติ
อิทํ การณํ น มญฺญิตฺถาติ อตฺโถ ฯ ปริมุฏฺฐาติ มุฏฺฐสฺสติโน ฯ
วาจาโคจรภาณิโนติ ราการสฺส รสฺสาเทโส กโต วาจาโคจรา
น สติปฏฺฐานาทิโคจรา ภาณิโนติ ฯ กถํ ภาณิโน ฯ ยาวิจฺฉนฺติ
มุขายามนฺติ ยาว มุขํ ปสาเรตุํ อิจฺฉนฺติ ตาว ปสาเรตฺวา
ภาณิโน เอโกปิ สงฺฆคารเวน มุขสงฺโกจนํ น กโรตีติ อตฺโถ ฯ
เยน นีตาติ เยน กลเหน อิมํ นิลชฺชภาวํ นีตา ฯ น ตํ วิทูติ
ตํ น ชานนฺติ เอวํ สาทีนโว อยนฺติ ฯ เย จ ตํ อุปนยฺหนฺตีติ
ตํ อกฺโกจฺฉิ อยํ มนฺติอาทิกํ อาการํ เย อุปนยฺหนฺติ ฯ
สนนฺตโนติ โปราโณ ฯ ปเรติ ปณฺฑิเต ฐเปตฺวา ตโต อญฺเญ
ภณฺฑนการกา ปเร นาม ฯ เต เอตฺถ สงฺฆมชฺเฌ กลหํ
กโรนฺตา มยํ ยมามฺหเส อุปรมาม นสฺสาม สตตํ สมิตํ
มจฺจุสนฺติกํ คจฺฉามาติ น ชานนฺติเยว ฯ เย จ ตตฺถ วิชานนฺตีติ
เย จ ตตฺถ ปณฺฑิตา มยํ มจฺจุสมีปํ คจฺฉามาติ วิชานนฺติ ฯ
ตโต สมฺมนฺติ เมธคาติ เอวํ หิ เต ชานนฺตา โยนิโสมนสิการํ
อุปฺปาเทตฺวา เมธคานํ กลหานํ วูปสมาย ปฏิปชฺชนฺติ ฯ อฏฺฐิจฺฉิทฺทาติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๗๐.
อยํ คาถา พฺรหฺมทตฺตญฺจ ทีฆาวุกุมารญฺจ สนฺธาย วุตฺตา ฯ
เตสํปิ โหติ สงฺคติ กสฺมา ตุมฺหากํ น โหติ ฯ เยสํ โว เนว
มาตาปิตูนํ อฏฺฐีนิ ฉินฺนานิ ปาณานิ หตานิ น ควาสฺส
ธนานิ หฏานิ ฯ สเจ ลเภถาติอาทิคาถา ปณฺฑิตสหายสฺส จ
พาลสหายสฺส จ วณฺณาวณฺณทีปนตฺถํ วุตฺตา ฯ อภิภุยฺย สพฺพานิ
ปริสฺสยานีติ ปากฏปริสฺสเย จ ปฏิจฺฉนฺนปริสฺสเย จ อภิภวิตฺวา
เตน สทฺธึ อตฺตมโนว สติมา จเรยฺย ฯ ราชาว รฏฺฐํ วิชิตนฺติ
ยถา อตฺตโน วิชิตํ รฏฺฐํ มหาชนกราชา จ อรินฺทมมหาราชา จ
ปหาย เอกกา จรึสุ เอวํ จเรยฺยาติ อตฺโถ ฯ มาตงฺครญฺเญว
นาโคติ มาตงฺโค อรญฺเญว นาโค ฯ มาตงฺโคติ หตฺถี วุจฺจติ ฯ
นาโคติ มหนฺตาธิวจนเมตํ ฯ ยถา หิ มาตุโปสโก มาตงฺโค
นาโค อรญฺเญ เอกโกว จริ น จ ปาปานิ อกาสิ ยถา จ
ปาริเลยฺยโก เอวํ เอโก จเร น จ ปาปานิ กยิราติ วุตฺตํ
โหติ ฯ {๔๖๗} ปาริเลยฺยเก วิหรติ รกฺขิตวนสณฺเฑติ ปาริเลยฺยกํ
อุปนิสฺสาย รกฺขิตวนสณฺเฑ วิหรติ ฯ หตฺถินาโคติ มหาหตฺถี ฯ
หตฺถิกลเภหีติ หตฺถิโปตเกหิ ฯ หตฺถิจฺฉาเปหีติ ขีรปเกหิ ทหรโปตเกหิ ฯ
ฉินฺนคฺคานีติ เตหิ ปุรโต ปุรโต คจฺฉนฺเตหิ ฉินฺนคฺคานิ
ขายิตาวเสสานิ ขาณุสทิสานิ ติณานิ ขาทติ ฯ โอภคฺโคภคฺคนฺติ เตน
หตฺถินาเคน อุจฺจฏฺฐานโต ภญฺชิตฺวา ปาติตํ ฯ อสฺส สาขาภงฺคนฺติ
เอตสฺส สนฺตกํ สาขาภงฺคํ เต ขาทนฺติ ฯ อาวิลานีติ เตหิ
ปฐมตรํ โอตริตฺวา ปิวนฺเตหิ อาลุลิตานิ กทฺทโมทกานิ ปิวติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๗๑.
โอคาหาติ ติตฺถโต ฯ นาคสฺส นาเคนาติ หตฺถินาคสฺส พุทฺธนาเคน ฯ
อีสาทนฺตสฺสาติ รถอีสาสทิสทนฺตสฺส ฯ ยเทโก รมตี วเนติ
ยสฺมา พุทฺธนาโค วิย อยํปิ หตฺถินาโค เอโก ปวิวิตฺโต วเน
รมติ ตสฺมาสฺส นาคสฺส นาเคน จิตฺตํ สเมติ เอกีภาวรติยา
เอกสทิสํ โหตีติ อตฺโถ ฯ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวาติ เอตฺถ เตมาสํ
ภควา ตตฺถ วิหาสีติ เวทิตพฺโพ ฯ เอตฺตาวตา โกสมฺพิเกหิ กิร
อุพฺพาฬฺโห ภควา เตมาสํ อรญฺญํ ปวิสิตฺวา วสตีติ สพฺพตฺถ
กถา ปตฺถฏา อโหสิ ฯ อถโข โกสมฺพิกา อุปาสกาติ อถโข
อิมํ กถาสลฺลาปํ สุตฺวา โกสมฺพิวาสิโน อุปาสกา ฯ {๔๖๘} อธมฺมํ ธมฺโมติ-
อาทีนิ อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูนิ สงฺฆเภทกฺขนฺธเก วณฺณยิสฺสาม ฯ
     อาทายนฺติ ลทฺธิปารํ ฯ วิวิตฺตนฺติ สุญฺญํ ฯ {๔๗๕} ตํ อุกฺขิตฺตกํ ภิกฺขุํ
โอสาเรตฺวาติ ตํ คเหตฺวา นิสฺสีมํ คนฺตฺวา อาปตฺตึ เทสาเปตฺวา
กมฺมวาจาย โอสาเรตฺวา ฯ ตาวเทว อุโปสโถติ ตํ ทิวสเมว
อุโปสถกฺขนฺธเก วุตฺตนเยน สามคฺคีอุโปสโถ กาตพฺโพ ฯ {๔๗๖} อมูลา
มูลํ คนฺตฺวาติ น มูลา มูลํ คนฺตฺวา ฯ ตํ วตฺถุํ อวินิจฺฉนีติ
อตฺโถ ฯ อยํ วุจฺจติ อุปาลิ สงฺฆสามคฺคี อตฺถาเปตา พฺยญฺชนุเปตาติ
อตฺถโต อปคตา สงฺฆสามคฺคีติ อิมํ ปน พฺยญฺชนมตฺตํ
อุเปตา ฯ {๔๗๗} สงฺฆสฺส กิจฺเจสูติ สงฺฆสฺส กรณีเยสุ อุปฺปนฺเนสุ ฯ
มนฺตนาสูติ วินยมนฺตนาสุ ฯ อตฺเถสุ ชาเตสูติ วินยอตฺเถสุ
อุปฺปนฺเนสุ ฯ วินิจฺฉเยสูติ เตสํเยว อตฺถานํ วินิจฺฉเยสุ ฯ มหตฺถิโกติ
มหาอุปกาโร ฯ ปคฺคหารโหติ ปคฺคหิตุํ ยุตฺโต ฯ อนานุวชฺโช
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๗๒.
ปฐเมน สีลโตติอาทิมฺหิเยว ตาว สีลโต น อุปวชฺโช ฯ
อเวกฺขิตาจาโรติ อเปกฺขิตาจาโร อาโลกิเต วิโลกิเต สมฺปชานการีติ-
อาทินา นเยน อุปปริกฺขิตาจาโร ฯ อฏฺฐกถาสุ ปน อปฺปฏิจฺ-
ฉนฺนาจาโรติ วุตฺตํ ฯ วิสยฺหาติ อภิภวิตฺวา ฯ อนุยฺยุตฺตํ ภณนฺติ
อนุยฺยุตฺตํ อนุปคตํ ภณนฺโต ฯ ยสฺมา หิ โส อนุยฺยุตฺตํ ภณติ
อุสุยฺยาย วา อคติคมนวเสน วา การณา อปคตํ น ภณติ
ตสฺมา อตฺถํ น หาเปติ ฯ อุสุยฺยาย ปน อคติคมนวเสน วา
ภณนฺโต อตฺถํ หาเปติ การณํ น วทติ ปริสคโต ฉมฺภติ
เจว เวธติ จ โย อีทิโส น โหติ อยํ ปคฺคหารโหติ
ทสฺเสติ ฯ กิญฺจิ ภิยฺโย ตเถว ปญฺหนฺติ คาถา ตสฺสตฺโถ ยเถว
อนุยฺยุตฺตํ ภณนฺโต อตฺถํ น หาเปติ ตเถว ปริสาย มชฺเฌ
ปญฺหํ ปุจฺฉิโต สมาโน น เจว ปชฺฌายติ น มงฺกุ โหติ ฯ
โย หิ อตฺถํ น ชานาติ โส ปชฺฌายติ โย วตฺตุํ น สกฺโกติ
โส มงฺกุ โหติ ฯ โย ปน อตฺถญฺจ ชานาติ วตฺตุญฺจ สกฺโกติ
โส น ปชฺฌายติ น มงฺกุ โหติ ฯ กาลาคตนฺติ กเถตพฺพยุตฺต-
กาเล อาคตํ ฯ พฺยากรณารหนฺติ ปญฺหสฺส อตฺถานุโลมตาย
พฺยากรณานุจฺฉวิกํ ฯ วโจติ วทนฺโต เอวรูปํ วจนํ ภณนฺโตติ
อตฺโถ ฯ รญฺเชตีติ โตเสติ ฯ วิญฺญูปริสนฺติ วิญฺญูนํ ปริสํ ฯ
     อาเจรกมฺหิ จ สเกติ อตฺตโน อาจริยวาเท ฯ อลํ ปเมตุนฺติ วีมํสิตุํ
ตํ ตํ การณํ ปญฺญาย ตุลยิตุํ สมตฺโถ ฯ ปคุโณติ กตปริจโย
ลทฺธาเสวโน ฯ กเถตเวติ กเถตพฺเพ ฯ วิรทฺธิโกวิโทติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๗๓.
วิรุทฺธฏฺฐานกุสโล ฯ ปจฺจตฺถิกา เยน วชนฺตีติ อยํ คาถา ยาทิเส
กเถตพฺเพ ปคุโณ ตํ ทสฺเสตุํ วุตฺตา ฯ อยํ เหตฺถ อตฺโถ
ยาทิเสน กถิเตน ปจฺจตฺถิกา จ นิคฺคหํ คจฺฉนฺติ มหาชโน จ
สญฺญาปนํ คจฺฉติ สญฺญตฺติอวโพธนํ คจฺฉตีติ อตฺโถ ฯ อยญฺจ
กเถนฺโต สกํ อาทายํ อตฺตโน อาจริยวาทํ น หาเปติ ฯ ยสฺมึ
วตฺถุสฺมึ อธิกรณํ อุปฺปนฺนํ ตทนุรูปํ อนุปฆาตกรํ ปญฺหํ พฺยากรมาโน
ตาทิเส กเถตพฺเพ ปคุโณ โหติ ฯ ทูเตยฺยกมฺเมสุ อลนฺติ
อฏฺฐหิ ทูตงฺเคหิ สมนฺนาคตตฺตา สงฺฆสฺส ทูเตยฺยกมฺเมสุ สมตฺโถ ฯ
สํ สุฏฺฐุ อุคฺคณฺหาตีติ สมุคฺคโห ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ยถา
นาม อาหุนํ อาหูติ ปิณฺฑํ สมุคฺคณฺหนฺติ เอวํ ปีติโสมนสฺส-
ชาเตเนว เจตสา สงฺฆสฺส กิจฺเจสุ สมุคฺคโห สงฺฆกิจฺเจสุ ตสฺส
กิจฺจสฺส ปฏิคฺคาหโกติ อตฺโถ ฯ กรํ วโจติ วจนํ กโรนฺโต ฯ
น เตน มญฺญตีติ เตน วจนกรเณน อหํ กโรมิ สงฺฆภารํ
นิตฺถรามีติ น มานาติมานํ ชปฺเปติ ฯ อาปชฺชติ ยาวตเกสูติ
ยตฺตเกสุ วตฺถูสุ อาปตฺตึ อาปชฺชมาโน อาปชฺชติ ฯ โหติ
ยถา จ วุฏฺฐิตีติ ตสฺสา จ อาปตฺติยา ยถา วุฏฺฐานํ โหติ ฯ
เอเต วิภงฺคาติ เยสุ จ วตฺถูสุ อาปชฺชติ ยถา จ วุฏฺฐานํ
โหติ อิเมสํ อตฺถานํ โชตกา เอเต วิภงฺคา อุภโย อสฺส
สาคตา สุฏฺฐุ อาคตา ฯ อาปตฺติวุฏฺฐานปทสฺส โกวิโทติ อาปตฺติ-
วุฏฺฐานการณกุสโล ฯ ยานิ จาจรนฺติ ยานิ จ ภณฺฑนการกาทีนิ
อาจรนฺโต ตชฺชนียกมฺมาทิวเสน นิสฺสารณํ คจฺฉติ ฯ โอสารณํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๗๔.
ตํ วุสิตสฺส ชนฺตุโนติ ตํ วตฺตํ วุสิตสฺส ชนฺตุโน ยา โอสารณา
กาตพฺพา เอตมฺปิ ชานาติ ฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ ฯ
                โกสมฺพิกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
      อิติ สมนฺตปาสาทิกาย สํวณฺณนาย มหาวคฺควณฺณนา สมตฺตา ฯ
         ยถา จ วณฺณนา เอสา    สมตฺตา นิรุปทฺทวา
         เอวํ สพฺเพ ชนา สนฺตึ    ปปฺโปนฺตุ นิรุปทฺทวนฺติ ฯ
                      ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๒๖๘-๒๗๔.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=3&A=5517&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=5517&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=5&i=238
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=5&A=5937
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=5&A=6461
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=5&A=6461
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_5