บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๐

หน้าที่ ๓๗๒.

สุวาทิเตติ นจฺเจ จ คีเต จ สุนฺทเร วาทิเต จ, นจฺจเน จ คายเน จ สุนฺทเร วาทิเต จ เหตุภูเต. นิมิตฺตตฺเถ หิ เอตํ ภุมฺมํ, ปวตฺติเตติ วา วจนเสโส. #[๑๑๘๑] ทิพฺพา เต วิวิธา รูปาติ เทวโลกปริยาปนฺนา นานปฺปการา จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา ตุยฺหํ อธิปฺเปตา ยถาธิปฺเปตา มโนรมา วิชฺชนฺตีติ กิริยาปทํ อาเนตฺวา โยเชตพฺพํ. ทิพฺพา สทฺทาติอาทีสุปิ เอเสว นโย. #[๑๑๘๕] กณฺฐโก สหโช อหนฺติ เอตฺถ อหนฺติ นิปาตมตฺตํ. "อหู"ติ ^๑- เกจิ ปฐนฺติ, กณฺฐโก นาม อสฺสราชา มหาสตฺเตน สห เอกสฺมึเยว ทิวเส ชาตตฺตา สหโช อโหสินฺติ อตฺโถ. #[๑๑๘๖] อฑฺฒรตฺตายนฺติ อฑฺฒรตฺติยํ, มชฺฌิมยามสมเยติ อตฺโถ. โพธายมภินิกฺขมีติ มกาโร ปทสนฺธิกโร, อภิสมฺโพธิอตฺถํ มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมีติ อตฺโถ. มุทูหิ ปาณีหีติ มุทุหตฺถตํ มหาปุริสลกฺขณํ วทติ. ชาลิตมฺพนเขหีติ ชาลวนฺเตหิ ^๒- อภิโลหิตนเขหิ. เตน ชาลหตฺถตํ มหาปุริสลกฺขณํ ตมฺพนขตํ อนุพฺยญฺชนญฺจ ทสฺเสติ. #[๑๑๘๗] สตฺถิ นาม ชงฺฆา, อิธ ปน สตฺถิโน อาสนฺนฏฺฐานภูโต อูรุปฺปเทโส "สตฺถี"ติ วุตฺโต. อาโกฏยิตฺวานาติ อปฺโปเฐตฺวา. `วห สมฺมา'ติ จพฺรวีติ "สมฺม กณฺฐก อชฺเชกรตฺตึ มํ วห, มยฺหํ โอปวุยฺหํ โหหี"ติ จ กเถสิ. วหเน ปน ปโยชนํ ตทา มหาสตฺเตน ทสฺสิตํ วทนฺโต "อหํ โลกํ ตารยิสฺสํ, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมนฺ"ติ อาห. เตน "อหํ อุตฺตมํ อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ ปตฺโต อธิคโต หุตฺวา สเทวกํ โลกํ สํสารมโหฆโต ตารยิสฺสามิ, ตสฺมา นยิทํ คมนํ ยํ กิญฺจีติ จินฺเตยฺยาสี"ติ คมเน ปโยชนสฺส อนุตฺตรภาวํ ทสฺเสติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ก. อหุนฺติ ^๒ สี. ชาลวณฺเณหิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๗๓.

#[๑๑๘๘-๙] หาโสติ ตุฏฺฐิ. วิปุโลติ มหาอุฬาโร. อภิสีสินฺติ อาสิสึ อิจฺฉึ สมฺปฏิจฺฉึ. อภิรูฬฺหญฺจ มํ ญตฺวา, สกฺยปุตฺตํ มหายสนฺติ ปตฺถฏวิปุลยสํ สกฺย- ราชปุตฺตํ มหาสตฺตํ มํ อภิรุยฺห นิสินฺนํ ชานิตฺวา. วหิสฺสนฺติ วหึ เนสึ. #[๑๑๙๐-๙๑] ปเรสนฺติ ปรราชูนํ. วิชิตนฺติ เทสํ ปรรชฺชํ. โอหายาติ วิสฺสชฺชิตฺวา. อปกฺกมีติ อปกฺกมิตุํ อารภิ. "ปริพฺพชี"ติ จ ปฐนฺติ. ปริเลหิสนฺติ ปริโต เลหึ. อุทิกฺขิสนฺติ โอโลเกสึ. #[๑๑๙๒-๓] ครุกาพาธนฺติ ครุกํ พาฬฺหํ อาพาธํ, มรณนฺติกํ ทุกฺขนฺติ อตฺโถ. เตนาห "ขิปฺปํ เม มรณํ อหู"ติ. โส หิ อเนกาสุ ชาตีสุ มหาสตฺเตน ทฬฺหภตฺติโก หุตฺวา อาคโต, ตสฺมา วิโยคทุกฺขํ สหิตุํ นาสกฺขิ, "สมฺมาสมฺโพธึ อธิคนฺตุํ นิกฺขนฺโต"ติ ปน สุตฺวา นิรามิสํ อุฬารํ ปีติโสมนสฺสญฺจ อุปฺปชฺชิ, เตน มรณานนฺตรํ ตาวตึเสสุ นิพฺพตฺติ, อุฬารา จสฺส ทิพฺพสมฺปตฺติโย ปาตุรเหสุํ. เตน วุตฺตํ "ตสฺเสว อานุภาเวนา"ติ, ฐานคตสฺส ปสาทมยปุญฺญสฺส พเลน. เทโว เทวปุรมฺหิวาติ ตาวตึสภวเน สกฺโก เทวราชา วิย. #[๑๑๙๔] ยญฺจ เม อหุวา หาโส, สทฺทํ สุตฺวาน โพธิยาติ "ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมนฺ"ติ ปฐมตรํ โพธิสทฺทํ สุตฺวา ตทา มยฺหํ หาโส อหุ, ยํ หาสสฺส ภวนํ ตุสฺสนํ, เตเนว กุสลมูเลน เตเนว กุสลพีเชน ผุสิสฺสนฺติ ผุสิสฺสามิ ปาปุณิสฺสามิ. #[๑๑๙๕] เอวํ เทวปุตฺโต ยถาธิคตาย อนาคตาย ภวสมฺปตฺติยา การณภูตํ อตฺตโน กุสลกมฺมํ กเถนฺโต อิทานิ อตฺตนา ภควโต สนฺติกํ คนฺตุกาโมปิ ปุเรตรํ เถเรน สตฺถุ วนฺทนํ เปเสนฺโต "สเจ"ติ คาถมาห. ตตฺถ สเจ คจฺเฉยฺยาสีติ ยทิ คมิสฺสสิ. "สเจ คจฺฉสี"ติ เกจิ ปฐนฺติ, โส เอวตฺโถ. มมาปิ นํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๗๔.

วจเนนาติ น เกวลํ ตว สภาเวเนว, อถ โข มมาปิ วจเนน ภควนฺตํ. วชฺชาสีติ วเทยฺยาสิ มมาปิ สิรสา วนฺทนนฺติ โยชนา. #[๑๑๙๖] ยทิปิ ทานิ วนฺทนญฺจ เปเสมิ, เปเสตฺวา เอว ปน น ติฏฺฐามีติ ทสฺเสนฺโต อาห "อหมฺปิ ทฏฺฐุํ คจฺฉิสฺสํ, ชินํ อปฺปฏิปุคฺคลนฺ"ติ. คมเน ปน ทฬฺหตรํ การณํ ทสฺเสตุํ "ทุลฺลภํ ทสฺสนํ โหติ, โลกนาถาน ตาทินนฺ"ติ อาห. [๑๑๙๗] "โส กตญฺญู กตเวที สตฺถารํ อุปสงฺกมิ สุตฺวา คิรํ จกฺขุมโต ธมฺมจกฺขุํ วิโสธยิ. [๑๑๙๘] วิโสเธตฺวา ^๑- ทิฏฺฐิคตํ วิจิกิจฺฉํ วตานิ จ วนฺทิตฺวา สตฺถุโน ปาเท ตตฺเถวนฺตรธายถา"ติ อิมา เทฺว คาถา สงฺคีติกาเรหิ ฐปิตา. #[๑๑๙๗] ตตฺถ สุตฺวา คิรํ จกฺขุมโตติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมโต สมฺมา- สมฺพุทฺธสฺส วจนํ สุตฺวา. ธมฺมจกฺขุนฺติ โสตาปตฺติมคฺคํ. วิโสธยีติ อธิคจฺฉิ. อธิคโมเยว หิ ตสฺส วิโสธนํ. #[๑๑๙๘] วิโสเธตฺวา ทิฏฺฐิคตนฺติ ทิฏฺฐิคตํ สมุคฺฆาเตตฺวา. วิจิกิจฺฉํ วตานิ จาติ โสฬสวตฺถุกํ อฏฺฐวตฺถุกญฺจ วิจิกิจฺฉญฺจ "สีลพฺพเตหิ สุทฺธี"ติ ปวตฺตนก- สีลพฺพตปรามาเส จ วิโสธยีติ โยชนา. ตตฺถ หิ ^๒- สห ปริยาเยหิ ตถา ปวตฺตา ปรามาสา "วตานี"ติ วุตฺตํ. เสสํ วุตฺตนยเมว. กณฺฐกวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ----------------- @เชิงอรรถ: ^๑ ก. วิโสธยิตฺวา ^๒ อิ. วตสฺส หิ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๓๗๒-๓๗๔. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=30&A=7826&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=7826&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=81 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=2622 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=2722 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=2722 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26