ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
     ฉบับหลวง   ฉบับมหาจุฬาฯ   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๑ สุตฺต. ขุ. มหานิทฺเทโส

                        สุตฺตนฺตปิฏเก ขุทฺทกนิกายสฺส มหานิทฺเทโส
                                             --------------
                        นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ
                                               อฏฺกวคฺคิโก
                                       ปโม กามสุตฺตนิทฺเทโส
     [๑]             กามํ กามยมานสฺส        ตสฺส เจ ตํ สมิชฺฌติ
                      อทฺธา ปีติมโน โหติ       ลทฺธา มจฺโจ ยทิจฺฉติ ฯ
     [๒]   กามํ   กามยมานสฺสาติ  กามาติ  อุทฺทานโต  เทฺว  กามา
วตฺถุกามา จ กิเลสกามา จ ฯ
     {๒.๑}   กตเม  วตฺถุกามา  ฯ  มนาปิกา  รูปา  มนาปิกา สทฺทา
มนาปิกา   คนฺธา   มนาปิกา   รสา   มนาปิกา   โผฏฺพฺพา  อตฺถรณา
ปาปุรณา   ๑-   ทาสีทาสา   อเชฬกา   กุกฺกุฏสูกรา  หตฺถิควาสฺสวฬวา
เขตฺตํ     วตฺถุ    หิรญฺ    สุวณฺณํ    คามนิคมราชธานิโย    รฏฺญฺจ
ชนปโท   จ   โกโส   ๒-   จ   โกฏฺาคารญฺจ   ยงฺกิญฺจิ  รชนียวตฺถุ
วตฺถุกามา   ฯ   อปิจ   อตีตา   กามา  อนาคตา  กามา  ปจฺจุปฺปนฺนา
กามา   อชฺฌตฺตา   กามา   พหิทฺธา   กามา   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   กามา
หีนา   กามา   มชฺฌิมา   กามา   ปณีตา   กามา   อาปายิกา  กามา
มานุสิกา    กามา    ทิพฺพา   กามา   ปจฺจุปฏฺิตา   กามา   นิมฺมิตา
กามา   ปรนิมฺมิตา   กามา   ปริคฺคหิตา   กามา   อปริคฺคหิตา  กามา
@เชิงอรรถ:  ม. ปาวุรณา ฯ   ม. โกฏฺโ
มมายิตา   กามา   อมมายิตา   กามา   สพฺเพปิ   กามาวจรา  ธมฺมา
สพฺเพปิ   รูปาวจรา  ธมฺมา  สพฺเพปิ  อรูปาวจรา  ธมฺมา  ตณฺหาวตฺถุกา
ตณฺหารมฺมณา   กามนียฏฺเน   รชนียฏฺเน   มทนียฏฺเน   กามา  อิเม
วุจฺจนฺติ วตฺถุกามา ฯ
     {๒.๒}   กตเม กิเลสกามา ฯ ฉนฺโท กาโม ราโค กาโม ฉนฺทราโค
กาโม   สงฺกปฺโป   กาโม   ราโค   กาโม  สงฺกปฺปราโค  กาโม  โย
กาเมสุ   กามจฺฉนฺโท   กามราโค   กามนนฺทิ   กามตณฺหา  กามเสฺนโห
กามปริฬาโห     กามมุจฺฉา    กามชฺโฌสานํ    กาโมโฆ    กามโยโค
กามุปาทานํ กามจฺฉนฺทนีวรณํ
         อทฺทสํ กาม เต มูลํ          สงฺกปฺปา กาม ชายสิ
         น ตํ สงฺกปฺปยิสฺสามิ        เอวํ กาม น เหหิสิ ๑- ฯ
อิเม   วุจฺจนฺติ   กิเลสกามา   ฯ   กามํ   กามยมานสฺสาติ  กามํ  ๒-
กามยมานสฺส       อิจฺฉมานสฺส       สาทิยมานสฺส      ปตฺถยมานสฺส
ปิหยมานสฺส อภิชปฺปมานสฺสาติ กามํ กามยมานสฺส ฯ
     [๓]   ตสฺส  เจ  ตํ  สมิชฺฌตีติ  ตสฺส  เจติ  ตสฺส  ขตฺติยสฺส  วา
พฺราหฺมณสฺส    วา   เวสฺสสฺส   วา   สุทฺทสฺส   วา   คหฏฺสฺส   วา
ปพฺพชิตสฺส   วา   เทวสฺส   วา   มนุสฺสสฺส  วา  ฯ  ตนฺติ  วตฺถุกามา
วุจฺจนฺติ    มนาปิกา    รูปา    มนาปิกา   สทฺทา   มนาปิกา   คนฺธา
มนาปิกา    รสา    มนาปิกา    โผฏฺพฺพา    ฯ   สมิชฺฌตีติ   อิชฺฌติ
สมิชฺฌติ ลภติ ปฏิลภติ อธิคจฺฉติ วินฺทตีติ ตสฺส เจ ตํ สมิชฺฌติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. น โหหิสีติ ฯ   ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ
     [๔]   อทฺธา   ปีติมโน   โหตีติ  อทฺธาติ  เอกํสวจนํ  นิสฺสํสยวจนํ
นิกฺกงฺขวจนํ    อเทฺวชฺฌวจนํ   อเทฺวฬฺหกวจนํ   นิโยควจนํ   อปณฺณกวจนํ
อวตฺถาปนวจนเมตํ   อทฺธาติ   ฯ   ปีตีติ   ยา   ปญฺจกามคุณปฏิสญฺุตฺตา
ปีติ  ปามุชฺชํ  อาโมทนา  ปโมทนา  หาโส ปหาโส วิตฺติ ตุฏฺิ โอทคฺยํ ๑-
อตฺตมนตา  [๒]-  อภิปูรณตา  ๓-  จิตฺตสฺส  ฯ  มโนติ  ยํ  จิตฺตํ  มโน
มานสํ    หทยํ    ปณฺฑรํ    มโน    มนายตนํ    มนินฺทฺริยํ    วิญฺาณํ
วิญฺาณกฺขนฺโธ    ตชฺชา    มโนวิญฺาณธาตุ   อยํ   วุจฺจติ   มโน   ฯ
อยํ  มโน  อิมาย  ปีติยา  สหคโต  โหติ  สหชาโต  สํสฏฺโ  สมฺปยุตฺโต
เอกุปฺปาโท    เอกนิโรโธ   เอกวตฺถุโก   เอการมฺมโณ   ฯ   ปีติมโน
โหตีติ   ๔-   ตุฏฺมโน   หฏฺมโน   ปหฏฺมโน   อตฺตมโน  อุทคฺคมโน
สมุทิตมโน ๕- โหตีติ อทฺธา ปีติมโน โหติ ฯ
     [๕]   ลทฺธา   มจฺโจ   ยทิจฺฉตีติ   ลทฺธาติ  ลทฺธา  ๖-  ลภิตฺวา
ปฏิลภิตฺวา   อธิคนฺตฺวา   วินฺทิตฺวา   ฯ  มจฺโจติ  สตฺโต  นโร  มานโว
โปโส  ปุคฺคโล  ชีโว  ชาตุ  ๗-  ชนฺตุ  อินฺทคุ ๘- มนุโช ฯ ยทิจฺฉตีติ ยํ
อิจฺฉติ  ยํ  สาทิยติ  ยํ  ปตฺเถติ  ยํ  ปิเหติ  ยํ  อภิชปฺปติ  รูปํ วา สทฺทํ
วา   คนฺธํ  วา  รสํ  วา  โผฏฺพฺพํ  วาติ  ลทฺธา  มจฺโจ  ยทิจฺฉติ  ฯ
เตนาห ภควา
         กามํ กามยมานสฺส        ตสฺส เจ ตํ สมิชฺฌติ
         อทฺธา ปีติมโน โหติ        ลทฺธา มจฺโจ ยทิจฺฉตีติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. โอทคยํ ฯ  ยุ. จิตฺตสฺส ฯ  ม. อภิผรณตา ฯ  ม. ยุ.
@อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ  ม. ยุ. มุทิตมโน ปโมทิตมโน ฯ  ม. อยํ ปาโ
@นตฺถิ ฯ  ม. ชาคู ฯ ยุ. ชคู ฯ  หินฺทคูติปิ ปาโ
     [๖]             ตสฺส เจ กามยมานสฺส ๑-   ฉนฺทชาตสฺส ชนฺตุโน
                       เต กามา ปริหายนฺติ             สลฺลวิทฺโธว รุปฺปติ ฯ
     [๗]   ตสฺส  เจ  กามยมานสฺสาติ  ตสฺส  เจติ  ตสฺส  ขตฺติยสฺส วา
พฺราหฺมณสฺส  วา  เวสฺสสฺส  วา  สุทฺทสฺส  วา  คหฏฺสฺส  วา ปพฺพชิตสฺส
วา   เทวสฺส   วา   มนุสฺสสฺส  วา  ฯ  กามยมานสฺสาติ  กามยมานสฺส
อิจฺฉมานสฺส       สาทิยมานสฺส       ปตฺถยมานสฺส       ปิหยมานสฺส
อภิชปฺปมานสฺส    ฯ    อถวา   กามตณฺหาย   ยายติ   นิยฺยติ   วุยฺหติ
สํหริยติ   ฯ  ยถา  หตฺถิยาเนน  วา  อสฺสยาเนน  วา  โคยาเนน  วา
อชยาเนน  วา  เมณฺฑกยาเนน  วา  โอฏฺยาเนน  วา  ขรยาเนน  วา
ยายติ    นิยฺยติ    วุยฺหติ   สํหริยติ   เอวเมว   กามตณฺหาย   ยายติ
นิยฺยติ วุยฺหติ สํหริยตีติ ตสฺส เจ กามยมานสฺส ฯ
     [๘]   ฉนฺทชาตสฺส   ชนฺตุโนติ  ฉนฺโทติ  โย  กาเมสุ  กามจฺฉนฺโท
กามราโค   กามนนฺทิ  กามตณฺหา  กามเสฺนโห  กามปริฬาโห  กามมุจฺฉา
กามชฺโฌสานํ    กาโมโฆ    กามโยโค   กามุปาทานํ   กามจฺฉนฺทนีวรณํ
ตสฺส   โส  กามจฺฉนฺโท  ชาโต  โหติ  สญฺชาโต  นิพฺพตฺโต  อภินิพฺพตฺโต
ปาตุภูโต   ฯ   ชนฺตุโนติ  สตฺตสฺส  นรสฺส  มานวสฺส  โปสสฺส  ปุคฺคลสฺส
ชีวสฺส ชาตุสฺส ชนฺตุสฺส อินฺทคุสฺส มนุชสฺสาติ ฉนฺทชาตสฺส ชนฺตุโน ฯ
     [๙]   เต   กามา   ปริหายนตีติ   เต   วา  กามา  ปริหายนฺติ
@เชิงอรรถ:  ยุ. กามยานสฺส ฯ
โส วา กาเมหิ ปริหายติ ฯ
     กถํ  เต  กามา ปริหายนฺติ ฯ ตสฺส ติฏฺนฺตสฺเสว เต โภเค ราชาโน
วา  หรนฺติ  โจรา  วา  หรนฺติ อคฺคิ วา ฑหติ อุทกํ วา วหติ อปฺปิยา วา
ทายาทา  หรนฺติ  นิหิตํ  วา  นาธิคจฺฉติ  ๑-  ทุปฺปยุตฺตา  วา  กมฺมนฺตา
ภิชฺชนฺติ  ๒-  กุเล  วา  กุลชฺฌาปโก  ๓- อุปฺปชฺชติ โย เต โภเค วิกิรติ
วิธเมติ   วิทฺธํเสติ   อนิจฺจตาเยว   อฏฺมี  เอวํ  เต  กามา  หายนฺติ
ปริหายนฺติ ปริทฺธํเสนฺติ ปริจฺจชนฺติ ๔- อนฺตรธายนฺติ วิปฺปลุชฺชนฺติ ฯ
     {๙.๑}   กถํ  โส  กาเมหิ  ปริหายติ ฯ ติฏฺนฺเตว เต โภคา โส
จวติ   มรติ   อนฺตรธายติ   วิปฺปลุชฺชติ   เอวํ   โส   กาเมหิ  หายติ
ปริหายติ ปริทฺธํเสติ ปริจฺจชติ อนฺตรธายติ วิปฺปลุชฺชติ ฯ
         โจรา หรนฺติ ราชาโน        อคฺคิ ฑหติ นสฺสติ
         อโถ อนฺเตน ชหติ            สรีรํ สปริคฺคหํ
         เอตทญฺาย เมธาวี        ภุญฺเชถ จ ทเทถ จ
                 ทตฺวา จ ภุตฺวา จ ยถานุภาวํ
                 อนินฺทิโต สคฺคมุเปติ านนฺติ ฯ
     เต กามา ปริหายนฺติ ฯ
     [๑๐]   สลฺลวิทฺโธว  รุปฺปตีติ  ยถา  อโยมเยน  วา  สลฺเลน วิทฺโธ
อฏฺิมเยน    วา   สลฺเลน   ทนฺตมเยน   วา   สลฺเลน   วิสาณมเยน
@เชิงอรรถ:  ยุ. นิหิตฏฺานา วา วิคจฺฉติ ฯ  ยุ. ภญฺชนฺติ ฯ  กุลงฺคาโรติปิ ปาโ
@ ม. ยุ. ปริปตนฺติ ฯ
วา   สลฺเลน  กฏฺมเยน  วา  สลฺเลน  วิทฺโธ  รุปฺปติ  กุปฺปติ  ฆฏฺฏิยติ
ปีฬิยติ    พฺยาธิโต    โทมนสฺสิโต    โหติ    เอวเมว    วตฺถุกามานํ
วิปริณามญฺถาภาวา      อุปฺปชฺชนฺติ     โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา
โส  กามสลฺเลน  ๑-  วิทฺโธ  รุปฺปติ  กุปฺปติ  ฆฏฺฏิยติ  ปีฬิยติ  พฺยาธิโต
โทมนสฺสิโต โหตีติ สลฺลวิทฺโธว รุปฺปติ ฯ เตนาห ภควา
                       ตสฺส เจ กามยมานสฺส     ฉนฺทชาตสฺส ชนฺตุโน
                       เต กามา ปริหายนฺติ        สลฺลวิทฺโธว รุปฺปตีติ ฯ
     [๑๑]           โย กาเม ปริวชฺเชติ       สปฺปสฺเสว ปทา สิโร
                       โสมํ วิสตฺติกํ โลเก           สโต สมติวตฺตติ ฯ
     [๑๒]   โย กาเม ปริวชฺเชตีติ โยติ โย ยาทิโส ยถายุตฺโต ยถาวิหิโต
ยถาปกาโร   ยณฺานปฺปตฺโต  ยํธมฺมสมนฺนาคโต  ขตฺติโย  วา  พฺราหฺมโณ
วา  เวสฺโส  วา  สุทฺโท วา คหฏฺโ วา ปพฺพชิโต วา เทโว วา มนุสฺโส
วา  ฯ  กาเม  ปริวชฺเชตีติ  กามาติ  อุทฺทานโต  เทฺว กามา วตฺถุกามา
จ  กิเลสกามา  จ  ฯเปฯ  อิเม  วุจฺจนฺติ วตฺถุกามา ฯเปฯ อิเม วุจฺจนฺติ
กิเลสกามา  ฯ  กาเม  ปริวชฺเชตีติ  ทฺวีหิ  การเณหิ  กาเม  ปริวชฺเชติ
วิกฺขมฺภนโต วา สมุจฺเฉทโต วา ฯ
     {๑๒.๑}   กถํ  วิกฺขมฺภนโต  กาเม  ปริวชฺเชติ  ฯ อฏฺิกงฺกลูปมา
กามา   อปฺปสฺสาทฏฺเนาติ   ปสฺสนฺโต   วิกฺขมฺภนโต  กาเม  ปริวชฺเชติ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. กามสลฺเลน จ โสกสลฺเลน จ ฯ
มํสเปสูปมา    กามา    พหุสาธารณฏฺเนาติ    ปสฺสนฺโต   วิกฺขมฺภนโต
กาเม    ปริวชฺเชติ   ติณุกฺกูปมา   กามา   อนุทหนฏฺเนาติ   ปสฺสนฺโต
วิกฺขมฺภนโต  กาเม  ปริวชฺเชติ องฺคารกาสูปมา กามา มหาปริฬาหฏฺเนาติ
ปสฺสนฺโต    วิกฺขมฺภนโต    กาเม    ปริวชฺเชติ    สุปินกูปมา   กามา
อิตฺตรปจฺจุปฏฺานฏฺเนาติ   ปสฺสนฺโต   วิกฺขมฺภนโต   กาเม   ปริวชฺเชติ
ยาจิตกูปมา   กามา   ตาวกาลิกฏฺเนาติ  ปสฺสนฺโต  วิกฺขมฺภนโต  กาเม
ปริวชฺเชติ   รุกฺขผลูปมา   กามา   สมฺภญฺชนปริภญฺชนฏฺเนาติ   ปสฺสนฺโต
วิกฺขมฺภนโต  กาเม  ปริวชฺเชติ  อสิสูนูปมา  กามา  อธิกนฺตนฏฺเนาติ ๑-
ปสฺสนฺโต    วิกฺขมฺภนโต    กาเม    ปริวชฺเชติ   สตฺติสูลูปมา   กามา
วินิวิชฺฌนฏฺเนาติ     ปสฺสนฺโต     วิกฺขมฺภนโต    กาเม    ปริวชฺเชติ
สปฺปสิรูปมา     กามา    สปฺปฏิภยฏฺเนาติ    ปสฺสนฺโต    วิกฺขมฺภนโต
กาเม   ปริวชฺเชติ   อคฺคิกฺขนฺธูปมา   กามา   มหคฺคิตาปนฏฺเนาติ  ๒-
ปสฺสนฺโต วิกฺขมฺภนโต กาเม ปริวชฺเชติ ฯ
     {๑๒.๒}   พุทฺธานุสฺสตึ  ภาเวนฺโตปิ  วิกฺขมฺภนโต กาเม ปริวชฺเชติ
ธมฺมานุสฺสตึ    ภาเวนฺโตปิ    สงฺฆานุสฺสตึ    ภาเวนฺโตปิ    สีลานุสฺสตึ
ภาเวนฺโตปิ    จาคานุสฺสตึ    ภาเวนฺโตปิ   เทวตานุสฺสตึ   ภาเวนฺโตปิ
อานาปานสฺสตึ    ภาเวนฺโตปิ   มรณานุสฺสตึ   ภาเวนฺโตปิ   กายคตาสตึ
ภาเวนฺโตปิ        อุปสมานุสฺสตึ       ภาเวนฺโตปิ       วิกฺขมฺภนโต
กาเม    ปริวชฺเชติ    ฯ    ปมํ   ฌานํ   ภาเวนฺโตปิ   วิกฺขมฺภนโต
@เชิงอรรถ:  โป. ม. ยุ. อธิกุฏฺฏนฏฺเนาติ ฯ   ม. ยุ. มหาภิตาปนฏฺเนาติ ฯ
กาเม   ปริวชฺเชติ   ทุติยํ  ฌานํ  ภาเวนฺโตปิ  ตติยํ  ฌานํ  ภาเวนฺโตปิ
จตุตฺถํ    ฌานํ   ภาเวนฺโตปิ   อากาสานญฺจายตนสมาปตฺตึ   ภาเวนฺโตปิ
วิญฺาณญฺจายตนสมาปตฺตึ       ภาเวนฺโตปิ      อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺตึ
ภาเวนฺโตปิ         เนวสญฺานาสญฺายตนสมาปตฺตึ        ภาเวนฺโตปิ
วิกฺขมฺภนโต กาเม ปริวชฺเชติ ฯ เอวํ วิกฺขมฺภนโต กาเม ปริวชฺเชติ ฯ
     {๑๒.๓}   กถํ  สมุจฺเฉทโต  กาเม  ปริวชฺเชติ  ฯ โสตาปตฺติมคฺคํ
ภาเวนฺโตปิ  อปายคมนีเย  กาเม  สมุจฺเฉทโต  ปริวชฺเชติ สกทาคามิมคฺคํ
ภาเวนฺโตปิ   โอฬาริเก   กาเม  สมุจฺเฉทโต  ปริวชฺเชติ  อนาคามิมคฺคํ
ภาเวนฺโตปิ   อณุสหคเต   กาเม   สมุจฺเฉทโต  ปริวชฺเชติ  อรหตฺตมคฺคํ
ภาเวนฺโตปิ  สพฺเพน  สพฺพํ  สพฺพถา  สพฺพํ  อเสสํ  นิสฺเสสํ  สมุจฺเฉทโต
กาเม ปริวชฺเชติ ฯ เอวํ สมุจฺเฉทโต กาเม ปริวชฺเชตีติ โย กาเม ปริวชฺเชติ ฯ
     [๑๓]   สปฺปสฺเสว  ปทา  สิโรติ  สปฺโป  วุจฺจติ  อหิ  ฯ เกนตฺเถน
สปฺโป  ฯ  สํสปฺปนฺโต  คจฺฉตีติ  สปฺโป  ฯ  ภุชนฺโต  คจฺฉตีติ  ภุชโค  ฯ
อุเรน   คจฺฉตีติ   อุรโค   ฯ   ปนฺนสิโร  คจฺฉตีติ  ปนฺนโค  ฯ  สิเรน
สุปตีติ   สิริสโป   ฯ   วิเล  สยตีติ  วิลาสโย  ๑-  ฯ  คุหายํ  เสตีติ
คุหาสโย   ฯ   ทาฒา   ตสฺส   อาวุโธติ   ทาฒาวุโธ   ฯ  วิสํ  ตสฺส
โฆรนฺติ   โฆรวิโส   ฯ   ชิวฺหา   ตสฺส   ทุวิธาติ   ทุชิวฺหา  ฯ  ทฺวีหิ
@เชิงอรรถ:  วิลสโยติปิ ปาโ
ชิวฺหาหิ   รสํ   สายตีติ   ทิรสญฺ๑-   ฯ  ยถา  ปุริโส  ชีวิตุกาโม
อมริตุกาโม    สุขกาโม    ทุกฺขปฏิกูโล   ปาเทน   สปฺปสิรํ   วชฺเชยฺย
วิวชฺเชยฺย   ปริวชฺเชยฺย  อภินิวชฺเชยฺย  เอวเมว  สุขกาโม  ทุกฺขปฏิกูโล
กาเม     วชฺเชยฺย     วิวชฺเชยฺย     ปริวชฺเชยฺย    อภินิวชฺเชยฺยาติ
สปฺปสฺเสว ปทา สิโร ฯ
     [๑๔]   โสมํ  วิสตฺติกํ  โลเก  สโต  สมติวตฺตตีติ  โสติ  โย กาเม
ปริวชฺเชติ  ฯ  วิสตฺติกา  วุจฺจติ  ตณฺหา  โย  ราโค  สาราโค  อนุนโย
อนุโรโธ  นนฺทิ  นนฺทิราโค  จิตฺตสฺส  สาราโค  อิจฺฉา  มุจฺฉา อชฺโฌสานํ
เคโธ  ปลิเคโธ  สงฺโค  ๒-  ปงฺโก  เอชา มายา ชนิกา สญฺชนนี สิพฺพินี
ชาลินี   สริตา   วิสตฺติกา   สุตฺตํ   วิสฏา  อายูหนี  ๓-  ทุติยา  ปณิธิ
ภวเนตฺติ  วนํ  วนโถ  สนฺถโว เสฺนโห อเปกฺขา ปฏิพนฺธา อาสา อาสึสนา
อาสึสิตตฺตํ    รูปาสา    สทฺทาสา   คนฺธาสา   รสาสา   โผฏฺพฺพาสา
ลาภาสา   ธนาสา   ปุตฺตาสา   ชีวิตาสา   ชปฺปา   ปชปฺปา  อภิชปฺปา
ชปฺปา   ๔-  ชปฺปนา  ชปฺปิตตฺตํ  โลลุปฺปา  โลลุปฺปายนา  โลลุปฺปายิตตฺตํ
ปุจฺฉญฺจิกตา    ๕-    สาธุกมฺยตา    อธมฺมราโค   วิสมโลโภ   นิกนฺติ
นิกามนา    ปตฺถนา    ปิหนา    สมฺปตฺถนา    กามตณฺหา    ภวตณฺหา
วิภวตณฺหา      รูปตณฺหา     อรูปตณฺหา     นิโรธตณฺหา     รูปตณฺหา
สทฺทตณฺหา     คนฺธตณฺหา     รสตณฺหา    โผฏฺพฺพตณฺหา    ธมฺมตณฺหา
@เชิงอรรถ:  โป. ม. ยุ. ทฺวิรสญฺู ฯ  สตฺโตติปิ ปาโ ม. อายูหินี ฯ  ม. ยุ.
@อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ  ม. ยุ. มุจฺฉญฺจิกตา ฯ
โอโฆ   โยโค   คนฺโถ   อุปาทานํ   อาวรณํ   นีวรณํ   ฉทนํ   พนฺธนํ
อุปกฺกิเลโส  อนุสโย  ปริยุฏฺานํ  ลตา  เววิจฺฉํ  ทุกฺขมูลํ  ทุกฺขนิทานํ ๑-
ทุกฺขปฺปภโว   มารปาโส   มารพฬิสํ   มารวิสโย   ตณฺหานที  ตณฺหาชาลํ
ตณฺหาคทฺทลํ ๒- ตณฺหาสมุทฺโท อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ
     {๑๔.๑}   วิสตฺติกาติ  เกนตฺเถน  วิสตฺติกา ฯ วิสตาติ วิสตฺติกา ฯ
วิสาลาติ   วิสตฺติกา  ฯ  วิสฏาติ  วิสตฺติกา  ฯ  วิสกฺกตีติ  วิสตฺติกา  ฯ
วิสํหรตีติ  วิสตฺติกา  ฯ  วิสํวาทิกาติ  วิสตฺติกา  ฯ  วิสมูลาติ วิสตฺติกา ฯ
วิสผลาติ   วิสตฺติกา  ฯ  วิสปริโภคาติ  วิสตฺติกา  ฯ  วิสาลา  วา  ปน
สา  รูเป  ตณฺหา  สทฺเท  คนฺเธ  รเส  โผฏฺพฺเพ  กุเล คเณ อาวาเส
ลาเภ  ยเส  ปสํสาย  สุเข  จีวเร  ปิณฺฑปาเต  เสนาสเน คิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขาเร    กามธาตุยา   รูปธาตุยา   อรูปธาตุยา   กามภเว
รูปภเว    อรูปภเว   สญฺาภเว   อสญฺาภเว   เนวสญฺานาสญฺาภเว
เอกโวการภเว จตุโวการภเว ปญฺจโวการภเว อตีเต อนาคเต ปจฺจุปฺปนฺเน
ทิฏฺสุตมุตวิญฺาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ วิสฏา วิตฺถตาติ วิสตฺติกา ฯ
     {๑๔.๒}   โลเกติ  อปายโลเก  มนุสฺสโลเก เทวโลเก ขนฺธโลเก
ธาตุโลเก อายตนโลเก ฯ
     {๑๔.๓}   สโตติ จตูหิ การเณหิ สโต กาเย กายานุปสฺสนาสติปฏฺานํ
@เชิงอรรถ:  ทุกฺขนิธานนฺติปิ ปาโ ม. ยุ. ตณฺหาคทฺทูลํ ฯ
ภาเวนฺโต   สโต   เวทนาสุ   จิตฺเต  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสนาสติปฏฺานํ
ภาเวนฺโต สโต ฯ
     {๑๔.๔}   อปเรหิปิ  จตูหิ  การเณหิ  สโต  อสติปริวชฺชนาย สโต
สติกรณียานํ   ๑-   ธมฺมานํ  กตตฺตา  สโต  สติปฏิปกฺขานํ  ๒-  ธมฺมานํ
หตตฺตา สโต สตินิมิตฺตานํ ธมฺมานํ อปฺปมุฏฺตฺตา ๓- สโต ฯ
     {๑๔.๕}   อปเรหิปิ จตูหิ การเณหิ สโต สติยา สมนฺนาคตตฺตา สโต
สติยา  วสิตตฺตา  สโต  สติยา  ปาคุญฺตาย สโต สติยา อปจฺโจโรหณตาย
สโต ฯ
     {๑๔.๖}   อปเรหิปิ  จตูหิ  การเณหิ  สโต สตตฺตา สโต สนฺตตฺตา
สโต   สมิตตฺตา  สโต  สนฺตธมฺมสมนฺนาคตตฺตา  สโต  ฯ  พุทฺธานุสฺสติยา
สโต   ธมฺมานุสฺสติยา   สโต  สงฺฆานุสฺสติยา  สโต  สีลานุสฺสติยา  สโต
จาคานุสฺสติยา    สโต    เทวตานุสฺสติยา    สโต    อานาปานสฺสติยา
สโต   มรณานุสฺสติยา   สโต   กายคตาสติยา   สโต   อุปสมานุสฺสติยา
สโต  ฯ  ยา  สติ  อนุสฺสติ  ปฏิสฺสติ  สติ  สรณตา ธารณตา อปิลาปนตา
อสฺสมฺมุสฺสนตา    สติ   สตินฺทฺริยํ   สติพลํ   สมฺมาสติ   สติสมฺโพชฺฌงฺโค
เอกายนมคฺโค  อยํ  วุจฺจติ  สติ  ฯ  อิมาย สติยา อุเปโต โหติ สมุเปโต
อุปคโต สมุปคโต อุปปนฺโน สมุปปนฺโน สมนฺนาคโต โส วุจฺจติ สโต ฯ
     {๑๔.๗}   โสมํ  วิสตฺติกํ  โลเก  สโต สมติวตฺตตีติ ยา ๔- โลเก
วิสตฺติกา  อิมํ  โลเก  วิสตฺติกํ  สโต  ตรติ  อุตฺตรติ  ปตรติ  สมติกฺกมติ
วีติวตฺตตีติ โสมํ วิสตฺติกํ โลเก สโต สมติวตฺตติ ฯ เตนาห ภควา
@เชิงอรรถ:  โป. ยุ. สติกรณียานญฺจ ฯ  ม. สติปริปนฺธานํ ฯ  ม. อสมฺมุฏฺตฺตา ฯ
@ ม. โลเก วา สา วิสตฺติกา โลเก วา ตํ วิสตฺติกํ ... ฯ
                       โย กาเม ปริวชฺเชติ             สปฺปสฺเสว ปทา สิโร
                       โสมํ วิสตฺติกํ โลเก              สโต สมติวตฺตตีติ ฯ
     [๑๕]           เขตฺตํ วตฺถุํ หิรญฺ วา     ควาสฺสํ ทาสโปริสํ
                       ถิโย พนฺธู ปุถู กาเม            โย นโร อนุคิชฺฌติ ฯ
     [๑๖]   เขตฺตํ  วตฺถุํ  หิรญฺ  วาติ  เขตฺตนฺติ สาลิกฺเขตฺตํ วีหิกฺเขตฺตํ
มุคฺคกฺเขตฺตํ   มาสกฺเขตฺตํ   ยวกฺเขตฺตํ   โคธูมกฺเขตฺตํ   ติลกฺเขตฺตํ   ฯ
วตฺถุนฺติ    ฆรวตฺถุ    โกฏฺวตฺถุ   ปุเรวตฺถุ   ปจฺฉาวตฺถุ   อารามวตฺถุ
วิหารวตฺถุ   ฯ   หิรญฺนฺติ   หิรญฺ   วุจฺจติ   กหาปโณติ  เขตฺตํ  วตฺถุํ
หิรญฺ วา ฯ
     [๑๗]   ควาสฺสํ  ทาสโปริสนฺติ  ควนฺติ คาโว ๑- วุจฺจนฺติ ฯ อสฺสาติ
ปสุกาทโย  วุจฺจนฺติ  ฯ  ทาสาติ  จตฺตาโร  ทาสา  อนฺโตชาตโก  ทาโส
ธนกฺกีตโก ทาโส สามํ วา ทาสวิยํ ๒- อุเปติ อกามโก ๓- วา ทาสวิยํ ๔-
อุเปติ ฯ
                 อามาย ทาสาปิ ภวนฺติ เหเก
                 ธเนน กีตาปิ ภวนฺติ ทาสา
                 สามญฺจ เอเก อุปยนฺติ ทาสํ ๕-
                 ภยาปนุณฺณาปิ ภวนฺติ ทาสา ๖- ฯ
โปริสนฺติ ตโย ปุริสา ภชกา กมฺมกรา อุปชีวิโนติ ควาสฺสํ ทาสโปริสํ ฯ
     [๑๘]   ถิโย  พนฺธู  ปุถู  กาเมติ  ถิโยติ  อิตฺถีปริคฺคโห  วุจฺจติ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ควา ฯ  ม. ทาสพฺยํ ฯ  โป. กรมโก ฯ  ม. ยุ. ทาสวิสยํ ฯ
@ ม. ทาสยํ ฯ  ม. ทาสาติ ฯ
พนฺธูติ    จตฺตาโร    พนฺธู    าติพนฺธวาปิ    พนฺธุ    โคตฺตพนฺธวาปิ
พนฺธุ   มนฺตพนฺธวาปิ   พนฺธุ   สิปฺปพนฺธวาปิ   พนฺธุ   ฯ   ปุถู  กาเมติ
พหู   กาเม  ฯ  เอเต  ปุถู  กามา  มนาปิกา  รูปา  ฯเปฯ  มนาปิกา
โผฏฺพฺพาติ ถิโย พนฺธู ปุถู กาเม ฯ
     [๑๙]   โย   นโร   อนุคิชฺฌตีติ  โยติ  โย  ยาทิโส  ยถายุตฺโต
ยถาวิหิโต      ยถาปกาโร      ยณฺานปฺปตฺโต      ยํธมฺมสมนฺนาคโต
ขตฺติโย   วา  พฺราหฺมโณ  วา  เวสฺโส  วา  สุทฺโท  วา  คหฏฺโ  วา
ปพฺพชิโต  วา  เทโว  วา  มนุสฺโส  วา  ฯ  นโรติ สตฺโต นโร มานโว
โปโส   ปุคฺคโล   ชีโว   ชาตุ   ชนฺตุ   อินฺทคู  มนุโช  ฯ  อนุคิชฺฌตีติ
กิเลสกาเมน      วตฺถุกาเมสุ      คิชฺฌติ     อนุคิชฺฌติ     ปลิคิชฺฌติ
ปลิพชฺฌตีติ โย นโร อนุคิชฺฌติ ฯ เตนาห ภควา
                       เขตฺตํ วตฺถุํ หิรญฺ วา       ควาสฺสํ ทาสโปริสํ
                       ถิโย พนฺธู ปุถู กาเม          โย นโร อนุคิชฺฌตีติ ฯ
     [๒๐]           อพลา นํ พลียนฺติ         มทฺทนฺเต นํ ปริสฺสยา
                       ตโต นํ ทุกฺขมเนฺวติ           นาวํ ภินฺนมิโวทกํ ฯ
     [๒๑]   อพลา   นํ  พลียนฺตีติ  อพลาติ  อพลา  กิเลสา  ทุพฺพลา
อปฺปพลา  อปฺปถามกา  หีนา  นิหีนา  ปริหีนา  โอมกา  ลามกา  ชตุกฺกา
ปริตฺตา   ฯ   เต   กิเลสา   ตํ   ปุคฺคลํ  สหนฺติ  ปริสหนฺติ  อภิภวนฺติ
อชฺโฌตฺถรนฺติ     ปริยาทิยนฺติ     มทฺทนฺตีติ    เอวมฺปิ    อพลา    นํ
พลียนฺติ    ฯ   อถวา   อพลํ   ปุคฺคลํ   ทุพฺพลํ   อปฺปพลํ   อปฺปถามกํ
หีนํ  นิหีนํ  ปริหีนํ  โอมกํ  ลามกํ  ชตุกฺกํ  ปริตฺตํ  ยสฺส  นตฺถิ  สทฺธาพลํ
วิริยพลํ     สติพลํ     สมาธิพลํ    ปญฺาพลํ    หิรีพลํ    โอตฺตปฺปพลํ
เต   กิเลสา   ตํ   ปุคฺคลํ   สหนฺติ  ปริสหนฺติ  อภิภวนฺติ  อชฺโฌตฺถรนฺติ
ปริยาทิยนฺติ มทฺทนฺตีติ เอวมฺปิ อพลา นํ พลียนฺติ ฯ
     [๒๒]   มทฺทนฺเต  นํ  ปริสฺสยาติ  ปริสฺสยาติ  ๑-  เทฺว  ปริสฺสยา
ปากฏปริสฺสยา จ ปฏิจฺฉนฺนปริสฺสยา จ ฯ
     {๒๒.๑}   กตเม  ปากฏปริสฺสยา  ฯ สีหา พฺยคฺฆา ทีปิ อจฺฉตรจฺฉา
โกกา  โคมหิสา  หตฺถี  อหิ  วิจฺฉิกา  สตปที  โจรา  วา  อสฺสุ มาณวา
กตกมฺมา   วา   อกตกมฺมา   วา   จกฺขุโรโค   โสตโรโค  ฆานโรโค
ชิวฺหาโรโค   กายโรโค   สีสโรโค   กณฺณโรโค   มุขโรโค  ทนฺตโรโค
กาโส  สาโส  ปินาโส  ฑโห  ๒-  ชโร  กุจฺฉิโรโค  มุจฺฉา  ปกฺขนฺทิกา
สุลา   วิสูจิกา   กุฏฺ   คณฺโฑ  กิลาโส  โสโส  อปมาโร  ททฺทุ  กณฺฑุ
กจฺฉุ  รขสา  วิตจฺฉิกา  โลหิตํ  ปิตฺตํ  มธุเมโห  อํสา  ปิฬกา  ภคนฺทลา
ปิตฺตสมุฏฺานา   อาพาธา   เสมฺหสมุฏฺานา   อาพาธา   วาตสมุฏฺานา
อาพาธา  สนฺนิปาติกา  อาพาธา  อุตุปริณามชา  อาพาธา  วิสมปริหารชา
อาพาธา   โอปกฺกมิกา   อาพาธา   กมฺมวิปากชา  อาพาธา  สีตํ  อุณฺหํ
ชิฆจฺฉา   ปิปาสา   อุจฺจาโร   ปสฺสาโว   ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสา
อิติ วา อิเม วุจฺจนฺติ ปากฏปริสฺสยา ฯ
     {๒๒.๒}   กตเม ปฏิจฺฉนฺนปริสฺสยา ฯ กายทุจฺจริตํ วจีทุจฺจริตํ มโนทุจฺจริตํ
@เชิงอรรถ:  โป. ม. ยุ. อิเม ปาา นตฺถิ ฯ  ม. สพฺพตฺก ฑาโหติ ทิสฺสติ ฯ
กามจฺฉนฺทนีวรณํ    พฺยาปาทนีวรณํ    ถีนมิทฺธนีวรณํ   อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนีวรณํ
วิจิกิจฺฉานีวรณํ  ราโค  โทโส  โมโห  โกโธ  อุปนาโห  มกฺโข  ปฬาโส
อิสฺสา  มจฺฉริยํ  มายา  สาเยฺยํ  ถมฺโภ  สารมฺโภ มาโน อติมาโน มโท
ปมาโท  สพฺเพ  กิเลสา  สพฺเพ  ทุจฺจริตา  สพฺเพ ทรถา สพฺเพ ปริฬาหา
สพฺเพ สนฺตาปา สพฺพากุสลาภิสงฺขารา อิเม วุจฺจนฺติ ปฏิจฺฉนฺนปริสฺสยา ฯ
     {๒๒.๓}   ปริสฺสยาติ เกนตฺเถน ปริสฺสยา ฯ ปริสหนฺตีติ ปริสฺสยา ฯ
ปริหานาย สํวตฺตนฺตีติ ปริสฺสยา ฯ ตตฺราสยาติ ปริสฺสยา ฯ
     {๒๒.๔}   กถํ ปริสหนฺตีติ ปริสฺสยา ฯ เต ปริสฺสยา ตํ ปุคฺคลํ สหนฺติ
ปริสหนฺติ   อภิภวนฺติ   อชฺโฌตฺถรนฺติ   ปริยาทิยนฺติ   มทฺทนฺติ   ฯ  เอวํ
ปริสหนฺตีติ ปริสฺสยา ฯ
     {๒๒.๕}   กถํ  ปริหานาย  สํวตฺตนฺตีติ  ปริสฺสยา  ฯ เต ปริสฺสยา
กุสลานํ   ธมฺมานํ   ปริหานาย   อนฺตรายาย   สํวตฺตนฺติ   ฯ   กตเมสํ
กุสลานํ   ธมฺมานํ  ฯ  สมฺมาปฏิปทาย  อนุโลมปฏิปทาย  อปจฺจนีกปฏิปทาย
อนฺวตฺถปฏิปทาย      ธมฺมานุธมฺมปฏิปทาย     สีเลสุ     ปริปูริการิตาย
อินฺทฺริเยสุ    คุตฺตทฺวารตาย   โภชเน   มตฺตญฺุตาย   ชาคริยานุโยคสฺส
สติสมฺปชญฺสฺส       จตุนฺนํ       สติปฏฺานานํ       ภาวนานุโยคสฺส
จตุนฺนํ     สมฺมปฺปธานานํ    ภาวนานุโยคสฺส    จตุนฺนํ    อิทฺธิปฺปาทานํ
ภาวนานุโยคสฺส       ปญฺจนฺนํ       อินฺทฺริยานํ       ภาวนานุโยคสฺส
ปญฺจนฺนํ      พลานํ      ภาวนานุโยคสฺส     สตฺตนฺนํ     โพชฺฌงฺคานํ
ภาวนานุโยคสฺส    อริยสฺส    อฏฺงฺคิกสฺส    มคฺคสฺส   ภาวนานุโยคสฺส
อิเมสํ   กุสลานํ   ธมฺมานํ  ปริหานาย  อนฺตรายาย  สํวตฺตนฺติ  ฯ  เอวํ
ปริหานาย สํวตฺตนฺตีติ ปริสฺสยา ฯ
     {๒๒.๖}   กถํ  ตตฺราสยาติ  ปริสฺสยา ฯ ตตฺเถเต ปาปกา อกุสลา
ธมฺมา  อุปฺปชฺชนฺติ  อตฺตภาวสนฺนิสฺสยา  ฯ  ยถา  พิเล  พิลาสยา  ปาณา
สยนฺติ  ทเก  ทกาสยา  ปาณา  สยนฺติ วเน วนาสยา ปาณา สยนฺติ รุกฺเข
รุกฺขาสยา  ปาณา  สยนฺติ  เอวเมว  ตตฺเถเต  ปาปกา  อกุสลา  ธมฺมา
อุปฺปชฺชนฺติ อตฺตภาวสนฺนิสฺสยาติ เอวมฺปิ ตตฺราสยาติ ปริสฺสยา ฯ
     {๒๒.๗}   วุตฺตํ เหตํ ภควตา สานฺเตวาสิโก ภิกฺขเว ภิกฺขุ สาจริยโก
ทุกฺขํ  น  ผาสุ  วิหรติ  กถญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สานฺเตวาสิโก สาจริยโก
ทุกฺขํ น ผาสุ วิหรติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา อุปฺปชฺชนฺติ [๑]-
ปาปกา   อกุสลา   ธมฺมา   สรสงฺกปฺปา   สญฺโชนียา   ตฺยสฺส  อนฺโต
วสนฺติ  อนฺวาสฺสวนฺติ  ปาปกา  อกุสลา  ธมฺมาติ  ตสฺมา  สานฺเตวาสิโกติ
วุจฺจติ   เต   นํ   สมุทาจรนฺติ  ๒-  ปาปกา  อกุสลา  ธมฺมาติ  ตสฺมา
สาจริยโกติ  วุจฺจติ  ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  โสเตน  สทฺทํ  สุตฺวา
ฆาเนน   คนฺธํ   ฆายิตฺวา   ชิวฺหาย  รสํ  สายิตฺวา  กาเยน  โผฏฺพฺพํ
ผุสิตฺวา   มนสา   ธมฺมํ   วิญฺาย  อุปฺปชฺชนฺติ  [๓]-  ปาปกา  อกุสลา
ธมฺมา   สรสงฺกปฺปา   สญฺโชนียา  ตฺยสฺส  อนฺโต  วสนฺติ  อนฺวาสฺสวนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑-๓ ม. เย ฯ   ม. สมุทาจรนฺติ นํ ฯ
ปาปกา   อกุสลา   ธมฺมาติ   ตสฺมา   สานฺเตวาสิโกติ  วุจฺจติ  เต  นํ
สมุทาจรนฺติ   ปาปกา   อกุสลา   ธมฺมาติ   ตสฺมา  สาจริยโกติ  วุจฺจติ
เอวํ  โข  ภิกฺขเว ภิกฺขุ สานฺเตวาสิโก สาจริยโก ทุกฺขํ น ผาสุ วิหรตีติ ฯ
เอวมฺปิ ตตฺราสยาติ ปริสฺสยา ฯ
     {๒๒.๘}   วุตฺตํ   เหตํ  ภควตา  ตโยเม  ภิกฺขเว  อนฺตรามลา
อนฺตราอมิตฺตา     อนฺตราสปตฺตา     อนฺตราวธกา    อนฺตราปจฺจตฺถิกา
กตเม  ตโย  โลโภ ภิกฺขเว อนฺตรามโล ๑- อนฺตราอมิตฺโต อนฺตราสปตฺโต
อนฺตราวธโก   อนฺตราปจฺจตฺถิโก   โทโส   ภิกฺขเว   อนฺตรามโล   ๒-
อนฺตราอมิตฺโต     อนฺตราสปตฺโต     อนฺตราวธโก    อนฺตราปจฺจตฺถิโก
โมโห    ภิกฺขเว   อนฺตรามโล   ๓-   อนฺตราอมิตฺโต   อนฺตราสปตฺโต
อนฺตราวธโก   อนฺตราปจฺจตฺถิโก  อิเม  โข  ภิกฺขเว  ตโย  อนฺตรามลา
อนฺตราอมิตฺตา อนฺตราสปตฺตา อนฺตราวธกา อนฺตราปจฺจตฺถิกาติ ฯ
         อนตฺถชนโน โลโภ         โลโภ จิตฺตปฺปโกปโน
         ภยมนฺตรโต ชาตํ           ตํ ชโน นาวพุชฺฌติ
         ลุทฺโธ อตฺถํ น ชานาติ     ลุทฺโธ ธมฺมํ น ปสฺสติ
         อนฺธตมํ ตทา โหติ          ยํ โลโภ สหเต นรํ
         อนตฺถชนโน โทโส          โทโส จิตฺตปฺปโกปโน
         ภยมนฺตรโต ชาตํ            ตํ ชโน นาวพุชฺฌติ
         กุทฺโธ อตฺถํ น ชานาติ     กุทฺโธ ธมฺมํ น ปสฺสติ
@เชิงอรรถ: ๑-๒-๓ ม. ยุ. อนฺตรามลํ ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ
         อนฺธตมํ ตทา โหติ          ยํ โกโธ ๑- สหเต นรํ
         อนตฺถชนโน โมโห          โมโห จิตฺตปฺปโกปโน
         ภยมนฺตรโต ชาตํ            ตํ ชโน นาวพุชฺฌติ
         มูโฬฺห อตฺถํ น ชานาติ     มูโฬฺห ธมฺมํ น ปสฺสติ
         อนฺธตมํ ตทา โหติ          ยํ โมโห สหเต นรนฺติ ฯ
เอวมฺปิ ตตฺราสยาติ ปริสฺสยา ฯ
     {๒๒.๙}   วุตฺตํ  เหตํ  ภควตา  ตโย โข มหาราช ปุริสสฺส ธมฺมา
อชฺฌตฺตํ   อุปฺปชฺชมานา   อุปฺปชฺชนฺติ   อหิตาย   ทุกฺขาย  อผาสุวิหาราย
กตเม  ตโย  โลโภ  โข  มหาราช  ปุริสสฺส ธมฺโม อชฺฌตฺตํ อุปฺปชฺชมาโน
อุปฺปชฺชติ  อหิตาย  ทุกฺขาย  อผาสุวิหาราย  โทโส  โข มหาราช ปุริสสฺส
ธมฺโม  อชฺฌตฺตํ  อุปฺปชฺชมาโน  อุปฺปชฺชติ  อหิตาย  ทุกฺขาย อผาสุวิหาราย
โมโห  โข  มหาราช  ปุริสสฺส  ธมฺโม  อชฺฌตฺตํ  อุปฺปชฺชมาโน  อุปฺปชฺชติ
อหิตาย  ทุกฺขาย  อผาสุวิหาราย  อิเม  โข มหาราช ตโย ปุริสสฺส ธมฺมา
อชฺฌตฺตํ อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชนฺติ อหิตาย ทุกฺขาย อผาสุวิหารายาติ ฯ
         โลโภ โทโส จ โมโห จ     ปุริสํ ปาปเจตสํ
         หึสนฺติ อตฺตสมฺภูตา        ตจสารํว สมฺผลนฺติ ฯ
เอวมฺปิ ตตฺราสยาติ ปริสฺสยา ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. โทโส ฯ
     {๒๒.๑๐}   วุตฺตํ เหตํ ภควตา
                      ราโค จ โทโส จ อิโตนิทานา
                      อรตี รติ โลมหํโส อิโต ชาโต
                      อิโต สมุฏฺาย มโนวิตกฺกา
                      กุมารกา ธงฺกมิโวสฺสชฺชนฺตีติ ฯ
เอวมฺปิ ตตฺราสยาติ ปริสฺสยา ฯ
     {๒๒.๑๑}   มทฺทนฺเต  นํ  ปริสฺสยาติ เต ปริสฺสยา ตํ ปุคฺคลํ สหนฺติ
ปริสหนฺติ   อภิภวนฺติ   อชฺโฌตฺถรนฺติ   ปริยาทิยนฺติ   มทฺทนฺตีติ  มทฺทนฺเต
นํ ปริสฺสยา ฯ
     [๒๓]   ตโต  นํ ทุกฺขมเนฺวตีติ [๑]- ตโต ตโต ปริสฺสยโต ตํ ปุคฺคลํ
ทุกฺขํ   อเนฺวติ  อนุคจฺฉติ  อนฺวายิกํ  โหติ  ชาติทุกฺขํ  อเนฺวติ  อนุคจฺฉติ
อนฺวายิกํ  โหติ  ชราทุกฺขํ  อเนฺวติ  อนุคจฺฉติ  อนฺวายิกํ  โหติ พฺยาธิทุกฺขํ
อเนฺวติ   อนุคจฺฉติ   อนฺวายิกํ   โหติ   มรณทุกฺขํ   อเนฺวติ   อนุคจฺฉติ
อนฺวายิกํ      โหติ     โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสทุกฺขํ     อเนฺวติ
อนุคจฺฉติ     อนฺวายิกํ      โหติ    เนรยิกทุกฺขํ    ติรจฺฉานโยนิกทุกฺขํ
ปิตฺติวิสยิกทุกฺขํ    อเนฺวติ    อนุคจฺฉติ   อนฺวายิกํ   โหติ   มานุสกทุกฺขํ
คพฺโภกฺกนฺติมูลกทุกฺขํ       คพฺเภ      ิติมูลกทุกฺขํ       คพฺภวุฏฺาน-
มูลกทุกฺขํ      ชาตสฺสูปนิพนฺธิกทุกฺขํ     ๒-     ชาตสฺสปราเธยฺยกทุกฺขํ
อตฺตูปกฺกมทุกฺขํ     ปรูปกฺกมทุกฺขํ     อเนฺวติ     อนุคจฺฉติ    อนฺวายิกํ
โหติ   ทุกฺขทุกฺขํ   อเนฺวติ   อนุคจฺฉติ   อนฺวายิกํ   โหติ   สงฺขารทุกฺขํ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ตโตติ ฯ   ม. ชาตสฺสูปนิพนฺธกํ ทุกฺขํ ฯ
วิปริณามทุกฺขํ  จกฺขุโรโค  โสตโรโค  ฆานโรโค  ชิวฺหาโรโค  กายโรโค
สีสโรโค  กณฺณโรโค  มุขโรโค  ทนฺตโรโค  กาโส  สาโส  ปินาโส ฑโห
ชโร   กุจฺฉิโรโค  มุจฺฉา  ปกฺขนฺทิกา  สุลา  ๑-  วิสูจิกา  กุฏฺ  คณฺโฑ
กิลาโส   โสโส  อปมาโร  ททฺทุ  กณฺฑุ  กจฺฉุ  รขสา  วิตจฺฉิกา  โลหิตํ
ปิตฺตํ   มธุเมโห   อํสา   ปิฬกา   ภคนฺทลา   ปิตฺตสมุฏฺานา  อาพาธา
เสมฺหสมุฏฺานา    อาพาธา    วาตสมุฏฺานา   อาพาธา   สนฺนิปาติกา
อาพาธา  อุตุปริณามชา  อาพาธา  วิสมปริหารชา  อาพาธา  โอปกฺกมิกา
อาพาธา  กมฺมวิปากชา  อาพาธา  สีตํ  อุณฺหํ  ชิฆจฺฉา  ปิปาสา อุจฺจาโร
ปสฺสาโว         ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสทุกฺขํ        มาตุมรณทุกฺขํ
ปิตุมรณทุกฺขํ       ภาตุมรณทุกฺขํ       ภคินีมรณทุกฺขํ      ปุตฺตมรณทุกฺขํ
ธีตุมรณทุกฺขํ      าติพฺยสนทุกฺขํ      โภคพฺยสนทุกฺขํ     โรคพฺยสนทุกฺขํ
สีลพฺยสนทุกฺขํ   ทิฏฺิพฺยสนทุกฺขํ   อเนฺวติ   อนุคจฺฉติ   อนฺวายิกํ   โหตีติ
ตโต นํ ทุกฺขมเนฺวติ ฯ
     [๒๔]   นาวํ  ภินฺนมิโวทกนฺติ ยถา ภินฺนํ นาวํ อุทกํ ๒- อนฺวายิกํ ๓-
ตโต  ตโต  อุทกํ  อเนฺวติ  อนุคจฺฉติ อนฺวายิกํ โหติ ปุรโตปิ อุทกํ อเนฺวติ
อนุคจฺฉติ  อนฺวายิกํ  โหติ  ปจฺฉโตปิ  เหฏฺโตปิ  ปสฺสโตปิ  อุทกํ อเนฺวติ
อนุคจฺฉติ  อนฺวายิกํ  โหติ  เอวเมว  ตโต ตโต ปริสฺสยโต ตํ ปุคฺคลํ ทุกฺขํ
อเนฺวติ  อนุคจฺฉติ  อนฺวายิกํ  โหติ  ชาติทุกฺขํ  อเนฺวติ อนุคจฺฉติ อนฺวายิกํ
โหติ   ฯเปฯ   ทิฏฺิพฺยสนทุกฺขํ   อเนฺวติ   อนุคจฺฉติ   อนฺวายิกํ  โหตีติ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. สูลา. ฯ  ม. ทกเมสี ตโต ตโต ... ฯ  ยุ. อนฺวายิกนฺติ ปาปทํ
@นตฺถิ ฯ
นาวํ ภินฺนมิโวทกํ ฯ เตนาห ภควา
                       อพลา นํ พลียนฺติ                มทฺทนฺเต นํ ปริสฺสยา
                       ตโต นํ ทุกฺขมเนฺวติ              นาวํ ภินฺนมิโวทกนฺติ ฯ
     [๒๕]           ตสฺมา ชนฺตุ สทา สโต      กามานิ ปริวชฺชเย
                       เต ปหาย ตเร โอฆํ              นาวํ สิตฺวาว ปารคู ฯ
     [๒๖]   ตสฺมา  ชนฺตุ  สทา  สโตติ  ตสฺมาติ ตสฺมา ตํการณา ตํเหตุ
ตปฺปจฺจยา   ตํนิทานา   ๑-   เอตํ   อาทีนวํ   สมฺปสฺสมาโน  กาเมสูติ
ตสฺมา   ฯ  ชนฺตูติ  สตฺโต  นโร  มานโว  โปโส  ปุคฺคโล  ชีโว  ชาตุ
ชนฺตุ   อินฺทคู   มนุโช   ฯ  สทาติ  สทา  สพฺพทา  สพฺพกาลํ  นิจฺจกาลํ
ธุวกาลํ   สตตํ   สมิตํ   อพฺโพกิณฺณํ   โปขานุโปขํ   ๒-   อุทกุมฺมิกชาตํ
อวีจิ  สนฺตติ  สหิตํ  ผุสิตํ  ๓-  ปุเรภตฺตํ  ปจฺฉาภตฺตํ ปุริมยามํ มชฺฌิมยามํ
ปจฺฉิมยามํ   กาเฬ  ชุเณฺห  วสฺเส  เหมนฺเต  คิเมฺห  ปุริเม  วโยขนฺเธ
มชฺฌิเม   วโยขนฺเธ   ปจฺฉิเม   วโยขนฺเธ  ฯ  สโตติ  จตูหิ  การเณหิ
สโต   กาเย   กายานุปสฺสนาสติปฏฺานํ   ภาเวนฺโต   สโต   เวทนาสุ
จิตฺเต    ธมฺเมสุ    ธมฺมานุปสฺสนาสติปฏฺานํ    ภาเวนฺโต   สโต   ฯ
อปเรหิปิ  ๔-  จตูหิ  การเณหิ  สโต  ฯเปฯ  โส  วุจฺจติ  สโตติ ตสฺมา
ชนฺตุ สทา สโต ฯ
     [๒๗]   กามานิ  ปริวชฺชเยติ  กามานีติ  อุทฺทานโต  เทฺว  กามา
วตฺถุกามา  จ  กิเลสกามา  จ  ฯเปฯ  อิเม  วุจฺจนฺติ  วตฺถุกามา ฯเปฯ
@เชิงอรรถ:  ตํนิทานนฺติปิ ปาโ ม. ยุ. โปงฺขานุโปงฺขํ ฯ  ม. ผสฺสิตํ. โป. ยุ.
@ผุสฺสิตํ ฯ อิโต ปรํ เอวํ าตพฺพํ ฯ  ม ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ
อิเม   วุจฺจนฺติ   กิเลสกามา  ฯ  กามานิ  ปริวชฺชเยติ  ทฺวีหิ  การเณหิ
กาเม  ปริวชฺเชยฺย  วิกฺขมฺภนโต  วา  สมุจฺเฉทโต วา ฯ กถํ วิกฺขมฺภนโต
กาเม   ปริวชฺเชยฺย   ฯ   อฏฺิกงฺกลูปมา   กามา   อปฺปสฺสาทฏฺเนาติ
ปสฺสนฺโต    วิกฺขมฺภนโต    กาเม   ปริวชฺเชยฺย   มํสเปสูปมา   กามา
พหุสาธารณฏฺเนาติ    ปสฺสนฺโต    วิกฺขมฺภนโต    กาเม   ปริวชฺเชยฺย
ติณุกฺกูปมา   กามา   อนุทหนฏฺเนาติ   ปสฺสนฺโต   วิกฺขมฺภนโต   กาเม
ปริวชฺเชยฺย   ฯเปฯ   เนวสญฺานาสญฺายตนสมาปตฺตึ   ภาเวนฺโตปิ  ๑-
วิกฺขมฺภนโต  กาเม  ปริวชฺเชยฺย  ฯ  เอวํ วิกฺขมฺภนโต กาเม ปริวชฺเชยฺย
ฯเปฯ เอวํ สมุจฺเฉทโต กาเม ปริวชฺเชยฺยาติ กามานิ ปริวชฺชเย ฯ
     [๒๘]   เต ปหาย ตเร โอฆนฺติ เตติ วตฺถุกาเม ปริชานิตฺวา กิเลสกาเม
ปหาย     ปชหิตฺวา     วิโนทิตฺวา    พฺยนฺตีกริตฺวา    อนภาวงฺคมิตฺวา
กามจฺฉนฺทนีวรณํ     ปหาย     ปชหิตฺวา    วิโนทิตฺวา    พฺยนฺตีกริตฺวา
อนภาวงฺคมิตฺวา     พฺยาปาทนีวรณํ     ถีนมิทฺธนีวรณํ    อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจ-
นีวรณํ   วิจิกิจฺฉานีวรณํ   ปหาย   ปชหิตฺวา   วิโนทิตฺวา  พฺยนฺตีกริตฺวา
อนภาวงฺคมิตฺวา  กาโมฆํ  ภโวฆํ  ทิฏฺโฆํ  อวิชฺโชฆํ  ตเรยฺย  อุตฺตเรยฺย
ปตเรยฺย สมติกฺกเมยฺย วีติวตฺเตยฺยาติ เต ปหาย ตเร โอฆํ ฯ
     [๒๙]   นาวํ  สิตฺวาว  ปารคูติ  ยถา  ครุกํ  นาวํ  ภาริกํ  อุทกํ
สิญฺจิตฺวา   ๒-   โอสิญฺจิตฺวา   ฉฑฺเฑตฺวา  ลหุกาย  นาวาย  ขิปฺปํ  ลหุํ
@เชิงอรรถ:  ม. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ   ม. ยุ. สิตฺวา ฯ
อปฺปกสิเรเนว   ปารํ   คจฺเฉยฺย   เอวเมว   วตฺถุกาเม   ปริชานิตฺวา
กิเลสกาเม  ปหาย  ปชหิตฺวา  วิโนทิตฺวา  พฺยนฺตีกริตฺวา  อนภาวงฺคมิตฺวา
กามจฺฉนฺทนีวรณํ       พฺยาปาทนีวรณํ      ถีนมิทฺธนีวรณํ      อุทฺธจฺจ-
กุกฺกุจฺจนีวรณํ     วิจิกิจฺฉานีวรณํ     ปหาย    ปชหิตฺวา    วิโนทิตฺวา
พฺยนฺตีกริตฺวา    อนภาวงฺคมิตฺวา    ขิปฺปํ   ลหุํ   อปฺปกสิเรเนว   ปารํ
คจฺเฉยฺย   ฯ  ปารํ  วุจฺจติ  อมตํ  นิพฺพานํ  โย  โส  สพฺพสงฺขารสมโถ
สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค    ตณฺหกฺขโย    วิราโค   นิโรโธ   นิพฺพานํ   ปารํ
คจฺเฉยฺย   ปารํ   อธิคจฺเฉยฺย   ปารํ   ผุเสยฺย  ปารํ  สจฺฉิกเรยฺย  ฯ
ปารคูติ  โยปิ  ปารํ  คนฺตุกาโม  โสปิ  ปารคู  โยปิ  ปารํ  คจฺฉติ โสปิ
ปารคู โยปิ ปารํ คโต โสปิ ปารคู ฯ
     {๒๙.๑}   วุตฺตํ  เหตํ  ภควตา  ติณฺโณ  ปารคโต  ถเล  ติฏฺติ
พฺราหฺมโณติ  ฯ  พฺราหฺมโณติ  โข  ภิกฺขเว  อรหโต  เอตํ  อธิวจนํ  โส
อภิญฺาปารคู       ปริญฺาปารคู       ปหานปารคู      ภาวนาปารคู
สจฺฉิกิริยาปารคู      สมาปตฺติปารคู      อภิญฺาปารคู     สพฺพธมฺมานํ
ปริญฺาปารคู   สพฺพทุกฺขานํ   ปหานปารคู   สพฺพกิเลสานํ   ภาวนาปารคู
จตุนฺนํ    อริยมคฺคานํ    สจฺฉิกิริยาปารคู    นิโรธสฺส    สมาปตฺติปารคู
สพฺพสมาปตฺตีนํ    โส    วสิปฺปตฺโต    ปารมิปฺปตฺโต   อริยสฺมึ   สีลสฺมึ
วสิปฺปตฺโต      ปารมิปฺปตฺโต     อริยสฺมึ     สมาธิสฺมึ     วสิปฺปตฺโต
ปารมิปฺปตฺโต   อริยาย   ปญฺาย   วสิปฺปตฺโต   ปารมิปฺปตฺโต   อริยาย
วิมุตฺติยา    โส    ปารคโต    ปารปฺปตฺโต    อนฺตคโต   อนฺตปฺปตฺโต
โกฏิคโต    โกฏิปฺปตฺโต    ปริยนฺตคโต    ปริยนฺตปฺปตฺโต   โวสานคโต
โวสานปฺปตฺโต     ตาณคโต    ตาณปฺปตฺโต    เลณคโต    เลณปฺปตฺโต
สรณคโต     สรณปฺปตฺโต     อภยคโต     อภยปฺปตฺโต     อจฺจุตคโต
อจฺจุตปฺปตฺโต    อมตคโต    อมตปฺปตฺโต   นิพฺพานคโต   นิพฺพานปฺปตฺโต
โส     วุฏฺวาโส     จิณฺณจรโณ    คตทฺโธ    คตทิโส    คตโกฏิโก
ปาลิตพฺรหฺมจริโย     อุตฺตมทิฏฺิปฺปตฺโต     ภาวิตมคฺโค     ปหีนกิเลโส
ปฏิวิทฺธากุปฺโป    สจฺฉิกตนิโรโธ    ทุกฺขํ    ตสฺส   ปริญฺาตํ   สมุทโย
ปหีโน   มคฺโค   ภาวิโต   นิโรโธ   สจฺฉิกโต   อภิญฺเยฺยํ   อภิญฺาตํ
ปริญฺเยฺยํ     ปริญฺาตํ     ปหาตพฺพํ    ปหีนํ    ภาเวตพฺพํ    ภาวิตํ
สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกตํ
     {๒๙.๒}   โส   อุกฺขิตฺตปลิโฆ   สงฺกิณฺณปริกฺโข   อพฺพูเฬฺหสิโก
นิรคฺคโฬ   อริโย   ปนฺนทฺธโช   ปนฺนภาโร  วิสญฺุตฺโต  ปญฺจงฺควิปฺปหีโน
ฉฬงฺคสมนฺนาคโต    เอการกฺโข    จตุราปสฺเสโน    ปนุณฺณปจฺเจกสจฺโจ
สมวยสฏฺเสโน    อนาวิลสงฺกปฺโป   ปสฺสทฺธกายสงฺขาโร   สุวิมุตฺตจิตฺโต
สุวิมุตฺตปญฺโ เกวลี วุสิตวา อุตฺตมปุริโส ปรมปุริโส ปรมปฺปตฺติปฺปตฺโต
     {๒๙.๓}   โส เนว อาจินาติ ๑- น อปจินาติ อปจินิตฺวา ิโต เนว
ปชหติ  น อุปาทิยติ ปชหิตฺวา ิโต เนว วิสิเนติ ๒- น อุสฺสิเนติ วิสิเนตฺวา
ิโต  เนว  วิธุเปติ  น  สนฺธุเปติ วิธุเปตฺวา ิโต อเสกฺเขน สีลกฺขนฺเธน
สมนฺนาคตตฺตา  ิโต  อเสกฺเขน  สมาธิกฺขนฺเธน อเสกฺเขน ปญฺากฺขนฺเธน
อเสกฺเขน     วิมุตฺติกฺขนฺเธน     อเสกฺเขน    วิมุตฺติาณทสฺสนกฺขนฺเธน
@เชิงอรรถ:  โป. เนว อาจิณฺณาติ น อปจินติ อปวีทิตฺวา ฯ ม. เนวาจินติ ฯ  ม. เนว
@สํสิพฺพติ ฯ
สมนฺนาคตตฺตา  ิโต  สจฺจํ  ปฏิปาทยิตฺวา  ิโต  เอวํ  ๑- สมติกฺกมิตฺวา
ิโต  กิเลสคฺคึ  ปริยาทยิตฺวา  ิโต  อปริคมนตาย ิโต กุฏํ ๒- สมาทาย
ิโต   มุตฺติปฏิเสวนตาย   ิโต   เมตฺตาย  ปาริสุทฺธิยา  ิโต  กรุณาย
มุทิตาย    อุเปกฺขาย   ปาริสุทฺธิยา   ิโต   อจฺจนฺตปาริสุทฺธิยา   ิโต
อกมฺมญฺตาย   ๓-   ปาริสุทฺธิยา   ิโต  วิมุตฺตตฺตา  ิโต  สนฺตุสิตตฺตา
ิโต   ขนฺธปริยนฺเต   ิโต  ธาตุปริยนฺเต  ิโต  อายตนปริยนฺเต  ิโต
คติปริยนฺเต    ิโต   อุปปตฺติปริยนฺเต   ิโต   ปฏิสนฺธิปริยนฺเต   ิโต
ภวปริยนฺเต  ิโต  สํสารปริยนฺเต  ิโต  วฏฺฏปริยนฺเต  ิโต  อนฺติมภเว
ิโต อนฺติมสมุสฺสเย ิโต อนฺติมเทหธโร อรหา ฯ
         ตสฺสายํ ปจฺฉิมโก ภโว      จริโมยํ สมุสฺสโย
         ชาติมรณสํสาโร               นตฺถิ ตสฺส ปุนพฺภโวติ ฯ
นาวํ สิตฺวาว ปารคู ฯ เตนาห ภควา
         ตสฺมา ชนฺตุ สทา สโต      กามานิ ปริวชฺชเย
         เต ปหาย ตเร โอฆํ           นาวํ สิตฺวาว ปารคูติ ฯ
                                  ปโม กามสุตฺตนิทฺเทโส นิฏฺิโต ฯ
                                             --------------
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. เอชํ ฯ  ม. ยุ. กฏํ ฯ  ม. อกมฺยตาย ฯ


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้าที่ ๑-๒๕. https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=29&A=1&w=&modeTY=1              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :- https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=29&A=1&modeTY=1              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=29&item=1&items=29              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :- https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=29&siri=1              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=1              อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=1              The Pali Atthakatha in Roman :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=1              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๙ https://84000.org/tipitaka/read/?index_29 https://84000.org/tipitaka/english/?index_29

แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]