พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
 พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๓ สุตฺต. ขุ. ปฏิสมฺภิทามคฺโค

                                         ยุคนทฺธวคฺเค สจฺจกถา
                                           ปริปุณฺณกถานิทานํ ๙-
     [๕๔๔]   จตฺตารีมานิ   ภิกฺขเว   ตถานิ   อวิตถานิ   อนญฺถานิ
กตมานิ    จตฺตาริ    อิทํ    ทุกฺขนฺติ   ภิกฺขเว   ตถเมตํ   อวิตถเมตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. กมฺปติ ฯ ๒ ยุ. สมฺโมหํ ฯ ๓ ม. ยุ. วิกฺขิปติ ฯ ๔ ยุ. วิกฺขิปเต ฯ
@๕ ยุ. ภาวนา ฯ ๖ ยุ. จิตฺตสงฺเขปวิกฺเขปํ ฯ ม. จิตฺตสฺส สงฺเขปวิกฺเขปํ ฯ
@๗ ยุ. อวิกฺเขปํ ฯ ๘ ยุ. ปชานาตีติ ฯ ๙ ม. ปุริมนิทานํ ฯ
อนญฺถเมตํ    อยํ   ทุกฺขสมุทโยติ   ตถเมตํ   อวิตถเมตํ   อนญฺถเมตํ
อยํ     ทุกฺขนิโรโธติ     ตถเมตํ    อวิตถเมตํ    อนญฺถเมตํ    อยํ
ทุกฺขนิโรธคามินี     ปฏิปทาติ     ตถเมตํ    อวิตถเมตํ    อนญฺถเมตํ
อิมานิ โข ภิกฺขเว จตฺตาริ ตถานิ อวิตถานิ อนญฺถานิ ฯ
     [๕๔๕]   กถํ   ทุกฺขํ   ตถฏฺเน   สจฺจํ   ฯ  จตฺตาโร  ทุกฺขสฺส
ทุกฺขฏฺา   ตถา   อวิตถา   อนญฺถา   ทุกฺขสฺส   ปีฬนฏฺโ  สงฺขตฏฺโ
สนฺตาปฏฺโ    วิปริณามฏฺโ    อิเม    จตฺตาโร   ทุกฺขสฺส   ทุกฺขฏฺา
ตถา อวิตถา อนญฺถา เอวํ ทุกฺขํ ตถฏฺเน สจฺจํ ฯ
     {๕๔๕.๑}   กถํ  สมุทโย  ตถฏฺเน  สจฺจํ  ฯ  จตฺตาโร  สมุทยสฺส
สมุทยฏฺา  ตถา  อวิตถา  อนญฺถา  สมุทยสฺส  อายุหนฏฺโ  นิทานฏฺโ
สงฺโยคฏฺโ   ปลิโพธฏฺโ   อิเม  จตฺตาโร  สมุทยสฺส  สมุทยฏฺา  ตถา
อวิตถา อนญฺถา เอวํ สมุทโย ตถฏฺเน สจฺจํ ฯ
     {๕๔๕.๒}   กถํ  นิโรโธ  ตถฏฺเน  สจฺจํ  ฯ  จตฺตาโร  นิโรธสฺส
นิโรธฏฺา   ตถา  อวิตถา  อนญฺถา  นิโรธสฺส  นิสฺสรณฏฺโ  วิเวกฏฺโ
อสงฺขตฏฺโ   อมตฏฺโ   อิเม   จตฺตาโร   นิโรธสฺส  นิโรธฏฺา  ตถา
อวิตถา อนญฺถา เอวํ นิโรโธ ตถฏฺเน สจฺจํ ฯ
     {๕๔๕.๓}   กถํ   มคฺโค  ตถฏฺเน  สจฺจํ  ฯ  จตฺตาโร  มคฺคสฺส
มคฺคฏฺา   ตถา   อวิตถา   อนญฺถา   มคฺคสฺส  นิยฺยานฏฺโ  เหตฏฺโ
ทสฺสนฏฺโ    อาธิปเตยฺยฏฺโ    อิเม   จตฺตาโร   มคฺคสฺส   มคฺคฏฺา
ตถา อวิตถา อนญฺถา เอวํ มคฺโค ตถฏฺเน สจฺจํ ฯ
     [๕๔๖]   กติหากาเรหิ   จตฺตาริ   สจฺจานิ   เอกปฏิเวธานิ   ฯ
จตูหากาเรหิ   จตฺตาริ   สจฺจานิ  เอกปฏิเวธานิ  ตถฏฺเน  อนตฺตฏฺเน
สจฺจฏฺเน    ปฏิเวธฏฺเน   อิเมหิ   จตูหากาเรหิ   จตฺตาริ   สจฺจานิ
เอกสงฺคหิตานิ    ยํ    เอกสงฺคหิตํ   ตํ   เอกตฺตํ   เอกตฺตํ   เอเกน
าเณน ปฏิวิชฺฌตีติ จตฺตาริ สจฺจานิ เอกปฏิเวธานิ ฯ
     {๕๔๖.๑}   กถํ   ตถฏฺเน  จตฺตาริ  สจฺจานิ  เอกปฏิเวธานิ  ฯ
จตูหากาเรหิ   ตถฏฺเน   จตฺตาริ   สจฺจานิ   เอกปฏิเวธานิ   ทุกฺขสฺส
ทุกฺขฏฺโ   ตถฏฺโ  สมุทยสฺส  สมุทยฏฺโ  ตถฏฺโ  นิโรธสฺส  นิโรธฏฺโ
ตถฏฺโ   มคฺคสฺส   มคฺคฏฺโ   ตถฏฺโ  อิเมหิ  จตูหากาเรหิ  ตถฏฺเน
จตฺตาริ   สจฺจานิ  เอกสงฺคหิตานิ  ยํ  เอกสงฺคหิตํ  ตํ  เอกตฺตํ  เอกตฺตํ
เอเกน าเณน ปฏิวิชฺฌตีติ จตฺตาริ สจฺจานิ เอกปฏิเวธานิ ฯ
     {๕๔๖.๒}   กถํ  อนตฺตฏฺเน  จตฺตาริ  สจฺจานิ  เอกปฏิเวธานิ  ฯ
จตูหากาเรหิ   อนตฺตฏฺเน   จตฺตาริ   สจฺจานิ  เอกปฏิเวธานิ  ทุกฺขสฺส
ทุกฺขฏฺโ    อนตฺตฏฺโ   สมุทยสฺส   สมุทยฏฺโ   อนตฺตฏฺโ   นิโรธสฺส
นิโรธฏฺโ    อนตฺตฏฺโ    มคฺคสฺส    มคฺคฏฺโ    อนตฺตฏฺโ   อิเมหิ
จตูหากาเรหิ    อนตฺตฏฺเน    จตฺตาริ   สจฺจานิ   เอกสงฺคหิตานิ   ยํ
เอกสงฺคหิตํ    ตํ   เอกตฺตํ   เอกตฺตํ   เอเกน   าเณน   ปฏิวิชฺฌตีติ
จตฺตาริ สจฺจานิ เอกปฏิเวธานิ ฯ
     {๕๔๖.๓}   กถํ สจฺจฏฺเน จตฺตาริ สจฺจานิ เอกปฏิเวธานิ ฯ จตูหากาเรหิ
สจฺจฏฺเน    จตฺตาริ    สจฺจานิ   เอกปฏิเวธานิ   ทุกฺขสฺส   ทุกฺขฏฺโ
สจฺจฏฺโ    สมุทยสฺส    สมุทยฏฺโ   สจฺจฏฺโ   นิโรธสฺส   นิโรธฏฺโ
สจฺจฏฺโ    มคฺคสฺส    มคฺคฏฺโ    สจฺจฏฺโ    อิเมหิ   จตูหากาเรหิ
สจฺจฏฺเน   จตฺตาริ   สจฺจานิ   เอกสงฺคหิตานิ   ยํ   เอกสงฺคหิตํ   ตํ
เอกตฺตํ   เอกตฺตํ   เอเกน   าเณน   ปฏิวิชฺฌตีติ   จตฺตาริ   สจฺจานิ
เอกปฏิเวธานิ ฯ
     {๕๔๖.๔}   กถํ  ปฏิเวธฏฺเน  จตฺตาริ  สจฺจานิ  เอกปฏิเวธานิ ฯ
จตูหากาเรหิ   ปฏิเวธฏฺเน   จตฺตาริ  สจฺจานิ  เอกปฏิเวธานิ  ทุกฺขสฺส
ทุกฺขฏฺโ     ปฏิเวธฏฺโ     สมุทยสฺส     สมุทยฏฺโ     ปฏิเวธฏฺโ
นิโรธสฺส   นิโรธฏฺโ   ปฏิเวธฏฺโ   มคฺคสฺส   มคฺคฏฺโ   ปฏิเวธฏฺโ
อิเมหิ   จตูหากาเรหิ   ปฏิเวธฏฺเน   จตฺตาริ  สจฺจานิ  เอกสงฺคหิตานิ
ยํ   เอกสงฺคหิตํ   ตํ   เอกตฺตํ   เอกตฺตํ  เอเกน  าเณน  ปฏิวิชฺฌตีติ
จตฺตาริ สจฺจานิ เอกปฏิเวธานิ ฯ
     [๕๔๗]   กติหากาเรหิ  ๑-  จตฺตาริ  สจฺจานิ  เอกปฏิเวธานิ ฯ ยํ
อนิจฺจํ   ตํ   ทุกฺขํ   [๒]-   ยํ   อนิจฺจญฺจ   ทุกฺขญฺจ  ตํ  อนตฺตา  ยํ
อนิจฺจญฺจ   ทุกฺขญฺจ   อนตฺตา   จ   ตํ   ตถํ   ยํ   อนิจฺจญฺจ  ทุกฺขญฺจ
อนตฺตา   จ   ตถญฺจ   ตํ   สจฺจํ   ยํ   อนิจฺจญฺจ   ทุกฺขญฺจ   อนตฺตา
จ   ตถญฺจ   สจฺจญฺจ   ตํ   เอกสงฺคหิตํ   ยํ  เอกสงฺคหิตํ  ตํ  เอกตฺตํ
เอกตฺตํ     เอเกน     าเณน     ปฏิวิชฺฌตีติ    จตฺตาริ    สจฺจานิ
เอกปฏิเวธานิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. กถํ ... ฯ ๒ ม. ยํ ทุกฺขํ ตํ อนิจฺจํ ฯ
     {๕๔๗.๑}   กติหากาเรหิ   จตฺตาริ   สจฺจานิ  เอกปฏิเวธานิ  ฯ
นวหากาเรหิ   จตฺตาริ   สจฺจานิ  เอกปฏิเวธานิ  ตถฏฺเน  อนตฺตฏฺเน
สจฺจฏฺเน    ปฏิเวธฏฺเน    อภิญฺฏฺเน    ปริญฺฏฺเน   ปหานฏฺเน
ภาวนฏฺเน   สจฺฉิกิริยฏฺเน   อิเมหิ   นวหากาเรหิ   จตฺตาริ  สจฺจานิ
เอกสงฺคหิตานิ   ยํ  เอกสงฺคหิตํ  ตํ  เอกตฺตํ  เอกตฺตํ  เอเกน  าเณน
ปฏิวิชฺฌตีติ จตฺตาริ สจฺจานิ เอกปฏิเวธานิ ฯ
     [๕๔๘]   กถํ   ตถฏฺเน   จตฺตาริ   สจฺจานิ  เอกปฏิเวธานิ  ฯ
นวหากาเรหิ   ตถฏฺเน   จตฺตาริ   สจฺจานิ   เอกปฏิเวธานิ   ทุกฺขสฺส
ทุกฺขฏฺโ    ตถฏฺโ    สมุทยสฺส    สมุทยฏฺโ    ตถฏฺโ    นิโรธสฺส
นิโรธฏฺโ     ตถฏฺโ    มคฺคสฺส    มคฺคฏฺโ    ตถฏฺโ    อภิญฺาย
อภิญฺฏฺโ       ตถฏฺโ      ปริญฺาย      ปริญฺฏฺโ      ตถฏฺโ
ปหานสฺส    ปหานฏฺโ    ตถฏฺโ    ภาวนาย    ภาวนฏฺโ   ตถฏฺโ
สจฺฉิกิริยาย   สจฺฉิกิริยฏฺโ   ตถฏฺโ   อิเมหิ   นวหากาเรหิ  ตถฏฺเน
จตฺตาริ    สจฺจานิ    เอกสงฺคหิตานิ   ยํ   เอกสงฺคหิตํ   ตํ   เอกตฺตํ
เอกตฺตํ เอเกน าเณน ปฏิวิชฺฌตีติ จตฺตาริ สจฺจานิ เอกปฏิเวธานิ ฯ
     {๕๔๘.๑}   กถํ   อนตฺตฏฺเน  สจฺจฏฺเน  ปฏิเวธฏฺเน  จตฺตาริ
สจฺจานิ  เอกปฏิเวธานิ  ฯ  นวหากาเรหิ  ปฏิเวธฏฺเน  จตฺตาริ สจฺจานิ
เอกปฏิเวธานิ     ทุกฺขสฺส     ทุกฺขฏฺโ     ปฏิเวธฏฺโ     สมุทยสฺส
สมุทยฏฺโ   ปฏิเวธฏฺโ   นิโรธสฺส   นิโรธฏฺโ   ปฏิเวธฏฺโ  มคฺคสฺส
มคฺคฏฺโ     ปฏิเวธฏฺโ     อภิญฺาย     อภิญฺฏฺโ     ปฏิเวธฏฺโ
ปริญฺาย      ปริญฺฏฺโ     ปฏิเวธฏฺโ     ปหานสฺส     ปหานฏฺโ
ปฏิเวธฏฺโ     ภาวนาย     ภาวนฏฺโ    ปฏิเวธฏฺโ    สจฺฉิกิริยาย
สจฺฉิกิริยฏฺโ    ปฏิเวธฏฺโ    อิเมหิ    นวหากาเรหิ    ปฏิเวธฏฺเน
จตฺตาริ    สจฺจานิ    เอกสงฺคหิตานิ   ยํ   เอกสงฺคหิตํ   ตํ   เอกตฺตํ
เอกตฺตํ เอเกน าเณน ปฏิวิชฺฌตีติ จตฺตาริ สจฺจานิ เอกปฏิเวธานิ ฯ
     [๕๔๙]   กติหากาเรหิ   จตฺตาริ   สจฺจานิ   เอกปฏิเวธานิ   ฯ
ทฺวาทสหากาเรหิ     จตฺตาริ    สจฺจานิ    เอกปฏิเวธานิ    ตถฏฺเน
อนตฺตฏฺเน   สจฺจฏฺเน   ปฏิเวธฏฺเน   อภิชานนฏฺเน  ปริชานนฏฺเน
ธมฺมฏฺเน     ตถฏฺเน    าตฏฺเน    สจฺฉิกิริยฏฺเน    ผสฺสนฏฺเน
อภิสมยฏฺเน     อิเมหิ     ทฺวาทสหากาเรหิ     จตฺตาริ     สจฺจานิ
เอกสงฺคหิตานิ   ยํ  เอกสงฺคหิตํ  ตํ  เอกตฺตํ  เอกตฺตํ  เอเกน  าเณน
ปฏิวิชฺฌตีติ จตฺตาริ สจฺจานิ เอกปฏิเวธานิ ฯ
     {๕๔๙.๑}   กถํ  ตถฏฺเน จตฺตาริ สจฺจานิ เอกปฏิเวธานิ ฯ โสฬสหิ
อากาเรหิ    ตถฏฺเน    จตฺตาริ   สจฺจานิ   เอกปฏิเวธานิ   ทุกฺขสฺส
ปีฬนฏฺโ   สงฺขตฏฺโ   สนฺตาปฏฺโ   วิปริณามฏฺโ   ตถฏฺโ  สมุทยสฺส
อายุหนฏฺโ     นิทานฏฺโ     สญฺโคฏฺโ     ปลิโพธฏฺโ    ตถฏฺโ
นิโรธสฺส   นิสฺสรณฏฺโ   วิเวกฏฺโ   อสงฺขตฏฺโ   อมตฏฺโ   ตถฏฺโ
มคฺคสฺส   นิยฺยานฏฺโ   เหตฏฺโ   ทสฺสนฏฺโ  อาธิปเตยฺยฏฺโ  ตถฏฺโ
อิเมหิ   โสฬสหิ  อากาเรหิ  ตถฏฺเน  จตฺตาริ  สจฺจานิ  เอกสงฺคหิตานิ
ยํ   เอกสงฺคหิตํ   ตํ   เอกตฺตํ   เอกตฺตํ  เอเกน  าเณน  ปฏิวิชฺฌตีติ
จตฺตาริ สจฺจานิ เอกปฏิเวธานิ ฯ
     {๕๔๙.๒}   กถํ   อนตฺตฏฺเน   ฯเปฯ  สจฺจฏฺเน  ปฏิเวธฏฺเน
อภิชานนฏฺเน    ปริชานนฏฺเน    ธมฺมฏฺเน    ตถฏฺเน   าตฏฺเน
สจฺฉิกิริยฏฺเน     ผสฺสนฏฺเน     อภิสมยฏฺเน    จตฺตาริ    สจฺจานิ
เอกปฏิเวธานิ   โสฬสหิ    อากาเรหิ   อภิสมยฏฺเน  จตฺตาริ  สจฺจานิ
เอกปฏิเวธานิ     ทุกฺขสฺส     ปีฬนฏฺโ     สงฺขตฏฺโ    สนฺตาปฏฺโ
วิปริณามฏฺโ     อภิสมยฏฺโ    สมุทยสฺส    อายุหนฏฺโ    นิทานฏฺโ
สญฺโคฏฺโ     ปลิโพธฏฺโ    อภิสมยฏฺโ    นิโรธสฺส    นิสฺสรณฏฺโ
วิเวกฏฺโ   อสงฺขตฏฺโ   อมตฏฺโ   อภิสมยฏฺโ  มคฺคสฺส  นิยฺยานฏฺโ
เหตฏฺโ     ทสฺสนฏฺโ     อาธิปเตยฺยฏฺโ     อภิสมยฏฺโ    อิเมหิ
โสฬสหิ   อากาเรหิ   อภิสมยฏฺเน   จตฺตาริ   สจฺจานิ  เอกสงฺคหิตานิ
ยํ   เอกสงฺคหิตํ   ตํ   เอกตฺตํ   เอกตฺตํ  เอเกน  าเณน  ปฏิวิชฺฌตีติ
จตฺตาริ สจฺจานิ เอกปฏิเวธานิ ฯ
     [๕๕๐]   สจฺจานํ   กติ   ลกฺขณานิ  ฯ  สจฺจานํ  เทฺว  ลกฺขณานิ
สงฺขตลกฺขณญฺจ      อสงฺขตลกฺขณญฺจ      สจฺจานํ     อิมานิ     เทฺว
ลกฺขณานิ ฯ
     {๕๕๐.๑}   สจฺจานํ   กติ  ลกฺขณานิ  ฯ  สจฺจานํ  ฉ  ลกฺขณานิ
สงฺขตานํ    สจฺจานํ   อุปฺปาโท   ปญฺายติ   วโย   ปญฺายติ   ิตานํ
อญฺถตฺตํ   ปญฺายติ   น   อสงฺขตสฺส   สจฺจสฺส   อุปฺปาโท   ปญฺายติ
น   วโย   ปญฺายติ   น  ิตสฺส  อญฺถตฺตํ  ปญฺายติ  สจฺจานํ  อิมานิ
ฉ ลกฺขณานิ ฯ
     {๕๕๐.๒}   สจฺจานํ  กติ  ลกฺขณานิ  ฯ  สจฺจานํ  ทฺวาทส ลกฺขณานิ
ทุกฺขสจฺจสฺส     อุปฺปาโท     ปญฺายติ    วโย    ปญฺายติ    ิตสฺส
อญฺถตฺตํ    ปญฺายติ    สมุทยสจฺจสฺส    อุปฺปาโท    ปญฺายติ   วโย
ปญฺายติ       ิตสฺส      อญฺถตฺตํ      ปญฺายติ      มคฺคสจฺจสฺส
อุปฺปาโท     ปญฺายติ     วโย     ปญฺายติ     ิตสฺส    อญฺถตฺตํ
ปญฺายติ    น    นิโรธสจฺจสฺส    อุปฺปาโท    ปญฺายติ    น   วโย
ปญฺายติ    น    ิตสฺส    อญฺถตฺตํ    ปญฺายติ    สจฺจานํ   อิมานิ
ทฺวาทส ลกฺขณานิ ฯ
     [๕๕๑]   จตุนฺนํ   สจฺจานํ   กติ   กุสลา   กติ   อกุสลา   กติ
อพฺยากตา    ฯ    สมุทยสจฺจํ   อกุสลํ   มคฺคสจฺจํ   กุสลํ   นิโรธสจฺจํ
อพฺยากตํ   ทุกฺขสจฺจํ  สิยา  กุสลํ  สิยา  อกุสลํ  สิยา  อพฺยากตํ  [๑]-
ตีณิ   สจฺจานิ   เอกสจฺเจน   สงฺคหิตานิ   เอกํ   สจฺจํ   ตีหิ  สจฺเจหิ
สงฺคหิตํ วตฺถุวเสน ปริยาเยน ฯ
     {๕๕๑.๑}   สิยาติ  กถญฺจ  สิยา  ฯ  ยํ ทุกฺขสจฺจํ อกุสลํ สมุทยสจฺจํ
อกุสลํ   เอวํ   อกุสลฏฺเน   เทฺว   สจฺจานิ   เอกสจฺเจน  สงฺคหิตานิ
เอกํ    สจฺจํ    ทฺวีหิ    สจฺเจหิ    สงฺคหิตํ    ยํ   ทุกฺขสจฺจํ   กุสลํ
มคฺคสจฺจํ    กุสลํ    เอวํ   กุสลฏฺเน   เทฺว   สจฺจานิ   เอกสจฺเจน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สิยา ฯ
สงฺคหิตานิ    เอกํ   สจฺจํ   ทฺวีหิ   สจฺเจหิ   สงฺคหิตํ   ยํ   ทุกฺขสจฺจํ
อพฺยากตํ   นิโรธสจฺจํ   อพฺยากตํ   เอวํ  อพฺยากตฏฺเน  เทฺว  สจฺจานิ
เอกสจฺเจน   สงฺคหิตานิ   เอกํ   สจฺจํ   ทฺวีหิ  สจฺเจหิ  สงฺคหิตํ  เอวํ
สิยา    ตีณิ   สจฺจานิ   เอกสจฺเจน   สงฺคหิตานิ   เอกํ   สจฺจํ   ตีหิ
สจฺเจหิ สงฺคหิตํ วตฺถุวเสน ปริยาเยนาติ ฯ
     [๕๕๒]   ปุพฺเพ  เม ภิกฺขเว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว
สโต  เอตทโหสิ  โก  นุ  โข  รูปสฺส  อสฺสาโท โก อาทีนโว กึ นิสฺสรณํ
โก  เวทนาย  อสฺสาโท  โก  อาทีนโว  กึ นิสฺสรณํ โก สญฺาย อสฺสาโท
โก  อาทีนโว  กึ  นิสฺสรณํ  โก  สงฺขารานํ  อสฺสาโท  โก  อาทีนโว กึ
นิสฺสรณํ   โก   วิญฺาณสฺส   อสฺสาโท   โก   อาทีนโว  กึ  นิสฺสรณนฺติ
ตสฺส   มยฺหํ   ภิกฺขเว  เอตทโหสิ  ยํ  โข  รูปํ  ปฏิจฺจ  อุปฺปชฺชติ  สุขํ
โสมนสฺสํ   อยํ   รูปสฺส   อสฺสาโท   ยํ   รูปํ   อนิจฺจํ   [๑]-  ทุกฺขํ
วิปริณามธมฺมํ   อยํ   รูปสฺส   อาทีนโว   โย   รูปสฺมึ   ฉนฺทราควินโย
ฉนฺทราคปฺปหานํ    อิทํ    รูปสฺส   นิสฺสรณํ   ยํ   เวทนํ   ปฏิจฺจ   ยํ
สญฺ   ปฏิจฺจ   ยํ   สงฺขาเร   ปฏิจฺจ   ยํ  วิญฺาณํ  ปฏิจฺจ  อุปฺปชฺชติ
สุขํ   โสมนสฺสํ   อยํ  วิญฺาณสฺส  อสฺสาโท  ยํ  วิญฺาณํ  อนิจฺจํ  [๑]-
ทุกฺขํ    วิปริณามธมฺมํ   อยํ   วิญฺาณสฺส   อาทีนโว   โย   วิญฺาณสฺมึ
ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ วิญฺาณสฺส นิสฺสรณํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ตํ ฯ เอวมีทิเสสุ าเนสุ ฯ
     [๕๕๓]   ยาวกีวญฺจาหํ  ภิกฺขเว  อิเมสํ  ปญฺจนฺนํ  อุปาทานกฺขนฺธานํ
เอวํ    อสฺสาทญฺจ    อสฺสาทโต   อาทีนวญฺจ   อาทีนวโต   นิสฺสรณญฺจ
นิสฺสรณโต   ยถาภูตํ   นพฺภญฺาสึ   เนว   ตาวาหํ   ภิกฺขเว  สเทวเก
โลเก      สมารเก     สพฺรหฺมเก     สสฺสมณพฺราหฺมณิยา     ปชาย
สเทวมนุสฺสาย   อนุตฺตรํ   สมฺมาสมฺโพธึ   อภิสมฺพุทฺโธ   ๑-  ปจฺจญฺาสึ
ยโต    จ    ขฺวาหํ    ภิกฺขเว   อิเมสํ   ปญฺจนฺนํ   อุปาทานกฺขนฺธานํ
เอวํ    อสฺสาทญฺจ    อสฺสาทโต   อาทีนวญฺจ   อาทีนวโต   นิสฺสรณญฺจ
นิสฺสรณโต   ยถาภูตํ   อพฺภญฺาสึ   อถาหํ   ภิกฺขเว   สเทวเก  โลเก
สมารเก    สพฺรหฺมเก    สสฺสมณพฺราหฺมณิยา    ปชาย   สเทวมนุสฺสาย
อนุตฺตรํ    สมฺมาสมฺโพธึ    อภิสมฺพุทฺโธ    ๑-    ปจฺจญฺาสึ   าณญฺจ
ปน   เม   ทสฺสนํ  อุทปาทิ  อกุปฺปา  เม  เจโตวิมุตฺติ  ๒-  อยมนฺติมา
ชาติ นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ
     [๕๕๔]   ยํ   รูปํ  ปฏิจฺจ  อุปฺปชฺชติ  สุขํ  โสมนสฺสํ  อยํ  รูปสฺส
อสฺสาโทติ    ปหานปฺปฏิเวโธ    สมุทยสจฺจํ   ยํ   รูปํ   อนิจฺจํ   ทุกฺขํ
วิปริณามธมฺมํ    อยํ   รูปสฺส   อาทีนโวติ   ปริญฺาปฏิเวโธ   ทุกฺขสจฺจํ
โย   รูปสฺมึ   ฉนฺทราควินโย   ฉนฺทราคปฺปหานํ  อิทํ  รูปสฺส  นิสฺสรณนฺติ
สจฺฉิกิริยาปฏิเวโธ  นิโรธสจฺจํ  ยา  อิเมสุ  ตีสุ  าเนสุ  ทิฏฺิ สงฺกปฺโป
วาจา   กมฺมนฺโต   อาชีโว   วายาโม   สติ   สมาธิ  ภาวนาปฏิเวโธ
มคฺคสจฺจํ    ยํ   เวทนํ   ปฏิจฺจ   ยํ   สญฺ   ปฏิจฺจ   ยํ   สงฺขาเร
ปฏิจฺจ    ยํ    วิญฺาณํ    ปฏิจฺจ    อุปฺปชฺชติ   สุขํ   โสมนสฺสํ   อยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิติสทฺโท ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. วิมุตฺติ ฯ
วิญฺาณสฺส    อสฺสาโทติ    ปหานปฺปฏิเวโธ   สมุทยสจฺจํ   ยํ   วิญฺาณํ
อนิจฺจํ   ทุกฺขํ  วิปริณามธมฺมํ  อยํ  วิญฺาณสฺส  อาทีนโว  ปริญฺาปฏิเวโธ
ทุกฺขสจฺจํ     โย     วิญฺาณสฺมึ     ฉนฺทราควินโย    ฉนฺทราคปฺปหานํ
อิทํ     วิญฺาณสฺส     นิสฺสรณนฺติ     สจฺฉิกิริยาปฏิเวโธ    นิโรธสจฺจํ
ยา   อิเมสุ   ตีสุ  าเนสุ  ทิฏฺิ  สงฺกปฺโป  วาจา  กมฺมนฺโต  อาชีโว
วายาโม สติ สมาธิ ภาวนาปฏิเวโธ มคฺคสจฺจนฺติ ๑- ฯ
     [๕๕๕]   [๒]-   กติหากาเรหิ   สจฺจํ   ฯ   ตีหากาเรหิ  สจฺจํ
เอสนฏฺเน ปริคฺคหฏฺเน ปฏิเวธฏฺเน ฯ
     {๕๕๕.๑}   กถํ  เอสนฏฺเน  สจฺจํ  ฯ  ชรามรณํ กึนิทานํ กึสมุทยํ
กึชาติกํ  กึปภวนฺติ  เอวํ  เอสนฏฺเน  สจฺจํ  ชรามรณํ  ชาตินิทานํ  ชาติ
สมุทยํ  ชาติชาติกํ  ชาติปฺปภวนฺติ  เอวํ  ปริคฺคหฏฺเน  สจฺจํ  ชรามรณญฺจ
ปชานาติ    ชรามรณสมุทยญฺจ   ปชานาติ   ชรามรณนิโรธญฺจ   ปชานาติ
ชรามรณนิโรธคามินีปฏิปทญฺจ ปชานาติ เอวํ ปฏิเวธฏฺเน สจฺจํ ฯ
     {๕๕๕.๒}   ชาติ  กึนิทานา  กึสมุทยา  กึชาติกา  กึปภวาติ  เอวํ
เอสนฏฺเน  สจฺจํ  ชาติ  ภวนิทานา  ภวสมุทยา  ภวชาติกา  ภวปฺปภวาติ
เอวํ    ปริคฺคหฏฺเน    สจฺจํ    ชาติญฺจ    ปชานาติ    ชาติสมุทยญฺจ
ปชานาติ      ชาตินิโรธญฺจ      ปชานาติ     ชาตินิโรธคามินีปฏิปทญฺจ
ปชานาติ เอวํ ปฏิเวธฏฺเน สจฺจํ ฯ
     {๕๕๕.๓}   ภโว กึนิทาโน กึสมุทโย กึชาติโก กึปภโวติ เอวํ เอสนฏฺเน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. ยุ. สจฺจนฺติ ฯ
สจฺจํ    ภโว    อุปาทานนิทาโน    อุปาทานสมุทโย    อุปาทานชาติโก
อุปาทานปฺปภโวติ    เอวํ    ปริคฺคหฏฺเน    สจฺจํ   ภวญฺจ   ปชานาติ
ภวสมุทยญฺจ    ปชานาติ    ภวนิโรธญฺจ    ปชานาติ    ภวนิโรธคามินี-
ปฏิปทญฺจ ปชานาติ เอวํ ปฏิเวธฏฺเน สจฺจํ ฯ
     {๕๕๕.๔}   อุปาทานํ  กึนิทานํ  กึสมุทยํ  กึชาติกํ  กึปภวนฺติ  เอวํ
เอสนฏฺเน   สจฺจํ   อุปาทานํ   ตณฺหานิทานํ   ตณฺหาสมุทยํ  ตณฺหาชาติกํ
ตณฺหาปภวนฺติ    เอวํ    ปริคฺคหฏฺเน   สจฺจํ   อุปาทานญฺจ   ปชานาติ
อุปาทานสมุทยญฺจ       ปชานาติ      อุปาทานนิโรธญฺจ      ปชานาติ
อุปาทานนิโรธคามินีปฏิปทญฺจ ปชานาติ เอวํ ปฏิเวธฏฺเน สจฺจํ ฯ
     {๕๕๕.๕}   ตณฺหา  กึนิทานา  กึสมุทยา  กึชาติกา  กึปภวาติ  เอวํ
เอสนฏฺเน  สจฺจํ  ตณฺหา  เวทนานิทานา  เวทนาสมุทยา  เวทนาชาติกา
เวทนาปภวาติ    เอวํ    ปริคฺคหฏฺเน    สจฺจํ    ตณฺหญฺจ   ปชานาติ
ตณฺหาสมุทยญฺจ    ปชานาติ    ตณฺหานิโรธญฺจ   ปชานาติ   ตณฺหานิโรธ-
คามินีปฏิปทญฺจ ปชานาติ เอวํ ปฏิเวธฏฺเน สจฺจํ ฯ
     {๕๕๕.๖}   เวทนา  กึนิทานา  กึสมุทยา  กึชาติกา กึปภวาติ เอวํ
เอสนฏฺเน   สจฺจํ   เวทนา   ผสฺสนิทานา   ผสฺสสมุทยา   ผสฺสชาติกา
ผสฺสปฺปภวาติ    เอวํ    ปริคฺคหฏฺเน    สจฺจํ    เวทนญฺจ   ปชานาติ
เวทนาสมุทยญฺจ       ปชานาติ       เวทนานิโรธญฺจ       ปชานาติ
เวทนานิโรธคามินีปฏิปทญฺจ ปชานาติ เอวํ ปฏิเวธฏฺเน สจฺจํ ฯ
     {๕๕๕.๗}   ผสฺโส  กึนิทาโน  กึสมุทโย  กึชาติโก  กึปภโวติ เอวํ
เอสนฏฺเน     สจฺจํ     ผสฺโส    สฬายตนนิทาโน    สฬายตนสมุทโย
สฬายตนชาติโก     สฬายตนปฺปภโวติ    เอวํ    ปริคฺคหฏฺเน    สจฺจํ
ผสฺสญฺจ     ปชานาติ     ผสฺสสมุทยญฺจ     ปชานาติ     ผสฺสนิโรธญฺจ
ปชานาติ        ผสฺสนิโรธคามินีปฏิปทญฺจ        ปชานาติ       เอวํ
ปฏิเวธฏฺเน สจฺจํ ฯ
     {๕๕๕.๘}   สฬายตนํ  กึนิทานํ  กึสมุทยํ  กึชาติกํ  กึปภวนฺติ เอวํ
เอสนฏฺเน   สจฺจํ  สฬายตนํ  นามรูปนิทานํ  นามรูปสมุทยํ  นามรูปชาติกํ
นามรูปปฺปภวนฺติ   เอวํ   ปริคฺคหฏฺเน   สจฺจํ   สฬายตนญฺจ   ปชานาติ
สฬายตนสมุทยญฺจ       ปชานาติ      สฬายตนนิโรธญฺจ      ปชานาติ
สฬายตนนิโรธคามินีปฏิปทญฺจ ปชานาติ เอวํ ปฏิเวธฏฺเน สจฺจํ ฯ
     {๕๕๕.๙}   นามรูปํ   กึนิทานํ  กึสมุทยํ  กึชาติกํ  กึปภวนฺติ  เอวํ
เอสนฏฺเน      สจฺจํ     นามรูปํ     วิญฺาณนิทานํ     วิญฺาณสมุทยํ
วิญฺาณชาติกํ     วิญฺาณปฺปภวนฺติ     เอวํ     ปริคฺคหฏฺเน     สจฺจํ
นามรูปญฺจ    ปชานาติ    นามรูปสมุทยญฺจ   ปชานาติ   นามรูปนิโรธญฺจ
ปชานาติ       นามรูปนิโรธคามินีปฏิปทญฺจ       ปชานาติ       เอวํ
ปฏิเวธฏฺเน สจฺจํ ฯ
     {๕๕๕.๑๐}   วิญฺาณํ  กึนิทานํ  กึสมุทยํ  กึชาติกํ  กึปภวนฺติ  เอวํ
เอสนฏฺเน   สจฺจํ   วิญฺาณํ  สงฺขารนิทานํ  สงฺขารสมุทยํ  สงฺขารชาติกํ
สงฺขารปฺปภวนฺติ    เอวํ   ปริคฺคหฏฺเน   สจฺจํ   วิญฺาณญฺจ   ปชานาติ
วิญฺาณสมุทยญฺจ       ปชานาติ       วิญฺาณนิโรธญฺจ       ปชานาติ
วิญฺาณนิโรธคามินีปฏิปทญฺจ ปชานาติ เอวํ ปฏิเวธฏฺเน สจฺจํ ฯ
     {๕๕๕.๑๑}   สงฺขารา   กึนิทานา  กึสมุทยา  กึชาติกา  กึปภวาติ
เอวํ   เอสนฏฺเน   สจฺจํ   สงฺขารา   อวิชฺชานิทานา   อวิชฺชาสมุทยา
อวิชฺชาชาติกา   อวิชฺชาปภวาติ  เอวํ  ปริคฺคหฏฺเน  สจฺจํ  สงฺขาเร  จ
ปชานาติ    สงฺขารสมุทยญฺจ    ปชานาติ    สงฺขารนิโรธญฺจ   ปชานาติ
สงฺขารนิโรธคามินีปฏิปทญฺจ ปชานาติ เอวํ ปฏิเวธฏฺเน สจฺจํ ฯ
     [๕๕๖]   ชรามรณํ    ทุกฺขสจฺจํ    ชาติ   สมุทยสจฺจํ   อุภินฺนํปิ
นิสฺสรณํ    นิโรธสจฺจํ    นิโรธปฺปชานนา   มคฺคสจฺจํ   ชาติ   ทุกฺขสจฺจํ
ภโว    สมุทยสจฺจํ    อุภินฺนํปิ   นิสฺสรณํ   นิโรธสจฺจํ   นิโรธปฺปชานนา
มคฺคสจฺจํ   ภโว   ทุกฺขสจฺจํ   อุปาทานํ   สมุทยสจฺจํ   อุภินฺนํปิ  นิสฺสรณํ
นิโรธสจฺจํ   นิโรธปฺปชานนา   มคฺคสจฺจํ   อุปาทานํ   ทุกฺขสจฺจํ   ตณฺหา
สมุทยสจฺจํ     อุภินฺนํปิ     นิสฺสรณํ     นิโรธสจฺจํ     นิโรธปฺปชานนา
มคฺคสจฺจํ   ตณฺหา   ทุกฺขสจฺจํ   เวทนา   สมุทยสจฺจํ   อุภินฺนํปิ  นิสฺสรณํ
นิโรธสจฺจํ    นิโรธปฺปชานนา   มคฺคสจฺจํ   เวทนา   ทุกฺขสจฺจํ   ผสฺโส
สมุทยสจฺจํ   อุภินฺนํปิ   นิสฺสรณํ   นิโรธสจฺจํ   นิโรธปฺปชานนา  มคฺคสจฺจํ
ผสฺโส   ทุกฺขสจฺจํ   สฬายตนํ  สมุทยสจฺจํ  อุภินฺนํปิ   นิสฺสรณํ  นิโรธสจฺจํ
นิโรธปฺปชานนา      มคฺคสจฺจํ     สฬายตนํ     ทุกฺขสจฺจํ     นามรูปํ
สมุทยสจฺจํ     อุภินฺนํปิ     นิสฺสรณํ     นิโรธสจฺจํ     นิโรธปฺปชานนา
มคฺคสจฺจํ     นามรูปํ    ทุกฺขสจฺจํ    วิญฺาณํ    สมุทยสจฺจํ    อุภินฺนํปิ
นิสฺสรณํ      นิโรธสจฺจํ     นิโรธปฺปชานนา     มคฺคสจฺจํ     วิญฺาณํ
ทุกฺขสจฺจํ    สงฺขารา    สมุทยสจฺจํ    อุภินฺนํปิ    นิสฺสรณํ   นิโรธสจฺจํ
นิโรธปฺปชานนา   มคฺคสจฺจํ   สงฺขารา   ทุกฺขสจฺจํ   อวิชฺชา  สมุทยสจฺจํ
อุภินฺนํปิ      นิสฺสรณํ     นิโรธสจฺจํ     นิโรธปฺปชานนา     มคฺคสจฺจํ
ชรามรณํ  [๑]-  ทุกฺขสจฺจํ [๒]- ชาติ สิยา ทุกฺขสจฺจํ ๓- สิยา สมุทยสจฺจํ
อุภินฺนํปิ   นิสฺสรณํ   นิโรธสจฺจํ  นิโรธปฺปชานนา  มคฺคสจฺจํ  ชาติ  [๔]-
ทุกฺขสจฺจํ   [๕]-   ภโว   สิยา   ทุกฺขสจฺจํ  สิยา  สมุทยสจฺจํ  อุภินฺนํปิ
นิสฺสรณํ    นิโรธสจฺจํ   นิโรธปฺปชานนา   มคฺคสจฺจํ   ฯเปฯ   สงฺขารา
ทุกฺขสจฺจํ    อวิชฺชา    สิยา   ทุกฺขสจฺจํ   สิยา   สมุทยสจฺจํ   อุภินฺนํปิ
นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจนฺติ ฯ
                                                สจฺจกถา ฯ
                                                ภาณวารํ ฯ
                                                  --------

             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้าที่ ๔๔๘-๔๖๒.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=9019&w=&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=9019&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=31&item=544&items=13
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :-
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=31&siri=71
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=544
             อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=5160
             The Pali Atthakatha in Roman :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=5160
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑
https://84000.org/tipitaka/read/?index_31
https://84000.org/tipitaka/english/?index_31