ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ThaiVersion   PaliThai   PaliRoman 
แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ROMAN letter
TIPITAKA Volume 29 : PALI ROMAN Sutta Pitaka Vol 21 : Sutta. Khu. Mahāniddeso
             Suttantapitake khuddakanikayassa mahaniddeso
                        --------------
           namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                       Atthakavaggiko
                   pathamo kamasuttaniddeso
     [1] Kamam kamayamanassa        tassa ce tam samijjhati
            addha pitimano hoti       laddha macco yadicchati.
     [2]   Kamam   kamayamanassati  kamati  uddanato  dve  kama
vatthukama ca kilesakama ca.
     {2.1}  Katame  vatthukama  .  manapika  rupa  manapika sadda
manapika   gandha   manapika   rasa   manapika   photthabba  attharana
papurana   1-   dasidasa   ajelaka   kukkutasukara  hatthigavassavalava
khettam     vatthu    hirannam    suvannam    gamanigamarajadhaniyo    ratthanca
janapado   ca   koso   2-   ca   kotthagaranca   yankinci  rajaniyavatthu
vatthukama   .   apica   atita   kama  anagata  kama  paccuppanna
kama   ajjhatta   kama   bahiddha   kama   ajjhattabahiddha   kama
hina   kama   majjhima   kama   panita   kama   apayika  kama
manusika    kama    dibba   kama   paccupatthita   kama   nimmita
kama   paranimmita   kama   pariggahita   kama   apariggahita  kama
@Footnote: 1 Ma. pavurana .  2 Ma. kottho.
Mamayita   kama   amamayita   kama   sabbepi   kamavacara  dhamma
sabbepi   rupavacara  dhamma  sabbepi  arupavacara  dhamma  tanhavatthuka
tanharammana   kamaniyatthena   rajaniyatthena   madaniyatthena   kama  ime
vuccanti vatthukama.
     {2.2} Katame kilesakama. Chando kamo rago kamo chandarago
kamo   sankappo   kamo   rago   kamo  sankapparago  kamo  yo
kamesu   kamacchando   kamarago   kamanandi   kamatanha  kamasneho
kamaparilaho     kamamuccha    kamajjhosanam    kamogho    kamayogo
kamupadanam kamacchandanivaranam
         addasam kama te mulam          sankappa kama jayasi
         na tam sankappayissami        evam kama na hehisi 1-.
Ime   vuccanti   kilesakama   .   kamam   kamayamanassati  kamam  2-
kamayamanassa       icchamanassa       sadiyamanassa      patthayamanassa
pihayamanassa abhijappamanassati kamam kamayamanassa.
     [3]   Tassa  ce  tam  samijjhatiti  tassa  ceti  tassa  khattiyassa  va
brahmanassa    va   vessassa   va   suddassa   va   gahatthassa   va
pabbajitassa   va   devassa   va   manussassa  va  .  tanti  vatthukama
vuccanti    manapika    rupa    manapika   sadda   manapika   gandha
manapika    rasa    manapika    photthabba    .   samijjhatiti   ijjhati
samijjhati labhati patilabhati adhigacchati vindatiti tassa ce tam samijjhati.
@Footnote: 1 Ma. Yu. na hohisiti .  2 Ma. ayam patho natthi.
     [4]   Addha   pitimano   hotiti  addhati  ekamsavacanam  nissamsayavacanam
nikkankhavacanam    advejjhavacanam   advelhakavacanam   niyogavacanam   apannakavacanam
avatthapanavacanametam   addhati   .   pititi   ya   pancakamagunapatisannutta
piti  pamujjam  amodana  pamodana  haso pahaso vitti tutthi odagyam 1-
attamanata  [2]-  abhipuranata  3-  cittassa  .  manoti  yam  cittam  mano
manasam    hadayam    pandaram    mano    manayatanam    manindriyam    vinnanam
vinnanakkhandho    tajja    manovinnanadhatu   ayam   vuccati   mano  .
Ayam  mano  imaya  pitiya  sahagato  hoti  sahajato  samsattho  sampayutto
ekuppado    ekanirodho   ekavatthuko   ekarammano   .   pitimano
hotiti   4-   tutthamano   hatthamano   pahatthamano   attamano  udaggamano
samuditamano 5- hotiti addha pitimano hoti.
     [5]   Laddha   macco   yadicchatiti   laddhati  laddha  6-  labhitva
patilabhitva   adhigantva   vinditva   .  maccoti  satto  naro  manavo
poso  puggalo  jivo  jatu  7-  jantu  indagu 8- manujo. Yadicchatiti yam
icchati  yam  sadiyati  yam  pattheti  yam  piheti  yam  abhijappati  rupam va saddam
va   gandham  va  rasam  va  photthabbam  vati  laddha  macco  yadicchati .
Tenaha bhagava
         kamam kamayamanassa        tassa ce tam samijjhati
         addha pitimano hoti        laddha macco yadicchatiti.
@Footnote: 1 Ma. Yu. odagayam. 2 Yu. cittassa. 3 Ma. abhipharanata. 4 Ma. Yu.
@itisaddo na dissati. 5 Ma. Yu. muditamano pamoditamano. 6 Ma. ayam patho
@natthi. 7 Ma. jagu. Yu. jagu. 8 hindagutipi patho.
     [6] Tassa ce kamayamanassa 1-   chandajatassa jantuno
         te kama parihayanti             sallaviddhova ruppati.
     [7]  Tassa  ce  kamayamanassati  tassa  ceti  tassa  khattiyassa va
brahmanassa  va  vessassa  va  suddassa  va  gahatthassa  va pabbajitassa
va   devassa   va   manussassa  va  .  kamayamanassati  kamayamanassa
icchamanassa       sadiyamanassa       patthayamanassa       pihayamanassa
abhijappamanassa    .    athava   kamatanhaya   yayati   niyyati   vuyhati
samhariyati   .  yatha  hatthiyanena  va  assayanena  va  goyanena  va
ajayanena  va  mendakayanena  va  otthayanena  va  kharayanena  va
yayati    niyyati    vuyhati   samhariyati   evameva   kamatanhaya   yayati
niyyati vuyhati samhariyatiti tassa ce kamayamanassa.
     [8]   Chandajatassa   jantunoti  chandoti  yo  kamesu  kamacchando
kamarago   kamanandi  kamatanha  kamasneho  kamaparilaho  kamamuccha
kamajjhosanam    kamogho    kamayogo   kamupadanam   kamacchandanivaranam
tassa   so  kamacchando  jato  hoti  sanjato  nibbatto  abhinibbatto
patubhuto   .   jantunoti  sattassa  narassa  manavassa  posassa  puggalassa
jivassa jatussa jantussa indagussa manujassati chandajatassa jantuno.
     [9]   Te   kama   parihayanatiti   te   va  kama  parihayanti
@Footnote: 1 Yu. kamayanassa.
So va kamehi parihayati.
    Katham  te  kama parihayanti. Tassa titthantasseva te bhoge rajano
va  haranti  cora  va  haranti aggi va dahati udakam va vahati appiya va
dayada  haranti  nihitam  va  nadhigacchati  1-  duppayutta  va  kammanta
bhijjanti  2-  kule  va  kulajjhapako  3- uppajjati yo te bhoge vikirati
vidhameti   viddhamseti   aniccatayeva   atthami  evam  te  kama  hayanti
parihayanti pariddhamsenti pariccajanti 4- antaradhayanti vippalujjanti.
     {9.1}  Katham  so  kamehi  parihayati. Titthanteva te bhoga so
cavati   marati   antaradhayati   vippalujjati   evam   so   kamehi  hayati
parihayati pariddhamseti pariccajati antaradhayati vippalujjati.
         Cora haranti rajano        aggi dahati nassati
         atho antena jahati            sariram sapariggaham
         etadannaya medhavi        bhunjetha ca dadetha ca
                 datva ca bhutva ca yathanubhavam
                 anindito saggamupeti thananti.
    Te kama parihayanti.
     [10]  Sallaviddhova  ruppatiti  yatha  ayomayena  va  sallena viddho
atthimayena    va   sallena   dantamayena   va   sallena   visanamayena
@Footnote: 1 Yu. nihitatthana va vigacchati. 2 Yu. bhanjanti. 3 kulangarotipi patho.
@4 Ma. Yu. paripatanti.
Va   sallena  katthamayena  va  sallena  viddho  ruppati  kuppati  ghattiyati
piliyati    byadhito    domanassito    hoti    evameva    vatthukamanam
viparinamannathabhava      uppajjanti     sokaparidevadukkhadomanassupayasa
so  kamasallena  1-  viddho  ruppati  kuppati  ghattiyati  piliyati  byadhito
domanassito hotiti sallaviddhova ruppati. Tenaha bhagava
         tassa ce kamayamanassa     chandajatassa jantuno
         te kama parihayanti        sallaviddhova ruppatiti.
     [11] Yo kame parivajjeti       sappasseva pada siro
         somam visattikam loke           sato samativattati.
     [12]  Yo kame parivajjetiti yoti yo yadiso yathayutto yathavihito
yathapakaro   yanthanappatto  yamdhammasamannagato  khattiyo  va  brahmano
va  vesso  va  suddo va gahattho va pabbajito va devo va manusso
va  .  kame  parivajjetiti  kamati  uddanato  dve kama vatthukama
ca  kilesakama  ca  .pe.  ime  vuccanti vatthukama .pe. Ime vuccanti
kilesakama  .  kame  parivajjetiti  dvihi  karanehi  kame  parivajjeti
vikkhambhanato va samucchedato va.
     {12.1}  Katham  vikkhambhanato  kame  parivajjeti . Atthikankalupama
kama   appassadatthenati   passanto   vikkhambhanato  kame  parivajjeti
@Footnote: 1 Ma. Yu. kamasallena ca sokasallena ca.
Mamsapesupama    kama    bahusadharanatthenati    passanto   vikkhambhanato
kame    parivajjeti   tinukkupama   kama   anudahanatthenati   passanto
vikkhambhanato  kame  parivajjeti angarakasupama kama mahaparilahatthenati
passanto    vikkhambhanato    kame    parivajjeti    supinakupama   kama
ittarapaccupatthanatthenati   passanto   vikkhambhanato   kame   parivajjeti
yacitakupama   kama   tavakalikatthenati  passanto  vikkhambhanato  kame
parivajjeti   rukkhaphalupama   kama   sambhanjanaparibhanjanatthenati   passanto
vikkhambhanato  kame  parivajjeti  asisunupama  kama  adhikantanatthenati 1-
passanto    vikkhambhanato    kame    parivajjeti   sattisulupama   kama
vinivijjhanatthenati     passanto     vikkhambhanato    kame    parivajjeti
sappasirupama     kama    sappatibhayatthenati    passanto    vikkhambhanato
kame   parivajjeti   aggikkhandhupama   kama   mahaggitapanatthenati  2-
passanto vikkhambhanato kame parivajjeti.
     {12.2}  Buddhanussatim  bhaventopi  vikkhambhanato kame parivajjeti
dhammanussatim    bhaventopi    sanghanussatim    bhaventopi    silanussatim
bhaventopi    caganussatim    bhaventopi   devatanussatim   bhaventopi
anapanassatim    bhaventopi   marananussatim   bhaventopi   kayagatasatim
bhaventopi        upasamanussatim       bhaventopi       vikkhambhanato
kame    parivajjeti    .    pathamam   jhanam   bhaventopi   vikkhambhanato
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. adhikuttanatthenati .  2 Ma. Yu. mahabhitapanatthenati.
Kame   parivajjeti   dutiyam  jhanam  bhaventopi  tatiyam  jhanam  bhaventopi
catuttham    jhanam   bhaventopi   akasanancayatanasamapattim   bhaventopi
vinnanancayatanasamapattim       bhaventopi      akincannayatanasamapattim
bhaventopi         nevasannanasannayatanasamapattim        bhaventopi
vikkhambhanato kame parivajjeti. Evam vikkhambhanato kame parivajjeti.
     {12.3}  Katham  samucchedato  kame  parivajjeti . Sotapattimaggam
bhaventopi  apayagamaniye  kame  samucchedato  parivajjeti sakadagamimaggam
bhaventopi   olarike   kame  samucchedato  parivajjeti  anagamimaggam
bhaventopi   anusahagate   kame   samucchedato  parivajjeti  arahattamaggam
bhaventopi  sabbena  sabbam  sabbatha  sabbam  asesam  nissesam  samucchedato
kame parivajjeti. Evam samucchedato kame parivajjetiti yo kame parivajjeti.
     [13]  Sappasseva  pada  siroti  sappo  vuccati  ahi . Kenatthena
sappo  .  samsappanto  gacchatiti  sappo  .  bhujanto  gacchatiti  bhujago .
Urena   gacchatiti   urago   .   pannasiro  gacchatiti  pannago  .  sirena
supatiti   sirisapo   .   vile  sayatiti  vilasayo  1-  .  guhayam  setiti
guhasayo   .   dadha   tassa   avudhoti   dadhavudho   .  visam  tassa
ghoranti   ghoraviso   .   jivha   tassa   duvidhati   dujivha  .  dvihi
@Footnote: 1 vilasayotipi patho.
Jivhahi   rasam   sayatiti   dirasannu   1-   .  yatha  puriso  jivitukamo
amaritukamo    sukhakamo    dukkhapatikulo   padena   sappasiram   vajjeyya
vivajjeyya   parivajjeyya  abhinivajjeyya  evameva  sukhakamo  dukkhapatikulo
kame     vajjeyya     vivajjeyya     parivajjeyya    abhinivajjeyyati
sappasseva pada siro.
     [14]  Somam  visattikam  loke  sato  samativattatiti  soti  yo kame
parivajjeti  .  visattika  vuccati  tanha  yo  rago  sarago  anunayo
anurodho  nandi  nandirago  cittassa  sarago  iccha  muccha ajjhosanam
gedho  paligedho  sango  2-  panko  eja maya janika sanjanani sibbini
jalini   sarita   visattika   suttam   visata  ayuhani  3-  dutiya  panidhi
bhavanetti  vanam  vanatho  santhavo sneho apekkha patibandha asa asimsana
asimsitattam    rupasa    saddasa   gandhasa   rasasa   photthabbasa
labhasa   dhanasa   puttasa   jivitasa   jappa   pajappa  abhijappa
jappa   4-  jappana  jappitattam  loluppa  loluppayana  loluppayitattam
pucchancikata    5-    sadhukamyata    adhammarago   visamalobho   nikanti
nikamana    patthana    pihana    sampatthana    kamatanha    bhavatanha
vibhavatanha      rupatanha     arupatanha     nirodhatanha     rupatanha
saddatanha     gandhatanha     rasatanha    photthabbatanha    dhammatanha
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. dvirasannu. 2 sattotipi patho. 3 Ma. ayuhini. 4 Ma. Yu.
@ayam patho natthi. 5 Ma. Yu. mucchancikata.
Ogho   yogo   gantho   upadanam   avaranam   nivaranam   chadanam   bandhanam
upakkileso  anusayo  pariyutthanam  lata  veviccham  dukkhamulam  dukkhanidanam 1-
dukkhappabhavo   marapaso   marabalisam   maravisayo   tanhanadi  tanhajalam
tanhagaddalam 2- tanhasamuddo abhijjha lobho akusalamulam.
     {14.1}  Visattikati  kenatthena  visattika. Visatati visattika.
Visalati   visattika  .  visatati  visattika  .  visakkatiti  visattika .
Visamharatiti  visattika  .  visamvadikati  visattika  .  visamulati visattika.
Visaphalati   visattika  .  visaparibhogati  visattika  .  visala  va  pana
sa  rupe  tanha  sadde  gandhe  rase  photthabbe  kule gane avase
labhe  yase  pasamsaya  sukhe  civare  pindapate  senasane gilanapaccaya-
bhesajjaparikkhare    kamadhatuya   rupadhatuya   arupadhatuya   kamabhave
rupabhave    arupabhave   sannabhave   asannabhave   nevasannanasannabhave
ekavokarabhave catuvokarabhave pancavokarabhave atite anagate paccuppanne
ditthasutamutavinnatabbesu dhammesu visata vitthatati visattika.
     {14.2}  Loketi  apayaloke  manussaloke devaloke khandhaloke
dhatuloke ayatanaloke.
     {14.3} Satoti catuhi karanehi sato kaye kayanupassanasatipatthanam
@Footnote: 1 dukkhanidhanantipi patho .  2 Ma. Yu. tanhagaddulam.
Bhavento   sato   vedanasu   citte  dhammesu  dhammanupassanasatipatthanam
bhavento sato.
     {14.4}  Aparehipi  catuhi  karanehi  sato  asatiparivajjanaya sato
satikaraniyanam   1-   dhammanam  katatta  sato  satipatipakkhanam  2-  dhammanam
hatatta sato satinimittanam dhammanam appamutthatta 3- sato.
     {14.5}  Aparehipi catuhi karanehi sato satiya samannagatatta sato
satiya  vasitatta  sato  satiya  pagunnataya sato satiya apaccorohanataya
sato.
     {14.6}  Aparehipi  catuhi  karanehi  sato satatta sato santatta
sato   samitatta  sato  santadhammasamannagatatta  sato  .  buddhanussatiya
sato   dhammanussatiya   sato  sanghanussatiya  sato  silanussatiya  sato
caganussatiya    sato    devatanussatiya    sato    anapanassatiya
sato   marananussatiya   sato   kayagatasatiya   sato   upasamanussatiya
sato  .  ya  sati  anussati  patissati  sati  saranata dharanata apilapanata
assammussanata    sati   satindriyam   satibalam   sammasati   satisambojjhango
ekayanamaggo  ayam  vuccati  sati  .  imaya satiya upeto hoti samupeto
upagato samupagato upapanno samupapanno samannagato so vuccati sato.
     {14.7}  Somam  visattikam  loke  sato samativattatiti ya 4- loke
visattika  imam  loke  visattikam  sato  tarati  uttarati  patarati  samatikkamati
vitivattatiti somam visattikam loke sato samativattati. Tenaha bhagava
@Footnote: 1 Po. Yu. satikaraniyananca. 2 Ma. satiparipandhanam. 3 Ma. asammutthatta.
@4 Ma. loke va sa visattika loke va tam visattikam ....
         Yo kame parivajjeti             sappasseva pada siro
         somam visattikam loke              sato samativattatiti.
     [15] Khettam vatthum hirannam va     gavassam dasaporisam
         thiyo bandhu puthu kame            yo naro anugijjhati.
     [16]  Khettam  vatthum  hirannam  vati  khettanti salikkhettam vihikkhettam
muggakkhettam   masakkhettam   yavakkhettam   godhumakkhettam   tilakkhettam  .
Vatthunti    gharavatthu    kotthavatthu   purevatthu   pacchavatthu   aramavatthu
viharavatthu   .   hirannanti   hirannam   vuccati   kahapanoti  khettam  vatthum
hirannam va.
     [17]  Gavassam  dasaporisanti  gavanti gavo 1- vuccanti. Assati
pasukadayo  vuccanti  .  dasati  cattaro  dasa  antojatako  daso
dhanakkitako daso samam va dasaviyam 2- upeti akamako 3- va dasaviyam 4-
upeti.
                 Amaya dasapi bhavanti heke
                 dhanena kitapi bhavanti dasa
                 samanca eke upayanti dasam 5-
                 bhayapanunnapi bhavanti dasa 6-.
Porisanti tayo purisa bhajaka kammakara upajivinoti gavassam dasaporisam.
     [18]  Thiyo  bandhu  puthu  kameti  thiyoti  itthipariggaho  vuccati .
@Footnote: 1 Ma. gava. 2 Ma. dasabyam. 3 Po. karamako. 4 Ma. Yu. dasavisayam.
@5 Ma. dasayam. 6 Ma. dasati.
Bandhuti    cattaro    bandhu    natibandhavapi    bandhu    gottabandhavapi
bandhu   mantabandhavapi   bandhu   sippabandhavapi   bandhu   .   puthu  kameti
bahu   kame  .  ete  puthu  kama  manapika  rupa  .pe.  manapika
photthabbati thiyo bandhu puthu kame.
     [19]   Yo   naro   anugijjhatiti  yoti  yo  yadiso  yathayutto
yathavihito      yathapakaro      yanthanappatto      yamdhammasamannagato
khattiyo   va  brahmano  va  vesso  va  suddo  va  gahattho  va
pabbajito  va  devo  va  manusso  va  .  naroti satto naro manavo
poso   puggalo   jivo   jatu   jantu   indagu  manujo  .  anugijjhatiti
kilesakamena      vatthukamesu      gijjhati     anugijjhati     paligijjhati
palibajjhatiti yo naro anugijjhati. Tenaha bhagava
         khettam vatthum hirannam va       gavassam dasaporisam
         thiyo bandhu puthu kame          yo naro anugijjhatiti.
     [20] Abala nam baliyanti         maddante nam parissaya
         tato nam dukkhamanveti           navam bhinnamivodakam.
     [21]   Abala   nam  baliyantiti  abalati  abala  kilesa  dubbala
appabala  appathamaka  hina  nihina  parihina  omaka  lamaka  jatukka
paritta   .   te   kilesa   tam   puggalam  sahanti  parisahanti  abhibhavanti
ajjhottharanti     pariyadiyanti     maddantiti    evampi    abala    nam
baliyanti    .   athava   abalam   puggalam   dubbalam   appabalam   appathamakam
Hinam  nihinam  parihinam  omakam  lamakam  jatukkam  parittam  yassa  natthi  saddhabalam
viriyabalam     satibalam     samadhibalam    pannabalam    hiribalam    ottappabalam
te   kilesa   tam   puggalam   sahanti  parisahanti  abhibhavanti  ajjhottharanti
pariyadiyanti maddantiti evampi abala nam baliyanti.
     [22]  Maddante  nam  parissayati  parissayati  1-  dve  parissaya
pakataparissaya ca paticchannaparissaya ca.
     {22.1}  Katame  pakataparissaya . Siha byaggha dipi acchataraccha
koka  gomahisa  hatthi  ahi  vicchika  satapadi  cora  va  assu manava
katakamma   va   akatakamma   va   cakkhurogo   sotarogo  ghanarogo
jivharogo   kayarogo   sisarogo   kannarogo   mukharogo  dantarogo
kaso  saso  pinaso  daho  2-  jaro  kucchirogo  muccha  pakkhandika
sula   visucika   kuttham   gando  kilaso  soso  apamaro  daddu  kandu
kacchu  rakhasa  vitacchika  lohitam  pittam  madhumeho  amsa  pilaka  bhagandala
pittasamutthana   abadha   semhasamutthana   abadha   vatasamutthana
abadha  sannipatika  abadha  utuparinamaja  abadha  visamapariharaja
abadha   opakkamika   abadha   kammavipakaja  abadha  sitam  unham
jighaccha   pipasa   uccaro   passavo   damsamakasavatatapasirimsapasamphassa
iti va ime vuccanti pakataparissaya.
     {22.2} Katame paticchannaparissaya. Kayaduccaritam vaciduccaritam manoduccaritam
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. ime patha natthi. 2 Ma. sabbatka dahoti dissati.
Kamacchandanivaranam    byapadanivaranam    thinamiddhanivaranam   uddhaccakukkuccanivaranam
vicikicchanivaranam  rago  doso  moho  kodho  upanaho  makkho  palaso
issa  macchariyam  maya  satheyyam  thambho  sarambho mano atimano mado
pamado  sabbe  kilesa  sabbe  duccarita  sabbe daratha sabbe parilaha
sabbe santapa sabbakusalabhisankhara ime vuccanti paticchannaparissaya.
     {22.3}  Parissayati kenatthena parissaya. Parisahantiti parissaya.
Parihanaya samvattantiti parissaya. Tatrasayati parissaya.
     {22.4}  Katham parisahantiti parissaya. Te parissaya tam puggalam sahanti
parisahanti   abhibhavanti   ajjhottharanti   pariyadiyanti   maddanti   .  evam
parisahantiti parissaya.
     {22.5}  Katham  parihanaya  samvattantiti  parissaya . Te parissaya
kusalanam   dhammanam   parihanaya   antarayaya   samvattanti   .   katamesam
kusalanam   dhammanam  .  sammapatipadaya  anulomapatipadaya  apaccanikapatipadaya
anvatthapatipadaya      dhammanudhammapatipadaya     silesu     paripurikaritaya
indriyesu    guttadvarataya   bhojane   mattannutaya   jagariyanuyogassa
satisampajannassa       catunnam       satipatthananam       bhavananuyogassa
catunnam     sammappadhananam    bhavananuyogassa    catunnam    iddhippadanam
bhavananuyogassa       pancannam       indriyanam       bhavananuyogassa
pancannam      balanam      bhavananuyogassa     sattannam     bojjhanganam
Bhavananuyogassa    ariyassa    atthangikassa    maggassa   bhavananuyogassa
imesam   kusalanam   dhammanam  parihanaya  antarayaya  samvattanti  .  evam
parihanaya samvattantiti parissaya.
     {22.6}  Katham  tatrasayati  parissaya. Tatthete papaka akusala
dhamma  uppajjanti  attabhavasannissaya  .  yatha  bile  bilasaya  pana
sayanti  dake  dakasaya  pana  sayanti vane vanasaya pana sayanti rukkhe
rukkhasaya  pana  sayanti  evameva  tatthete  papaka  akusala  dhamma
uppajjanti attabhavasannissayati evampi tatrasayati parissaya.
     {22.7} Vuttam hetam bhagavata santevasiko bhikkhave bhikkhu sacariyako
dukkham  na  phasu  viharati  kathanca  bhikkhave  bhikkhu  santevasiko sacariyako
dukkham na phasu viharati idha bhikkhave bhikkhuno cakkhuna rupam disva uppajjanti [1]-
papaka   akusala   dhamma   sarasankappa   sannojaniya   tyassa  anto
vasanti  anvassavanti  papaka  akusala  dhammati  tasma  santevasikoti
vuccati   te   nam   samudacaranti  2-  papaka  akusala  dhammati  tasma
sacariyakoti  vuccati  puna  caparam  bhikkhave  bhikkhuno  sotena  saddam  sutva
ghanena   gandham   ghayitva   jivhaya  rasam  sayitva  kayena  photthabbam
phusitva   manasa   dhammam   vinnaya  uppajjanti  [3]-  papaka  akusala
dhamma   sarasankappa   sannojaniya  tyassa  anto  vasanti  anvassavanti
@Footnote: 1-3 Ma. ye .  2 Ma. samudacaranti nam.
Papaka   akusala   dhammati   tasma   santevasikoti  vuccati  te  nam
samudacaranti   papaka   akusala   dhammati   tasma  sacariyakoti  vuccati
evam  kho  bhikkhave bhikkhu santevasiko sacariyako dukkham na phasu viharatiti.
Evampi tatrasayati parissaya.
     {22.8}   Vuttam   hetam  bhagavata  tayome  bhikkhave  antaramala
antaraamitta     antarasapatta     antaravadhaka    antarapaccatthika
katame  tayo  lobho bhikkhave antaramalo 1- antaraamitto antarasapatto
antaravadhako   antarapaccatthiko   doso   bhikkhave   antaramalo   2-
antaraamitto     antarasapatto     antaravadhako    antarapaccatthiko
moho    bhikkhave   antaramalo   3-   antaraamitto   antarasapatto
antaravadhako   antarapaccatthiko  ime  kho  bhikkhave  tayo  antaramala
antaraamitta antarasapatta antaravadhaka antarapaccatthikati.
         Anatthajanano lobho         lobho cittappakopano
         bhayamantarato jatam           tam jano navabujjhati
         luddho attham na janati     luddho dhammam na passati
         andhatamam tada hoti          yam lobho sahate naram
         anatthajanano doso          doso cittappakopano
         bhayamantarato jatam            tam jano navabujjhati
         kuddho attham na janati     kuddho dhammam na passati
@Footnote:1-2-3 Ma. Yu. antaramalam. sabbattha idisameva.
         Andhatamam tada hoti          yam kodho 1- sahate naram
         anatthajanano moho          moho cittappakopano
         bhayamantarato jatam            tam jano navabujjhati
         mulho attham na janati     mulho dhammam na passati
         andhatamam tada hoti          yam moho sahate naranti.
Evampi tatrasayati parissaya.
     {22.9}  Vuttam  hetam  bhagavata  tayo kho maharaja purisassa dhamma
ajjhattam   uppajjamana   uppajjanti   ahitaya   dukkhaya  aphasuviharaya
katame  tayo  lobho  kho  maharaja  purisassa dhammo ajjhattam uppajjamano
uppajjati  ahitaya  dukkhaya  aphasuviharaya  doso  kho maharaja purisassa
dhammo  ajjhattam  uppajjamano  uppajjati  ahitaya  dukkhaya aphasuviharaya
moho  kho  maharaja  purisassa  dhammo  ajjhattam  uppajjamano  uppajjati
ahitaya  dukkhaya  aphasuviharaya  ime  kho maharaja tayo purisassa dhamma
ajjhattam uppajjamana uppajjanti ahitaya dukkhaya aphasuviharayati.
         Lobho doso ca moho ca     purisam papacetasam
         himsanti attasambhuta        tacasaramva samphalanti.
Evampi tatrasayati parissaya.
@Footnote: 1 Ma. doso.
     {22.10} Vuttam hetam bhagavata
                     rago ca doso ca itonidana
                     arati rati lomahamso ito jato
                     ito samutthaya manovitakka
                     kumaraka dhankamivossajjantiti.
Evampi tatrasayati parissaya.
     {22.11}  Maddante  nam  parissayati te parissaya tam puggalam sahanti
parisahanti   abhibhavanti   ajjhottharanti   pariyadiyanti   maddantiti  maddante
nam parissaya.
     [23]  Tato  nam dukkhamanvetiti [1]- tato tato parissayato tam puggalam
dukkham   anveti  anugacchati  anvayikam  hoti  jatidukkham  anveti  anugacchati
anvayikam  hoti  jaradukkham  anveti  anugacchati  anvayikam  hoti byadhidukkham
anveti   anugacchati   anvayikam   hoti   maranadukkham   anveti   anugacchati
anvayikam      hoti     sokaparidevadukkhadomanassupayasadukkham     anveti
anugacchati     anvayikam      hoti    nerayikadukkham    tiracchanayonikadukkham
pittivisayikadukkham    anveti    anugacchati   anvayikam   hoti   manusakadukkham
gabbhokkantimulakadukkham       gabbhe      thitimulakadukkham       gabbhavutthana-
mulakadukkham      jatassupanibandhikadukkham     2-     jatassaparadheyyakadukkham
attupakkamadukkham     parupakkamadukkham     anveti     anugacchati    anvayikam
hoti   dukkhadukkham   anveti   anugacchati   anvayikam   hoti   sankharadukkham
@Footnote: 1 Ma. Yu. tatoti .  2 Ma. jatassupanibandhakam dukkham.
Viparinamadukkham  cakkhurogo  sotarogo  ghanarogo  jivharogo  kayarogo
sisarogo  kannarogo  mukharogo  dantarogo  kaso  saso  pinaso daho
jaro   kucchirogo  muccha  pakkhandika  sula  1-  visucika  kuttham  gando
kilaso   soso  apamaro  daddu  kandu  kacchu  rakhasa  vitacchika  lohitam
pittam   madhumeho   amsa   pilaka   bhagandala   pittasamutthana  abadha
semhasamutthana    abadha    vatasamutthana   abadha   sannipatika
abadha  utuparinamaja  abadha  visamapariharaja  abadha  opakkamika
abadha  kammavipakaja  abadha  sitam  unham  jighaccha  pipasa uccaro
passavo         damsamakasavatatapasirimsapasamphassadukkham        matumaranadukkham
pitumaranadukkham       bhatumaranadukkham       bhaginimaranadukkham      puttamaranadukkham
dhitumaranadukkham      natibyasanadukkham      bhogabyasanadukkham     rogabyasanadukkham
silabyasanadukkham   ditthibyasanadukkham   anveti   anugacchati   anvayikam   hotiti
tato nam dukkhamanveti.
     [24]  Navam  bhinnamivodakanti yatha bhinnam navam udakam 2- anvayikam 3-
tato  tato  udakam  anveti  anugacchati anvayikam hoti puratopi udakam anveti
anugacchati  anvayikam  hoti  pacchatopi  hetthatopi  passatopi  udakam anveti
anugacchati  anvayikam  hoti  evameva  tato tato parissayato tam puggalam dukkham
anveti  anugacchati  anvayikam  hoti  jatidukkham  anveti anugacchati anvayikam
hoti   .pe.   ditthibyasanadukkham   anveti   anugacchati   anvayikam  hotiti
@Footnote: 1 Ma. Yu. sula.. 2 Ma. dakamesi tato tato .... 3 Yu. anvayikanti pathapadam
@natthi.
Navam bhinnamivodakam. Tenaha bhagava
         abala nam baliyanti                maddante nam parissaya
         tato nam dukkhamanveti              navam bhinnamivodakanti.
     [25] Tasma jantu sada sato      kamani parivajjaye
         te pahaya tare ogham              navam sitvava paragu.
     [26]  Tasma  jantu  sada  satoti  tasmati tasma tamkarana tamhetu
tappaccaya   tamnidana   1-   etam   adinavam   sampassamano  kamesuti
tasma   .  jantuti  satto  naro  manavo  poso  puggalo  jivo  jatu
jantu   indagu   manujo   .  sadati  sada  sabbada  sabbakalam  niccakalam
dhuvakalam   satatam   samitam   abbokinnam   pokhanupokham   2-   udakummikajatam
avici  santati  sahitam  phusitam  3-  purebhattam  pacchabhattam purimayamam majjhimayamam
pacchimayamam   kale  junhe  vasse  hemante  gimhe  purime  vayokhandhe
majjhime   vayokhandhe   pacchime   vayokhandhe  .  satoti  catuhi  karanehi
sato   kaye   kayanupassanasatipatthanam   bhavento   sato   vedanasu
citte    dhammesu    dhammanupassanasatipatthanam    bhavento   sato  .
Aparehipi  4-  catuhi  karanehi  sato  .pe.  so  vuccati  satoti tasma
jantu sada sato.
     [27]   Kamani  parivajjayeti  kamaniti  uddanato  dve  kama
vatthukama  ca  kilesakama  ca  .pe.  ime  vuccanti  vatthukama .pe.
@Footnote: 1 tamnidanantipi patho. 2 Ma. Yu. ponkhanuponkham. 3 Ma. phassitam. Po. Yu.
@phussitam. ito param evam natabbam. 4 ma pisaddo natthi.
Ime   vuccanti   kilesakama  .  kamani  parivajjayeti  dvihi  karanehi
kame  parivajjeyya  vikkhambhanato  va  samucchedato va. Katham vikkhambhanato
kame   parivajjeyya   .   atthikankalupama   kama   appassadatthenati
passanto    vikkhambhanato    kame   parivajjeyya   mamsapesupama   kama
bahusadharanatthenati    passanto    vikkhambhanato    kame   parivajjeyya
tinukkupama   kama   anudahanatthenati   passanto   vikkhambhanato   kame
parivajjeyya   .pe.   nevasannanasannayatanasamapattim   bhaventopi  1-
vikkhambhanato  kame  parivajjeyya  .  evam vikkhambhanato kame parivajjeyya
.pe. Evam samucchedato kame parivajjeyyati kamani parivajjaye.
     [28] Te pahaya tare oghanti teti vatthukame parijanitva kilesakame
pahaya     pajahitva     vinoditva    byantikaritva    anabhavangamitva
kamacchandanivaranam     pahaya     pajahitva    vinoditva    byantikaritva
anabhavangamitva     byapadanivaranam     thinamiddhanivaranam    uddhaccakukkucca-
nivaranam   vicikicchanivaranam   pahaya   pajahitva   vinoditva  byantikaritva
anabhavangamitva  kamogham  bhavogham  ditthogham  avijjogham  tareyya  uttareyya
patareyya samatikkameyya vitivatteyyati te pahaya tare ogham.
     [29]   Navam  sitvava  paraguti  yatha  garukam  navam  bharikam  udakam
sincitva   2-   osincitva   chaddetva  lahukaya  navaya  khippam  lahum
@Footnote: 1 Ma. pisaddo natthi .  2 Ma. Yu. sitva.
Appakasireneva   param   gaccheyya   evameva   vatthukame   parijanitva
kilesakame  pahaya  pajahitva  vinoditva  byantikaritva  anabhavangamitva
kamacchandanivaranam       byapadanivaranam      thinamiddhanivaranam      uddhacca-
kukkuccanivaranam     vicikicchanivaranam     pahaya    pajahitva    vinoditva
byantikaritva    anabhavangamitva    khippam   lahum   appakasireneva   param
gaccheyya   .  param  vuccati  amatam  nibbanam  yo  so  sabbasankharasamatho
sabbupadhipatinissaggo    tanhakkhayo    virago   nirodho   nibbanam   param
gaccheyya   param   adhigaccheyya   param   phuseyya  param  sacchikareyya .
Paraguti  yopi  param  gantukamo  sopi  paragu  yopi  param  gacchati sopi
paragu yopi param gato sopi paragu.
     {29.1}   Vuttam  hetam  bhagavata  tinno  paragato  thale  titthati
brahmanoti  .  brahmanoti  kho  bhikkhave  arahato  etam  adhivacanam  so
abhinnaparagu       parinnaparagu       pahanaparagu      bhavanaparagu
sacchikiriyaparagu      samapattiparagu      abhinnaparagu     sabbadhammanam
parinnaparagu   sabbadukkhanam   pahanaparagu   sabbakilesanam   bhavanaparagu
catunnam    ariyamagganam    sacchikiriyaparagu    nirodhassa    samapattiparagu
sabbasamapattinam    so    vasippatto    paramippatto   ariyasmim   silasmim
vasippatto      paramippatto     ariyasmim     samadhismim     vasippatto
paramippatto   ariyaya   pannaya   vasippatto   paramippatto   ariyaya
vimuttiya    so    paragato    parappatto    antagato   antappatto
Kotigato    kotippatto    pariyantagato    pariyantappatto   vosanagato
vosanappatto     tanagato    tanappatto    lenagato    lenappatto
saranagato     saranappatto     abhayagato     abhayappatto     accutagato
accutappatto    amatagato    amatappatto   nibbanagato   nibbanappatto
so     vutthavaso     cinnacarano    gataddho    gatadiso    gatakotiko
palitabrahmacariyo     uttamaditthippatto     bhavitamaggo     pahinakileso
patividdhakuppo    sacchikatanirodho    dukkham    tassa   parinnatam   samudayo
pahino   maggo   bhavito   nirodho   sacchikato   abhinneyyam   abhinnatam
parinneyyam     parinnatam     pahatabbam    pahinam    bhavetabbam    bhavitam
sacchikatabbam sacchikatam
     {29.2}    so   ukkhittapaligho   sankinnaparikkho   abbulhesiko
niraggalo   ariyo   pannaddhajo   pannabharo  visannutto  pancangavippahino
chalangasamannagato    ekarakkho    caturapasseno    panunnapaccekasacco
samavayasatthesano    anavilasankappo   passaddhakayasankharo   suvimuttacitto
suvimuttapanno kevali vusitava uttamapuriso paramapuriso paramappattippatto
     {29.3}  so neva acinati 1- na apacinati apacinitva thito neva
pajahati  na upadiyati pajahitva thito neva visineti 2- na ussineti visinetva
thito  neva  vidhupeti  na  sandhupeti vidhupetva thito asekkhena silakkhandhena
samannagatatta  thito  asekkhena  samadhikkhandhena asekkhena pannakkhandhena
asekkhena     vimuttikkhandhena     asekkhena    vimuttinanadassanakkhandhena
@Footnote: 1 Po. neva acinnati na apacinati apaviditva. Ma. nevacinati. 2 Ma. neva
@samsibbati.
Samannagatatta  thito  saccam  patipadayitva  thito  evam  1- samatikkamitva
thito  kilesaggim  pariyadayitva  thito  aparigamanataya thito kutam 2- samadaya
thito   muttipatisevanataya   thito   mettaya  parisuddhiya  thito  karunaya
muditaya    upekkhaya   parisuddhiya   thito   accantaparisuddhiya   thito
akammannataya   3-   parisuddhiya   thito  vimuttatta  thito  santusitatta
thito   khandhapariyante   thito  dhatupariyante  thito  ayatanapariyante  thito
gatipariyante    thito   upapattipariyante   thito   patisandhipariyante   thito
bhavapariyante  thito  samsarapariyante  thito  vattapariyante  thito  antimabhave
thito antimasamussaye thito antimadehadharo araha.
         Tassayam pacchimako bhavo      carimoyam samussayo
         jatimaranasamsaro               natthi tassa punabbhavoti.
Navam sitvava paragu. Tenaha bhagava
         tasma jantu sada sato      kamani parivajjaye
         te pahaya tare ogham           navam sitvava paraguti.
               Pathamo kamasuttaniddeso nitthito.
                    --------------
@Footnote: 1 Ma. Yu. ejam. 2 Ma. Yu. katam. 3 Ma. akamyataya.
                  Dutiyo guhatthakasuttaniddeso
            [30] Satto guhayam bahunabhichanno
                     tittham naro mohanasmim pagalho
                     dure viveka hi tathavidho so
                     kama hi loke na hi suppahaya.
     [31]  Satto  guhayam  bahunabhichannoti  sattoti hi kho vuttam. Apica
guha  tava  vattabba  .  guha  vuccati  kayo. Kayoti va guhati va
dehoti  va  sandehoti  va  navati va rathoti va dhajoti va vammikoti
va  niddhanti  va nagaranti va kutiti va gandoti va kumbhoti 1- va [2]-
kayassetam  adhivacanam  .  satto  guhayanti  guhayam satto visatto asatto
laggo  laggito  palibuddho  .  yatha  bhittikhile  va  nagadante va bhandam
sattam   visattam  asattam  laggam  laggitam  palibuddham  evameva  guhayam  satto
visatto asatto laggo laggito palibuddho.
     {31.1}  Vuttam  hetam  bhagavata  rupe  kho  [3]- yo chando yo
rago    ya    nandi   ya   tanha   ye   upayupadana   cetaso
adhitthanabhinivesanusaya     tatrasatto     4-     tasma    sattoti
vuccatiti  .  sattoti  lagganadhivacananti   satto  guhayam . Bahunabhichannoti
bahukehi   kilesehi   channo   ragena  channo  dosena  channo  mohena
@Footnote: 1 Yu. kummo. 2 Po. Ma. Yu. nagoti va. 3 Ma. Yu. radha-iti atthi.
@4 Ma. Yu. tatra satto tatra visatto.
Channo   kodhena   channo  upanahena  channo  makkhena  channo  palasena
channo  issaya  channo  macchariyena  channo  mayaya  channo  satheyyena
channo   thambhena  channo  sarambhena  channo  manena  channo  atimanena
channo   madena   channo  pamadena  channo  sabbakilesehi  sabbaduccaritehi
sabbadarathehi    sabbaparilahehi    sabbasantapehi   sabbakusalabhisankharehi
channo   ucchanno   avuto   nivuto   ophuto  1-  pihito  paticchanno
patikujjitoti satto guhayam bahunabhichanno.
     [32]  Tittham  naro  mohanasmim pagalhoti tittham naroti titthanto naro
ratto  ragavasena  titthati  duttho  dosavasena  titthati  mulho  mohavasena
titthati   vinibandho   manavasena   titthati   paramattho  ditthivasena  titthati
vikkhepagato   uddhaccavasena   titthati  anitthangato  vicikicchavasena  titthati
thamagato anusayavasena titthatiti 2- evampi tittham naro.
     {32.1}  Vuttam  hetam  bhagavata  santi bhikkhave cakkhuvinneyya rupa
ittha    kanta   manapa   piyarupa   kamupasanhita   rajaniya   tance
bhikkhu    abhinandati    abhivadati    ajjhosaya    titthati   santi   bhikkhave
sotavinneyya    sadda    ghanavinneyya    gandha    jivhavinneyya
rasa    kayavinneyya    photthabba   manovinneyya   dhamma   ittha
kanta    manapa    piyarupa   kamupasanhita   rajaniya   tance   bhikkhu
abhinandati abhivadati ajjhosaya titthatiti. Evampi tittham naro.
@Footnote: 1 Ma. Yu. ovuto. 2 Ma. itisaddo natthi.
     {32.2}  Vuttam  hetam  bhagavata  rupupayam  1- va bhikkhave vinnanam
titthamanam   titthati   ruparammanam   rupappatittham   nandupasevanam   2-   vuddhim
virulhim   vepullam   apajjati   vedanupayam   va  bhikkhave  sannupayam  va
bhikkhave    sankharupayam    va   bhikkhave   vinnanam   titthamanam   titthati
sankhararammanam     sankharappatittham     nandupasevanam     vuddhim     virulhim
vepullam apajjatiti. Evampi tittham naro.
     {32.3}  Vuttam 3- hetam bhagavata kavalinkare ce bhikkhave ahare
atthi  rago  atthi  nandi  atthi  tanha  patitthitam  tattha  vinnanam  virulham
yattha    patitthitam   vinnanam   virulham   atthi   tattha   namarupassavakkanti
yattha   atthi   namarupassavakkanti   atthi  tattha  sankharanam  vuddhi  yattha
atthi   sankharanam   vuddhi   atthi  tattha  ayatim  punabbhavabhinibbatti  yattha
atthi   ayatim   punabbhavabhinibbatti   atthi   tattha   ayatim  jatijaramaranam
yattha  atthi  ayatim  jatijaramaranam  sasokantam  bhikkhave  sarajam saupayasanti
vadami 4-.
     {32.4}  Phasse ce bhikkhave ahare manosancetanaya ce bhikkhave
ahare  vinnane  ce  bhikkhave  ahare  atthi rago atthi nandi atthi
tanha   patitthitam   tattha   vinnanam   virulham   yattha   patitthitam   vinnanam
virulham   atthi  tattha  namarupassavakkanti  yattha  atthi  namarupassavakkanti
atthi  tattha  sankharanam  vuddhi  yattha  atthi  sankharanam  vuddhi  atthi tattha
ayatim    punabbhavabhinibbatti    yattha   atthi   ayatim   punabbhavabhinibbatti
@Footnote: 1 Ma. Yu. rupupayam .. sankharupayam. sabbattha idisameva. 2 Ma. nandupasecanam.
@3 Ma. Yu. vuttampi hetam. 4 Po. Ma. vadamiti evampi tittham naro. sabbattha
@idisameva.
Bhinibbatti   atthi   tattha   ayatim   jatijaramaranam   yattha   atthi  ayatim
jatijaramaranam   sasokantam   bhikkhave   sarajam   saupayasanti   vadamiti .
Evampi tittham naro.
     {32.5}  Mohanasmim  pagalhoti  mohana  vuccanti  panca kamaguna
cakkhuvinneyya   rupa   ittha   kanta  manapa  piyarupa  kamupasanhita
rajaniya   sotavinneyya  sadda  ghanavinneyya  gandha  jivhavinneyya
rasa   kayavinneyya   photthabba   ittha   kanta   manapa  piyarupa
kamupasanhita  rajaniya  .  kimkarana  mohana  vuccanti  panca kamaguna.
Yebhuyyena    devamanussa    pancasu   kamagunesu   muyhanti   sammuyhanti
sampamuyhanti   mulha  sammulha  sampamulha  avijjaya  andhikata  avuta
nivuta   ophuta   pihita   paticchanna   patikujjita   tamkarana  mohana
vuccanti   panca  kamaguna  .  mohanasmim  pagalhoti  mohanasmim  pagalho
ogalho ajjhogalho nimuggoti tittham naro mohanasmim pagalho.
     [33] Dure viveka hi tathavidho soti vivekati tayo viveka kayaviveko
cittaviveko upadhiviveko.
     {33.1}  Katamo  kayaviveko  .  idha bhikkhu vivittam senasanam bhajati
arannam   rukkhamulam   pabbatam   kandaram   giriguham  susanam  vanapattham  abbhokasam
palalapunjam   kayena   ca   vivitto  viharati  so  eko  gacchati  eko
titthati    eko    nisidati   eko   seyyam   kappeti   eko   gamam
Pindaya   pavisati  eko  patikkamati  eko  raho  nisidati  eko  cankamam
adhitthati  eko  carati  viharati  iriyati  vattati  paleti  yapeti  yapeti
ayam kayaviveko.
     {33.2}  Katamo  cittaviveko . Pathamam jhanam samapannassa nivaranehi
cittam   vivittam   hoti   dutiyam   jhanam  samapannassa  vitakkavicarehi  cittam
vivittam  hoti  tatiyam  jhanam  samapannassa  pitiya  cittam  vivittam hoti catuttham
jhanam   samapannassa   sukhadukkhehi  cittam  vivittam  hoti  akasanancayatanam
samapannassa     rupasannaya     patighasannaya     nanattasannaya    cittam
vivittam    hoti    vinnanancayatanam    samapannassa   akasanancayatana-
sannaya    cittam    vivittam    hoti    akincannayatanam    samapannassa
vinnanancayatanasannaya    cittam   vivittam   hoti   nevasannanasannayatanam
samapannassa      akincannayatanasannaya     cittam     vivittam     hoti
sotapannassa      sakkayaditthiya     vicikicchaya     silabbattaparamasa
ditthanusaya   vicikicchanusaya   tadekatthehi   ca  kilesehi  cittam  vivittam
hoti    sakadagamissa   olarika   kamaragasannojana   patighasannojana
olarika   kamaraganusaya   patighanusaya   tadekatthehi   ca  kilesehi
cittam    vivittam    hoti   anagamissa   anusahagata   kamaragasannojana
patighasannojana       anusahagata      kamaraganusaya      patighanusaya
tadekatthehi  ca  kilesehi  cittam  vivittam hoti arahato ruparaga aruparaga
mana   uddhacca   avijjaya  mananusaya  bhavaraganusaya  avijjanusaya
Tadekatthehi   ca   kilesehi   bahiddha   ca  sabbanimittehi  cittam  vivittam
hoti ayam cittaviveko.
     {33.3}  Katamo  upadhiviveko. Upadhi vuccanti kilesa ca khandha ca
abhisankhara   ca  .  upadhiviveko  vuccati  amatam  nibbanam  yo  so  1-
sabbasankharasamatho      sabbupadhipatinissaggo      tanhakkhayo      virago
nirodho nibbanam ayam upadhiviveko.
     {33.4}  Kayaviveko  ca  vupakatthakayanam  2-  nekkhammabhiratanam
cittaviveko   ca   parisuddhacittanam   paramavodanappattanam  upadhiviveko  ca
nirupadhinam puggalanam visankharagatanam.
     {33.5} Dure viveka hiti yo so evam guhayam satto evam bahukehi
kilesehi   channo   evam  mohanasmim  pagalho  so  kayavivekapi  dure
cittavivekapi  dure  upadhivivekapi  dure  vidure  suvidure  na  santike na
samanta   anasanne   anupakatthe   3-  .  tathavidhoti  tathavidho  4-
tadiso   tassanthito   tappakaro   tappatibhago   yo   so   mohanasmim
pagalhoti dure viveka hi tathavidho so.
     [34]  Kama  hi  loke  na  hi  suppahayati  kamati uddanato
dve kama vatthukama ca kilesakama ca.
     {34.1}  Katame  vatthukama  .  manapika  rupa manapika sadda
manapika  gandha  manapika  rasa  manapika photthabba attharana papurana
dasidasa   ajelaka   kukkutasukara   hatthigavassavalava   khettam   vatthu
@Footnote: 1 Po. Ma. ayam patho natthi. 2 Ma. vivekatthakayanam. 3 Po. navakatthe.
@Ma. vivekatthe. 4 Po. Ma. ayam patho natthi.
Hirannam   suvannam   gamanigamarajadhaniyo   ratthanca   janapado   ca   koso
ca   kotthagaranca   yankinci   rajaniyavatthu  vatthukama  .  apica  atita
kama    anagata   kama   paccuppanna   kama   ajjhatta   kama
bahiddha    kama    ajjhattabahiddha   kama   hina   kama   majjhima
kama   panita   kama   apayika   kama  manusika  kama  dibba
kama    paccupatthita   kama   nimmita   kama   paranimmita   kama
pariggahita   kama   apariggahita   kama  mamayita  kama  amamayita
kama   sabbepi   kamavacara   dhamma   sabbepi   rupavacara   dhamma
sabbepi     arupavacara     dhamma     tanhavatthuka     tanharammana
kamaniyatthena    rajaniyatthena    madaniyatthena    kama   ime   vuccanti
vatthukama.
     {34.2} Katame kilesakama. Chando kamo rago kamo chandarago
kamo  sankappo  kamo  rago  kamo  sankapparago kamo yo kamesu
kamacchando     kamarago     kamanandi     kamatanha    kamasneho
kamaparilaho     kamamuccha    kamajjhosanam    kamogho    kamayogo
kamupadanam kamacchandanivaranam
         addasam kama te mulam          sankappa kama jayasi
         na tam sankappayissami        evam kama na hehisi.
Ime   vuccanti   kilesakama   .   loketi   apayaloke  manussaloke
devaloke   khandhaloke  dhatuloke  ayatanaloke  .  kama  hi  loke
Na  hi  suppahayati  kama  hi  loke  duppahaya  duccaja  duppariccaja
dunnimmadaya   [1]-   dubbinivedhaya   duttara   duppatara  dussamatikkama
dubbitivattati 2- kama hi loke na hi suppahaya. Tenaha bhagava
                     satto guhayam bahunabhichanno
                     tittham naro mohanasmim pagalho
                     dure viveka hi tathavidho so
                     kama hi loke na hi suppahayati.
            [35] Icchanidana bhavasatabaddha 3-
                     te duppamunca na hi annamokkha
                     paccha pure vapi apekkhamana
                     imeva kame purimeva jappam.
     [36]   Icchanidana   bhavasatabaddhati   icchati   vuccati  tanha
yo   rago   sarago   anunayo  anurodho  nandi  nandirago  cittassa
sarago   iccha   muccha  ajjhosanam  gedho  paligedho  sango  panko
eja   maya   janika   sanjanani   sibbini   jalini   sarita  visattika
suttam    visata    ayuhani    dutiya   panidhi   bhavanetti   vanam   vanatho
santhavo    sneho    apekkha    patibandha   4-   asa   asimsana
asimsitattam    rupasa    saddasa   gandhasa   rasasa   photthabbasa
labhasa     dhanasa     puttasa     jivitasa    jappa    pajappa
@Footnote: 1 Ma. dunnivethaya. Yu. dunnivedhaya. 2 Ma. dubbinivattati. 3 katthaci
@potthake bhavasatabandhati patho dissati. 4 Po. Ma. patibandhu. Yu. patibandho.
Abhijappa    jappa    jappana    jappitattam    loluppa   loluppayana
loluppayitattam     pucchancikata     1-     sadhukamyata    adhammarago
visamalobho     nikanti     nikamana    patthana    pihana    sampatthana
kamatanha      bhavatanha      vibhavatanha     rupatanha     arupatanha
nirodhatanha      rupatanha     saddatanha     gandhatanha     rasatanha
photthabbatanha   dhammatanha   ogho   yogo  gantho  upadanam  avaranam
nivaranam   chadanam   bandhanam  upakkileso  anusayo  pariyutthanam  lata  veviccham
dukkhamulam   dukkhanidanam   dukkhappabhavo   marapaso   marabalisam   maravisayo
tanhanadi     tanhajalam     tanhagaddulam     tanhasamuddo     abhijjha
lobho   akusalamulam   .  icchanidanati  icchanidana  2-  icchahetuka
icchapaccaya icchakarana icchapabhavati icchanidana.
     {36.1}  Bhavasatabaddhati  ekam  bhavasatam  sukha  vedana . Dve
bhavasatani   sukha   ca   vedana   itthanca   vatthu  .  tini  bhavasatani
yobbannam   arogyam   jivitam   .   cattari   bhavasatani   labho  yaso
pasamsa   sukham   .   panca  bhavasatani  manapika  rupa  manapika  sadda
manapika   gandha   manapika   rasa   manapika   photthabba   .   cha
bhavasatani    cakkhusampada    sotasampada    ghanasampada   jivhasampada
kayasampada   manosampada   .  bhavasatabaddhati  sukhaya  vedanaya  baddha
itthasmim    vatthusmim   baddha   yobbanne   baddha   arogye   baddha
jivite   baddha   labhe   baddha   yase  baddha  pasamsaya  baddha  sukhe
@Footnote: 1 Po. muncikata. Ma. pucchanchikata. Yu. mucchanchikata. 2 Ma. icchanidanaka.
Baddha   manapikesu  rupesu  baddha  saddesu  gandhesu  rasesu  manapikesu
photthabbesu      baddha     cakkhusampadaya     baddha     sotasampadaya
ghanasampadaya      jivhasampadaya      kayasampadaya      manosampadaya
baddha   vinibaddha   abaddha  lagga  laggita  palibuddhati  icchanidana
bhavasatabaddha.
     [37]  Te  duppamunca  na  hi  annamokkhati  te va bhavasatavatthu
duppamunca satta va etto dummocaya.
     {37.1}  Katham te bhavasatavatthu duppamunca. Sukha vedana dummunca
ittham    vatthu    dummuncam    yobbannam   dummuncam   arogyam   dummuncam
jivitam   dummuncam   labho   dummunco   yaso  dummunco  pasamsa  dummunca
sukham   dummuncam   manapika   rupa   dummunca   manapika  sadda  gandha
rasa    photthabba    dummunca   cakkhusampada   dummunca   sotasampada
ghanasampada    jivhasampada    kayasampada    manosampada    dummunca
duppamunca    dummocaya    duppamocaya    dunnimmadaya    dubbinivedhaya
duttara  duppatara  dussamatikkama  dubbitivatta  .  evante  bhavasatavatthu
duppamunca.
     {37.2}  Katham  satta  etto  dummocaya  .  sukhaya  vedanaya
satta    dummocaya    itthasma    vatthusma   dummocaya   yobbanna
dummocaya    arogya    dummocaya    jivita    dummocaya   labha
dummocaya     yasa     dummocaya     pasamsaya    dummocaya    sukha
Dummocaya    manapikehi    rupehi    dummocaya   manapikehi   saddehi
gandhehi   rasehi   photthabbehi   dummocaya   cakkhusampadaya   dummocaya
sotasampadaya      ghanasampadaya      jivhasampadaya      kayasampadaya
manosampadaya     dummocaya    duppamocaya    duruddhara    dussamuddhara
dubbutthapana    1-    dussamutthapana    .   evam   satta   etto
dummocayati te duppamunca.
     {37.3}   Na  hi  annamokkhati  te  attana  palipapalipanna  na
sakkonti  param  palipapalipannam  uddharitum  .  vuttam  hetam  bhagavata  so  vata
cunda    attana    palipapalipanno    param    palipapalipannam    uddharissatiti
netam  thanam  vijjati  so  vata  cunda  attana adanto avinito aparinibbuto
param   damessati   vinessati   parinibbapessatiti  netam  thanam  vijjatiti .
Evam  na  hi  annamokkha  .  athava  natthanno  koci  mocetum  2- te
yadi   mucceyyum  sakena  thamena  sakena  balena  sakena  viriyena  sakena
parakkamena   sakena  purisathamena  sakena  purisabalena  sakena  purisaviriyena
sakena     purisaparakkamena     attana     sammapatipadam    anulomapatipadam
apaccanikapatipadam     anvatthapatipadam     dhammanudhammapatipadam     patipajjamana
mucceyyunti. Evampi na hi annamokkha.
     {37.4} Vuttam hetam bhagavata
                   naham samissami pamocanaya
                   kathamkathim dhotaka kanci loke
@Footnote: 1 Ma. dubbutthapaya dussamutthapaya dunnivethaya dubbinivethaya duttara duppatara
@dussamatikkama dubbinivatta. 2 Ma. Yu. moceta.
                   Dhammanca settham abhijanamano
                   evam tuvam oghamimam taresiti.
Evampi na hi annamokkha.
     {37.5} Vuttam hetam bhagavata
                  attana pakatam papam         attana sankilissati
                  attana akatam papam         attanava visujjhati
                  suddhi asuddhi paccattam       nanno annam visodhayeti.
Evampi   na   hi  annamokkha  .  vuttam  hetam  bhagavata  evameva  kho
brahmana    titthateva   nibbanam   titthati   nibbanagamimaggo   titthamaham
samadapeta  atha  ca  pana  mama  savaka  maya  evam  ovadiyamana evam
anusasiyamana    appekacce    accantanittham    nibbanam    aradhenti
ekacce   naradhenti   ettha   kyaham   brahmana  karomi  maggakkhayi
brahmana   tathagato   maggam   buddho   acikkhati  attana  patipajjamana
mucceyyunti   .  evampi  na  hi  annamokkhati  te  duppamunca  na  hi
annamokkha.
     [38]  Paccha  pure  vapi  apekkhamanati  paccha  vuccati  anagatam
pure  vuccati  atitam  .  apica  atitam  upadaya  anagatanca  paccuppannanca
paccha anagatam upadaya atitanca paccuppannanca pure.
     {38.1} Katham pure apekkham karoti. Evamrupo ahosim atitamaddhananti
tattha   nandim  samanvagameti  1-  evamvedano  ahosim  evamsanno  ahosim
@Footnote: 1 Po. Ma. samannaneti. sabbattha idisameva.
Evamsankharo    ahosim   evamvinnano   ahosim   atitamaddhananti   tattha
nandim  samanvagameti  .  evampi  pure  apekkham  karoti. Athava iti me
cakkhu    ahosi    atitamaddhanam   iti   rupati   tattha   chandaragapatibaddham
hoti     vinnanam     chandaragapatibaddhatta     vinnanassa    tadabhinandati
tadabhinandanto  evampi  pure  apekkham  karoti  .  iti  me  sotam ahosi
atitamaddhanam   iti   saddati   .   iti  me  ghanam  ahosi  atitamaddhanam
iti  gandhati  .  iti  me  jivha  ahosi  atitamaddhanam  iti  rasati .
Iti   me   kayo  ahosi  atitamaddhanam  iti  photthabbati  .  iti  me
mano    ahosi   atitamaddhanam   iti   dhammati   tattha   chandaragapatibaddham
hoti     vinnanam     chandaragapatibaddhatta     vinnanassa    tadabhinandati
tadabhinandanto   evampi  pure  apekkham  karoti  .  athava  yanissa  1-
tani   pubbe   matugamena   saddhim   hasitalapitakilitani   tadassadeti  tam
nikameti tena ca vittim apajjati. Evampi pure apekkham karoti.
     {38.2} Katham paccha apekkham karoti. Evamrupo siyam anagatamaddhananti
tattha  nandim  samanvagameti  evamvedano  siyam  evamsanno siyam evamsankharo
siyam  evamvinnano  siyam  anagatamaddhananti  tattha  nandim  samanvagameti .
Evampi  paccha  apekkham karoti. Athava iti me cakkhu siya anagatamaddhanam
iti  rupati  appatiladdhassa  patilabhaya  cittam  panidahati  cetaso  panidhana-
paccaya  tadabhinandati  tadabhinandanto  evampi  paccha  apekkham  karoti .
@Footnote: 1 Yu. yanassu.
Iti  me  sotam  siya  anagatamaddhanam  iti  saddati. Iti me ghanam siya
anagatamaddhanam  iti  gandhati  .  iti  me  jivha  siya  anagatamaddhanam
iti  rasati  .  iti  me  kayo  siya anagatamaddhanam iti photthabbati.
Iti   me   mano   siya   anagatamaddhanam   iti  dhammati  appatiladdhassa
patilabhaya    cittam    panidahati    cetaso   panidhanapaccaya   tadabhinandati
tadabhinandanto  evampi  paccha  apekkham  karoti  .  athava iminaham silena
va  vattena  va  tapena  va  brahmacariyena  va  devo  va bhavissami
devannataro    vati    appatiladdhassa    patilabhaya    cittam    panidahati
cetaso   panidhanapaccaya   tadabhinandati   tadabhinandanto   evampi   paccha
apekkham karotiti paccha pure vapi apekkhamana.
     [39]  Imeva  kame  purimeva  jappanti imeva kameti paccuppanne
panca    kamagune    icchanta    sadiyanta    patthayanta    pihayanta
abhijappanta   .   purimeva   jappanti  atite  panca  kamagune  jappanta
pajappanta abhijappantati imeva kame purimeva jappam. Tenaha bhagava
                     icchanidana bhavasatabaddha
                     te duppamunca na hi annamokkha
                     paccha pure vapi apekkhamana
                     imeva kame purimeva jappanti.
            [40] Kamesu giddha pasuta pamulha
                     avadaniya te visame nivittha
                     dukkhupanita paridevayanti
                     kimsu bhavissama ito cutase.
     [41]  Kamesu  giddha  pasuta  pamulhati  kamati  uddanato dve
kama  vatthukama  ca  kilesakama  ca  .pe.  ime  vuccanti vatthukama
.pe.  ime  vuccanti  kilesakama  .  gedho  vuccati  tanha yo rago
sarago  .pe.  abhijjha  lobho  akusalamulam . Kilesakamena vatthukamesu
ratta   giddha   gadhita   mucchita   ajjhopanna   1-  lagga  laggita
palibuddhati  kamesu  giddha  .  pasutati  yepi  kame  esanti gavesanti
pariyesanti    taccarita    tabbahula    taggaruka   tanninna   tappona
tappabbhara tadadhimutta tadadhipateyya tepi kamappasuta.
     {41.1}  Yepi  tanhavasena  rupe  esanti  gavesanti pariyesanti
sadde  gandhe  rase  photthabbe  esanti  gavesanti  pariyesanti taccarita
tabbahula    taggaruka   tanninna   tappona   tappabbhara   tadadhimutta
tadadhipateyya  tepi  kamappasuta  .  yepi  tanhavasena  rupe patilabhanti
sadde    gandhe   rase   photthabbe   patilabhanti   taccarita   tabbahula
taggaruka      tanninna      tappona     tappabbhara     tadadhimutta
tadadhipateyya    tepi   kamappasuta   .   yepi   tanhavasena   rupe
@Footnote: 1 ajjhosannatipi patho.
Paribhunjanti   sadde   gandhe   rase   photthabbe   paribhunjanti  taccarita
tabbahula    taggaruka   tanninna   tappona   tappabbhara   tadadhimutta
tadadhipateyya   tepi   kamappasuta  .  yatha  kalahakarako  kalahappasuto
kammakarako    kammappasuto    gocare   caranto   gocarappasuto   jhayi
jhanappasuto   evameva   yepi   kame   esanti  gavesanti  pariyesanti
taccarita    tabbahula    taggaruka   tanninna   tappona   tappabbhara
tadadhimutta   tadadhipateyya   tepi   kamappasuta  .  yepi  tanhavasena
rupe   esanti   gavesanti  pariyesanti  sadde  gandhe  rase  photthabbe
esanti    gavesanti    pariyesanti    taccarita    tabbahula   taggaruka
tanninna     tappona     tappabbhara    tadadhimutta    tadadhipateyya
tepi kamappasuta.
     {41.2}  Yepi  tanhavasena  rupe  patilabhanti  sadde gandhe rase
photthabbe    patilabhanti    taccarita    tabbahula   taggaruka   tanninna
tappona  tappabbhara  tadadhimutta  tadadhipateyya  tepi  kamappasuta .
Yepi   tanhavasena   rupe  paribhunjanti  sadde  gandhe  rase  photthabbe
paribhunjanti    taccarita    tabbahula    taggaruka   tanninna   tappona
tappabbhara tadadhimutta tadadhipateyya tepi kamappasuta.
     {41.3} Pamulhati yebhuyyena devamanussa pancasu kamagunesu muyhanti
sammuyhanti 1- sampamuyhanti mulha sammulha sampamulha avijjaya andhikata 2-
@Footnote: 1 Po. pamuyhanti. 2 andhigatatipi patho.
Avuta  nivuta  ophuta  pihita  paticchanna  patikujjitati  kamesu giddha
pasuta pamulha.
     [42] Avadaniya te visame nivitthati avadaniyati avangacchantitipi 1-
avadaniya  .  maccharinopi  vuccanti avadaniya. Buddhanam buddhasavakanam 2-
vacanam byappatham desanam anusitthim nadiyantiti avadaniya.
     {42.1} Katham avangacchantiti avadaniya. Avangacchantiti nirayam gacchanti
tiracchanayonim gacchanti pittivisayam gacchantiti evam avangacchantiti avadaniya.
     {42.2}  Katham  maccharino  vuccanti  avadaniya . Panca macchariyani
avasamacchariyam    kulamacchariyam    labhamacchariyam   vannamacchariyam   dhammamacchariyam
yam  evarupam  macchariyam  maccharayana maccharayitattam veviccham kadariyam katukancakata
aggahitattam  cittassa  idam  vuccati  macchariyam . Apica khandhamacchariyampi macchariyam
dhatumacchariyampi   macchariyam  ayatanamacchariyampi  macchariyam  gaho  idam  vuccati
macchariyam  .  imina  macchariyena  avadannutaya  samannagata  jana  pamatta
evam maccharino vuccanti avadaniya.
     {42.3}  Katham  buddhanam  buddhasavakanam vacanam byappatham desanam anusitthim
nadiyantiti   avadaniya   .   buddhanam   buddhasavakanam   vacanam   byappatham
desanam   anusitthim   nadiyanti   na   sussusanti   na   sotam  odahanti  na
@Footnote: 1 Ma. avagacchantitipi. 2 Po. Ma. savakanam.
Anna    cittam    upatthapenti   anassava   avacanakara   patilomavuttino
anneneva   mukham   karonti  evam  buddhanam  buddhasavakanam  vacanam  byappatham
desanam anusitthim nadiyantiti avadaniya.
     {42.4}  Te  visame  nivitthati  visame kayakamme nivittha visame
vacikamme   nivittha   visame   manokamme  nivittha  visame  panatipate
nivittha   visame   adinnadane   nivittha  visame  kamesu  micchacare
nivittha  visame  musavade  nivittha  visamaya  pisunaya  vacaya  nivittha
visamaya   pharusaya   vacaya   nivittha   visame   samphappalape  nivittha
visamaya   abhijjhaya   nivittha   visame   byapade   nivittha   visamaya
micchaditthiya   nivittha   visamesu   sankharesu  nivittha  visamesu  pancasu
kamagunesu   nivittha   visamesu   pancasu   nivaranesu   nivittha   visamaya
cetanaya   visamaya   patthanaya   visamaya   panidhiya   nivittha  patitthita
allina   upagata   ajjhosita   adhimutta   lagga  laggita  palibuddhati
avadaniya te visame nivittha.
     [43]    Dukkhupanita    paridevayantiti    dukkhupanitati   dukkhupanita
dukkhappatta    dukkhasampatta    dukkhupagata   marappatta   marasampatta
marupagata   maranappatta   maranasampatta   maranupagatati   dukkhupanita  .
Paridevayantiti    lapanti    lalapanti    socanti    kilamanti   paridevanti
urattalim kandanti sammoham apajjantiti dukkhupanita paridevayanti.
     [44] Kimsu bhavissama ito cutaseti ito cuta kimsu bhavissama nerayika
bhavissama   tiracchanayonika   bhavissama   pittivisayika  bhavissama  manussa
bhavissama   deva  1-  bhavissama  rupi  bhavissama  arupi  bhavissama  sanni
bhavissama    asanni   bhavissama   nevasanninasanni   bhavissama   bhavissama
nu  kho  mayam  anagatamaddhanam  na  nu  kho  bhavissama  anagatamaddhanam kim nu
kho  bhavissama  anagatamaddhanam  katham  nu  kho  bhavissama  anagatamaddhanam kim
hutva   kim   bhavissama   nu   kho  mayam  anagatamaddhananti  samsayapakkhanna
vimatipakkhanna    dvelhakajata   lapanti   lalapanti   socanti   kilamanti
paridevanti   urattalim   kandanti   sammoham   apajjantiti  kimsu  bhavissama
ito cutase. Tenaha bhagava
                     kamesu giddha pasuta pamulha
                     avadaniya te visame nivittha
                     dukkhupanita paridevayanti
                     kimsu bhavissama ito cutaseti.
            [45] Tasma hi sikkhetha idheva jantu
                     yankinci janna visamanti loke
                     na tassa hetu 2- visamam careyya
                     appanhidam jivitamahu dhira.
     [46]   Tasma   hi   sikkhetha   idheva   jantuti  tasmati  tasma
@Footnote: 1 Po. Yu. deva kim ... .  2 Yu. hetu.
Tamkarana   tamhetu   tappaccaya   tamnidana  etam  adinavam  sampassamano
kamesuti  tasma  .  sikkhethati  tisso  sikkha adhisilasikkha adhicittasikkha
adhipannasikkha.
     {46.1}  Katama  adhisilasikkha. Idha bhikkhu silava hoti patimokkha-
samvarasamvuto    viharati    acaragocarasampanno    anumattesu    vajjesu
bhayadassavi    samadaya    sikkhati    sikkhapadesu   khuddako   silakkhandho
mahanto    silakkhandho   silam   patittha   adi   caranam   samyamo   samvaro
mukham 1- pamukham kusalanam dhammanam samapattiya ayam adhisilasikkha.
     {46.2}  Katama adhicittasikkha. Idha bhikkhu vivicceva kamehi vivicca
akusalehi   dhammehi   savitakkam   savicaram   vivekajam   pitisukham  pathamam  jhanam
upasampajja   viharati   .   vitakkavicaranam   vupasama  ajjhattam  sampasadanam
cetaso   ekodibhavam   avitakkam   avicaram  samadhijam  pitisukham  dutiyam  jhanam
upasampajja  viharati  .  pitiya  ca  viraga  upekkhako  ca viharati sato ca
sampajano   sukhanca   kayena   patisamvedeti   yantam   ariya  acikkhanti
upekkhako   satima   sukhavihariti   tatiyam   jhanam   upasampajja  viharati .
Sukhassa   ca  pahana  dukkhassa  ca  pahana  pubbeva  somanassadomanassanam
atthangama   adukkhamasukham   upekkhasatiparisuddhim   catuttham  jhanam  upasampajja
viharati ayam adhicittasikkha.
     {46.3}   Katama  adhipannasikkha  .  idha  bhikkhu  pannava  hoti
udayatthagaminiya     pannaya     samannagato    ariyaya    nibbedhikaya
@Footnote: 1 Ma. mokkham pamokkham.
Sammadukkhakkhayagaminiya   so   idam   dukkhanti   yathabhutam   pajanati  ayam
dukkhasamudayoti   yathabhutam  pajanati  ayam  dukkhanirodhoti  yathabhutam  pajanati
ayam   dukkhanirodhagamini   patipadati   yathabhutam   pajanati  ime  asavati
yathabhutam    pajanati   ayam   asavasamudayoti   yathabhutam   pajanati   ayam
asavanirodhoti   yathabhutam   pajanati   ayam   asavanirodhagamini  patipadati
yathabhutam pajanati ayam adhipannasikkha.
     {46.4}  Ima  tisso  sikkha  avajjento  sikkheyya jananto
sikkheyya  passanto  sikkheyya  paccavekkhanto  sikkheyya cittam adhitthahanto
sikkheyya    saddhaya    adhimuccanto    sikkheyya    viriyam   pagganhanto
sikkheyya   satim   upatthahanto   sikkheyya   cittam  samadahanto  sikkheyya
pannaya    pajananto   sikkheyya   abhinneyyam   abhijananto   sikkheyya
parinneyyam    parijananto   sikkheyya   pahatabbam   pajahanto   sikkheyya
bhavetabbam   bhavento   sikkheyya  sacchikatabbam  sacchikaronto  sikkheyya
acareyya  samacareyya  samadaya  vatteyya  .  idhati  imissa ditthiya
imissa  khantiya  imissa  ruciya  imasmim  adaye  imasmim dhamme imasmim
vinaye  imasmim  dhammavinaye  imasmim  pavacane  imasmim  brahmacariye  imasmim
satthusasane   imasmim  attabhave  imasmim  manussaloke  [1]-  .  jantuti
satto naro .pe. Manujoti tasma hi sikkhetha idheva jantu.
     [47]   Yankinci   janna   visamanti   loketi  yankinciti  sabbena
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. tena vuccati idhati.
Sabbam  sabbatha  sabbam  asesam  nissesam  pariyadayavacanametam 1- yankinciti.
Janna   visamantiti   visamam   kayakammam  visamanti  janeyya  visamam  vacikammam
visamanti  janeyya  visamam  manokammam  visamanti  janeyya  visamam panatipatam
visamoti  janeyya  visamam  adinnadanam  visamanti  janeyya  visamam  kamesu
micchacaram  visamoti  janeyya  visamam  musavadam  visamoti  janeyya  visamam
pisunam  vacam  visamati  janeyya  visamam  pharusam  vacam visamati janeyya visamam
samphappalapam   visamoti   janeyya   visamam   abhijjham   visamati   janeyya
visamam  byapadam  visamoti  janeyya  visamam  micchaditthim  visamati  janeyya
visame   sankhare   visamati  janeyya  visame  panca  kamagune  visamati
janeyya   visame   panca   nivarane   visamati   janeyya  visamam  cetanam
visamati   janeyya   visamam   patthanam   visamati   janeyya   visamam  panidhim
visamati  janeyya  ajaneyya  vijaneyya  pativijaneyya  pativijjheyya.
Loketi    apayaloke    .pe.    ayatanaloketi    yankinci   janna
visamanti loke.
     [48]   Na   tassa  hetu  visamam  careyyati  visamassa  kayakammassa
hetu   visamam  na  careyya  visamassa  vacikammassa  hetu  visamam  na  careyya
visamassa   manokammassa  hetu  visamam  na  careyya  visamassa  panatipatassa
hetu     visamam    na    careyya    visamassa    adinnadanassa    hetu
visamam    na    careyya    visamassa    kamesu    micchacarassa    hetu
@Footnote: 1 Ma. pariyadiyanavacanametam.
Visamam   na   careyya   visamassa   musavadassa   hetu  visamam  na  careyya
visamaya    pisunaya    vacaya   hetu   visamam   na   careyya   visamaya
pharusaya   vacaya   hetu   visamam   na  careyya  visamassa  samphappalapassa
hetu    visamam   na   careyya   visamaya   abhijjhaya   hetu   visamam   na
careyya   visamassa   byapadassa   hetu   visamam   na   careyya  visamaya
micchaditthiya   hetu   visamam   na   careyya   visamanam  sankharanam  hetu
visame  1-  na  careyya  visamanam  pancannam  kamagunanam  hetu  visame 1-
na   careyya   visamanam   pancannam   nivarananam  hetu  visame  na  careyya
visamaya    cetanaya    hetu    visamaya    patthanaya   hetu   visamaya
panidhiya   hetu   visamam  na  careyya  na  acareyya  na  samacareyya  na
samadaya vatteyyati na tassa hetu visamam careyya.
     [49]    Appanhidam    jivitamahu   dhirati   jivitanti   ayu   thiti
yapana   yapana   iriyana   vattana   palana   jivitam   jivitindriyam .
Apica   dvihi   karanehi   appakam   jivitam   thitiparittataya   va   appakam
jivitam sarasaparittataya va appakam jivitam.
     {49.1}  Katham  thitiparittataya  appakam  jivitam  .  atite cittakkhane
jivittha  na  jivati  na  jivissati  .  anagate cittakkhane jivissati na jivati na
jivittha. Paccuppanne cittakkhane jivati na jivittha na jivissati.
         Jivitam attabhavo ca             sukhadukkha ca kevala
         ekacittasamayutta          lahuso vattatikkhano
@Footnote: 1 Ma. visamam.
         Culasitisahassani             kappa titthanti ye maru
         na tveva tepi jivanti           dvihi cittehi samahita 1-
         ye niruddha marantassa         titthamanassa va idha
         sabbeva sadisa khandha        gata appatisandhika
         anantara ca ye bhanga 2-   ye ca bhanga 3- anagata
         tadantare niruddhanam            vesammam natthi lakkhane
         anibbattena na jato        paccuppanne na jivati
         cittabhangamato 4- loko      pannatti paramatthiya
         yatha ninna pavattanti       chandena parinamita
         acchinnavara vattanti       salayatanapaccaya
         anidhanagata bhanga 5-      punjo natthi anagate
         nibbattayeva 6- titthanti aragge sasapupama
         nibbattananca dhammanam    bhango nesam purekkhato 7-
         palokadhamma titthanti        puranehi amissita
         adassanato ayanti          bhanga gacchanti dassanam
         vijjuppadova akase       uppajjanti vayanti cati.
Evam thitiparittataya appakam jivitam.
     {49.2}  Katham  sarasaparittataya  appakam jivitam. Assasupanibaddham jivitam
passasupanibaddham    jivitam   assasappassasupanibaddham   jivitam   mahabhutupanibaddham
@Footnote: 1 Ma. samyutta. 2-3-5 Po. Ma. bhagga. 4 Ma. cittabhaggamato. 6 Ma. ca.
@7 purakkhatotipi patho.
Jivitam      usmupanibaddham      jivitam     kavalinkaraharupanibaddham     jivitam
vinnanupanibaddham   jivitam   .   mulampi   imesam   dubbalam   .   pubbahetupi
imesam  dubbala  .  yepi  paccaya  tepi  dubbala  .  yepi pabhavika 1-
tepi  dubbala  .  sahabhupi  2-  imesam  dubbala  .  sampayogapi  imesam
dubbala  .  sahajapi  imesam  dubbala  .  yapi payojika sapi dubbala.
Annamannam   niccadubbala   ime   .   annamannam   anavatthita   ime .
Annamannam   paripatayanti   ime   .  annamannassa  hi  natthi  tayita .
Na  capi  thapenti  annamannime  .  yopi  nibbattako  so na vijjati. Na
ca  kenaci  koci  hayati  .  bhangabya  3- ca ime hi sabbaso. Purimehi
pabhavita  ime  .  yepi  pabhavita te pure mata. Purimapica pacchimapica
annamannam na kadaci addasamsuti. Evam sarasaparittataya appakam jivitam.
     {49.3}     Apica     catummaharajikanam     devanam    jivitam
upadaya     manussanam    appakam    jivitam    parittakam    jivitam    thokam
jivitam   khanikam   jivitam   lahukam   jivitam   ittaram   jivitam   anaddhaniyam  jivitam
na    ciratthitikam    jivitam    .    tavatimsanam    devanam   .   yamanam
devanam    .    tusitanam    devanam   .   nimmanaratinam   devanam  .
Paranimmitavasavattinam      devanam      .     brahmakayikanam     devanam
jivitam     upadaya    manussanam    appakam    jivitam    parittakam    jivitam
thokam   jivitam  khanikam  jivitam  lahukam  jivitam  ittaram  jivitam  anaddhaniyam  jivitam
@Footnote: 1 Ma. pabhavika. 2 Po. Ma. sahabhumi. 3 Ma. gandhabba.
Na  ciratthitikam  jivitam  .  vuttam  hetam  bhagavata  appamidam  bhikkhave manussanam
ayu   gamaniyo   samparayo  mantaya  photthabbam  kattabbam  kusalam  caritabbam
brahmacariyam  natthi  jatassa  amaranam yo [1]- bhikkhave ciram jivati so vassasatam
appam va bhiyyo.
         Appamayu manussanam         hileyya nam suporiso
         careyyadittasisova            natthi maccussa nagamo
         accayanti ahoratta          jivitam uparujjhati
         ayu khiyati maccanam            kunnadinamva udakanti.
     {49.4}  Appanhidam  jivitamahu  dhirati  dhirati  dhitimati  dhira .
Dhitisampannati   dhira   .   dhikkatapapati   dhira  .  dhi  vuccati  panna
ya    panna    pajanana   vicayo   pavicayo   dhammavicayo   sallakkhana
upalakkhana    paccupalakkhana    pandiccam    kosallam   nepunnam   vebhabya
cinta    upaparikkha   bhuri   medha   parinayika   vipassana   sampajannam
patodo    panna   pannindriyam   pannabalam   pannasattham   pannapasado
pannaaloko      pannaobhaso      pannapajjoto      pannaratanam
amoho    dhammavicayo    sammaditthi    taya   pannaya   samannagatatta
dhira   .   apica   khandhadhira  dhatudhira  ayatanadhira  paticcasamuppadadhira
satipatthanadhira      sammappadhanadhira     iddhippadadhira     indriyadhira
baladhira     bojjhangadhira    maggadhira    phaladhira    nibbanadhira   .
Te     dhira    evamahamsu    manussanam    appakam    jivitam    parittakam
@Footnote: 1 Yu. hi..
Jivitam   thokam  jivitam  khanikam  jivitam  lahukam  jivitam  ittaram  jivitam  anaddhaniyam
jivitam   naciratthitikam   jivitanti   evamahamsu   evam  kathenti  evam  bhananti
evam dipayanti evam voharantiti appanhidam jivitamahu dhira.
     {49.5} Tenaha bhagava
                  tasma hi sikkhetha idheva jantu
                  yankinci janna visamanti loke
                  na tassa hetu visamam careyya
                  appanhidam jivitamahu dhirati.
     [50] Passami loke pariphandamanam
                  pajam imam tanhagatam bhavesu
                  hina nara maccumukhe lapanti
                  avitatanhase bhavabhavesu.
     [51]   Passami   loke   pariphandamananti   passamiti  mamsacakkhunapi
passami      dibbacakkhunapi     passami     pannacakkhunapi     passami
buddhacakkhunapi   passami   samantacakkhunapi   passami   dakkhami  olokemi
nijjhayami  upaparikkhami  .  loketi  apayaloke  manussaloke devaloke
khandhaloke dhatuloke ayatanaloke.
     {51.1}  Pariphandamananti  tanhaphandanaya  phandamanam  ditthiphandanaya
phandamanam   kilesaphandanaya  phandanaya  phandamanam  payogaphandanaya  phandamanam
vipakaphandanaya phandamanam duccaritaphandanaya phandamanam rattaragena 1- phandamanam
@Footnote: 1 Ma. Yu. rattam .. duttham .. mulhammohena.
Dutthadosena   phandamanam   mulhamohena   phandamanam   vinibandhamanena   1-
phandamanam   paramatthaditthiya   phandamanam   vikkhepagatauddhaccena   phandamanam
anitthangatavicikicchaya    phandamanam   thamagataanusayehi   phandamanam   labhena
phandamanam   alabhena   phandamanam   yasena   phandamanam  ayasena  phandamanam
pasamsaya   phandamanam   nindaya   phandamanam   sukhena   phandamanam   dukkhena
phandamanam   jatiya   phandamanam   jaraya   phandamanam  byadhina  phandamanam
maranena     phandamanam     sokaparidevadukkhadomanassupayasehi    phandamanam
nerayikena   dukkhena   phandamanam   tiracchanayonikena   dukkhena  phandamanam
pittivisayikena    dukkhena    phandamanam   manusikena   dukkhena   phandamanam
gabbhokkantimulakena   dukkhena   phandamanam   gabbhe   thitimulakena   dukkhena
phandamanam   gabbhavutthanamulakena   dukkhena   phandamanam   jatassupanibaddhikena
dukkhena     phandamanam     jatassaparadheyyakena    dukkhena    phandamanam
attupakkamena    dukkhena   phandamanam   parupakkamena   dukkhena   phandamanam
dukkhadukkhena    phandamanam    sankharadukkhena   phandamanam   viparinamadukkhena
phandamanam  cakkhurogena  dukkhena  phandamanam  sotarogena  dukkhena phandamanam
ghanarogena   dukkhena   jivharogena   dukkhena   kayarogena   dukkhena
sisarogena   dukkhena   kannarogena   mukharogena   dantarogena   kasena
sasena   pinasena   dahena   jarena  kucchirogena  mucchaya  pakkhandikaya
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. vinibandham .. paramattham .. vikhepagatam anitthangatam .. thamagatam ...
Sulaya   1-  visucikaya  kutthena  gandena  kilasena  sosena  apamarena
dadduya   kanduya   kacchuya   rakhasaya   vitacchikaya   lohitena  pittena
madhumehena  amsaya  pilakaya  bhagandalaya  2-  pittasamutthanena  abadhena
semhasamutthanena   abadhena  vatasamutthanena  abadhena  sannipatikena
abadhena    utuparinamajena   abadhena   visamapariharajena   abadhena
opakkamikena   abadhena   kammavipakajena   abadhena  sitena  unhena
jighacchaya  pipasaya  uccarena  passavena damsamakasavatatapasirimsapasamphassena
dukkhena  matumaranena  dukkhena  pitumaranena  dukkhena  bhatumaranena  dukkhena
bhaginimaranena    dukkhena    puttamaranena   dukkhena   dhitumaranena   dukkhena
natibyasanena   bhogabyasanena   rogabyasanena   silabyasanena  ditthibyasanena
dukkhena   phandamanam   samphandamanam   vipphandamanam   vedhamanam   pavedhamanam
sampavedhamanam   passami   dakkhami   olokemi  nijjhayami  upaparikkhamiti
passami loke pariphandamanam.
     [52]  Pajam  imam  tanhagatam  bhavesuti  pajati  sattadhivacanam. Tanhati
rupatanha     saddatanha     gandhatanha     rasatanha    photthabbatanha
dhammatanha    .    tanhagatanti    tanhagatam    tanhanugatam    tanhanusatam
tanhayapannam    tanhaya    patitam   3-   abhibhutam   pariyadinnacittam  .
@Footnote: 1 Ma. Yu. sulaya. 2 Po. Ma. Yu. bhagandalena. idisatthane sabbattha evam
@natabbam. 3 paripatitantipi patho.
Bhavesuti kamabhave rupabhave arupabhaveti pajam imam tanhagatam bhavesu.
     [53]  Hina  nara  maccumukhe  lapantiti  hina  narati [1]- hinena
kayakammena  samannagatati  hina  [2]-. Hinena vacikammena samannagatati
hina  [2]-  .  hinena  manokammena  samannagatati hina [2]-. Hinena
panatipatena  samannagatati  hina  .  [3]-  hinena  adinnadanena.
Hinena  kamesumicchacarena  .  hinena  musavadena  .  hinaya  pisunaya
vacaya  .  hinaya  pharusaya  vacaya  .  hinena samphappalapena. Hinaya
abhijjhaya   .  hinena  byapadena  .  hinaya  micchaditthiya  .  hinehi
sankharehi  .  hinehi  pancahi  kamagunehi  .  hinehi  pancahi nivaranehi.
Hinaya  cetanaya  .  hinaya  patthanaya  .  hinaya  panidhiya samannagatati
hina  [4]-  nihina  omaka  lamaka  jatukka  parittati  hina nara.
Maccumukhe    lapantiti    maccumukhe    maramukhe   maranamukhe   maccuppatta
maccusampatta    maccupagata   marappatta   marasampatta   marupagata
maranappatta   maranasampatta   maranupagata   lapanti   lalapanti   socanti
kilamanti   paridevanti   urattalim   kandanti   sammoham  apajjantiti  hina
nara maccumukhe lapanti.
     [54]   Avitatanhase   bhavabhavesuti   tanhati   rupatanha  .pe.
Dhammatanha   .   bhavabhavesuti   bhavabhave  kammabhave  punabbhave  kamabhave
@Footnote: 1 Po. Ma. hina nara. 2-3 Po. Ma. nara. 4 Po. Ma. nara hina nihina ...
@ohina
Kammabhave   kamabhave   punabbhave   rupabhave  kammabhave  rupabhave  punabbhave
arupabhave  kammabhave  arupabhave  punabbhave  punappunam  bhave  punappunam  gatiya
punappunam  upapattiya  punappunam  patisandhiya  punappunam attabhavabhinibbattiya.
Avitatanhaseti    avitatanha   avigatatanha   accattatanha   avantatanha
amuttatanha     appahinatanha     appatinissatthatanhati     avitatanhase
bhavabhavesu. Tenaha bhagava
                  passami loke pariphandamanam
                  pajam imam tanhagatam bhavesu
                  hina nara maccumukhe lapanti
                  avitatanhase bhavabhavesuti.
     [55] Mamayite passatha phandamane
                  maccheva appodakakhinasote 1-
                  etampi disva amamo careyya
                  bhavesu asattimakubbamano.
     [56]   Mamayite   passatha  phandamaneti  mamattati  dve  mamatta
tanhamamattanca ditthimamattanca.
     {56.1}   Katamam   tanhamamattam   .   yavata   tanhasankhatena
simakatam     mariyadikatam    odhikatam    pariyantikatam    pariggahitam    mamayitam
idam  mamam  etam  mamam  ettakam  mamam  ettavata  mamam  mama  rupa  sadda
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. appodake.
Gandha   rasa   photthabba   attharana   papurana  dasidasa  ajelaka
kukkutasukara    hatthigavassavalava    khettam    vatthu    hirannam    suvannam
gamanigamarajadhaniyo   ratthanca   janapado   ca  koso  ca  kotthagaranca
kevalampi   mahapathavim   tanhavasena  mamayati  yavata  atthasatatanhaviparitam
idam tanhamamattam.
     {56.2}  Katamam  ditthimamattam . Visativatthuka sakkayaditthi dasavatthuka
micchaditthi   dasavatthuka   antaggahika   ditthi   ya   evarupa   ditthi
ditthigatam    ditthigahanam    ditthikantaro   ditthivisukayikam   ditthivipphanditam
ditthisannojanam   gaho   patiggaho   abhiniveso   paramaso   kummaggo
micchapatho    micchattam    titthayatanam    vipariyesaggaho    viparitaggaho
vipallasaggaho    micchagaho    ayathavakasmim    yathavakanti   gaho
yavata dvasatthi ditthigatani idam ditthimamattam.
     {56.3}  Mamayite  passatha phandamaneti mamayitavatthuacchedasankinopi
phandanti   acchijjantepi   phandanti   acchinnepi   phandanti   mamayitavatthu-
viparinamasankinopi    phandanti    viparinamantepi    phandanti   viparinatepi
phandanti   samphandanti   vipphandanti   vedhenti   pavedhenti  sampavedhenti
evam  phandamane  1-  samphandamane  vipphandamane vedhamane pavedhamane
sampavedhamane   passatha   dakkhatha   oloketha   nijjhayatha   upaparikkhathati
mamayite passatha phandamane.
     [57]   Maccheva   appodakakhinasoteti   yatha   maccha  appodake
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. paphandamane ..
Parittodake  udakapariyadane  kakehi  va  kulalehi  va  balakehi  va
paripatiyamana   ukkhipiyamana   khajjamana   phandanti  [1]-  samphandanti
vipphandanti    vedhenti    pavedhenti   sampavedhenti   evameva   paja
mamayitavatthuacchedasankinopi      phandanti      acchijjantepi     phandanti
acchinnepi      phandanti      mamayitavatthuviparinamasankinopi      phandanti
viparinamantepi    phandanti    viparinatepi   phandanti   [2]-   samphandanti
vipphandanti   vedhenti   pavedhenti   sampavedhentiti  maccheva  appodaka-
khinasote.
     [58]  Etampi  disva  amamo  careyyati  etam  adinavam  disva
passitva   tulayitva   tirayitva   vibhavayitva  vibhutam  katva  mamattesuti
etampi   disva   .   amamo   careyyati   mamattati   dve  mamatta
tanhamamattanca      ditthimamattanca      .pe.     idam     tanhamamattam
.pe.    idam    ditthimamattam    .    tanhamamattam   pahaya   ditthimamattam
patinissajjitva    cakkhum    amamayanto    sotam    amamayanto    ghanam
amamayanto   jivham   amamayanto   kayam  amamayanto  manam  amamayanto
rupe   sadde   gandhe  rase  photthabbe  kulam  ganam  avasam  labham  yasam
pasamsam    sukham   civaram   pindapatam   senasanam   gilanapaccayabhesajjaparikkharam
kamadhatum   rupadhatum   arupadhatum   kamabhavam   rupabhavam   arupabhavam   sannabhavam
asannabhavam     nevasannanasannabhavam     ekavokarabhavam    catuvokarabhavam
pancavokarabhavam    atitam    anagatam    paccuppannam   ditthasutamutavinnatabbe
dhamme     amamayanto    agganhanto    aparamasanto    anabhinivisanto
@Footnote: 1-2 Ma. Yu. paphandanti.
Careyya   vihareyya  iriyeyya  vatteyya  paleyya  yapeyya  yapeyyati
etampi disva amamo careyya.
     [59]   Bhavesu   asattimakubbamanoti  bhavesuti  kamabhave  rupabhave
arupabhave. Asatti vuccati tanha yo rago sarago .pe. Abhijjha lobho
akusalamulam   .  bhavesu  asattimakubbamanoti  bhavesu  asattim  akubbamano
chandam   pemam   ragam   khantim   akubbamano   ajanayamano  asanjanayamano
anibbattayamano   anabhinibbattayamanoti   bhavesu   asattimakubbamano  .
Tenaha bhagava
                  mamayite passatha phandamane
                  maccheva appodakakhinasote
                  etampi disva amamo careyya
                  bhavesu asattimakubbamanoti.
     [60] Ubhosu antesu vineyya chandam
                  phassam parinnaya ananugiddho
                  yadattagarahi tadakubbamano
                  na limpati 1- ditthasutesu dhiro.
     [61]   Ubhosu   antesu   vineyya   chandanti   antati   phasso
eko    anto   phassasamudayo   dutiyo   anto   .   atito   eko
anto   anagato   dutiyo   anto   .  sukha  vedana  eko  anto
@Footnote: 1 na limpatitipi patho.
Dukkha   vedana   dutiyo  anto  .  namam  eko  anto  rupam  dutiyo
anto   .   cha   ajjhattikani  ayatanani  eko  anto  cha  bahirani
ayatanani   dutiyo  anto  .  sakkayo  eko  anto  sakkayasamudayo
dutiyo   antoti   .   chandoti   yo  kamesu  kamacchando  kamarago
kamanandi     kamatanha     kamasenho    kamaparilaho    kamamuccha
kamajjhosanam   kamogho   kamayogo   kamupadanam  kamacchandanivaranam .
Ubhosu   antesu   vineyya   chandanti   ubhosu   antesu  chandam  vineyya
pativineyya   pajaheyya  vinodeyya  byantikareyya  1-  anabhavangameyyati
ubhosu antesu vineyya chandam.
     [62]   Phassam   parinnaya   ananugiddhoti   phassoti  cakkhusamphasso
sotasamphasso      ghanasamphasso      jivhasamphasso      kayasamphasso
manosamphasso   adhivacanasamphasso   patighasamphasso   sukhavedaniyo   samphasso
dukkhavedaniyo   samphasso   adukkhamasukhavedaniyo   samphasso  kusalo  phasso
akusalo  phasso  abyakato  phasso  kamavacaro  phasso rupavacaro phasso
arupavacaro   phasso   sunnato   phasso   animitto   phasso  appanihito
phasso  lokiyo  phasso  lokuttaro  phasso  atito phasso anagato phasso
paccuppanno  phasso  yo  evarupo  phasso  phusana  samphusana  samphusitattam
ayam   vuccati   phasso   .   phassam   parinnayati   phassam  tihi  parinnahi
parijanitva nataparinnaya tiranaparinnaya pahanaparinnaya.
@Footnote: 1 Ma. byanti ..
     {62.1}  Katama  nataparinna  .  phassam janati ayam cakkhusamphasso
ayam    sotasamphasso   ayam   ghanasamphasso   ayam   jivhasamphasso   ayam
kayasamphasso    ayam    manosamphasso    ayam    adhivacanasamphasso    ayam
patighasamphasso   ayam   sukhavedaniyo   phasso   ayam   dukkhavedaniyo  phasso
ayam  adukkhamasukhavedaniyo  phasso  ayam  kusalo  phasso  ayam  akusalo phasso
ayam  abyakato  phasso  ayam  kamavacaro phasso ayam rupavacaro phasso ayam
arupavacaro   phasso   ayam  sunnato  phasso  ayam  animitto  phasso  ayam
appanihito  phasso  ayam  lokiyo  phasso  ayam lokuttaro phasso ayam atito
phasso  ayam  anagato  phasso  ayam  paccuppanno  phassoti  janati passati
ayam nataparinna.
     {62.2}  Katama  tiranaparinna  .  evam  natam katva phassam tireti
aniccato  dukkhato  rogato  gandato  sallato  aghato  abadhato  parato
palokato   itito   upaddavato   bhayato   upasaggato   calato  pabhanguto
addhuvato   atanato   alenato   asaranato   rittato  tucchato  sunnato
anattato     adinavato     viparinamadhammato    asarakato    aghamulato
vadhakato   vibhavato   sasavato  sankhatato   maramisato  jatidhammato  1-
jaradhammato      byadhidhammato      maranadhammato      sokaparidevadukkha-
domanassupayasadhammato      sankilesikadhammato      2-      samudayato
atthangamato    assadato    adinavato    nissaranato    tireti    ayam
tiranaparinna.
@Footnote: 1 Ma. jatijarabyadhimaranadhammato .  2 Ma. sankilesadhammato.
     {62.3}  Katama  pahanaparinna . Evam tirayitva phasse chandaragam
pajahati   vinodeti  byantikaroti  anabhavangameti  .  vuttam  hetam  bhagavata
yo  bhikkhave  phassesu  chandarago tam pajahatha evam so phasso pahino bhavissati
ucchinnamulo   talavatthukato   anabhavangato  ayatim  anuppadadhammoti .
Ayam pahanaparinna.
     {62.4}   Phassam   parinnayati   phassam   imahi   tihi  parinnahi
parijanitva  .  ananugiddhoti  gedho  vuccati  tanha yo rago sarago
.pe.  abhijjha  lobho  akusalamulam  .  yasseso  gedho pahino samucchinno
vupasanto    patippassaddho    abhabbuppattiko   nanaggina   daddho   so
vuccati  agiddho  .  so  rupe  agiddho  sadde  agiddho  gandhe agiddho
rase  agiddho  photthabbe  agiddho  kule  gane  avase  labhe  yase
pasamsaya  sukhe  civare  pindapate  senasane gilanapaccayabhesajjaparikkhare
kamadhatuya   rupadhatuya   arupadhatuya   kamabhave   rupabhave   arupabhave
sannabhave     asannabhave    nevasannanasannabhave    ekavokarabhave
catuvokarabhave    pancavokarabhave    atite    anagate    paccuppanne
ditthasutamutavinnatabbesu     dhammesu     agiddho    agadhito    amucchito
anajjhopanno    1-    vitagedho   vigatagedho   cattagedho   vantagedho
muttagedho     pahinagedho    patinissatthagedho    vitarago    vigatarago
cattarago    vantarago    muttarago    pahinarago    patinissattharago
nicchato    nibbuto    sitibhuto    sukhapatisamvedi   brahmabhutena   attana
@Footnote: 1 anajjhapannotipi anajjhasannotipi patho.
Viharatiti phassam parinnaya ananugiddho.
     [63]  Yadattagarahi  tadakubbamanoti  yadanti  yam attana 1- garahati.
Dvihi karanehi attanam garahati katatta ca akatatta ca.
     {63.1}  Katham  katatta  ca  akatatta ca attanam garahati. Katam me
kayaduccaritam   akatam   me   kayasucaritanti  attanam  garahati  .  katam  me
vaciduccaritam   akatam   me   vacisucaritanti   attanam   garahati  .  katam  me
manoduccaritam   akatam   me  manosucaritanti  attanam  garahati  .  kato  me
panatipato    akata    me    panatipata    veramaniti    attanam
garahati   .  katam  me  adinnadanam  akata  me  adinnadana  veramaniti
attanam  garahati  .  kato  me  kamesu  micchacaro  akata me kamesu
micchacara veramaniti attanam garahati.
     {63.2}  Kato  me  musavado  akata  me musavada veramaniti
attanam   garahati   .   kata  me  pisuna  vaca  akata  me  pisunaya
vacaya  veramaniti  attanam  garahati  .  kata  me  pharusa  vaca akata
me   pharusaya   vacaya   veramaniti   attanam   garahati   .  kato  me
samphappalapo    akata    me    samphappalapa    veramaniti    attanam
garahati   .   kata   me   abhijjha   akata   me  anabhijjhati  attanam
garahati    .    kato   me   byapado   akato   me   abyapadoti
attanam   garahati   .   kata  me  micchaditthi  akata  me  sammaditthiti
@Footnote: 1 Po. attanam garahati. Ma. Yu. atta garahiti.
Attanam  garahati  .  evam  katatta  ca  akatatta  ca  attanam  garahati.
Athava   silesumhi   na   paripurikariti  attanam  garahati  .  indriyesumhi
aguttadvaroti    attanam   garahati   .   bhojane   1-   amattannumhiti
attanam   garahati   .  jagariyam  ananuyuttomhiti  2-  attanam  garahati .
Na   satisampajannena   samannagatomhiti   attanam   garahati   .  abhavita
me  cattaro  satipatthanati  attanam  garahati  .  abhavita me cattaro
sammappadhanati  attanam  garahati  .  abhavita  me cattaro iddhippadati
attanam garahati. Abhavitani me pancindriyaniti attanam garahati.
     {63.3}  Abhavitani  me panca balaniti attanam garahati. Abhavita
me  satta  bojjhangati  attanam  garahati. Abhavito me ariyo atthangiko
maggoti  attanam  garahati  .  dukkham  me  aparinnatanti  attanam garahati.
Samudayo   me   appahinoti  attanam  garahati  .  maggo  me  abhavitoti
attanam  garahati  .  nirodho  me  asacchikatoti  attanam  garahati . Evam
katatta   ca   akatatta  ca  attanam  garahati  .  evam  attagarahiyam  3-
kammam    akubbamano    ajanayamano    asanjanayamano   anibbattayamano
anabhinibbattayamanoti yadattagarahi tadakubbamano.
     [64]   Na   limpati   ditthasutesu   dhiroti  lepati  dve  lepa
tanhalepo   ca   ditthilepo   ca   .pe.   ayam   tanhalepo  .pe.
Ayam    ditthilepo    .   dhiroti   dhiro   pandito   pannava   buddhima
@Footnote: 1 Ma. bhojanesumhi. 2 Po. Ma. ananuyuttoti. 3 Ma. Yu. attagarahitam.
Nani    vibhavi   medhavi   .   dhiro   tanhalepam   pahaya   ditthilepam
patinissajjitva   ditthe   na  limpati  sute  na  limpati  mute  na  limpati
vinnate  na  limpati  na  1-  samlimpati  na upalimpati alitto asamlitto 2-
anupalitto   nikkhanto   nissattho  vippamutto  visannutto  vimariyadikatena
cetasa viharatiti na limpati ditthasutesu dhiro. Tenaha bhagava
                  ubhosu antesu vineyya chandam
                  phassam parinnaya ananugiddho
                  yadattagarahi tadakubbamano
                  na limpati ditthasutesu dhiroti.
     [65] Sannam parinna vitareyya ogham
                  pariggahesu 3- muni nopalitto
                  abbulhasallo caramappamatto
                  nasimsati lokamimam paranca.
     [66]   Sannam   parinna   vitareyya  oghanti  sannati  kamasanna
byapadasanna      vihimsasanna     nekkhammasanna     abyapadasanna
avihimsasanna     rupasanna     saddasanna     gandhasanna     rasasanna
photthabbasanna    dhammasanna    ya    evarupa    sanna   sanjanana
sanjanitattam   ayam   vuccati   sanna   .   sannam   parinnati  sannam  tihi
parinnahi        parijanitva        nataparinnaya       tiranaparinnaya
pahanaparinnaya.
@Footnote: 1 Ma. na palimpati. 2 Ma. apalitto. 3 Po. Ma. Yu. pariggahesu.
     {66.1}  Katama  nataparinna  .  sannam  janati  ayam kamasanna
ayam     byapadasanna    ayam    vihimsasanna    ayam    nekkhammasanna
ayam    abyapadasanna    ayam    avihimsasanna   ayam   rupasanna   ayam
saddasanna    ayam   gandhasanna   ayam   rasasanna   ayam   photthabbasanna
ayam dhammasannati janati passati ayam nataparinna.
     {66.2}  Katama  tiranaparinna  .  evam  natam katva sannam tireti
aniccato  dukkhato  rogato  gandato  sallato  aghato  abadhato  parato
palokato  itito  upaddavato  bhayato  upasaggato  calato  pabhanguto .pe.
Samudayato   atthangamato   assadato  adinavato  nissaranato  tireti  ayam
tiranaparinna.
     {66.3} Katama pahanaparinna. Evam tiretva 1- sannaya chandaragam
pajahati  vinodeti  byantikaroti anabhavangameti. Vuttam 2- hetam bhagavata yo
bhikkhave  sannaya  chandarago  tam  pajahatha  evam sa sanna pahina  bhavissati
ucchinnamula   talavatthukata   anabhavangata  ayatim  anuppadadhammati .
Ayam pahanaparinna.
     {66.4}  Sannam  parinnati sannam imahi tihi parinnahi parijanitva.
Vitareyya  oghanti  kamogham  bhavogham  ditthogham avijjogham vitareyya uttareyya
patareyya samatikkameyya vitivatteyyati sannam parinna vitareyya ogham.
     [67]   Pariggahesu  muni  nopalittoti  pariggahati  dve  pariggaha
@Footnote: 1 Po. Ma. tirayitva .  2 Po. Ma. vuttampi.
Tanhapariggaho   ca   ditthipariggaho   ca   .pe.   ayam   tanhapariggaho
.pe.   ayam   ditthipariggaho  .  muniti  monam  vuccati  nanam  ya  panna
pajanana   .pe.   amoho   dhammavicayo   sammaditthi   tena   nanena
samannagato   muni   monappattoti   .   tini  moneyyani  kayamoneyyam
vacimoneyyam manomoneyyam.
     {67.1}  Katamam  kayamoneyyam  .  tividhanam  kayaduccaritanam pahanam
kayamoneyyam   .  tividham  kayasucaritam  kayamoneyyam  .  kayarammanam  1-
nanam   kayamoneyyam   .  kayaparinna  kayamoneyyam  .  parinnasahagato
maggo   kayamoneyyam  .  kaye  chandaragassa  pahanam  kayamoneyyam .
Kayasankharanirodho    catutthajjhanasamapatti    kayamoneyyam    .    idam
kayamoneyyam.
     {67.2}  Katamam  vacimoneyyam  .  catubbidhanam  vaciduccaritanam pahanam
vacimoneyyam  .  catubbidham  vacisucaritam  vacimoneyyam . Vacarammanam 2- nanam
vacimoneyyam    .    vacaparinna    vacimoneyyam   .   parinnasahagato
maggo   vacimoneyyam   .  vacaya  chandaragassa  pahanam  vacimoneyyam .
Vacisankharanirodho     dutiyajjhanasamapatti     vacimoneyyam     .    idam
vacimoneyyam.
     {67.3}  Katamam  manomoneyyam  .  tividhanam  manoduccaritanam pahanam
manomoneyyam   .  tividham  manosucaritam  manomoneyyam  .  cittarammanam  3-
nanam     manomoneyyam     .     cittaparinna     manomoneyyam   .
@Footnote: 1 Po. Ma. kayarammane. 2 Po. Ma. vacarammane. 3 Po. Ma. cittarammane.
Parinnasahagato   maggo   manomoneyyam   .  citte  chandaragassa  pahanam
manomoneyyam     .    cittasankharanirodho    sannavedayitanirodhasamapatti
manomoneyyam. Idam manomoneyyam.
         Kayamunim vacamunim             manomunimanasavam
         munim moneyyasampannam        ahu sabbappahayinam.
         Kayamunim vacamunim             manomunimanasavam
         munim moneyyasampannam        ahu ninhatapapakanti.
     {67.4}  Imehi  tihi  moneyyehi  dhammehi samannagata cha munayo
agaramunayo   anagaramunayo   sekhamunayo   asekhamunayo   paccekamunayo
munimunayo   .  katame  agaramunayo  .  ye  te  agarika  ditthapada
vinnatasasana   ime  agaramunayo  .  katame  anagaramunayo  .  ye
te  pabbajita  ditthapada  vinnatasasana  ime  anagaramunayo  .  satta
sekha  sekhamunayo. Arahanto asekhamunayo. Paccekabuddha paccekamunayo.
Munimunayo vuccanti tathagata arahanto sammasambuddha.
         Na monena muni hoti       mulharupo aviddasu
         yo ca tulamva paggayha       varamadaya pandito
         papani parivajjeti        sa muni tena so muni
         yo munati ubho loke     muni tena pavuccati.
                 Asatanca satanca natva dhammam
                 ajjhattam bahiddha ca sabbaloke
                 Devamanussehi pujito yo
                 so sangajalamaticca so muni.
     {67.5}  Lepati  dve lepa tanhalepo ca ditthilepo ca .pe.
Ayam   tanhalepo   .pe.  ayam  ditthilepo  .  muni  tanhalepam  pahaya
ditthilepam   patinissajjitva   pariggahesu   na   limpati   na   samlimpati  na
upalimpati    alitto    asamlitto    anupalitto    nikkhanto   nissattho
vippamutto   visannutto   vimariyadikatena   cetasa   viharatiti  pariggahesu
muni nopalitto.
     [68]   Abbulhasallo   caramappamattoti   sallanti   satta  sallani
ragasallam    dosasallam    mohasallam    manasallam    ditthisallam   sokasallam
kathamkathasallam    .   yassetani   sallani   1-   pahinani   samucchinnani
vupasantani       patippassaddhani       abhabbuppattikani      nanaggina
daddhani  so  vuccati  abbulhasallo  abbuhitasallo  2- [3]- uddhatasallo
samuddhatasallo      uppatitasallo      samuppatitasallo      cattasallo
vantasallo     muttasallo    pahinasallo    patinissatthasallo    nicchato
nibbuto    sitibhuto    sukhapatisamvedi    brahmabhutena    attana   viharatiti
abbulhasallo.
     {68.1}  Caranti  caranto viharanto iriyanto vattento palento
yapento  yapento  .  appamattoti  sakkaccakari sataccakari atthitakari
anolinavuttiko   anikkhittacchando   anikkhittadhuro   kusalesu   dhammesu .
Kathaham   aparipuram   va   silakkhandham   paripureyyam   paripuram  va  silakkhandham
@Footnote: 1 Ma. ayam patho pumlingo dissati. ito param idisameva. 2 Yu. abbulhitasallo.
@3 Po. apahitasallo Yu. pahatasallo.
Tattha   tattha  pannaya  anugganheyyanti  yo  tattha  chando  ca  vayamo
ca    ussaho   ca   ussolhi   ca   appativani   ca   satisampajannanca
atappam   padhanam   adhitthanam  anuyogo  appamado  kusalesu  dhammesu .
Kathaham   aparipuram  va  samadhikkhandham  paripureyyam  paripuram  va  samadhikkhandham
tattha tattha pannaya anugganheyyanti .pe. Kusalesu dhammesu.
     {68.2}  Kathaham  aparipuram  va  pannakkhandham  [1]-  vimuttikkhandham
vimuttinanadassanakkhandham   paripureyyam   paripuram   va   vimuttinanadassanakkhandham
tattha   tattha  pannaya  anugganheyyanti  yo  tattha  chando  ca  vayamo
ca   ussaho  ca  ussolhi  ca  appativani  ca  satisampajannanca  atappam
padhanam   adhitthanam   anuyogo   appamado  kusalesu  dhammesu  .  kathaham
aparinnatam   va   dukkham  parijaneyyam  appahine  va  kilese  pajaheyyam
abhavitam  va  maggam  bhaveyyam  asacchikatam  va  nirodham  sacchikareyyanti yo
tattha  chando  ca  vayamo  ca  ussaho  ca  ussolhi  ca appativani ca
satisampajannanca    atappam    padhanam   adhitthanam   anuyogo   appamado
kusalesu dhammesuti abbulhasallo caramappamatto.
     [69]  Nasimsati  lokamimam  parancati  imam  lokam  nasimsati sakattabhavam
paralokam   nasimsati   parattabhavam   .  imam  lokam  nasimsati  sakarupavedana-
sannasankharavinnanam      paralokam     nasimsati     pararupavedanasanna-
sankharavinnanam   .   imam   lokam  nasimsati  cha  ajjhattikani  ayatanani
@Footnote: 1 Po. Ma. paripureyyam.
Paralokam   nasimsati   cha   bahirani   ayatanani  .  imam  lokam  nasimsati
manussalokam  paralokam  nasimsati  devalokam  .  imam  lokam  nasimsati kamadhatum
paralokam   nasimsati  rupadhatum  arupadhatum  .  imam  lokam  nasimsati  kamadhatum
rupadhatum   paralokam   nasimsati  arupadhatum  .  puna  gatim  va  upapattim  va
patisandhim  va  bhavam  va  samsaram  va vattam va nasimsati na icchati na sadiyati
na   pattheti  na  piheti  nabhijappatiti  1-  nasimsati  lokamimam  paranca .
Tenaha bhagava
                 sannam parinna vitareyya ogham
                 pariggahesu muni nopalitto
                 abbulhasallo caramappamatto
                 nasimsati lokamimam parancati.
              Dutiyo guhatthakasuttaniddeso nitthito.
                           -------------
@Footnote: 1 Po. Ma. natijappatiti.
                  Tatiyo dutthatthakasuttaniddeso
     [70] Vadanti ve dutthamanapi eke
                  annepi 1- ve saccamana vadanti
                  vadanca jatam muni no upeti
                  tasma muni natthi khilo kuhinci.
     [71]   Vadanti  ve  dutthamanapi  eketi  te  titthiya  dutthamana
padutthamana    viruddhamana    pativiruddhamana    ahatamana    paccahatamana
aghatitamana     paccaghatitamana     vadanti    upavadanti    bhagavantanca
bhikkhusanghanca abhutenati vadanti ve dutthamanapi eke.
     [72]  Annepi  1-  ve  saccamana  vadantiti  ye  tesam titthiyanam
saddahanta     okappenta    adhimuccanta    saccamana    saccasannino
bhutamana   bhutasannino   tathamana   tathasannino  yathavamana  yathavasannino
aviparitamana     aviparitasannino     vadanti     upavadanti     bhagavantanca
bhikkhusanghanca abhutenati annepi 1- ve saccamana vadanti.
     [73]  Vadanca  jatam  muni  no  upetiti  so  vado jato hoti
sanjato     nibbatto    abhinibbatto    patubhuto    parato    ghoso
akkoso    upavado    bhagavato    ca   bhikkhusanghassa   ca   abhutenati
vadanca   jatam   .   muni   no   upetiti   muniti  monam  vuccati  nanam
ya    panna    pajanana   .pe.   amoho   dhammavicayo   sammaditthi
@Footnote: 1 Ma. atopi.
Tena   nanena   samannagato   muni  monappatto  .pe.  sangajalamaticca
so  muniti  .  yo  vadam upeti so dvihi karanehi vadam upeti. Karako
karakataya   vadam   upeti  .  athava  vuccamano  upavadiyamano  kuppati
byapajjati    patitthiyati    kopanca   dosanca   appaccayanca   patukaroti
akarakomhiti  .  yo vadam upeti so imehi dvihi karanehi vadam upeti.
Muni  dvihi  karanehi  vadam  na  upeti  .  akarako akarakataya vadam na
upeti   .  athava  vuccamano  upavadiyamano  na  kuppati  na  byapajjati
na    patitthiyati    na    kopanca    dosanca   appaccayanca   patukaroti
akarakomhiti   .   muni   imehi  dvihi  karanehi  vadam  na  upeti  na
upagacchati   na   ganhati   na   paramasati  na  abhinivisatiti  vadanca  jatam
muni no upeti.
     [74]  Tasma  muni  natthi  khilo  kuhinciti  tasmati tasma tamkarana
tamhetu    tappaccaya    tamnidana   munino   ahatacittata   khilajatatapi
natthi  .  pancapi  cetokhila  natthi  tayopi  khila natthi ragakhilo dosakhilo
mohakhilo   natthi   na   santi  na  samvijjati  nupalabbhati  pahino  samucchinno
vupasanto    patippassaddho    abhabbuppattiko    nanaggina   daddho  .
Kuhinciti  kuhinci  kimhici  katthaci  ajjhattam  va  bahiddha va ajjhattabahiddha
vati tasma muni natthi khilo kuhinci. Tenaha bhagava
                  Vadanti ve dutthamanapi eke
                  annepi ve saccamana vadanti
                  vadanca jatam muni no upeti
                  tasma muni natthi khilo kuhinciti.
     [75] Sakanhi ditthim kathamaccayeyya
                  chandanunito ruciya nivittho
                  sayam samattani pakubbamano
                  yatha hi janeyya tatha vadeyya.
     [76]  Sakanhi  ditthim  kathamaccayeyyati  ye  1- te titthiya sundarim
paribbajikam    hantva    samananam   sakyaputtiyanam   avannam   pakasayitva
evam   etam   labham  yasam  sakkarasammanam  paccaharissamati  evamditthika
evamkhantika   evamrucika   evamladdhika   evamajjhasaya   evamadhippaya
te  nasakkhimsu  sakam  ditthim  sakam  khantim  sakam  rucim  sakam  laddhim sakam ajjhasayam
sakam   adhippayam   atikkamitum  .  athakho  sveva  ayaso  te  paccagatoti
evampi  sakanhi  ditthim  kathamaccayeyya  .  athava  sassato  loko idameva
saccam  moghamannanti  yo  so  evamvado  so  sakam ditthim sakam khantim sakam rucim
sakam   laddhim  sakam  ajjhasayam  sakam  adhippayam  katham  accayeyya  atikkameyya
samatikkameyya  vitivatteyya  .  tam  kissa  hetu  .  tassa  sa ditthi tatha
samatta  samadinna  gahita  paramattha  abhinivittha  ajjhosita adhimuttati
@Footnote: 1 Po. Ma. yam te.
Evampi   sakanhi   ditthim   kathamaccayeyya   .  asassato  loko  antava
loko  anantava  loko  tam  jivam  tam  sariram  annam  jivam  annam sariram hoti
tathagato   parammarana  na  hoti  tathagato  parammarana  hoti  ca  na  ca
hoti  tathagato  parammarana  neva  hoti  na  na hoti tathagato parammarana
idameva   saccam  moghamannanti  yo  so  evamvado  so  sakam  ditthim  sakam
khantim  sakam  rucim  sakam  laddhim  sakam  ajjhasayam  sakam  adhippayam katham accayeyya
atikkameyya   samatikkameyya   vitivatteyya  .  tam  kissa  hetu  .  tassa
sa   ditthi   tatha   samatta  samadinna  gahita  paramattha  abhinivittha
ajjhosita adhimuttati evampi sakanhi ditthim kathamaccayeyya.
     [77]   Chandanunito   ruciya   nivitthoti   chandanunitoti   sakaya
ditthiya   sakaya   khantiya   sakaya   ruciya   sakaya   laddhiya  yayati
niyyati   vuyhati   samhariyati   .  yatha  hatthiyanena  va  rathayanena  va
assayanena   va  goyanena  va  ajayanena  va  mendakayanena  va
otthayanena   va   kharayanena   va   yayati  niyyati  vuyhati  samhariyati
evameva   sakaya   ditthiya   sakaya   khantiya   sakaya  ruciya  sakaya
laddhiya   yayati   niyyati   vuyhati   samhariyatiti   chandanunito  .  ruciya
nivitthoti   sakaya   ditthiya   sakaya   khantiya   sakaya  ruciya  sakaya
laddhiya     nivittho    patitthito    allino    upagato    ajjhosito
Adhimuttoti chandanunito ruciya nivittho.
     [78]  Sayam  samattani  pakubbamanoti  sayam  samattam  karoti  paripunnam
karoti  anomam  karoti  aggam  settham  visettham pamokkham uttamam pavaram karoti
ayam   sattha   sabbannuti   sayam   samattam  karoti  paripunnam  karoti  anomam
karoti  aggam  settham  visettham  pamokkham  uttamam  pavaram  karoti ayam dhammo
svakkhato   ayam   gano  supatipanno  ayam  ditthi  bhaddika  ayam  patipada
supannatta   ayam   maggo   niyyanikoti   sayam   samattam  karoti  paripunnam
karoti   anomam   karoti  aggam  settham  visettham  pamokkham  uttamam  pavaram
karoti   janeti   sanjaneti   nibbatteti   abhinibbattetiti  sayam  samattani
pakubbamano.
     [79]  Yatha  hi  janeyya  tatha  vadeyyati  yatha janeyya tatha
vadeyya   katheyya   bhaneyya   dipeyya   vohareyya  .  sassato  loko
idameva   saccam   moghamannanti   yatha  janeyya  tatha  vadeyya  katheyya
bhaneyya  dipeyya  vohareyya  .  asassato  loko  .pe.  neva hoti na
na   hoti   tathagato   parammarana   idameva   saccam  moghamannanti  yatha
janeyya  tatha  vadeyya  katheyya  bhaneyya  dipeyya  vohareyyati  yatha
hi janeyya tatha vadeyya. Tenaha bhagava
                  sakanhi ditthim kathamaccayeyya
                  chandanunito ruciya nivittho
                  Sayam samattani pakubbamano
                  yatha hi janeyya tatha vadeyyati.
     [80] Yo attano silavatani jantu
                  ananuputtho ca 1- paresa pava 2-
                  anariyadhammam kusala tamahu
                  yo atumanam sayameva pava.
     [81]  Yo  attano  silavatani  jantuti yoti yo yadiso yathayutto
yathavihito      yathapakaro      yanthanappatto      yamdhammasamannagato
khattiyo   va  brahmano  va  vesso  va  suddo  va  gahattho  va
pabbajito  va  devo  va  manusso  va  .  silavataniti  atthi silanceva
vattanca 3- atthi vattam 4- na silam.
     {81.1}  Katamam  silanceva  vattanca  .  idha  bhikkhu  silava  hoti
patimokkhasamvarasamvuto     viharati     acaragocarasampanno     anumattesu
vajjesu   bhayadassavi   samadaya  sikkhati  sikkhapadesu  yo  tattha  samyamo
samvaro  avitikkamo  idam  silam  .  yam  samadanam  tam vattam. Samvaratthena silam
samadanatthena vattam idam vuccati silanceva vattanca.
     {81.2}  Katamam  vattam  na  silam  .  attha  dhutangani  arannikangam
pindapatikangam       pamsukulikangam       tecivarikangam      sapadanacarikangam
khalupacchabhattikangam   nesajjikangam   yathasanthatikangam   idam  vuccati  vattam  na
@Footnote: 1 Ma. va.. 2 Po. Ma. pava. ito param idisameva. 3-4 Po. Ma. vatanca.
@sabbattha idisameva.
Silam  .  viriyasamadanampi  vuccati  vattam  na silam. Kamam taco ca naharu 1-
ca  atthi  ca  avasussatu  2-  sarire  upasussatu mamsalohitam yantam purisathamena
purisabalena   purisaviriyena   purisaparakkamena   pattabbam  na  tam  apapunitva
viriyassa   santhanam   bhavissatiti   cittam   pagganhati   padahati   evarupampi
viriyasamadanam [3]- vuccati vattam na silam.
     {81.3}  Na tavaham imam pallankam bhindissami yava me na anupadaya
asavehi   cittam   vimuccissatiti   cittam   pagganhati   padahati  evarupampi
viriyasamadanam vuccati vattam na silam.
         Nasissam na pivissami       viharato na nikkhamim
         napi passam nipatessam       tanhasalle anuhateti
     {81.4}   cittam   pagganhati   padahati  evarupampi  viriyasamadanam
vuccati   vattam   na  silam  .  na  tavaham  imamha  asana  vutthahissami
cankama   orohissami   vihara   nikkhamissami  addhayoga  nikkhamissami
pasada    nikkhamissami   hammiya   nikkhamissami   guhaya   nikkhamissami
lena    nikkhamissami   kutiya   nikkhamissami   kutagara   nikkhamissami
atta   nikkhamissami   mala   nikkhamissami  uddanda  4-  nikkhamissami
upatthanasalaya     nikkhamissami    mandapa    nikkhamissami    rukkhamula
nikkhamissami   yava   me  na  anupadaya  asavehi  cittam   vimuccissatiti
cittam       pagganhati      padahati      evarupampi      viriyasamadanam
vuccati     vattam      na     silam    .    imasminneva    pubbanhasamayam
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. naharu. 2 Ma. avasissatu. 3 Po. Ma. idam. 4 Po. Yu.
@uddanha.
Ariyadhammam    aharissami    samaharissami    adhigacchissami    phusayissami
sacchikarissamiti      cittam      pagganhati      padahati      evarupampi
viriyasamadanam   vuccati   vattam   na   silam  .  imasminneva  majjhantikasamayam
sayanhasamayam      purebhattam     pacchabhattam     purimayamam     majjhimayamam
pacchimayamam   kale  junhe  vasse  hemante  gimhe  purime  vayokhandhe
majjhime    vayokhandhe    pacchime   vayokhandhe   ariyadhammam   aharissami
samaharissami     adhigacchissami    phusayissami    sacchikarissamiti    cittam
pagganhati padahati evarupampi viriyasamadanam vuccati vattam na silam.
     {81.5}  Jantuti  satto  naro  manavo poso puggalo jivo jatu
jantu indagu manujoti yo attano silavatani jantu.
     [82]  Ananuputtho  ca  paresa  pavati  paresanti paresam khattiyanam
brahmananam    vessanam    suddanam    gahatthanam   pabbajitanam   devanam
manussanam  .  ananuputthoti  aputtho  apucchito  anayacito  anajjhesito
appasadito  .  pavati  attano silam va vattam va silavattam va pavadati.
Ahamasmi   silasampannoti   va   vattasampannoti   va   silavattasampannoti
va  jatiya  va  gottena  va  kolaputtikena  va vannapokkharataya va
dhanena  va ajjhenena va kammayatanena va sippayatanena va vijjatthanena
va   sutena   va   patibhanena   va   annatarannatarena   va  vatthuna
uccakula   pabbajitoti   va   mahakula  pabbajitoti  va  mahabhogakula
Pabbajitoti    va   ularabhogakula   pabbajitoti   va   nato   yasassi
gahatthanam     pabbajitananti    va    labhimhi    civarapindapatasenasana-
gilanapaccayabhesajjaparikkharananti   va   suttantikoti   va   vinayadharoti
va   dhammakathikoti  va  arannikoti  va  pindapatikoti  va  pamsukulikoti
va   tecivarikoti   va   sapadanacarikoti   va  khalupacchabhattikoti  va
nesajjikoti   va   yathasanthatikoti   va  pathamassa  jhanassa  labhiti  va
dutiyassa   jhanassa  labhiti  va  tatiyassa  jhanassa  labhiti  va  catutthassa
jhanassa    labhiti    va   akasanancayatanasamapattiya   labhiti   va
vinnanancayatanasamapattiya      labhiti      va      akincannayatana-
samapattiya      labhiti     va     nevasannanasannayatanasamapattiya
labhiti   va   pavadati  katheti  bhanati  dipayati  voharatiti  ananuputtho  ca
paresa pava.
     [83]  Anariyadhammam  kusala  tamahuti  kusalati  ye  te  khandhakusala
dhatukusala     ayatanakusala     paticcasamuppadakusala    satipatthanakusala
sammappadhanakusala      iddhippadakusala      indriyakusala     balakusala
bojjhangakusala    maggakusala    phalakusala   nibbanakusala   te   kusala
evamahamsu   anariyanam   eso  dhammo  neso  dhammo  ariyanam  balanam
eso   dhammo   neso   dhammo  panditanam  asappurisanam  eso  dhammo
neso   dhammo   sappurisananti  evamahamsu  evam  kathenti  evam  bhananti
evam dipayanti evam voharantiti anariyadhammam kusala tamahu.
     [84]  Yo  atumanam  sayameva  pavati  atuma  vuccati atta.
Sayameva   pavati   sayameva   attanam   pavadati  ahamasmi  silasampannoti
va    vattasampannoti    va   silavattasampannoti   va   jatiya   va
gottena   va   kolaputtikena   va  vannapokkharataya  va  dhanena  va
ajjhenena   va   kammayatanena   va  sippayatanena  va  vijjatthanena
va   sutena   va   patibhanena   va   annatarannatarena   va  vatthuna
uccakula   pabbajitoti   va   mahakula  pabbajitoti  va  mahabhogakula
pabbajitoti    va   ularabhogakula   pabbajitoti   va   nato   yasassi
gahatthanam   1-   pabbajitananti   va   labhimhi   civarapindapatasenasana-
gilanapaccayabhesajjaparikkharananti       va      suttantikoti      va
vinayadharoti   va   dhammakathikoti   va   arannikoti   va  pindapatikoti
va   pamsukulikoti   va   tecivarikoti   va  sapadanacarikoti  khalupaccha-
bhattikoti  va  nesajjikoti  va  yathasanthatikoti  va  pathamassa  jhanassa
labhiti    va   dutiyassa  jhanassa  labhiti  va  tatiyassa  jhanassa  labhiti
va   catutthassa   jhanassa   labhiti   va   akasanancayatanasamapattiya
labhiti      va      vinnanancayatanasamapattiya      labhiti      va
akincannayatanasamapattiya     labhiti    va    nevasannanasannayatana-
samapattiya    labhiti   va   pavadati  katheti  bhanati  dipayati  voharatiti
yo atumanam sayameva pava .  tenaha bhagava
@Footnote: 1 Ma. Yu. sagahatthapabbajitananti.
                 Yo attano silavatani jantu
                 ananuputtho ca paresa pava
                 anariyadhammam kusala tamahu
                 yo atumanam sayameva pavati.
     [85] Santo ca bhikkhu abhinibbutatto
                 itihanti silesu akatthamano
                 tamariyadhammam kusala vadanti
                 yassussada natthi kuhinci loke.
     [86]  Santo  ca  bhikkhu  abhinibbutattoti  santoti ragassa santatta
santo   dosassa   santatta   santo   mohassa   santatta  1-  santo
kodhassa    upanahassa    makkhassa    palasassa    issaya    macchariyassa
mayaya    satheyyassa    thambhassa    sarambhassa   manassa   atimanassa
madassa     pamadassa     sabbakilesanam    sabbaduccaritanam    sabbadarathanam
sabbaparilahanam          sabbasantapanam         sabbakusalabhisankharanam
santatta   samitatta   vupasamitatta   vijjhatatta   nibbutatta  vigatatta
patippassaddhatta     santo     vupasanto     nibbuto    patippassaddhoti
santo   .   bhikkhuti  sattannam  dhammanam  bhinnatta  bhikkhu  .  sakkayaditthi
bhinna   hoti   vicikiccha  bhinna  hoti  silabbataparamaso  bhinno  hoti
rago  bhinno  hoti  doso  bhinno hoti moho bhinno hoti mano bhinno
@Footnote: 1 Po. Ma. samitatta.
Hoti   .   bhinnassa   honti   papaka   akusala   dhamma  sankilesika
ponobbhavika sadara dukkhavipaka ayatim jatijaramaraniya.
                 Pajjena katena attana (sabhiyati bhagava)
                 parinibbanagato vitinnakankho
                 vibhavanca bhavanca vippahaya
                 vusitava khinapunabbhavoti 1-.
Santo   ca   bhikkhu   .  abhinibbutattoti  ragassa  nibbapitatta  dosassa
nibbapitatta     mohassa     nibbapitatta    abhinibbutatto    kodhassa
upanahassa    makkhassa    palasassa    issaya    macchariyassa    mayaya
satheyyassa    thambhassa    sarambhassa    manassa    atimanassa   madassa
pamadassa        sabbakilesanam       sabbaduccaritanam       sabbadarathanam
sabbaparilahanam          sabbasantapanam         sabbakusalabhisankharanam
nibbapitatta abhinibbutattoti santo ca bhikkhu abhinibbutatto.
     [87]  Itihanti  silesu  akatthamanoti  itihanti  padasandhi padasamsaggo
padaparipuri    akkharasamavayo   byanjanasilitthata   padanupubbatametam   2-
itihanti  .  silesu akatthamanoti idhekacco katthi hoti vikatthi. So katthati
vikatthati  ahamasmi  silasampannoti  va  vattasampannoti va silavattasampannoti
va  jatiya  va  gottena  va  kolaputtikena  va vannapokkharataya va
.pe.  nevasannanasannayatanasamapattiya  labhiti  va  katthati  vikatthati.
@Footnote: 1 Po. Ma. vusitava khinapunabbhavo sa bhikkhuti. 2 Ma. padanupubbatapetam.
Evam  na  katthati  na  vikatthati  katthana  arato virato pativirato nikkhanto
nissattho   vippamutto   visannutto   vimariyadikatena   cetasa   viharatiti
itihanti silesu akatthamano.
     [88]  Tamariyadhammam  kusala  vadantiti  kusalati  ye  te  khandhakusala
dhatukusala     ayatanakusala     paticcasamuppadakusala    satipatthanakusala
sammappadhanakusala      iddhippadakusala      indriyakusala     balakusala
bojjhangakusala    maggakusala    phalakusala   nibbanakusala   te   kusala
evam  vadanti  ariyanam  eso  dhammo  neso  dhammo  anariyanam panditanam
eso  dhammo  neso  dhammo  balanam  sappurisanam  eso  dhammo neso
dhammo  asappurisananti  evam  vadanti  [1]-  evam  kathenti  evam bhananti
evam dipayanti evam voharantiti tamariyadhammam kusala vadanti.
     [89]   Yassussada   natthi   kuhinci   loketi   yassati  arahato
khinasavassa    .    ussadati    sattussada    ragussado    dosussado
mohussado    manussado    ditthussado    kilesussado   kammussado  .
Yassime   ussada   natthi   na   santi  na  samvijjanti  nupalabbhanti  pahina
samucchinna    vupasanta    patippassaddha    abhabbuppattika    nanaggina
daddha   .   kuhinciti   kuhinci   kimhici   katthaci  ajjhattam  va  bahiddha
va    ajjhattabahiddha   va   .   loketi   apayaloke   manussaloke
devaloke   khandhaloke   dhatuloke   ayatanaloketi   yassussada  natthi
@Footnote: 1 Ma. ariyanam.
Kuhinci loke. Tenaha bhagava
                 santo ca bhikkhu abhinibbutatto
                 itihanti silesu akatthamano
                 tamariyadhammam kusala vadanti
                 yassussada natthi kuhinci loketi.
     [90] Pakappita sankhata yassa dhamma
                 purakkhata santi avivadata 1-
                 yadattani passati anisamsam
                 tannissito kuppapaticcasantim.
     [91]  Pakappita  sankhata  yassa  dhammati pakappanati dve pakappana
tanhapakappana   ca   ditthipakappana   ca   .pe.   ayam   tanhapakappana
.pe.   ayam  ditthipakappana  .  sankhatati  sankhata  visankhata  abhisankhata
santhapitatipi   sankhata   .   athava   anicca  sankhata  paticcasamuppanna
khayadhamma   vayadhamma   viragadhamma  nirodhadhammatipi  sankhata  .  yassati
ditthigatikassa   .   dhamma   vuccanti   dvasatthi   ditthigataniti  pakappita
sankhata yassa dhamma.
     [92]   Purakkhata   santi   avivadatati  2-  purekkharati  dve
purekkhara   tanhapurekkharo   ca   ditthipurekkharo   ca  .pe.  ayam
tanhapurekkharo   .pe.   ayam   ditthipurekkharo   .   tassa  tanha-
purekkharo    appahino    ditthipurekkharo    appatinissattho    tassa
@Footnote: 1 katthaci santimavevadatati dissati. 2 Po. avevadata.
Tanhapurekkharassa       appahinatta      tassa      ditthipurekkharassa
appatinissatthatta   so   tanham   va   ditthim  va  purato  katva  carati
tanhadhajo     tanhaketu    tanhadhipateyyo    ditthiddhajo    ditthiketu
ditthadhipateyyo  tanhaya  va  ditthiya  va parivarito caratiti purakkhata.
Santiti  santi  samvijjanti  [1]-  upalabbhanti . Avivadatati avivadata 2-
avodata    aparisuddha   sankilittha   sankilesikati   purakkhata   santi
avivadata.
     [93]   Yadattani   passati   anisamsanti   yadattaniti  yam  attani .
Atta   vuccati   ditthigatam  .  attano  ditthiya  dve  anisamse  passati
ditthadhammikanca anisamsam samparayikanca anisamsam.
     {93.1}   Katamo  ditthiya  ditthadhammiko  anisamso  .  yamditthiko
sattha   hoti  tamditthika  savaka  honti  .  tamditthikam  sattharam  savaka
sakkaronti   garukaronti   manenti   pujenti   apacitim   karonti  labhanti
ca       tatonidanam      civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam
ayam ditthiya ditthadhammiko anisamso.
     {93.2}  Katamo  ditthiya  samparayiko  anisamso. Ayam ditthi alam
nagattaya   va   supannattaya   va   yakkhattaya  va  asurattaya  va
gandhabbattaya   va   maharajattaya   va  indattaya  va  brahmattaya
va   devattaya   va   ayam  ditthi  alam  suddhiya  visuddhiya  parisuddhiya
muttiya   vimuttiya   parimuttiya   imaya   ditthiya   sujjhanti  visujjhanti
@Footnote: 1 Po. Ma. atthi. 2 Po. Ma. avevadata.
Parisujjhanti     muccanti    vimuccanti    parimuccanti    imaya    ditthiya
sujjhissami   visujjhissami   parisujjhissami   muccissami   vimuccissami
parimuccissamiti     ayatim     phalapatikankhi     hoti    ayam    ditthiya
samparayiko anisamso.
     {93.3}  Attano  ditthiya  ime  dve  anisamse  passati dakkhati
oloketi nijjhayati upaparikkhatiti yadattani passati anisamsam.
     [94]  Tannissito  kuppapaticcasantinti  tisso  santiyo  accantasanti
tadangasanti sammatisanti.
     {94.1}  Katama  accantasanti . Accantasanti vuccati amatam nibbanam
yo   so   sabbasankharasamatho   sabbupadhipatinissaggo   tanhakkhayo  virago
nirodho nibbanam ayam accantasanti.
     {94.2}  Katama  tadangasanti  .  pathamam  jhanam samapannassa nivarana
santa   honti   .   dutiyam   jhanam   samapannassa  vitakkavicara  santa
honti   .   tatiyam   jhanam   samapannassa  piti  santa  hoti  .  catuttham
jhanam   samapannassa   sukhadukkha   santa   honti  .  akasanancayatanam
samapannassa   rupasanna   patighasanna   nanattasanna   santa  honti .
Vinnanancayatanam     samapannassa     akasanancayatanasanna     santa
hoti     .    akincannayatanam    samapannassa    vinnanancayatanasanna
santa      hoti      .      nevasannanasannayatanam     samapannassa
akincannayatanasanna santa hoti. Ayam tadangasanti.
     {94.3}  Katama  sammatisanti  1- . Sammatisanti vuccanti dvasatthi
ditthigatani  ditthisantiyo  .  apica  sammatisanti  imasmim  [2]-  adhippeta
santiti.
     {94.4}   Tannissito   kuppapaticcasantinti   kuppasantim  pakuppasantim
eritasantim   sameritasantim   calitasantim  ghattitasantim  kappitasantim  pakappitasantim
aniccam   sankhatam  paticcasamuppannam  khayadhammam  vayadhammam  viragadhammam  nirodhadhammam
santim   nissito   [3]-  allino  upagato  4-  ajjhosito  adhimuttoti
tannissito kuppapaticcasantim. Tenaha bhagava
                 pakappita sankhata yassa dhamma
                 purakkhata santi avivadata
                 yadattani passati anisamsam
                 tannissito kuppapaticcasantinti.
     [95] Ditthinivesa na hi svativatta
                 dhammesu niccheyya samuggahitam
                 tasma naro tesu nivesanesu
                 nirassati adiyaticca 5- dhammam.
     [96]   Ditthinivesa  na  hi  svativattati  ditthinivesati  sassato
loko      idameva     saccam     moghamannanti     abhinivesapparamaso
ditthinivesanam     asassato    loko     antava    loko    anantava
loko   tam   jivam   tam   sariram  annam  jivam  annam  sariram  hoti  tathagato
@Footnote: 1 Po. Ma. sammutisanti. sabbattha idisameva. 2 Ma. Yu. atthe.
@3 Ma. asito Yu. asito. 4 Ma. upagato. 5 Ma. adiyati ca.
Parammarana   na   hoti   tathagato   parammarana  hoti  ca  na  ca  hoti
tathagato   parammarana   neva  hoti  na  na  hoti  tathagato  parammarana
idameva    saccam    moghamannanti    abhinivesapparamaso   ditthinivesananti
ditthinivesa  .  na  hi  svativattati  [1]- durativatta duttara duppatara
dussamatikkama dubbitivattati ditthinivesa na hi svativatta.
     [97]  Dhammesu niccheyya samuggahitanti dhammesuti dvasatthiditthigatesu.
Niccheyyati   nicchinitva  vinicchinitva  vicinitva  pavicinitva  tulayitva
tirayitva   vibhavayitva   vibhutam   katva  [2]-  odhiggaho  vilaggaho
varaggaho      kotthasaggaho      uccayaggaho      samuccayaggaho
idam   saccam   taccham   tatham   bhutam   yathavam   aviparitanti  gahitam  paramattham
abhinivittham ajjhositam adhimuttanti dhammesu niccheyya samuggahitam.
     [98]  Tasma  naro  tesu  nivesanesuti  tasmati  tasma tamkarana
tamhetu   tampaccaya   tamnidana  .  naroti  satto  naro  manavo  poso
puggalo  jivo  jatu  jantu  indagu  manujo  .  tesu  nivesanesuti  tesu
ditthinivesanesuti tasma naro tesu nivesanesu.
     [99]   Nirassati   adiyaticca  dhammanti  nirassatiti  dvihi  karanehi
nirassati     paravicchindanaya    va    nirassati    anabhisambhunanto    va
nirassati.
     {99.1}  Katham  paravicchindanaya  nirassati  .  paro  vicchindati  so
sattha   na   sabbannu   dhammo   na   svakkhato  gano  na  supatipanno
@Footnote: 1 Po. Ma. ditthinivesa na hi svativatta. 2 Ma. Yu. samuggahitanti nivesanesu.
Ditthi   na   bhaddika   patipada   na   supannatta  maggo  na  niyyaniko
natthettha   suddhi   va   visuddhi   va  parisuddhi  va  mutti  va  vimutti
va   parimutti   va  na  tattha  sujjhanti  va  visujjhanti  va  parisujjhanti
va  muccanti  va  vimuccanti  va  parimuccanti  va  hina  nihina omaka
lamaka   jatukka   1-  parittati  .  evam  paro  vicchindati  .  evam
vicchindiyamano     sattharam    nirassati    dhammakkhanam    nirassati    ganam
nirassati   ditthim   nirassati   patipadam   nirassati   maggam  nirassati  .  evam
paravicchindanaya nirassati.
     {99.2}   Katham  anabhisambhunanto  nirassati  .  silam  anabhisambhunanto
silam   nirassati   vattam   anabhisambhunanto   vattam   nirassati   silavattam  2-
anabhisambhunanto silavattam nirassati. Evam anabhisambhunanto nirassati.
     {99.3}  Adiyaticca  dhammanti  sattharam ganhati dhammakkhanam ganhati
ganam    ganhati    ditthim   ganhati   patipadam   ganhati   maggam   ganhati
paramasati abhinivisatiti nirassati adiyaticca dhammam. Tenaha bhagava
                      ditthinivesa na hi svativatta
                      dhammesu niccheyya samuggahitam
                      tasma naro tesu nivesanesu
                      nirassati adiyaticca dhammanti.
     [100] Dhonassa hi natthi kuhinci loke
                      pakappita ditthi bhavabhavesu
@Footnote: 1 Ma. chatukka. 2 Ma. silabbatam. sabbattha idisameva.
                      Mayanca mananca pahaya dhono
                      sa kena gaccheyya anupayo so.
     [101]   Dhonassa   hi   natthi   kuhinci   loke  pakappita  ditthi
bhavabhavesuti    dhonoti    dhona    vuccati    panna    ya    panna
pajanana    vicayo    pavicayo    dhammavicayo    sallakkhana   upalakkhana
paccupalakkhana     pandiccam    kosallam    nepunnam    vebhabya    cinta
upaparikkha   bhuri   medha   parinayika   vipassana   sampajannam   patodo
panna      pannindriyam     pannabalam     pannasattham     pannapasado
pannaaloko      pannaobhaso      pannapajjoto      pannaratanam
amoho dhammavicayo sammaditthi. Kimkarana dhona vuccati panna.
     {101.1}  Taya  pannaya  kayaduccaritam  dhutanca dhotanca sandhotanca
niddhotanca   .   vaciduccaritam  dhutanca  dhotanca  sandhotanca  niddhotanca .
Manoduccaritam    dhutanca   dhotanca   sandhotanca   niddhotanca   .   rago
dhuto  ca dhoto ca sandhoto ca niddhoto ca. Doso moho kodho upanaho
makkho  palaso  issa  macchariyam  maya  satheyyam thambho sarambho mano
atimano  mado  pamado  sabbe  kilesa  sabbe  duccarita sabbe daratha
sabbe  parilaha  sabbe  santapa  sabbakusalabhisankhara  dhuta ca dhota
ca sandhota ca niddhota ca. Tamkarana dhona vuccati panna.
     {101.2}    Athava    sammaditthiya    micchaditthi   dhuta   ca
Dhota   ca   sandhota   ca   niddhota  ca  .  sammasankappena  miccha
sankappo  dhuto  ca  dhoto  ca  sandhoto  ca niddhoto ca. Sammavacaya
micchavaca  dhuta  ca  .  sammakammantena  micchakammanto  dhuto  ca .
Sammaajivena  micchaajivo  dhuto  ca . Sammavayamena micchavayamo
dhuto  ca  .  sammasatiya  micchasati dhuta ca. Sammasamadhina micchasamadhi
dhuto   ca   .   sammananena   micchananam   dhutanca  .  sammavimuttiya
micchavimutti dhuta ca dhota ca sandhota ca niddhota ca.
     {101.3}  Athava  ariyena  atthangikena  maggena  sabbe kilesa
sabbe   duccarita   sabbe   daratha  sabbe  parilaha  sabbe  santapa
sabbakusalabhisankhara  dhuta  ca  dhota  ca  sandhota  ca  niddhota ca.
Araha  imehi  dhoneyyehi  dhammehi  upeto  samupeto upagato samupagato
upapanno  samupapanno  samannagato  tasma  araha  dhono. So dhutarago
dhutapapo   dhutakileso  dhutaparilahoti  dhono  .  kuhinciti  kuhinci  kimhici
katthaci ajjhattam va bahiddha va ajjhattabahiddha va.
     {101.4} Loketi apayaloke .pe. Ayatanaloke. Pakappanati 1-
dve   pakappana   tanhapakappana   ca   ditthipakappana   ca  .pe.  ayam
tanhapakappana   .pe.   ayam   ditthipakappana  .  bhavabhavesuti  bhavabhave
kammabhave    punabbhave    kamabhave    kammabhave    kamabhave   punabbhave
rupabhave   kammabhave   rupabhave   punabbhave  arupabhave  kammabhave  arupabhave
@Footnote: 1 Ma. pakappitati.
Punabbhave   punappunam   1-   bhave   punappunam  gatiya  punappunam  upapattiya
punappunam    patisandhiya    punappunam   attabhavabhinibbattiya   .   dhonassa
hi   natthi   kuhinci   loke   pakappita   ditthi   bhavabhavesuti   dhonassa
kuhinci    loke    bhavabhavesu    ca   kappita   pakappita   abhisankhata
santhapita   ditthi   natthi   na   santi   na  samvijjanti  nupalabbhanti  pahina
samucchinna    vupasanta    patippassaddha    abhabbuppattika    nanaggina
daddhati dhonassa hi natthi kuhinci loke pakappita ditthi bhavabhavesu.
     [102]  Mayanca  mananca  pahaya  dhonoti  maya vuccati vancanika
cariya  .  idhekacco  kayena  duccaritam  caritva vacaya duccaritam caritva
manasa   duccaritam   caritva  tassa  paticchadanahetu  papikam  iccham  panidahati
ma  mam  jannati  icchati  ma  mam  jannati  sankappeti  ma  mam  jannati
vacam  bhasati  ma  mam  jannati  kayena  parakkamati. Ya evarupa maya
mayavita    accasara   vancana   nikati   nikirana   pariharana   guhana
pariguhana   chadana   paricchadana  anuttanikammam  anavikammam  vocchadana
papakiriya ayam vuccati maya.
     {102.1}  Manoti  ekavidhena  mano  ya  cittassa  unnati .
Duvidhena   mano   attukkamsanamano   paravambhanamano  .  tividhena  mano
seyyohamasmiti   mano   sadisohamasmiti   mano  hinohamasmiti  mano .
@Footnote: 1 Po. Ma. punappuna. sabbattha idisameva.
Catubbidhena  mano  labhena  manam  janeti  yasena  manam  janeti  pasamsaya
manam   janeti   sukhena   manam   janeti  .  pancavidhena  mano  labhimhi
manapikanam   rupananti   manam   janeti   labhimhi   manapikanam   saddanam
gandhanam   rasanam   photthabbananti   manam   janeti  .  chabbidhena  mano
cakkhusampadaya   manam   janeti  sotasampadaya  manam  janeti  ghanasampadaya
jivhasampadaya    kayasampadaya    manosampadaya    manam    janeti  .
Sattavidhena    mano    mano    atimano    manatimano   omano
adhimano asmimano micchamano.
     {102.2}  Atthavidhena mano labhena manam janeti alabhena omanam
janeti  yasena  manam  janeti  ayasena  omanam janeti pasamsaya manam janeti
nindaya  omanam  janeti  sukhena  manam  janeti  dukkhena omanam janeti.
Navavidhena  mano  seyyassa  seyyohamasmiti  mano seyyassa sadisohamasmiti
mano   seyyassa   hinohamasmiti  mano  sadisassa  seyyohamasmiti  mano
sadisassa   sadisohamasmiti   mano   sadisassa   hinohamasmiti  mano  hinassa
seyyohamasmiti    mano    hinassa    sadisohamasmiti    mano    hinassa
hinohamasmiti  mano  .  dasavidhena  mano  idhekacco manam janeti jatiya
va  gottena  va  kolaputtikena  1- va vannapokkharataya va dhanena va
ajjhenena   va   kammayatanena   va  sippayatanena  va  vijjatthanena
va   sutena   va   patibhanena  va  annatarannatarena  va  vatthuna .
@Footnote: 1 Ma. kolaputtiyena.
Yo   evarupo   mano   mannana   mannitattam   unnati   unnamo   1-
dhajo sampaggaho ketukamyata cittassa ayam vuccati mano.
     {102.3}  Mayanca  mananca pahaya dhonoti [2]- mayanca mananca
pahaya    pajahitva    vinoditva    byantikaritva    anabhavangametvati
mayanca mananca pahaya dhono.
     [103]   Sa  kena  gaccheyya  anupayo  soti  upayoti  3-  dve
upaya   tanhupayo   ca   ditthupayo   ca   .pe.  ayam  tanhupayo  .pe.
Ayam   ditthupayo   .   tassa   tanhupayo   pahino  ditthupayo  patinissattho
tanhupayassa    pahinatta    ditthupayassa    patinissatthatta    anupayo  .
So  4-  kena  ragena  gaccheyya  kena  dosena gaccheyya kena mohena
gaccheyya   kena   manena   gaccheyya   kaya  ditthiya  gaccheyya  kena
uddhaccena   gaccheyya   kaya   vicikicchaya   gaccheyya   kehi  anusayehi
gaccheyya  rattoti  va  dutthoti  va  mulhoti  va  vinibandhoti  5- va
paramatthoti va vikkhepagatoti va anitthangatoti va thamagatoti va.
     {103.1}  Te  abhisankhara  pahina abhisankharanam pahinatta gatiyo
kena   gaccheyya   nerayikoti  va  tiracchanayonikoti  va  pittivisayikoti
va  manussoti  va  devoti  va  rupiti va arupiti va sanniti va asanniti
va  nevasanninasanniti  va  .  so  hetu  natthi  paccayo  natthi  karanam
natthi yena gaccheyyati sa kena gaccheyya anupayo so. Tenaha bhagava
@Footnote: 1 Ma. unnamo. 2 Ma. dhono. 3 Ma. upayati. sabbattha idisameva.
@4 Po. Ma. puggalo. 5 Po. Ma. vinibaddhoti.
                      Dhonassa hi natthi kuhinci loke
                      pakappita ditthi bhavabhavesu
                      mayanca mananca pahaya dhono
                      sa kena gaccheyya anupayo soti.
     [104] Upayo hi dhammesu upeti vadam
                      anupayam kena katham vadeyya
                      attam 1- nirattam na hi tassa atthi
                      adhosi so ditthimidheva sabbam.
     [105]  Upayo  hi  dhammesu  upeti  vadanti  upayoti dve upaya
tanhupayo  ca  ditthupayo  ca  .pe.  ayam  tanhupayo .pe. Ayam ditthupayo.
Tassa    tanhupayo    appahino   ditthupayo   appatinissattho   tanhupayassa
appahinatta    ditthupayassa   appatinissatthatta   dhammesu   vadam   upeti
rattoti  va  dutthoti  va  mulhoti  va  vinibandhoti va paramatthoti va
vikkhepagatoti  va  anitthangatoti  va  thamagatoti  va. Te abhisankhara
appahina   abhisankharanam   appahinatta  gatiya  vadam  upeti  nerayikoti
va  tiracchanayonikoti  va  pittivisayikoti  va  manussoti va devoti va
rupiti   va   arupiti   va  sanniti  va  asanniti  va  nevasanninasanniti
va   vadam  upeti  upagacchati  ganhati  paramasati  abhinivisatiti  upayo  hi
dhammesu upeti vadam.
@Footnote: 1 Ma. atta niratta.
     [106]   Anupayam   kena   katham  vadeyyati  upayoti  dve  upaya
tanhupayo   ca   ditthupayo   ca   .pe.   ayam   tanhupayo   .pe.  ayam
ditthupayo    .    tassa    tanhupayo   pahino   ditthupayo   patinissattho
tanhupayassa   pahinatta   ditthupayassa  patinissatthatta  anupayam  [1]-  kena
ragena   vadeyya   kena   dosena   vadeyya   kena  mohena  vadeyya
kena   manena   vadeyya   kaya   ditthiya   vadeyya  kena  uddhaccena
vadeyya   kaya   vicikicchaya  vadeyya  kehi  anusayehi  vadeyya  rattoti
va    dutthoti   va   mulhoti   va   vinibandhoti   va   paramatthoti
va   vikkhepagatoti   va   anitthangatoti   va   thamagatoti   va  .
Te    abhisankhara   pahina   abhisankharanam   pahinatta   gatiyo   kena
vadeyya   nerayikoti   va   .pe.   nevasanninasanniti   va   .  so
hetu   natthi   paccayo   natthi   karanam   natthi  yena  vadeyya  katheyya
bhaneyya dipayeyya vohareyyati anupayam kena katham vadeyya.
     [107]  Attam  nirattam  na  hi  tassa  atthiti attati sassataditthi 2-
natthi   nirattati   ucchedaditthi   natthi   attati  gahitam  natthi  nirattati
muncitabbam   natthi   .   yassatthi   gahitam   tassatthi   muncitabbam   yassatthi
muncitabbam   tassatthi   gahitam   .   gahanamuncanam   3-  samatikkanto  araha
vuddhiparihanim    vitivatto    .   so   vutthavaso   cinnacarano   .pe.
Natthi tassa punabbhavoti attam nirattam na hi tassa atthi.
     [108]   Adhosi   so   ditthimidheva   sabbanti   tassa   dvasatthi
@Footnote: 1 Ma. puggalam. 2 Ma. attanuditthi. 3 Ma. gahanam muncana.
Ditthigatani     pahinani     samucchinnani    vupasantani    patippassaddhani
abhabbuppattikani    nanaggina    daddhani    .   so   sabbam   ditthigatam
idheva   adhosi   dhuni   sandhuni   niddhuni   pajahi   vinodesi  byantiakasi
anabhavangamesiti adhosi so ditthimidheva sabbam. Tenaha bhagava
                      upayo hi dhammesu upeti vadam
                      anupayam kena katham vadeyya
                      attam nirattam na hi tassa atthi
                      adhosi so ditthimidheva sabbanti.
                Tatiyo dutthatthakasuttaniddeso nitthito.
                            ---------------
                    Catuttho suddhatthakasuttaniddeso
     [109] Passami suddham paramam arogam
                      ditthena samsuddhi narassa hoti
                      evabhijanam 1- paramanti natva
                      suddhanupassiti pacceti nanam.
     [110]   Passami   suddham   paramam   aroganti   passami   suddhanti
passami   suddham   dakkhami   suddham   olokemi   suddham  nijjhayami  suddham
upaparikkhami    suddham    .    paramam   aroganti   paramam   arogyappattam
khemappattam     tanappattam     lenappattam    saranappattam    parayanappattam
abhayappattam     accutappattam    amatappattam    nibbanappattanti    passami
suddham paramam arogam.
     [111]   Ditthena   samsuddhi   narassa   hotiti  cakkhuvinnanena  2-
rupadassanena   narassa   suddhi   visuddhi   parisuddhi  mutti  vimutti  parimutti
hoti   naro   sujjhati   visujjhati   parisujjhati  muccati  vimuccati  parimuccatiti
ditthena samsuddhi narassa hoti.
     [112]    Evabhijanam   paramanti   natvati   evam   abhijananto
ajananto    vijananto    pativijananto    pativijjhanto   idam   paramam
aggam   settham   visettham   pamokkham   uttamam  paramanti  natva  janitva
@Footnote: 1 Yu. etabhijanam .  2 Po. Ma. cakkhuvinnanam.
Tulayitva   tirayitva   vibhavayitva  vibhutam  katvati  evabhijanam  paramanti
natva.
     [113]   Suddhanupassiti  pacceti  nananti  yo  suddham  passati  so
suddhanupassi   .   pacceti   nananti   cakkhuvinnanena   1-   rupadassanam
nananti    pacceti   maggoti   pacceti   pathoti   pacceti   niyyananti
paccetiti suddhanupassiti pacceti nanam. Tenaha bhagava
                      passami suddham paramam arogam
                      ditthena samsuddhi narassa hoti
                      evabhijanam paramanti natva
                      suddhanupassiti pacceti nananti.
     [114] Ditthena ce suddhi narassa hoti
                      nanena va so pajahati dukkham
                      annena so sujjhati sopadhiko
                      ditthi hi nam pava tatha vadanam.
     [115]   Ditthena   ce   suddhi   narassa   hotiti  cakkhuvinnanena
rupadassanena    ce   narassa   suddhi   visuddhi   parisuddhi   mutti   vimutti
parimutti   hoti   naro   sujjhati   visujjhati   parisujjhati   muccati  vimuccati
parimuccatiti ditthena ce suddhi narassa hoti.
     [116]   Nanena   va   so   pajahati  dukkhanti  cakkhuvinnanena
rupadassanena   ce  naro  jatidukkham  pajahati  jaradukkham  pajahati  byadhidukkham
@Footnote: 1 Po. Ma. cakkhuvinnanam rupadassanena nananti. sabbattha idisameva.
Dukkham    pajahati   maranadukkham   pajahati   sokaparidevadukkhadomanassupayasadukkham
pajahatiti nanena va so pajahati dukkham.
     [117]   Annena  so  sujjhati  sopadhikoti  annena  asuddhimaggena
micchapatipadaya     aniyyanapathena     1-     annatra    satipatthanehi
annatra      sammappadhanehi     annatra     iddhippadehi     annatra
indriyehi     annatra    balehi    annatra    bojjhangehi    annatra
ariya    atthangika    magga    naro    sujjhati   visujjhati   parisujjhati
muccati   vimuccati   parimuccati   .  sopadhikoti  sarago  sadoso  samoho
samano    satanho   saditthi   sakileso   saupadanoti   annena   so
sujjhati sopadhiko.
     [118]  Ditthi  hi  nam  pava  tatha  vadananti  sava ditthi tam puggalam
pavadati   itipayam   puggalo   micchaditthiko   viparitadassanoti   .  tatha
vadananti    tatha    vadantam    kathentam    bhanantam   dipayantam   voharantam
sassato   loko   idameva   saccam   moghamannanti  tatha  vadantam  kathentam
bhanantam    dipayantam    voharantam    asassato   loko   antava   loko
anantava   loko   tam   jivam   tam  sariram  annam  jivam  annam  sariram  hoti
tathagato   parammarana   na   hoti   tathagato   parammarana   hoti   ca
na  ca  hoti  tathagato  parammarana  neva  hoti  na  na  hoti  tathagato
parammarana     idameva     saccam     moghamannanti     tatha     vadantam
kathentam   bhanantam   dipayantam   voharantanti   ditthi   hi   nam  pava  tatha
@Footnote: 1 Ma. aniyyanikapathena.
Vadanam. Tenaha bhagava
                      ditthena ce suddhi narassa hoti
                      nanena va so pajahati dukkham
                      annena so sujjhati sopadhiko
                      ditthi hi nam pava tatha vadananti.
     [119] Na brahmano annato suddhimaha
                      ditthe sute silavate mute va
                      punne ca pape ca anupalitto
                      attanjaho nayidha pakubbamano.
     [120]  Na  brahmano  annato  suddhimaha  ditthe  sute  silavate
mute   vati   nati   patikkhepo   .   brahmanoti   sattannam  dhammanam
bahitatta   brahmano   .   sakkayaditthi   bahita   hoti   vicikiccha
bahita   hoti   silabbataparamaso   bahito   hoti   rago   bahito
hoti   doso   bahito   hoti  moho  bahito  hoti  mano  bahito
hoti   .   bahitassa   honti   papaka   akusala  dhamma  sankilesika
ponobbhavika sadara dukkhavipaka ayatim jatijaramaraniya.
                      Bahetva sabbapapakani (sabhiyati bhagava)
                      vimalo sadhusamahito thitatto
                      samsaramaticca kevali so
                      anissito tadi pavuccate sa brahma.
     {120.1}   Na   brahmano   annato   suddhimahati  brahmano
annena    asuddhimaggena    micchapatipadaya    aniyyanapathena    annatra
satipatthanehi     annatra    sammappadhanehi    annatra    iddhippadehi
annatra   indriyehi   annatra   balehi   annatra  bojjhangehi  annatra
ariya   1-   atthangika   magga  suddhim  visuddhim  parisuddhim  muttim  vimuttim
parimuttim   naha   na   katheti   na   bhanati  na  dipayati  na  voharatiti  na
brahmano   annato   suddhimaha  .  ditthe  sute  silavate  mute  vati
santeke   samanabrahmana   ditthasuddhika   2-   te  ekaccanam  rupanam
dassanam mangalam paccenti ekaccanam rupanam dassanam amangalam paccenti.
     {120.2}  Katamesam  rupanam  dassanam mangalam paccenti. Te kalato
vutthahitva    abhimangalagatani    rupani    passanti   vatasakunam   passanti
pussaveluvalatthim    passanti    gabbhinitthim    passanti    kumarikam    khandhe
aropetva    gacchantam    passanti    punnaghatam    passanti   rohitamaccham
passanti    ajannam    passanti   ajannaratham   passanti   usabham   passanti
gokapilam passanti evarupanam rupanam dassanam mangalam paccenti.
     {120.3}  Katamesam  rupanam  dassanam amangalam paccenti. Palalapunjam
passanti    takkaghatam    passanti    rittaghatam    passanti    natam   passanti
naggasamanam   passanti   kharam   passanti   kharayanam   passanti   ekayuttayanam
@Footnote: 1 Po. Yu. ariyatthangikamaggena. Ma. ariyena atthangikena maggena.
@2 Po. Ma. ditthisuddhika. ito param idisameva.
Passanti    kanam   passanti   kunim   passanti   khanjam   passanti   pakkhahatam
passanti   jinnakam   passanti   byadhikam  passanti  matam  passanti  evarupanam
rupanam   dassanam   amangalam   paccenti   .   ime   te  samanabrahmana
ditthasuddhika  te  ditthena  suddhim visuddhim parisuddhim muttim vimuttim parimuttim
paccenti.
     {120.4}  Santeke  samanabrahmana  sutasuddhika  te  ekaccanam
saddanam   savanam   mangalam   paccenti  ekaccanam  saddanam  savanam  amangalam
paccenti.
     {120.5}   Katamesam   saddanam  savanam  mangalam  paccenti  .  te
kalato    vutthahitva    abhimangalagatani    saddani    sunanti   vaddhati
va   vaddhamanati   va   punnati   va  pussati  va  assokati  va
sumanati   va  sunakkhattati  va  sumangalati  va  siriti  va  sirivaddhati
va evarupanam saddanam savanam mangalam paccenti.
     {120.6}  Katamesam  saddanam savanam amangalam paccenti. Kanoti va
kuniti   va   khanjoti   va  pakkhahatoti  va  jinnakoti  va  byadhikoti
va  matoti  va  chinnanti  va  bhinnanti  va  daddhanti  va  natthanti va
natthiti  va  evarupanam  saddanam  savanam  amangalam  paccenti  .  ime te
samanabrahmana   sutasuddhika   te   sutena  suddhim  visuddhim  parisuddhim  muttim
vimuttim parimuttim paccenti.
     {120.7}  Santeke  samanabrahmana  silasuddhika  te  silamattena
sannamamattena   samvaramattena   avitikkamamattena   suddhim   visuddhim   parisuddhim
muttim   vimuttim   parimuttim  paccenti  .  samanamundikaputto  1-  evamaha
catuhi   kho   aham   thapati   dhammehi   samannagatam  purisapuggalam  pannapemi
sampannakusalam      paramakusalam     uttamappattippattam     samanam     ayojjham
katamehi   catuhi   idha   thapati  na  kayena  papakammam  karoti  na  papikam
vacam   bhasati   na   papakam   sankappam   sankappeti   na  papakam  ajivam
ajivati   imehi  kho  aham  thapati  catuhi  dhammehi  samannagatam  purisapuggalam
pannapemi        sampannakusalam       paramakusalam       uttamappattippattam
samanam   ayojjham   .   evameva   santeke   samanabrahmana  silasuddhika
te     silamattena     sannamamattena    samvaramattena    avitikkamamattena
suddhim visuddhim parisuddhim muttim vimuttim parimuttim paccenti.
     {120.8} Santeke samanabrahmana vattasuddhika te hatthivattika 2-
va  honti  assavattika  va  honti  govattika va honti kukkuravattika
va   honti   kakavattika   va   honti  vasudevavattika  va  honti
baladevavattika     va     honti    punnabhaddavattika    va    honti
manibhaddavattika     va     honti     aggivattika     va     honti
nagavattika   va   honti   supannavattika   va   honti   yakkhavattika
va   honti   asuravattika   va   honti   gandhabbavattika  va  honti
maharajavattika   va   honti   candavattika   va  honti  suriyavattika
@Footnote: 1 Ma. Yu. samano mundikaputto. 2 Po. Ma. ...vatika. ito param idisameva.
Va   honti   indavattika   va   honti   brahmavattika   va  honti
devavattika   va   honti  disavattika  1-  va  honti  .  ime  te
samanabrahmana   vattasuddhika   te   vattena   suddhim   visuddhim   parisuddhim
muttim vimuttim parimuttim paccenti.
     {120.9}  Santeke  samanabrahmana  mutasuddhika  .  te kalato
vutthahitva    pathavim    amasanti   haritam   amasanti   gomayam   amasanti
kacchapam   amasanti   jalam   2-   akkamanti  tilavaham  amasanti  pussatilam
khadanti     pussatelam     makkhenti    pussadantakattham    3-    khadanti
pussamattikaya     nahayanti     pussasatakam    nivasenti    pussavetthanam
vetthanti   .   ime   te   samanabrahmana   mutasuddhika   te  mutena
suddhim visuddhim parisuddhim muttim vimuttim parimuttim paccenti.
     {120.10}   Na   brahmano   annato  suddhimaha  ditthe  sute
silavate  mute  vati  brahmano  ditthasuddhiyapi  suddhim  naha  sutasuddhiyapi
suddhim   naha   silasuddhiyapi   suddhim   naha   vattasuddhiyapi   suddhim  naha
mutasuddhiyapi  suddhim  naha  na  katheti  na  bhanati  na  dipayati  na  voharatiti
na brahmano annato suddhimaha ditthe sute silavate mute va.
     [121]   Punne   ca   pape   ca   anupalittoti   punnam  vuccati
yankinci    tedhatukam    kusalabhisankharam    .    apunnam   vuccati   sabbam
akusalam    .    yato    punnabhisankharo    ca   apunnabhisankharo   ca
@Footnote: 1 Ma. disavatika. 2 Ma. phalam. 3 Ma. phussa ... phussamattika.
Anenjabhisankharo   ca   pahina   honti   ucchinnamula  talavatthukata
anabhavangata   ayatim   anuppadadhamma   ettavata   ca   punne   ca
pape   ca   na   limpati  na  samlimpati  na  upalimpati  alitto  asamlitto
anupalitto      nikkhanto      nissattho     vippamutto     visannutto
vimariyadikatena cetasa viharatiti punne ca pape ca anupalitto.
     [122]     Attanjaho     nayidha    pakubbamanoti    attanjahoti
attaditthijaho    .    attanjahoti   gahajaho   1-   .   attanjahoti
tanhavasena    ditthivasena    gahitam    paramattham    abhinivittham   ajjhositam
adhimuttam   sabbam   tam   cattam   hoti   vantam  muttam  pahinam  patinissattham .
Nayidha    pakubbamanoti    punnabhisankharam    va   apunnabhisankharam   va
anenjabhisankharam    va    akubbamano   ajanayamano   asanjanayamano
anibbattayamano       anabhinibbattayamanoti       attanjaho      nayidha
pakubbamano. Tenaha bhagava
                      na brahmano annato suddhimaha
                      ditthe sute silavate mute va
                      punne ca pape ca anupalitto
                      attanjaho nayidha pakubbamanoti.
     [123] Purimam pahaya aparam sitase
                      ejanuga te na taranti sangam
@Footnote: 1 Po. Ma. gaham jaho.
                      Te uggahayanti nirassajanti
                      kapiva sakham pamukham 1- gahaya.
     [124]  Purimam  pahaya  aparam sitaseti purimam sattharam pahaya aparam 2-
sattharam   nissita   purimam  dhammakkhanam  pahaya  aparam  dhammakkhanam  nissita
purimam  ganam  pahaya  aparam  ganam  nissita  purimam  ditthim  pahaya  aparam  ditthim
nissita   purimam   patipadam   pahaya   aparam   patipadam  nissita  purimam  maggam
pahaya   aparam   maggam  nissita  sannissita  allina  upagata  ajjhosita
adhimuttati purimam pahaya aparam sitase.
     [125]  Ejanuga  te  na taranti sanganti eja vuccati tanha yo
rago   sarago   .pe.   abhijjha  lobho  akusalamulam  .  ejanugati
ejanuga    ejanugata   ejanusata   ejayapanna   3-   patita
abhibhuta  pariyadinnacitta  .  te  na  taranti  sanganti ragasangam dosasangam
mohasangam   manasangam   ditthisangam  kilesasangam  duccaritasangam  na  taranti  na
uttaranti   na   pataranti   na   samatikkamanti  na  vitivattantiti  ejanuga
te na taranti sangam.
     [126]   Te   uggahayanti   nirassajantiti   sattharam  ganhanti  tam
muncitva    annam    sattharam    ganhanti    dhammakkhanam    ganhanti   tam
muncitva     annam     dhammakkhanam    ganhanti    ganam    ganhanti    tam
muncitva    annam    ganam    ganhanti   ditthim   ganhanti   tam   muncitva
@Footnote: 1 Po. Ma. pamuncam. 2 Ma. param. 3 sabbattha potthake ejayapanna.
Annam    ditthim    ganhanti    patipadam    ganhanti   tam   muncitva   annam
patipadam    ganhanti    maggam    ganhanti    tam   muncitva   annam   maggam
ganhanti   ganhanti   ca   muncanti   ca   adiyanti  ca  nirassajanti  cati
te uggahayanti nirassajanti.
     [127]   Kapiva   sakham   pamukham  gahayati  yatha  makkato  aranne
pavane    caramano    sakham    ganhati   tam   muncitva   annam   sakham
ganhati    tam    muncitva    annam   sakham   ganhati   evameva   puthu
samanabrahmana    puthu    ditthigatani    ganhanti    ca    muncanti    ca
adiyanti   ca   nirassajanti   cati   kapiva   sakham   pamukham   gahaya  .
Tenaha bhagava
                      purimam pahaya aparam sitase
                      ejanuga te na taranti sangam
                      te uggahayanti nirassajanti
                      kapiva sakham pamukham gahayati.
     [128] Sayam samadaya vatani jantu
                      uccavacam gacchati sannasatto
                      vidva ca vedehi samecca dhammam
                      na uccavacam gacchati bhuripanno.
     [129]   Sayam   samadaya  vatani  jantuti  sayam  samadayati  samam
Samadaya  .  vataniti  hatthivattam  1-  va  assavattam  va  govattam  va
kukkuravattam   va   kakavattam   va  vasudevavattam  va  baladevavattam  va
punnabhaddavattam    va    manibhaddavattam   va   aggivattam   va   nagavattam
va   supannavattam   va   yakkhavattam  va  asuravattam  va  .pe.  disavattam
va     adaya    samadaya    adiyitva    samadiyitva    ganhitva
paramasitva   abhinivisitva   .   jantuti   satto  naro  .pe.  manujoti
sayam samadaya vatani jantu.
     [130]   Uccavacam   gacchati   sannasattoti   sattharato   sattharam
gacchati   dhammakkhanato   dhammakkhanam  gacchati  ganato  ganam  gacchati  ditthiya
ditthim  gacchati  patipadato  2-  patipadam  gacchati  maggato  maggam  gacchati .
Sannasattoti       kamasannaya      byapadasannaya      vihimsasannaya
ditthisannaya   satto   visatto  asatto  laggo  laggito  palibuddho .
Yatha  bhittikhile  va  nagadante  va  bhandam  sattam  visattam  asattam laggam
laggitam      palibuddham     evameva     kamasannaya     byapadasannaya
vihimsasannaya      ditthisannaya      satto      visatto     asatto
laggo laggito palibuddhoti uccavacam gacchati sannasatto.
     [131]   Vidva   ca  vedehi  samecca  dhammanti  vidvati  vidva
vijjagato   nani   buddhima   vibhavi   medhavi   .   vedehiti  veda
vuccanti    catusu    maggesu    nanam    panna   pannindriyam   pannabalam
dhammavicayasambojjhango    vimamsa    vipassana    sammaditthi    .   tehi
@Footnote: 1 Po. Ma. ...vatam. ito param idisameva. 2 Ma. patipadaya.
Vedehi     jatijaramaranassa     antagato     antappatto    kotigato
kotippatto   pariyantagato   pariyantappatto   vosanagato  vosanappatto
tanagato      tanappatto     lenagato     lenappatto     saranagato
saranappatto     abhayagato    abhayappatto    accutagato    accutappatto
amatagato   amatappatto   nibbanagato   nibbanappatto  .  vedanam  va
antagatoti  vedagu  .  vedehi  va  antagatoti  vedagu. Sattannam [1]-
dhammanam   viditatta  vedagu  sakkayaditthi  vidita  hoti  vicikiccha  vidita
hoti  silabbataparamaso  vidito  hoti  rago  vidito  hoti doso vidito
hoti  moho  vidito  hoti  mano vidito hoti .  viditassa honti papaka
akusala   dhamma  sankilesika  ponobbhavika  sadara  dukkhavipaka  ayatim
jatijaramaraniya.
               Vedani viceyya kevalani (sabhiyati bhagava)
               samananam yanipatthi 2- brahmananam
               sabbavedanasu vitarago
               sabbam vedamaticca vedagu so [3]-.
     {131.1}  Vidva  ca  vedehi samecca dhammanti samecca abhisamecca
dhammam   .   sabbe   sankhara  aniccati  samecca  abhisamecca  dhammam .
Sabbe  sankhara  dukkhati  samecca  abhisamecca  dhammam  .  sabbe  dhamma
anattati  samecca  abhisamecca  dhammam . Avijjapaccaya sankharati samecca
abhisamecca  dhammam  .  sankharapaccaya vinnananti samecca abhisamecca dhammam.
@Footnote: 1 Ma. vasaddo atthi. 2 Ma. yanidhatthi. 3 Ma. Yu. itisaddo dissati.
Vinnanapaccaya    namarupanti    .    namarupapaccaya   salayatananti  .
Salayatanapaccaya   phassoti  .  phassapaccaya  vedanati  .  vedanapaccaya
tanhati    .    tanhapaccaya    upadananti    .    upadanapaccaya
bhavoti   .   bhavapaccaya   jatiti  .  jatipaccaya  jaramarananti  samecca
abhisamecca dhammam.
     {131.2}   Avijjanirodha  sankharanirodhoti  samecca  abhisamecca
dhammam  .  sankharanirodha  vinnananirodhoti  samecca  abhisamecca  dhammam .
Vinnananirodha  namarupanirodhoti  .  namarupanirodha  salayatananirodhoti .
Salayatananirodha   phassanirodhoti   .   phassanirodha   vedananirodhoti .
Vedananirodha   tanhanirodhoti   .  tanhanirodha  upadananirodhoti .
Upadananirodha  bhavanirodhoti  .  bhavanirodha  jatinirodhoti. Jatinirodha
jaramarananirodhoti samecca abhisamecca dhammam.
     {131.3}   Idam   dukkhanti   samecca  abhisamecca  dhammam  .  ayam
dukkhasamudayoti  .  ayam  dukkhanirodhoti  .  ayam  dukkhanirodhagamini  patipadati
samecca   abhisamecca   dhammam   .   ime  asavati  samecca  abhisamecca
dhammam   .   ayam   asavasamudayoti   .   ayam   asavanirodhoti   .  ayam
asavanirodhagamini   patipadati   samecca   abhisamecca   dhammam   .   ime
dhamma   abhinneyyati   .   ime   dhamma   parinneyyati   .   ime
dhamma   pahatabbati   .  ime  dhamma  bhavetabbati  .  ime  dhamma
sacchikatabbati   samecca   abhisamecca   dhammam   .   channam  phassayatananam
samudayanca     atthangamanca     assadanca     adinavanca     nissarananca
Samecca   abhisamecca   dhammam   .   pancannam  upadanakkhandhanam  samudayanca
atthangamanca      assadanca     adinavanca     nissarananca     samecca
abhisamecca    dhammam   .   catunnam   mahabhutanam   samudayanca   atthangamanca
assadanca   adinavanca   nissarananca   samecca   abhisamecca   dhammam  .
Yankinci    samudayadhammam    sabbantam   nirodhadhammanti   samecca   abhisamecca
dhammanti viddha ca vedehi samecca dhammam.
     [132]  Na  uccavacam  gacchati  bhuripannoti  na  sattharato  sattharam
gacchati   na   dhammakkhanato   dhammakkhanam  gacchati  na  ganato  ganam  gacchati
na   ditthiya   ditthim   gacchati  na  patipadaya  patipadam  gacchati  na  maggato
maggam    gacchati    .    bhuripannoti    [1]-    mahapanno   puthupanno
hasapanno     javanapanno    tikkhapanno    nibbedhikapanno    .    bhuri
vuccati   pathavi   .   taya   pathavisamaya   pannaya   vipulaya   vitthataya
samannagatoti na uccavacam gacchati bhuripanno. Tenaha bhagava
                      sayam samadaya vatani jantu
                      uccavacam gacchati sannasatto
                      viddha ca vedehi samecca dhammam
                      na uccavacam gacchati bhuripannoti.
     [133] Sa sabbadhammesu visenibhuto
                      yankinci ditthamva sutam mutam va
@Footnote: 1 Ma. bhuripanno.
                      Tameva dassim vivatam carantam
                      kenidha lokasmi vikappayeyya.
     [134]   Sa   sabbadhammesu   visenibhuto  yankinci  ditthamva  sutam  mutam
vati  sena  vuccati  marasena  .  kayaduccaritam  marasena  vaciduccaritam
marasena  manoduccaritam  marasena  rago  marasena  doso marasena
moho   marasena   kodho   upanaho   .pe.   sabbakusalabhisankhara
marasena. Vuttam hetam bhagavata
         kama te pathama sena       dutiyarati vuccati
         tatiya khuppipasa te         catutthi tanha pavuccati
         pancamam 1- thinamiddhante     chattha bhiru 2- pavuccati
         sattami vicikiccha te            makkho thambho te atthamo
         labho siloko sakkaro       micchaladdho ca yo yaso
         yo cattanam samukkamse         pare ca avajanati
         esa namuci te sena          kanhassabhippaharini
         na nam asuro jinati              jetva ca labhate sukhanti.
Yato  catuhi  ariyamaggehi  sabba  ca  marasena  sabbe  ca  patisenikara
kilesa   jita   ca   parajita   ca  bhagga  vippalutta  parammukha  so
vuccati   visenibhuto   .   so   ditthe   visenibhuto   sute  visenibhuto
mute     visenibhuto     vinnate    visenibhutoti    sa    sabbadhammesu
visenibhuto yankinci ditthamva sutam mutam va.
@Footnote: 1 Ma. pancami .  2 Ma. Yu. bhiru.
     [135]  Tameva  dassim  vivatam  carantanti  tameva suddhadassim visuddhadassim
parisuddhadassim    vodanadassim    pariyodanadassim   .   athava   suddhadassanam
visuddhadassanam     parisuddhadassanam    vodanadassanam    pariyodanadassanam   .
Vivatanti   tanhachadanam   [1]-  kilesachadanam  [2]-  avijjachadanam  .  tani
chadanani   vivatani   honti   viddhamsitani  upaghatitani  3-  samugghatitani
pahinani    samucchinnani    vupasantani   patippassaddhani   abhabbuppattikani
nanaggina   daddhani   .   carantanti   carantam  vicarantam  [4]-  iriyantam
vattantam palentam yapentam yapentanti tameva dassim vivatam carantam.
     [136]   Kenidha   lokasmi  vikappayeyyati  kappati  dve  kappa
tanhakappo   ca   ditthikappo  ca  .pe.  ayam  tanhakappo  .pe.  ayam
ditthikappo   .   tassa   tanhakappo   pahino   ditthikappo  patinissattho
tanhakappassa        pahinatta       ditthikappassa       patinissatthatta
kena   ragena   kappeyya   kena   dosena   kappeyya  kena  mohena
kappeyya    kena    manena    kappeyya   kaya   ditthiya   kappeyya
kena    uddhaccena    kappeyya   kaya   vicikicchaya   kappeyya   kehi
anusayehi    kappeyya   rattoti   va   dutthoti   va   mulhoti   va
vinibandhoti   va   paramatthoti   va   vikkhepagatoti  va  anitthangatoti
va     thamagatoti     va     .     te     abhisankhara    pahina
abhisankharanam   pahinatta   gatiyo   kena   kappeyya   nerayikoti   va
@Footnote: 1 Ma. ditthichadanam. 2 Ma. duccaritachadanam. 3 Ma. ugghatitani. 4 Ma. viharantam.
Tiracchanayonikoti   va   pittivisayikoti   va   manussoti   va  devoti
va  rupiti  va  arupiti  va  sanniti  va  asanniti  va nevasanninasanniti
va  .  so  hetu  natthi  paccayo  natthi  karanam  natthi  yena  kappeyya
vikappeyya  vikappam  apajjeyya  .  lokasminti  apayaloke  manussaloke
devaloke   khandhaloke   dhatuloke   ayatanaloketi   kenidha   lokasmi
vikappayeyya. Tenaha bhagava
                      sa sabbadhammesu visenibhuto
                      yankinci ditthamva sutam mutam va
                      tameva dassim vivatam carantam
                      kenidha lokasmi vikappayeyyati.
     [137] Na kappayanti na purekkharonti
                      accantasuddhiti na te vadanti
                      adanagantham gathitam visajja
                      asam na kubbanti kuhinci loke.
     [138]   Na  kappayanti  na  purekkharontiti  kappati  dve  kappa
tanhakappo   ca   ditthikappo  ca  .pe.  ayam  tanhakappo  .pe.  ayam
ditthikappo   .   tesam   tanhakappo   pahino   ditthikappo  patinissattho
tanhakappassa        pahinatta       ditthikappassa       patinissatthatta
tanhakappam    va    ditthikappam    va    na   kappenti   na   janenti
na     sanjanenti     na     nibbattenti     nabhinibbattentiti     na
Kappayanti   .   na  purekkharontiti  dve  purekkhara  tanhapurekkharo
ca   ditthipurekkharo   ca   .pe.   ayam  tanhapurekkharo  .pe.  ayam
ditthipurekkharo   .   tesam   tanhapurekkharo  pahino  ditthipurekkharo
patinissattho      tanhapurekkharassa     pahinatta     ditthipurekkharassa
patinissatthatta   na   tanham   va   ditthim   va   purato  katva  caranti
na   tanhadhaja   na   tanhaketu   na   tanhadhipateyya  na  ditthiddhaja
na   ditthiketu   na   ditthadhipateyya   na   tanhaya  va  ditthiya  va
parivarita carantiti na kappayanti na purekkharonti.
     [139]  Accantasuddhiti  na  te  vadantiti accantasuddhiti anaccantasuddhim
samsarasuddhim   akiriyasuddhim   sassatavadam  na  vadanti  na  kathenti  na  bhananti
na dipayanti na voharantiti accantasuddhiti na te vadanti.
     [140]   Adanagantham  gathitam  visajjati  ganthati  cattaro  gantha
abhijjha     kayagantho    byapado    kayagantho    silabbataparamaso
kayagantho    idamsaccabhiniveso    kayagantho    .   attano   ditthiya
rago   abhijjha   kayagantho   .   paravadesu   aghato   appaccayo
byapado   kayagantho   .   attano   silam  va  vattam  va  silabbattam
va    paramasati   silabbataparamaso   kayagantho   .   attano   ditthi
idamsaccabhiniveso     kayagantho     .    kimkarana    vuccanti    1-
adanagantho   .   tehi   ganthehi  rupam  adiyanti  upadiyanti  ganhanti
paramasanti     abhinivisanti     vedanam     sannam    sankhare    vinnanam
@Footnote: 1 Ma. vuccati. ito param evam natabbam.
Gatim   upapattim   patisandhim   bhavam   samsaram   vattam   adiyanti   upadiyanti
ganhanti       paramasanti      abhinivisanti      tamkarana      vuccanti
adanagantho   .   visajjati   ganthe   vossajjitva   va  visajja .
Athava   ganthe  gathite  1-  ganthite  bandhe  vibandhe  abandhe  lagge
laggite  palibuddhe  bandhane  photayitva  2-  va visajja. Yatha vayham va
ratham  va  sakatam  va  sandamanikam  va  sajjam  visajjam  karonti  vikopenti
evameva   ganthe  vossajjitva  va  visajja  .  athava  ganthe  gathite
ganthite   bandhe  vibandhe  abandhe  lagge  laggite  palibuddhe  bandhane
photayitva 3- va visajjati adanagantham gathitam visajja.
     [141]   Asam   na   kubbanti   kuhinci   loketi  asa  vuccati
tanha   yo   rago   sarago  .pe.  abhijjha  lobho  akusalamulam .
Asam   na   kubbantiti   asam   na  kubbanti  na  janenti  na  sanjanenti
na    nibbattenti    nabhinibbattenti    .   kuhinciti   kuhinci   kimhici
katthaci   ajjhattam   va   bahiddha  va  ajjhattabahiddha  va  .  loketi
apayaloke    .pe.    ayatanaloketi   asam   na   kubbanti   kuhinci
loke. Tenaha bhagava
                      na kappayanti na purekkharonti
                      accantasuddhiti na te vadanti
                      adanagantham gathitam visajja
                      asam na kubbanti kuhinci loketi.
@Footnote: 1 Ma. gadhite. aparampi idisameva. 2-3 Ma. potayitva.
     [142] Simatito 1- brahmano tassa natthi
                      natva ca disva ca samuggahitam
                      na ragaragi na viragaratto
                      tassidam 2- natthi paramuggahitam.
     [143]   Simatito   brahmano   tassa  natthi  natva  ca  disva
ca   samuggahitanti   simati   catasso  simayo  .  sakkayaditthi  vicikiccha
silabbataparamaso      ditthanusayo      vicikicchanusayo      tadekattha
ca   kilesa   ayam   pathama   sima   .   olarikam   kamaragasannojanam
patighasannojanam    olariko   kamaraganusayo   patighanusayo   tadekattha
ca   kilesa   ayam   dutiya   sima   .   anusahagatam   kamaragasannojanam
patighasannojanam    anusahagato   kamaraganusayo   patighanusayo   tadekattha
ca  kilesa  ayam  tatiya  sima  .  ruparago  aruparago  mano uddhaccam
avijja   mananusayo   bhavaraganusayo   avijjanusayo   tadekattha   ca
kilesa ayam catuttha sima.
     {143.1}  Yato catuhi ariyamaggehi ima catasso simayo atikkanto
hoti  samatikkanto  vitivatto  so vuccati simatito. Brahmanoti  sattannam
dhammanam  bahitatta  brahmano  .pe.  anissito  tadi   pavuccate   sa
brahma   .   tassati  arahato  khinasavassa  .  natvati  paracittananena
va  natva  pubbenivasanussatinanena  va  natva. Disvati  mamsacakkhuna
va  [3]-  dibbacakkhuna  va  disvati  simatito  brahmano  tassa natthi
@Footnote: 1 Ma. Yu. simatigo. ito param idisameva. 2 Ma. tassidha. aparampi idisameva.
@3 Ma. disva.
Natva   ca  disva  ca  .  samuggahitanti  tassa  idam  paramam  aggam  settham
visettham   1-   pamokkham   uttamam   pavaranti  gahitam  paramattham  abhinivittham
ajjhositam  adhimuttam  .  natthiti  natthi  na  santi  na  samvijjati  nupalabbhati.
Pahinam    samucchinnam    vupasantam   patippassaddham   abhabbuppattikam   nanaggina
daddhanti    simatito   brahmano   tassa   natthi   natva   ca   disva
ca samuggahitam.
     [144]  Na  ragaragi  na  viragarattoti  ragaratta  vuccanti  ye
pancasu    kamagunesu   ratta   giddha   gadhita   mucchita   ajjhopanna
lagga   laggita   palibuddha  .  viragaratta  vuccanti  ye  rupavacara-
rupavacarasamapattisu    ratta   giddha   gadhita   mucchita   ajjhopanna
lagga   laggita   palibuddha   .  na  ragaragi  na  viragarattoti  yato
kamarago  ca  ruparago  ca  aruparago  ca  pahina  honti  ucchinnamula
talavatthukata   anabhavangata   ayatim   anuppadadhamma  ettavata  na
ragaragi na viragaratto.
     [145]  Tassidam  natthi  paramuggahitanti  tassati arahato khinasavassa.
Tassa  idam  paramam  aggam  settham  visettham  pamokkham  uttamam  pavaranti gahitam
paramattham   abhinivittham  ajjhositam  adhimuttam  .  natthiti  natthi  na  santi  na
samvijjati    nupalabbhati    .    pahinam   samucchinnam   vupasantam   patippassaddham
abhabbuppattikam    nanaggina   daddhanti   tassidam   natthi   paramuggahitam  .
Tenaha bhagava
@Footnote: 1 Ma. visittham. sabbattha idisameva.
                      Simatito brahmano tassa natthi
                      natva ca disva ca samuggahitam
                      na ragaragi na viragaratto
                      tassidam natthi paramuggahitanti.
                Catuttho suddhatthakasuttaniddeso nitthito.
                                 ------------
                      Pancamo paramatthakasuttaniddeso
     [146] Paramanti ditthisu paribbasano
                      yaduttarim kurute jantu loke
                      hinati anne tato sabbamaha
                      tasma vivadani avitivatto.
     [147]   Paramanti  ditthisu  paribbasanoti  santeke  samanabrahmana
ditthigatika    te    dvasatthiya   ditthigatanam   annatarannataram   ditthigatam
idam   paramam  aggam  settham  visettham  pamokkham  uttamam  pavaranti  gahetva
uggahetva    ganhitva    paramasitva   abhinivisitva   sakaya   sakaya
ditthiya   vasanti   samvasanti   avasanti   parivasanti  .  yatha  agarika
va   gharesu   vasanti  sapattika  va  apattisu  vasanti  sakilesa  va
kilesesu    vasanti   evameva   santeke   samanabrahmana   ditthigatika
te    dvasatthiya   ditthigatanam   annatarannataram   ditthigatam   idam   paramam
aggam  settham  visettham  pamokkham  uttamam  pavaranti  gahetva  uggahetva
ganhitva   paramasitva   abhinivisitva   sakaya   sakaya  ditthiya  vasanti
samvasanti 1- avasanti parivasantiti paramanti ditthisu paribbasano.
     [148]   Yaduttarim   kurute  jantu  loketi  yadanti  yam  .  uttarim
kuruteti   uttarim   karoti   aggam   settham   visettham   pamokkham  uttamam
@Footnote: 1 Ma. pavasanti.
Pavaram   karoti   .   ayam   sattha   sabbannuti   uttarim   karoti   aggam
settham    visettham    pamokkham   uttamam   pavaram   karoti   ayam   dhammo
svakkhato    ayam    gano   supatipanno   ayam   ditthi   bhaddika   ayam
patipada    supannatta    ayam    maggo   niyyanikoti   uttarim   karoti
aggam   settham   visettham   pamokkham   uttamam   pavaram  karoti  nibbatteti
abhinibbatteti   .   jantuti   satto   naro  .pe.  manujo  .  loketi
apayaloke .pe. Ayatanaloketi yaduttarim kurute jantu loke.
     [149]   Hinati   anne   tato   sabbamahati  attano  sattharam
dhammakkhanam   ganam   ditthim   patipadam   maggam  thapetva  sabbe  parappavade
khipati   ukkhipati   parikkhipati   so   sattha   na   sabbannu   dhammo   na
svakkhato    gano   na   supatipanno   ditthi   na   bhaddika   patipada
na    supannatta    maggo    na   niyyaniko   natthettha   suddhi   va
visuddhi   va   parisuddhi   va  mutti  va  vimutti  va  parimutti  va  na
tattha   1-  sujjhanti  va  visujjhanti  va  parisujjhanti  va  muccanti  va
vimuccanti   va   parimuccanti   va   hina   nihina   omaka   lamaka
jatukka   parittati   evamaha  evam  katheti  evam  bhanati  evam  dipayati
evam voharatiti hinati anne tato sabbamaha.
     [150]  Tasma  vivadani  avitivattoti  tasma 2- tamkarana tamhetu
tappaccaya    tamnidana    ditthikalahani    ditthibhandanani    ditthiviggahani
ditthivivadani   ditthimedhagani   avitivatto   anatikkanto   asamatikkantoti
@Footnote: 1 Ma. natthettha .  2 Ma. tasmati.
Tasma vivadani avitivatto. Tenaha bhagava
                      paramanti ditthisu paribbasano
                      yaduttarim kurute jantu loke
                      hinati anne tato sabbamaha
                      tasma vivadani avitivattoti.
     [151] Yadattani passati anisamsam
                      ditthe sute silavate mute va
                      tadeva so tattha samuggahaya
                      nihinato passati sabbamannam.
     [152]   Yadattani   passati  anisamsam  ditthe  sute  silavate  mute
vati   yadattaniti   yam   attani  .  atta  vuccati  ditthigatam  .  attano
ditthiya   dve   anisamse  passati  ditthadhammikanca  anisamsam  samparayikanca
anisamsam.
     {152.1}  Katamo  ditthiya  ditthadhammiko  anisamso  .  yamditthiko
sattha   hoti   tamditthika   savaka   honti  tamditthikam  sattharam  savaka
sakkaronti  garukaronti  1-  manenti  pujenti  apacitim karonti 2- labhanti
ca       tatonidanam      civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam
ayam ditthiya ditthadhammiko anisamso.
     {152.2}  Katamo  ditthiya  samparayiko anisamso. Ayam ditthi alam
nagattaya   va   supannattaya   va   yakkhattaya  va  asurattaya  va
@Footnote: 1 Ma. garum karonti. 2 Po. Ma. apacitim karontiti natthi.
Gandhabbattaya   va   maharajattaya   va  indattaya  va  brahmattaya
va   devattaya   va   ayam  ditthi  alam  suddhiya  visuddhiya  parisuddhiya
muttiya   vimuttiya   parimuttiya   imaya   ditthiya   sujjhanti  visujjhanti
parisujjhanti     muccanti    vimuccanti    parimuccanti    imaya    ditthiya
sujjhissami   visujjhissami   parisujjhissami   muccissami   vimuccissami
parimuccissamiti  1-  ayatim  phalapatikankhi  hoti. Ayam ditthiya samparayiko
anisamso. Attano ditthiya ime dve anisamse passati.
     {152.3}   Ditthasuddhiyapi   dve  anisamse  passati  sutasuddhiyapi
dve    anisamse    passati    silasuddhiyapi   dve   anisamse   passati
vattasuddhiyapi   dve   anisamse   passati   mutasuddhiyapi  dve  anisamse
passati ditthadhammikanca anisamsam samparayikanca anisamsam.
     {152.4}  Katamo  mutasuddhiya  ditthadhammiko  anisamso. Yamditthiko
sattha   hoti   tamditthika   savaka   honti   .pe.   ayam  mutasuddhiya
ditthadhammiko anisamso.
     {152.5}  Katamo  mutasuddhiya  samparayiko  anisamso. Ayam ditthi
alam  nagattaya  va  .pe.  ayam  mutasuddhiya  samparayiko  anisamso .
Mutasuddhiyapi  ime  dve  anisamse  passati  dakkhati  oloketi  nijjhayati
upaparikkhatiti yadattani passati anisamsam ditthe sute silavate mute va.
     [153]  Tadeva  so  tattha  samuggahayati  tadevati  tam ditthigatam.
@Footnote: 1 Po. Ma. itisaddo natthi.
Tatthati   sakaya   ditthiya   sakaya   khantiya   sakaya   ruciya  sakaya
laddhiya   .  samuggahayati  idam  paramam  aggam  settham  visettham  pamokkham
uttamam    pavaranti    gahetva    uggahetva   ganhitva   paramasitva
abhinivisitvati tadeva so tattha samuggahaya.
     [154]   Nihinato  passati  sabbamannanti  annam  sattharam  dhammakkhanam
ganam  ditthim  patipadam  maggam  hinato  nihinato  omakato  lamakato  jatukkato
parittato   [1]-   passati   dakkhati   oloketi  nijjhayati  upaparikkhatiti
nihinato passati sabbamannam. Tenaha bhagava
                      yadattani passati anisamsam
                      ditthe sute silavate mute va
                      tadeva so tattha samuggahaya
                      nihinato passati sabbamannanti.
     [155] Tam vapi gantham kusala vadanti
                      yam nissito passati hinamannam
                      tasma hi ditthamva sutam mutam va
                      silabbatam bhikkhu na nissayeyya.
     [156]  Tam  vapi  gantham  kusala vadantiti kusalati ye te khandhakusala
dhatukusala     ayatanakusala     paticcasamuppadakusala    satipatthanakusala
sammappadhanakusala      iddhippadakusala      indriyakusala     balakusala
bojjhangakusala      maggakusala     phalakusala     nibbanakusala     te
@Footnote: 1 Ma. dissati. sabbattha idisameva.
Kusala   evam   vadanti  gantho  eso  lambanam  1-  etam  bandhanam  etam
palibodho   esoti   evam   vadanti  evam  kathenti  evam  bhananti  evam
dipayanti evam voharantiti tam vapi gantham kusala vadanti.
     [157]  Yam  nissito  passati  hinamannanti  yam  nissitoti  yam sattharam
dhammakkhanam   ganam   ditthim   patipadam   maggam   nissito  sannissito  allino
upagato    ajjhosito    adhimutto    .    passati   hinamannanti   annam
sattharam  dhammakkhanam  ganam  ditthim  patipadam  maggam  hinato  nihinato  omakato
lamakato  jatukkato  parittato  passati  dakkhati  oloketi nijjhayati [2]-
upaparikkhatiti yam nissito passati hinamannam.
     [158]  Tasma  hi ditthamva sutam mutam va silabbatam bhikkhu na nissayeyyati
tasma  tamkarana  tamhetu  tappaccaya  tamnidana  dittham  va  ditthasuddhim va
sutam  va  sutasuddhim  va  mutam  va  mutasuddhim  va silam va silasuddhim va vattam
va   vattasuddhim   va   na   nissayeyya   na  ganheyya  na  paramaseyya
nabhiniviseyyati   3-  tasma  hi  ditthamva  sutam  mutam  va  silabbatam  bhikkhu
na nissayeyya. Tenaha bhagava
                      tam vapi gantham kusala vadanti
                      yam nissito passati hinamannam
                      tasma hi ditthamva sutam mutam va
                      silabbatam bhikkhu na nissayeyyati.
@Footnote: 1 Ma. lagganam. 2 Ma. upanijjhayati. 3 Ma. nabhiniveseyyati.
     [159] Ditthimpi lokasmi 1- na kappayeyya
                      nanena va silavatena vapi
                      samoti attanamanupaneyya
                      hino na mannetha visesi vapi.
     [160]   Ditthimpi  lokasmi  na  kappayeyya  nanena  va  silavatena
vapiti     atthasamapattinanena     va     pancabhinnananena     va
micchananena  va  silena  va  vattena  va  silavattena  va  ditthim  na
kappayeyya  na  janeyya  na  sanjaneyya  na nibbatteyya nabhinibbatteyya.
Lokasminti   apayaloke  manussaloke  devaloke  khandhaloke  dhatuloke
ayatanaloketi    ditthimpi    lokasmi    na   kappayeyya   nanena   va
silavatena vapi.
     [161]   Samoti   attanamanupaneyyati  sadisohamasmiti  attanam  na
upaneyya  jatiya  va  gottena  va  kolaputtikena va vannapokkharataya
va  dhanena  va  ajjhenena  va  kammayatanena  va  sippayatanena  va
vijjatthanena   va   sutena   va   patibhanena   va   annatarannatarena
va vatthunati samoti attanamanupaneyya.
     [162]   Hino  na  mannetha  visesi  vapiti  hinohamasmiti  attanam
na   upaneyya   jatiya   va   gottena  va  .pe.  annatarannatarena
va   vatthuna   seyyohamasmiti   attanam   na   upaneyya  jatiya  va
gottena   va   .pe.   annatarannatarena   va   vatthunati   hino  na
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. lokasmim.
Mannetha visesi vapi. Tenaha bhagava
                      ditthimpi lokasmi na kappayeyya
                      nanena va silavatena vapi
                      samoti attanamanupaneyya
                      hino na mannetha visesi vapiti.
     [163] Attam pahaya anupadiyano
                      nanepi 1- so nissaya 2- no karoti
                      sa ve viyattesu na vaggasari
                      ditthimpi so na pacceti kinci.
     [164]   Attam  pahaya  anupadiyanoti  attam  pahayati  attaditthim
pahaya  .  attam  pahayati  gaham 3- pahaya. Attam pahayati tanhavasena
ditthivasena   gahitam   paramattham   abhinivittham   ajjhositam   adhimuttam   pahaya
pajahitva   vinodetva   byantikatva   4-   anabhavangamitva   5- .
Attam    pahaya    anupadiyanoti   catuhi   upadanehi   anupadiyamano
agganhamano     aparamasamano     anabhinivisamanoti    attam    pahaya
anupadiyano.
     [165]   Nanepi   so  nissaya  no  karotiti  atthasamapattinane
va    pancabhinnanane   va   micchanane   va   tanhanissayam   va
ditthinissayam   va   na   karoti  na  janeti  na  sanjaneti  na  nibbatteti
nabhinibbattetiti nanepi so nissaya no karoti.
@Footnote: 1 Po. Ma. nanenapi. 2 Ma. nissayam. 3 Yu. attagaham. 4 Po. Ma. byantim karitva.
@5 Ma. anabhavangametva.
     [166]  Sa  ve  viyattesu  na vaggasariti sa ve vavatthitesu bhinnesu
dvejjhapannesu     dvelhakajatesu    nanaditthikesu    nanakhantikesu
nanarucikesu          nanaladdhikesu         nanaditthinissayanissitesu
chandagatim    gacchantesu   dosagatim   gacchantesu   mohagatim   gacchantesu
bhayagatim   gacchantesu   na   chandagatim   gacchati   na   dosagatim   gacchati
na   mohagatim   gacchati   na   bhayagatim   gacchati   na  ragavasena  gacchati
na   dosavasena   gacchati   na  mohavasena  gacchati  na  manavasena  gacchati
na   ditthivasena   gacchati   na   uddhaccavasena  gacchati  na  vicikicchavasena
gacchati    na    anusayavasena   gacchati   na   vaggehi   dhammehi   yayati
niyyayati 1- vuyhati samhariyatiti sa ve viyattesu na vaggasari.
     [167]  Ditthimpi  so  na  pacceti  kinciti  tassa dvasatthiditthigatani
pahinani    samucchinnani    vupasantani   patippassaddhani   abhabbuppattikani
nanaggina   daddhani  so  kinci  ditthigatam  na  pacceti  na  paccagacchatiti
ditthimpi so na pacceti kinci. Tenaha bhagava
                      attam pahaya anupadiyano
                      nanepi so nissaya no karoti
                      sa ve viyattesu na vaggasari
                      ditthimpi so na pacceti kinciti.
     [168] Yassubhayante panidhidha natthi
                      bhavabhavaya idha va huram va
@Footnote: 1 Ma. niyyati.
                      Nivesana tassa na santi keci
                      dhammesu niccheyya samuggahitam.
     [169]   Yassubhayante   panidhidha   natthi  bhavabhavaya  idha  va  huram
vati   yassati   arahato   khinasavassa   .   antati   phasso   eko
anto   phassasamudayo   dutiyo  anto  .  atitam  eko  anto  anagatam
dutiyo  anto  .  sukha  vedana  eko  anto  dukkha  vedana dutiyo
anto  .  namam  eko  anto  rupam  dutiyo  anto  .  cha ajjhattikani
ayatanani   eko  anto  cha  bahirani  ayatanani  dutiyo  anto .
Sakkayo   eko   anto   sakkayasamudayo   dutiyo   anto  .  panidhi
vuccati  tanha  yo  rago  sarago  .pe.  abhijjha lobho akusalamulam.
Bhavabhavayati     bhavabhavaya     kammabhavaya    punabbhavaya    kamabhavaya
kammabhavaya   kamabhavaya   punabbhavaya   rupabhavaya   kammabhavaya   rupabhavaya
punabbhavaya     arupabhavaya     kammabhavaya     arupabhavaya     punabbhavaya
punappunam    bhavaya    punappunam   gatiya   punappunam   upapattiya   punappunam
patisandhiya   punappunam   attabhavabhinibbattiya  .  idhati  sakattabhavo .
Hurati   parattabhavo   .   idhati   sakarupavedanasannasankharavinnanam .
Hurati  pararupavedanasanna  sankhara  vinnanam  .   idhati  cha ajjhattikani
ayatanani  .  hurati  cha  bahirani  ayatanani .  idhati manussaloko.
Hurati  devaloko . Idhati kamadhatu. Hurati rupadhatu arupadhatu. Idhati
Kamadhatu rupadhatu. Hurati arupadhatu.
     {169.1}  Yassubhayante  panidhidha  natthi bhavabhavaya idha va huram vati
yassa  ubho  ante  bhavabhavaya  idha  va  huram  va panidhi natthi na samvijjati
nupalabbhati      pahina      samucchinna      vupasanta     patippassaddha
abhabbuppattika    nanaggina    daddhati    yassubhayante   panidhidha   natthi
bhavabhavaya idha va huram va.
     [170]  Nivesana  tassa  na  santi keciti nivesanati dve nivesana
tanhanivesana   ca   ditthinivesana   ca   .pe.   ayam   tanhanivesana
.pe.   ayam   ditthinivesana   .   tassati   arahato   khinasavassa  .
Nivesana   tassa  na  santiti  na  santi  na  samvijjanti  nupalabbhanti  pahina
samucchinna    vupasanta    patippassaddha    abhabbuppattika    nanaggina
daddhati nivesana tassa na santi keci.
     [171]   Dhammesu   niccheyya  samuggahitanti  dhammesuti  dvasatthiya
ditthigatesu  .  niccheyyati nicchinitva vinicchinitva vicinitva pavicinitva
tulayitva   tirayitva   vibhavayitva   vibhutam   katva  [1]-  odhiggaho
vilaggaho   varaggaho   kotthasaggaho   uccayaggaho  samuccayaggaho
idam   saccam   taccham   tatham   bhutam   yathavam   aviparitanti  gahitam  paramattham
abhinivittham   ajjhositam   adhimuttam   natthi   [2]-   na  samvijjati  nupalabbhati
pahinam    samucchinnam    vupasantam   patippassaddham   abhabbuppattikam   nanaggina
daddhanti dhammesu niccheyya samuggahitam. Tenaha bhagava
@Footnote: 1 Ma. samuggahitanti. 2 Po. Ma. na santi na samvijjanti nupalabbhanti.
@sabbattha idisameva.
                      Yassubhayante panidhidha natthi
                      bhavabhavaya idha va huram va
                      nivesana tassa na santi keci
                      dhammesu niccheyya samuggahitanti.
     [172] Tassidha dittheva sute mute va
                      pakappita natthi anupi sanna
                      tam brahmanam ditthimanadiyanam
                      kenidha lokasmi vikappayeyya.
     [173]  Tassidha  dittheva  sute  mute  va  pakappita  natthi  anupi
sannati   tassa   arahato   khinasavassa  [1]-  ditthe  va  ditthasuddhiya
va   sute   va  sutasuddhiya  va  mute  va  mutasuddhiya  va  sanna-
pubbangamatadhipateyyata   2-   sannaviggahena   sannaya  uddhapita  3-
kappita  [4]-  abhisankhata  santhapita  ditthi  natthi  na  samvijjati nupalabbhati
pahina     samucchinna     vupasanta     patippassaddha    abhabbuppattika
nanaggina   daddhati   tassidha   dittheva   sute   mute   va  pakappita
natthi anupi sanna.
     [174]     Tam     brahmanam    ditthimanadiyananti    brahmanoti
sattannam   dhammanam   bahitatta  brahmano  .pe.  anissito  5-  tadi
pavuccate    sa   brahma   .   tam   brahmanam   ditthimanadiyananti   tam
@Footnote: 1 Ma. Yu. tassa. 2 sannapubbangamata sannavikappeyyata ....
@3 Ma. atthapita samutthapita. 4 Ma. pakappita sankhata .... 5 Po. Ma. asito.
Brahmanam  ditthim  anadiyantam  agganhantam  aparamasantam  anabhinivisantanti  1-
tam brahmanam ditthimanadiyanam.
     [175]   Kenidha   lokasmi  vikappayeyyati  kappati  dve  kappa
tanhakappo   ca   ditthikappo  ca  .pe.  ayam  tanhakappo  .pe.  ayam
ditthikappo   .   tassa   tanhakappo   pahino   ditthikappo  patinissattho
tanhakappassa     pahinatta     ditthikappassa     patinissatthatta    kena
ragena   kappeyya   kena  dosena  kappeyya  kena  mohena  kappeyya
kena   manena   kappeyya   kaya  ditthiya  kappeyya  kena  uddhaccena
kappeyya   kaya   vicikicchaya   kappeyya   kehi   anusayehi   kappeyya
rattoti   va  dutthoti  va  mulhoti  va  vinibandhoti  va  paramatthoti
va   vikkhepagatoti   va   anitthangatoti  va  thamagatoti  va  .  te
abhisankhara   pahina   abhisankharanam   pahinatta  gatiyo  kena  kappeyya
nerayikoti   va   tiracchanayonikoti   va  pittivisayikoti  va  manussoti
va   devoti   va  rupiti  va  arupiti  va  sanniti  va  asanniti  va
nevasanninasanniti    va    .    so   hetu   natthi   paccayo   natthi
karanam   natthi   yena   kappeyya   vikappeyya   vikappam  apajjeyya .
Lokasminti   apayaloke  manussaloke  devaloke  khandhaloke  dhatuloke
ayatanaloketi kenidha lokasmi vikappayeyya. Tenaha bhagava
@Footnote: 1 Po. Ma. anabhinivesantanti.
                      Tassidha dittheva sute mute va
                      pakappita natthi anupi sanna
                      tam brahmanam ditthimanadiyanam
                      kenidha lokasmi vikappayeyyati.
     [176] Na kappayanti na purekkharonti
                      dhammapi tesam na paticchitase
                      na brahmano silavatena neyyo
                      parangato na pacceti tadi 1-.
     [177]   Na  kappayanti  na  purekkharontiti  kappati  dve  kappa
tanhakappo   ca   ditthikappo  ca  .pe.  ayam  tanhakappo  .pe.  ayam
ditthikappo.
     {177.1}  Katamo  tanhakappo . Yavata tanhasankhatena simakatam
mariyadikatam  odhikatam  pariyantikatam  pariggahitam  mamayitam  idam  mamam  etam  mamam
ettakam  mamam  ettavata  mamam  mama  rupa  sadda gandha rasa photthabba
attharana      papurana      dasidasa     ajelaka     kukkutasukara
hatthigavassavalava   khettam   vatthu   hirannam   suvannam  gamanigamarajadhaniyo
ratthanca   janapado   ca   koso  ca  kotthagaranca  kevalampi  mahapathavim
tanhavasena    mamayati    yavata    atthasatatanhaviparitam    2-    ayam
tanhakappo.
     {177.2}  Katamo ditthikappo. Visativatthuka sakkayaditthi dasavatthuka
micchaditthi   dasavatthuka   antaggahika   ditthi   ya   evarupa   ditthi
@Footnote: 1 Ma. tadi .  2 Ma. Yu. ... vicaritam.
Ditthigatam   ditthigahanam   ditthikantaro  1-  ditthivisukayikam  ditthivipphanditam
ditthisannojanam   gaho   patiggaho   abhiniveso   paramaso   kummaggo
micchapatho   micchattam   titthayatanam   vipariyesaggaho   2-  viparitaggaho
vipallasaggaho    micchagaho    ayathavakasmim    yathavakanti   gaho
yavata dvasatthi ditthigatani ayam ditthikappo.
     {177.3}   Tesam   tanhakappo  pahino  ditthikappo  patinissattho
tanhakappassa    pahinatta    ditthikappassa    patinissatthatta   tanhakappam
va  ditthikappam  va  na  kappenti  na janenti na sanjanenti na nibbattenti
nabhinibbattentiti na kappayanti.
     {177.4}   Na  purekkharontiti  purekkharati  dve  purekkhara
tanhapurekkharo  ca  ditthipurekkharo  ca  .pe.  ayam  tanhapurekkharo
.pe.   ayam   ditthipurekkharo   .   tesam   tanhapurekkharo   pahino
ditthipurekkharo      patinissattho      tanhapurekkharassa     pahinatta
ditthipurekkharassa   patinissatthatta  na  tanham  va  na  ditthim  va  purato
katva   caranti   na   tanhadhaja   na   tanhaketu  na  tanhadhipateyya
na   ditthiddhaja  na  ditthiketu  na  ditthadhipateyya  na  tanhaya  va  na
ditthiya va parivarita 3- carantiti na kappayanti na purekkharonti.
     [178]   Dhammapi   tesam   na   paticchitaseti   dhamma   vuccanti
dvasatthi   ditthigatani   .   tesanti   tesam  arahantanam  khinasavanam .
@Footnote: 1 Ma. Yu. ... kantaram. 2 Ma. vipariyasaggaho. 3 Po. Yu. parivaretva.
Paticchitaseti   1-   sassato   loko   idameva  saccam  moghamannanti  na
paticchitase  asassato  loko  .pe.  neva  hoti  na  na hoti tathagato
parammarana   idameva   saccam   moghamannanti   na   paticchitaseti  dhammapi
tesam na paticchitase.
     [179]  Na  brahmano  silavatena  neyyoti  nati  patikkhepo .
Brahmanoti    sattannam    dhammanam    bahitatta    brahmano   .pe.
Anissito   tadi   pavuccate   sa  brahma  .  na  brahmano  silavatena
neyyoti   brahmano   silena   va  vattena  va  silavattena  va  na
yayati  na  niyyayati  na  vuyhati  na  samhariyatiti  na  brahmano  silavatena
neyyo.
     [180]  Parangato  na  pacceti  taditi  param vuccati amatam nibbanam
yo   so   sabbasankharasamatho   sabbupadhipatinissaggo   tanhakkhayo  virago
nirodho  nibbanam  .  yo  paragato  parappatto  antagato  antappatto
kotigato   kotippatto   .pe.  natthi  tassa  punabbhavoti  parangato .
Na  paccetiti  sotapattimaggena  ye  kilesa pahina te kilese na puneti
na  pacceti  na  paccagacchati  sakadagamimaggena  ye  kilesa  pahina te
kilese  na  puneti  na pacceti na paccagacchati anagamimaggena ye kilesa
pahina  te  kilese  na  puneti  na pacceti na paccagacchati arahattamaggena
ye  kilesa  pahina  te  kilese  na  puneti na pacceti na paccagacchatiti
@Footnote: 1 Ma. na paticchitaseti.
Parangato  na  pacceti  .  taditi araha pancahakarehi tadi itthanitthe
tadi cattaviti tadi tinnaviti tadi muttaviti tadi tamniddesa tadi.
     {180.1}  Katham  araha  itthanitthe  tadi. Araha labhepi tadi
alabhepi  tadi  yasepi  tadi  ayasepi  tadi  pasamsayapi  tadi  nindayapi
tadi  sukhepi  tadi  dukkhepi  tadi  .  ekance  baham gandhena limpeyyum
ekance   baham  vasiya  taccheyyum  amusmim  natthi  rago  amusmim  natthi
patigham     anunayapatighavippahino    ugghatinigghativitivatto    anurodhavirodha-
samatikkanto evam araha itthanitthe tadi.
     {180.2} Katham araha cattaviti tadi. Arahato rago catto vanto
mutto  pahino  patinissattho  .  doso  moho  kodho  upanaho  makkho
palaso   issa   macchariyam   maya  satheyyam  thambho  sarambho  mano
atimano  mado  pamado  sabbe  kilesa  sabbe  duccarita sabbe daratha
sabbe    parilaha   sabbe   santapa   sabbakusalabhisankhara   catta
vanta mutta pahina patinissattha evam araha cattaviti tadi.
     {180.3}  Katham  araha  tinnaviti  tadi . Araha kamogham tinno
bhavogham   tinno   ditthogham   tinno  avijjogham  tinno  sabbasamsarapatham  1-
tinno      uttinno      nittinno      atikkanto      samatikkanto
@Footnote: 1 Po. sabbasamsarapatipatham. Yu. sabbasankharapatipatham.
Vitivatto    so    vutthavaso    cinnacarano    .pe.    natthi   tassa
punabbhavoti evam araha tinnaviti tadi.
     {180.4}  Katham  araha muttaviti tadi. Arahato raga cittam muttam
vimuttam  suvimuttam  .  dosa  cittam  muttam vimuttam suvimuttam. Moha cittam
muttam   vimuttam   suvimuttam   .  kodha  upanaha  makkha  palasa  issa
macchariya   maya  satheyya  thambha  sarambha  mana  atimana  mada
pamada    sabbakilesehi   sabbaduccaritehi   sabbadarathehi   sabbaparilahehi
sabbasantapehi   sabbakusalabhisankharehi   cittam   muttam   vimuttam  suvimuttam
evam araha muttaviti tadi.
     {180.5}  Katham  araha tamniddesa tadi. Araha sile sati silavati
tamniddesa   tadi   .   saddhaya   sati   saddhoti  tamniddesa  tadi .
Viriye   sati   viriyavati   tamniddesa   tadi   .  satiya  sati  satimati
tamniddesa   tadi   .  samadhismim  sati  samahitoti  tamniddesa  tadi .
Pannaya    sati    pannavati    tamniddesa   tadi   .   vijjaya   sati
tevijjoti    tamniddesa    tadi    .    abhinnaya   sati   chalabhinnoti
tamniddesa   tadi   evam   araha   tamniddesa   taditi  parangato  na
pacceti tadi. Tenaha bhagava
                      na kappayanti na purekkharonti
                      dhammapi tesam na paticchitase
                      Na brahmano silavatena neyyo
                      parangato na pacceti taditi.
                Pancamo paramatthakasuttaniddeso nitthito.
                               ---------------
                      Chattho jarasuttaniddeso
     [181] Appam vata jivitam idam
                      oram vassasatapi miyyati
                      yo cepi aticca jivati
                      athakho so jarasapi miyyati.
     [182]   Appam   vata   jivitam  idanti  jivitanti  ayu  thiti  yapana
yapana   iriyana   vattana  palana  jivitam  jivitindriyam  .  apica  dvihi
karanehi   appakam   jivitam   thokam   jivitam   thitiparittataya   va   appakam
jivitam sarasaparittataya va appakam jivitam.
     {182.1}  Katham  thitiparittataya  appakam  jivitam . Atite cittakkhane
jivittha   na   jivati   na   jivissati   .   anagate  cittakkhane  jivissati
na    jivati    na   jivittha   .   paccuppanne   cittakkhane   jivati   na
jivittha na jivissati.
         Jivitam attabhavo ca            sukhadukkha ca kevala
         ekacittasamayutta         lahuso vattatikkhano 1-
         culasitisahassani            kappa titthanti ye maru
         na tveva tepi jivanti         dvihi cittehi samahita 2-
         ye niruddha marantassa       titthamanassa va idha
         sabbeva 3- sadisa khandha   gata appatisandhika
@Footnote: 1 Ma. vattate. 2 Po. Ma. samyuta. 3 Ma. sabbepi.
         Anantara ca ye bhanga 1-  ye ca bhanga 2- anagata
         tadantare niruddhanam           vesammam 3- natthi lakkhane
         anibbattena na jato      paccuppanne na jivati
         cittabhangamato loko         pannatti paramatthiya
         yatha ninna pavattanti      chandena parinamita
         acchinnavara 4- vattanti   salayatanapaccaya
         anidhanagata bhanga          punjo natthi anagate
         nibbattayeva titthanti     aragge sasapupama
         nibbattananca dhammanam   bhango nesam purekkhato
         palokadhamma titthanti        poranehi amissita
         adassanato ayanti          bhanga gacchanti dassanam
         vijjuppadova akase      uppajjanti vayanti cati.
Evam thitiparittataya appakam jivitam.
     {182.2}  Katham  sarasaparittataya  appakam  jivitam  .  assasupanibaddham
jivitam     passasupanibaddham     jivitam     assasappassasupanibaddham     jivitam
mahabhutupanibaddham    jivitam    usmupanibaddham    jivitam   kavalinkaraharupanibaddham
jivitam    vinnanupanibaddham    jivitam    .    mulampi   imesam   dubbalam  .
Pubbahetupi   imesam   dubbala   .   yepi   paccaya  tepi  dubbala .
Yepi   pabhavika   5-   tepi   dubbala  .  sahabhupi  imesam  dubbala .
Sampayogapi    imesam   dubbala   .   sahajapi   imesam   dubbala  .
@Footnote: 1-2 Ma. bhagga. 3 Po. Ma. vesamam. 4 Po. Ma. acchinnadhara. 5 Po. Ma. pabhavika.
Yapi   payojika   sapi   dubbala  .  annamannam  niccadubbala  ime .
Annamannam   anavatthita   ime   .   annamannam   paripatayanti   ime .
Annamannassa   hi  natthi  tayita  .  na  capi  thapenti  annamannime .
Yopi  nibbattako  so  na  vijjati . Na ca kenaci koci hayati. Bhangabya
ca  ime  hi  sabbaso. Purimehi pabhavita ime. Yepi pabhavita te pure
mata   .   purimapica   pacchimapica   annamannam  na  kadaci  addasamsuti .
Evam sarasaparittataya appakam jivitam.
     {182.3}   Apica   catummaharajikanam  devanam  jivitam  upadaya
manussanam  appakam  jivitam  parittakam  jivitam  thokam  jivitam  khanikam  jivitam  lahukam
jivitam  ittaram  jivitam  anaddhaniyam  jivitam  na  ciratthitikam  jivitam . Tavatimsanam
devanam   .   yamanam   devanam  .  tusitanam  devanam  .  nimmanaratinam
devanam   .   paranimmitavasavattinam   devanam   .  brahmakayikanam  devanam
jivitam   upadaya   manussanam   appakam  jivitam  parittakam  jivitam  thokam  jivitam
khanikam  jivitam  lahukam  jivitam  ittaram  jivitam  anaddhaniyam  jivitam  na ciratthitikam
jivitam  .  vuttam  hetam  bhagavata  appamidam  bhikkhave  manussanam ayu gamaniyo
samparayo   mantaya   photthabbam   kattabbam   kusalam   caritabbam  brahmacariyam
natthi jatassa amaranam yo bhikkhave ciram jivati so vassasatam appam va bhiyyo
         appamayu manussanam        hileyya nam suporiso
         careyyadittasisova           natthi maccussa nagamo
         Accayanti ahoratta        jivitam uparujjhati
         ayu khiyati maccanam           kunnadinamva udakanti.
Appam vata jivitam idam.
     [183]   Oram   vassasatapi   miyyatiti   kalalakalepi  cavati  marati
antaradhayati  vippalujjati  .  ambudakalepi  1-  cavati  marati  antaradhayati
vippalujjati   .   pesikalepi   cavati  marati  antaradhayati  vippalujjati .
Ghanakalepi  cavati  marati  antaradhayati  vippalujjati  .  pancasakhakalepi 2-
cavati   marati   antaradhayati   vippalujjati   .   jatimattopi  cavati  marati
antaradhayati   vippalujjati   .   pasutigharepi   cavati   marati   antaradhayati
vippalujjati   .   addhamasikopi  cavati  marati  antaradhayati  vippalujjati .
Masikopi    cavati   marati   antaradhayati   vippalujjati   .   dvimasikopi
timasikopi    catumasikopi    pancamasikopi   cavati   marati   antaradhayati
vippalujjati   .   chamasikopi   sattamasikopi   atthamasikopi  navamasikopi
dasamasikopi   samvaccharikopi   cavati   marati   antaradhayati   vippalujjati .
Dvivassikopi    tivassikopi    catuvassikopi    pancavassikopi    chavassikopi
sattavassikopi   atthavassikopi   navavassikopi   dasavassikopi   visativassikopi
timsavassikopi     cattalisavassikopi     pannasavassikopi     satthivassikopi
sattativassikopi   asitivassikopi   navutivassikopi   cavati  marati  antaradhayati
vippalujjatiti oram vassasatapi miyyati.
@Footnote: 1 Ma. Yu. abbudakalepi .  2 Ma. Yu. pasakhakalepi.
     [184]  Yo  cepi  aticca  jivatiti  yo  vassasatam atikkamitva jivati
so  ekam  va  vassam  jivati  dve va vassani jivati tini va vassani jivati
cattari  va  vassani  jivati  panca  va  vassani  jivati  dasa va vassani
jivati  visati  va  vassani  jivati  timsam  va  vassani  jivati  cattalisam va
vassani jivatiti yo cepi aticca jivati.
     [185]  Athakho  so  jarasapi  miyyatiti  yada  jinno  hoti vuddho
mahallako    addhagato   vayoanuppatto   khandadanto   palitakeso   vilunam
khalitasiro   valinam   tilakahatagatto   vanko   bhaggo   dandaparayano  so
jarayapi cavati marati antaradhayati vippalujjati.
                   Natthi maranamha mokkho
         phalanamiva pakkanam           pato patanato bhayam
         evam jatana maccanam        niccam maranato bhayam
         yathapi kumbhakarassa         kata mattikabhajana
         sabbe bhedapariyanta        evam maccana jivitam
         dahara ca mahanta ca          ye bala ye ca pandita
         sabbe maccuvasam yanti        sabbe maccuparayana
         tesam maccuparetanam            gacchatam paralokato
         na pita tayate puttam        nati va pana natake
         pekkhatanneva natinam      passa lalappatam puthu
         Ekamekova maccanam          govajjho viya niyyati
         evam abbhahato loko      maccuna ca jaraya cati.
Athakho so jarasapi miyyati. Tenaha bhagava
                 appam vata jivitam idam
                 oram vassasatapi miyyati
                 yo cepi aticca jivati
                 athakho so jarasapi miyyatiti.
     [186] Socanti jana mamayite
                 na hi santi nicca pariggaha
                 vinabhavasantamevidam
                 iti disva nagaramavase.
     [187]  Socanti  jana  mamayiteti  janati  khattiya  ca brahmana
ca  vessa  ca  sudda  ca  gahattha ca pabbajita ca deva ca manussa ca.
Mamattati    dve    mamatta    tanhamamattanca   ditthimamattanca   .pe.
Idam   tanhamamattam   .pe.   idam   ditthimamattam   .  mamayitavatthuaccheda-
sankinopi    socanti    acchijjantepi   socanti   acchinnepi   socanti
mamayitavatthuviparinamasankinopi     socanti     viparinamantepi     socanti
viparinatepi   socanti   kilamanti   paridevanti  urattalim  kandanti  sammoham
apajjantiti socanti jana mamayite.
     [188]   Na   hi   santi   nicca   pariggahati  pariggahati  dve
pariggaha    tanhapariggaho    ca    ditthipariggaho    ca   .pe.   ayam
tanhapariggaho    .pe.    ayam    ditthipariggaho    .   tanhapariggaho
anicco   sankhato   paticcasamuppanno   khayadhammo   vayadhammo  viragadhammo
nirodhadhammo    viparinamadhammo    .   ditthipariggaho   anicco   sankhato
paticcasamuppanno    khayadhammo    vayadhammo    viragadhammo    nirodhadhammo
viparinamadhammo    .    vuttam   hetam   bhagavata   passatha   no   tumhe
bhikkhave    tam   pariggaham   yvayam   pariggaho   nicco   dhuvo   sassato
aviparinamadhammo   sassatisamam   tatheva  thassatiti  .  no  hetam  bhante .
Sadhu   bhikkhave   ahampi   kho  etam  bhikkhave  pariggaham  na  samanupassami
yvayam   pariggaho   nicco   dhuvo   sassato  aviparinamadhammo  sassatisamam
tatheva   thassatiti   .  pariggaha  nicca  dhuva  sassata  aviparinamadhamma
natthi   na   santi   na   samvijjanti   nupalabbhantiti   na  hi  santi  nicca
pariggaha.
     [189]  Vinabhavasantamevidanti  nanabhave vinabhave annathabhave
sante    samvijjamane    upalabbhiyamane    .   vuttam   hetam   bhagavata
alam   ananda   ma   soci   ma   paridevi  nanu  etam  ananda  maya
patikacceva   1-   akkhatam   sabbeheva   piyehi  manapehi  nanabhavo
vinabhavo   annathabhavo   tam   kutettha   ananda  labbha  yantam  jatam
@Footnote: 1 patigaccevatipi patho.
Bhutam  sankhatam  palokadhammam  tam  vata  ma  palujjiti  netam  thanam  vijjatiti .
Purimanam   purimanam   khandhanam   dhatunam   ayatananam   viparinamannathabhava
pacchima   pacchima   khandha   ca  dhatuyo  ca  ayatanani  ca  pavattantiti
vinabhavasantamevidam.
     [190]   Iti  disva  nagaramavaseti  ititi  padasandhi  padasamsaggo
padaparipuri     akkharasamavayo     byanjanasilitthata     padanupubbatametam
ititi  .  iti  disva  passitva  tulayitva  tirayitva  vibhavayitva  vibhutam
katva  mamattesuti  iti  disva  .  nagaramavaseti sabbam gharavasapalibodham
chinditva     puttadarapalibodham     chinditva    natipalibodham    chinditva
mittamaccapalibodham    chinditva    sannidhipalibodham    chinditva    kesamassum
oharetva   kasayani   vatthani  acchadetva  agarasma  anagariyam
pabbajitva    akincanabhavam    upagantva    eko   careyya   vihareyya
iriyeyya   vatteyya   paleyya   yapeyya   yapeyyati   iti   disva
nagaramavase. Tenaha bhagava
                    socanti jana mamayite
                    na hi santi nicca pariggaha
                    vinabhavasantamevidam
                    iti disva nagaramavaseti.
     [191] Maranenapi tam pahiyati
                    yam puriso mamayidanti mannati
                    Etampi viditva 1- pandito
                    na mamattaya nametha mamako.
     [192]   Maranenapi   tam   pahiyatiti   marananti   ya   tesam  tesam
sattanam   tamha   tamha  sattanikaya  cuti  cavanata  bhedo  antaradhanam
maccu    maranam    kalakiriya   khandhanam   bhedo   kalevarassa   nikkhepo
jivitindriyassupacchedo    .    tanti    rupagatam    vedanagatam   sannagatam
sankharagatam    vinnanagatam    .    pahiyatiti    pahiyati   jahiyati   vijahiyati
antaradhayati vippalujjati. Bhasitampi hetam
                    pubbeva maccam vijahanti bhoga
                    maccova ne pubbataram jahati
                    asassata bhogino kamakami
                    tasma na socamaham sokakale
                    udeti apurati veti cando
                    attham gametvana paleti suriyo
                    vidita maya sattuka 2- lokadhamma
                    tasma na socamaham sokakaleti.
Maranenapi tam pahiyati.
     [193]    Yam    puriso    mamayidanti    mannatiti   yanti   rupagatam
vedanagatam   sannagatam   sankharagatam   vinnanagatam   .   purisoti   sankha
samanna    pannatti    lokavoharo    namam    namakammam    namadheyyam
@Footnote: 1 Ma. viditvana  2 Yu. sattaka.
Nirutti   byanjanam   abhilapo   .   mamayidanti   mannatiti   tanhamannanaya
mannati       ditthimannanaya      mannati      manamannanaya      mannati
kilesamannanaya    mannati    duccaritamannanaya    mannati    payogamannanaya
mannati vipakamannanaya mannatiti yam puriso mamayidanti mannati.
     [194]   Etampi   viditva   panditoti   etam   adinavam  natva
janitva   tulayitva   tirayitva   vibhavayitva  vibhutam  katva  mamattesuti
etampi  viditva  .  panditoti  [1]-  buddhima  nani  vibhavi  medhaviti
etampi viditva pandito.
     [195]  Na  mamattaya  nametha  mamakoti  mamattati  dve  mamatta
tanhamamattanca      ditthimamattanca      .pe.     idam     tanhamamattam
.pe.    idam   ditthimamattam   .   mamakoti   buddhamamako   dhammamamako
sanghamamako     so     bhagavantam    mamayati    bhagava    tam    puggalam
parigganhati   .   vuttam   hetam   bhagavata   ye   te   bhikkhave  bhikkhu
kuha   thaddha   lapa  sangi  unnala  asamahita  na  me  te  bhikkhave
bhikkhu   mamaka   apagata   ca   te  [2]-  bhikkhu  imasma  dhammavinaya
na   ca   te   imasmim   dhammavinaye   vuddhim  virulhim  vepullam  apajjanti
ye   ca   kho   te   bhikkhave  bhikkhu  nikkuha  nillapa  dhira  athaddha
susamahita   te   kho   me   bhikkhave   bhikkhu   mamaka  anapagata  ca
te   bhikkhu   imasma   dhammavinaya   te   ca  imasmim  dhammavinaye  vuddhim
@Footnote: 1 Ma. pandito dhiro pandito pannava. 2 Ma. bhikkhave.
Virulhim vepullam apajjantiti.
         Kuha thaddha lapa sangi     unnala asamahita
         na te dhamme viruhanti         sammasambuddhadesite
         nikkuha nillapa dhira      athaddha susamahita
         te ve dhamme viruhanti        sammasambuddhadesite.
Na    mamattaya    nametha    mamakoti   mamako   tanhamamattam   pahaya
ditthimamattam   patinissajjitva   mamattaya   na   nameyya   na   onameyya
na   tanninno   assa   na   tappono   na  tappabbharo  na  tadadhimutto
na   tadadhipateyyoti   na   mamattaya   nametha   mamako   .   tenaha
bhagava
                    maranenapi tam pahiyati
                    yam puriso mamayidanti mannati
                    etampi viditva pandito
                    na mamattaya nametha mamakoti.
     [196] Supinena yathapi sangatam
                    patibuddho puriso na passati
                    evampi piyayitam janam
                    petam kalakatam na passati.
     [197]   Supinena   yathapi   sangatanti   sangatam  samagatam  samahitam
sannipatitanti supinena yathapi sangatam.
     [198]   Patibuddho   puriso  na  passatiti  yatha  puriso  supinagato
candam    passati   suriyam   passati   mahasamuddam   passati   sinerupabbatarajam
passati   hatthim   passati   assam   passati   ratham   passati   pattim   passati
senabyuham     passati    aramaramaneyyakam    passati    vanaramaneyyakam
passati     bhumiramaneyyakam     passati     pokkharaniramaneyyakam    passati
patibuddho na kinci passatiti patibuddho puriso na passati.
     [199]  Evampi  piyayitam  jananti  evanti  opammasampatipadana.
Piyayitam     jananti     piyayitam     mamayitam     janam    mataram    va
pitaram   va   bhataram   va   bhaginim   va   puttam  va  dhitaram  va  mittam
va amaccam va natisalohitam vati evampi piyayitam janam.
     [200]   Petam   kalakatam   na   passatiti   peta  vuccanti  mata
kalakata   .   na   passati   na   dakkhati   nadhigacchati   na  vindati  na
patilabhatiti petam kalakatam na passati. Tenaha bhagava
                    supinena yathapi sangatam
                    patibuddho puriso na passati
                    evampi piyayitam janam
                    petam kalakatam na passatiti.
     [201] Ditthapi sutapi te jana
                    yesam namamidam pavuccati
                 Namamevavasissati
                 akkheyyam petassa jantuno.
     [202]    Ditthapi    sutapi    te    janati    ditthati   ye
cakkhuvinnanabhisambhuta   .   sutati   ye  sotavinnanabhisambhuta  .  te
janati   khattiya   ca   brahmana  ca  vessa  ca  sudda  ca  gahattha
ca    pabbajita   ca   deva   ca   manussa   cati   ditthapi   sutapi
te jana.
     [203]   Yesam   namamidam   pavuccatiti   yesanti   yesam  khattiyanam
brahmananam    vessanam    suddanam    gahatthanam   pabbajitanam   devanam
manussanam    .    namanti   sankha   samanna   pannatti   lokavoharo
namam   namakammam   namadheyyam   nirutti  byanjanam  abhilapo  .  pavuccatiti
kathiyati bhaniyati dipiyati vohariyatiti yesam namamidam pavuccati.
     [204]    Namamevavasissati    akkheyyanti   rupagatam   vedanagatam
sannagatam     sankharagatam     vinnanagatam    pahiyati    jahiyati    vijahiyati
antaradhayati   vippalujjati   namamevavasissati   .   akkheyyanti  akkhatum
kathetum   bhanitum   dipayitum   voharitunti   namamevavasissati   akkheyyam  .
Petassa    jantunoti   petassati   matassa   kalakatassa   .   jantunoti
sattassa   narassa   manavassa   posassa   puggalassa  jivassa  jatussa  1-
jantussa    indagussa    manujassati   akkheyyam   petassa   jantuno  .
Tenaha bhagava
@Footnote: 1 Ma. jagussa. Yu. jagussa.
                    Ditthapi sutapi te jana
                    yesam namamidam pavuccati
                    namamevavasissati
                    akkheyyam petassa jantunoti.
     [205] Sokaparidevamaccharam
                    na jahanti giddha mamayite
                    tasma munayo pariggaham
                    hitva acarimsu khemadassino.
     [206]  Sokaparidevamaccharam  na  jahanti  giddha  mamayiteti  sokoti
natibyasanena   va   phutthassa  bhogabyasanena  va  phutthassa  rogabyasanena
va   phutthassa   silabyasanena   va  phutthassa  ditthibyasanena  va  phutthassa
annatarannatarena    va    byasanena    samannagatassa    annatarannatarena
va   dukkhadhammena   phutthassa   soko   socana   socitattam  antosoko
antoparisoko    antodaho    antoparidaho   cetaso   parijjhayana
domanassam   sokasallam  .  paridevoti  natibyasanena  va  phutthassa  .pe.
Ditthibyasanena    va    phutthassa    annatarannatarena    va    byasanena
samannagatassa   annatarannatarena   va   dukkhadhammena   phutthassa  adevo
paridevo   adevana   paridevana   adevitattam   paridevitattam   vaca
palapo vippalapo lalappo lalappayana lalappayitattam.
     {206.1} Macchariyanti panca macchariyani avasamacchariyam kulamacchariyam labhamacchariyam
Vannamacchariyam    dhammamacchariyam    yam    evarupam    macchariyam    maccharayana
maccharayitattam    veviccham   kadariyam   katukancakata    aggahitattam   cittassa
idam   vuccati   macchariyam   .  apica  khandhamacchariyampi  macchariyam  dhatumacchariyampi
macchariyam   ayatanamacchariyampi   macchariyam   gaho   idam  vuccati  macchariyam .
Gedho   vuccati   tanha  yo  rago  sarago  .pe.  abhijjha  lobho
akusalamulam   .   mamattati   dve  mamatta  tanhamamattanca  ditthimamattanca
.pe.   idam   tanhamamattam   .pe.   idam  ditthimamattam  .  mamayitavattha-
uacchedasankinopi  socanti  icchijjantepi  socanti  acchinnepi  socanti.
Mamayitavatthuviparinamasankinopi     socanti     viparinamantepi     socanti
viparinatepi    socanti    .    mamayitavatthuacchedasankinopi    paridevanti
acchijjantepi   paridevanti   acchinnepi   paridevanti   .   mamayitavatthu-
viparinamasankinopi   paridevanti   viparinamantepi   paridevanti  viparinatepi
paridevanti   .  mamayitavatthum  rakkhanti  gopenti  parigganhanti  mamayitanti
maccharayanti  .  mamayitasmim  vatthusmim  socanti  sokam  na  jahanti  paridevam
na  jahanti  macchariyam  na  jahanti  gedham  na  jahanti nappajahanti na vinodenti
na   byantikaronti   na   anabhavangamentiti  sokaparidevamaccharam  na  jahanti
giddha mamayite.
     [207]   Tasma   munayo   pariggaham  hitva  acarimsu  khemadassinoti
tasmati    tasma    tamkarana   tamhetu   tappaccaya   tamnidana   etam
Adinavam    sampassamano    mamattesuti    tasma   .   munayoti   monam
vuccati   nanam   ya   panna   pajanana   .pe.   amoho  dhammavicayo
sammaditthi    tena   nanena   samannagata   munayo   monappatta  .
Tini   moneyyani   kayamoneyyam   vacimoneyyam   manomoneyyam   .pe.
Sangajalamaticca  so  muni  .  pariggahoti  dve  pariggaha  tanhapariggaho
ca    ditthipariggaho   ca   .pe.   ayam   tanhapariggaho   .pe.   ayam
ditthipariggaho   .   munayo   tanhapariggaham   pahaya   1-   ditthipariggaham
patinissajjitva acarimsu vicarimsu iriyimsu vattimsu palimsu yapimsu yapimsu.
     {207.1}  Khemadassinoti  khemam  vuccati  amatam  nibbanam  yo  so
sabbasankharasamatho    sabbupadhipatinissaggo   tanhakkhayo   virago   nirodho
nibbanam    .   khemadassinoti   khemadassino   tanadassino   lenadassino
saranadassino   abhayadassino   accutadassino   amatadassino  nibbanadassinoti
tasma munayo pariggaham hitva acarimsu khemadassino. Tenaha bhagava
                    sokaparidevamaccharam
                    na jahanti giddha mamayite
                    tasma munayo pariggaham
                    hitva acarimsu khemadassinoti.
     [208] Patilinacarassa bhikkhuno
                    bhajamanassa vivittamasanam
@Footnote: 1 Po. Ma. pariccajitva.
                    Samaggiyamahu tassa tam
                    yo attanam bhavane na dassaye.
     [209]    Patilinacarassa   bhikkhunoti   patilinacara   vuccanti   satta
sekha   1-   araha  patilino  .  kimkarana  patilinacara  kuccanti  satta
sekha  .  te  tato  tato  cittam patilinenta patikujjenta pativattenta
sanniruddhanta    sannigganhanta   sannivarenta   rakkhanta   gopenta
caranti   viharanti   iriyanti   vattenti  palenti  yapenti  yapenti .
Cakkhudvare     cittam     patilinenta    patikujjenta    pativattenta
sanniruddhanta    sannigganhanta   sannivarenta   rakkhanta   gopenta
caranti viharanti iriyanti vattenti palenti yapenti yapenti.
     {209.1}  Sotadvare  cittam ghanadvare cittam jivhadvare cittam
kayadvare    cittam   manodvare   cittam   patilinenta   patikujjenta
pativattenta      sanniruddhanta      sannigganhanta     sannivarenta
rakkhanta   gopenta   caranti   viharanti   iriyanti  vattenti  palenti
yapenti   yapenti   .   yatha  kukkutapattam  va  naharudaddalam  2-  va
aggimhi    pakkhittam    hoti    patiliyati    patikujjati    pativattati    na
sampasariyati  evameva  te  tato  tato  cittam  patilinenta patikujjenta
pativattenta      sanniruddhanta      sannigganhanta     sannivarenta
rakkhanta   gopenta   caranti   viharanti   iriyanti  vattenti  palenti
yapenti     yapenti     cakkhudvare    cittam    sotadvare    cittam
@Footnote: 1 Ma. sekkha. aparampi evam natabbam. 2 ma naharudaddulam. Yu. naharugaddulam
Ghanadvare   cittam  jivhadvare  cittam  kayadvare  cittam  manodvare
cittam     patilinenta    patikujjenta    pativattenta    sanniruddhanta
sannigganhanta   sannivarenta   rakkhanta   gopenta  caranti  viharanti
iriyanti  vattenti  palenti  yapenti  yapenti  .  tamkarana patilinacara
vuccanti   satta   sekha   .  bhikkhunoti  kalyanaputhujjanassa  va  bhikkhuno
sekhassa va bhikkhunoti patilinacarassa bhikkhuno.
     [210]    Bhajamanassa    vivittamasananti   asanam   vuccati   yattha
nisidati    manco    pitham    bhisi    tattika    cammakhando   tinasantharo
pannasantharo   palasasantharo   1-  .  tam  asanam  asappayarupadassanena
vittam   2-   vivittam   pavivittam  asappayasaddassavanena  vittam  3-  vivittam
pavivittam     asappayagandhaghayanena     asappayarasasayanena    asappaya-
photthabbaphusanena   asappayehi   pancahi   kamagunehi  vittam  4-  vivittam
pavivittam  .  tam  [5]-  asanam bhajato sambhajato sevato nisevato samsevato
patisevatoti bhajamanassa vivittamasanam.
     [211]  Samaggiyamahu  tassa  tam  yo  attanam  bhavane na dassayeti
samaggiyati      tisso     samaggiyo     ganasamaggi     dhammasamaggi
anabhinibbattisamaggi.
     {211.1} Katama ganasamaggi. Bahu cepi bhikkhu samagga sammodamana
avivadamana   khirodakibhuta   annamannam   piyacakkhuhi   sampassanta  viharanti
@Footnote: 1 Ma. Yu. palalasantharo. sabbattha idisameva. 2-3-4 Po. Ma. rittam.
@5 Po. Ma. vivittam.
Ayam ganasamaggi.
     {211.2}  Katama  dhammasamaggi . Cattaro satipatthana cattaro
sammappadhana    cattaro   iddhippada   pancindriyani   panca   balani
satta   bojjhanga   ariyo  atthangiko  maggo  te  ekato  pakkhandanti
pasidanti   sampatitthanti  vimuccanti  na  tesam  dhammanam  vivado  vippavado
atthi ayam dhammasamaggi.
     {211.3} Katama anabhinibbattisamaggi. Bahu cepi bhikkhu anupadisesaya
nibbanadhatuya    parinibbayanti    na   tesam   nibbanadhatuya   onattam
va punnattam va pannayati ayam anabhinibbattisamaggi.
     {211.4}   Bhavaneti  nerayikanam  nirayo  bhavanam  tiracchanayonikanam
tiracchanayoni    bhavanam    pittivisayikanam   pittivisayo   bhavanam   manussanam
manussaloko   bhavanam  devanam  devaloko  bhavanam  .  samaggiyamahu  tassa
tam  yo  attanam  bhavane  na  dassayeti  tassesa  samaggi  etam  channam
etam  patirupam  etam  anucchavikam  etam  anulomam  yo  evam  patipanno  1-
niraye   attanam   na  dasseyya  tiracchanayoniya  attanam  na  dasseyya
pittivisaye   attanam   na  dasseyya  manussaloke  attanam  na  dasseyya
devaloke  attanam  na  dasseyyati  evamahu  evamahamsu  evam kathenti
evam   bhananti   evam   dipayanti   evam  voharantiti  samaggiyamahu  tassa
tam yo attanam bhavane na dassaye. Tenaha bhagava
@Footnote: 1 Po. Ma. paticchanne.
                    Patilinacarassa bhikkhuno
                    bhajamanassa vivittamasanam
                    samaggiyamahu tassa tam
                    yo attanam bhavane na dassayeti.
     [212] Sabbattha muni anissito
                    na piyam kubbati nopi appiyam
                    tasmim paridevamaccharam
                    panne vari yatha na limpati.
     [213]   Sabbattha  muni  anissitoti  sabbam  vuccati  dvadasayatanani
cakkhu  ceva  rupa  ca  sotanca  sadda ca ghananca gandha ca jivha ca rasa
ca  kayo  ca  photthabba  ca  mano ca dhamma ca. Muniti monam vuccati nanam
ya   panna  pajanana  .pe.  sangajalamaticca  so  muni  .  anissitoti
dve  nissaya  tanhanissayo  ca  ditthinissayo  ca .pe. Ayam tanhanissayo
.pe.   ayam   ditthinissayo   .   muni   tanhanissayam  pahaya  ditthinissayam
patinissajjitva   cakkhum  anissito  sotam  anissito  ghanam  anissito  jivham
anissito   kayam   anissito  manam  anissito  rupe  sadde  gandhe  rase
photthabbe    dhamme   kulam   ganam   avasam   labham   yasam   pasamsam   sukham
civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam kamadhatum
rupadhatum   arupadhatum   kamabhavam   rupabhavam   arupabhavam   sannabhavam  asannabhavam
Nevasannanasannabhavam    ekavokarabhavam    catuvokarabhavam   pancavokarabhavam
atitam   anagatam   paccuppannam   ditthasutamutavinnatabbe   dhamme   anissito
asannissito   anallino   anupagato   anajjhosito   anadhimutto  nikkhanto
nissattho   vippamutto   visannutto   vimariyadikatena   cetasa   viharatiti
sabbattha muni anissito.
     [214]   Na   piyam   kubbati  nopi  appiyanti  piyati  dve  piya
satta va sankhara va.
     {214.1}  Katame  satta  piya. Idha yassa te honti atthakama
hitakama  phasukama  yogakkhemakama  mata  va  pita  va bhata va
bhagini  va  putto va dhita va mitta va amacca va nati va salohita
va ime satta piya.
     {214.2}  Katame sankhara piya. Manapika rupa manapika sadda
manapika  gandha  manapika  rasa  manapika  photthabba  ime  sankhara
piya.
     {214.3} Appiyati dve appiya satta va sankhara va.
     {214.4} Katame satta appiya. Idha yassa te honti anatthakama
ahitakama    aphasukama   ayogakkhemakama   jivita   voropetukama
ime satta appiya.
     {214.5}  Katame  sankhara appiya. Amanapika rupa amanapika
sadda  amanapika  gandha  amanapika  rasa  amanapika  photthabba ime
Sankhara appiya.
     {214.6}  Na  piyam kubbati nopi appiyanti ayam me satto piyo ime
ca  me  sankhara manapati ragavasena piyam na karoti ayam me satto appiyo
ime  ca  me  sankhara  amanapati  patighavasena appiyam na karoti na janeti
na   sanjaneti   na   nibbatteti  nabhinibbattetiti  na  piyam  kubbati  nopi
appiyam.
     [215]   Tasmim   paridevamaccharam   panne  vari  yatha  na  limpatiti
tasminti  [1]-  puggale  arahante  khinasave . Paridevoti natibyasanena
va   phutthassa   bhogabyasanena  va  phutthassa  rogabyasanena  va  phutthassa
silabyasanena     va     phutthassa     ditthibyasanena     va    phutthassa
annatarannatarena    va    byasanena    samannagatassa    annatarannatarena
va   dukkhadhammena   phutthassa  adevo  paridevo  adevana  paridevana
adevitattam    paridevitattam    vaca   palapo   vippalapo   lalappo
lalappayana lalappayitattam.
     {215.1}  Macchariyanti  panca  macchariyani avasamacchariyam kulamacchariyam
labhamacchariyam  vannamacchariyam  dhammamacchariyam  yam  evarupam  macchariyam  maccharayana
maccharayitattam   veviccham   kadariyam   katukancakata  aggahitattam  cittassa  idam
vuccati   macchariyam   apica   khandhamacchariyampi  macchariyam  dhatumacchariyampi  macchariyam
ayatanamacchariyampi   macchariyam   gaho   idam   vuccati   macchariyam  .  panne
vari  yatha  na  limpatiti  pannam  vuccati  padumapattam . Vari vuccati udakam.
@Footnote: 1 Ma. Yu. tasmim.
Yatha   vari   padumapatte   na   limpati   na  samlimpati  nupalimpati  alittam
asamlittam   anupalittam   evameva   tasmim   puggale   arahante   khinasave
paridevo    ca    macchariyanca    na   limpati   na   samlimpati   nupalimpati
alitta  asamlitta  anupalitta  so  ca  puggalo  [1]-  tehi  kilesehi
na   limpati   na   samlimpati   nupalimpati   alitto   asamlitto  anupalitto
nikkhanto   nissattho   vippamutto   visannutto   vimariyadikatena  cetasa
viharatiti   tasmim   paridevamaccharam   panne   vari   yatha   na  limpati .
Tenaha bhagava
                    sabbattha muni anissito
                    na piyam kubbati nopi appiyam
                    tasmim paridevamaccharam
                    panne vari yatha na limpatiti.
     [216] Udavindu yathapi pokkhare
                    padume vari yatha na limpati
                    evam muni nopalimpati
                    yadidam ditthasutam mutesu va.
     [217]  Udavindu  yathapi  pokkhareti  udavinduti vuccati udakathevo.
Pokkharam  vuccati  padumapattam  .  yatha  udakavindu  padumapatte  na  limpati na
samlimpati   nupalimpati   alittam   asamlittam   anupalittanti   udavindu  yathapi
pokkhare.
@Footnote: 1 Ma. arahanto.
     [218]    Padume   vari   yatha   na   limpatiti   padumam   vuccati
padumapuppham   .  vari  vuccati  udakam  .  yatha  vari  padumapupphe  1-  na
limpati    na    samlimpati    nupalimpati    alittam   asamlittam   anupalittanti
padume vari yatha na limpati.
     [219]   Evam   muni   nopalimpati   yadidam  ditthasutam  mutesu  vati
evanti   opammasampatipadana   .   muniti   monam   vuccati   nanam  ya
panna   pajanana   .pe.   sangajalamaticca   so   muni   .   lepati
dve   lepa  tanhalepo  ca  ditthilepo  ca  .pe.  ayam  tanhalepo
.pe.    ayam   ditthilepo   .   muni   tanhalepam   pahaya   ditthilepam
patinissajjitva   ditthe   na  limpati  sute  na  limpati  mute  na  limpati
vinnate   na   limpati   na   samlimpati   nupalimpati   alitto   asamlitto
anupalitto      nikkhanto      nissattho     vippamutto     visannutto
vimariyadikatena    cetasa    viharatiti   evam   muni   nopalimpati   yadidam
ditthasutam mutesu va. Tenaha bhagava
                 udavindu yathapi pokkhare
                 padume vari yatha na limpati
                 evam muni nopalimpati
                 yadidam ditthasutam mutesu vati.
     [220] Dhono na hi tena mannati
                 yadidam ditthasutam mutesu va
@Footnote: 1 Ma. Yu. padumapuppham.
                 Nannena visuddhimicchati
                 na hi so rajjati no virajjati.
     [221]  Dhono  na  hi  tena  mannati  yadidam  ditthasutam  mutesu vati
dhonoti    dhona   vuccati   panna   ya   panna   pajanana   .pe.
Amoho    dhammavicayo    sammaditthi    .   kimkarana   dhona   vuccati
panna     .    taya    pannaya    kayaduccaritam    dhutanca    dhotanca
sandhotanca   niddhotanca   .   vaciduccaritam   dhutanca   dhotanca  sandhotanca
niddhotanca     .     manoduccaritam     dhutanca    dhotanca    sandhotanca
niddhotanca  .  rago  dhuto  ca  dhoto  ca  sandhoto  ca niddhoto ca.
Doso   moho   kodho   upanaho   makkho   palaso  issa  macchariyam
maya   satheyyam   thambho   sarambho  mano  atimano  mado  pamado
sabbe   kilesa   sabbe   duccarita   sabbe  daratha  sabbe  parilaha
sabbe    santapa    sabbakusalabhisankhara    dhuta   ca   dhota   ca
sandhota ca niddhota ca.
     {221.1}  Tamkarana  dhona  vuccati panna. Athava sammaditthiya
micchaditthi  dhuta  ca  dhota ca sandhota ca niddhota ca. Sammasankappena
micchasankappo  dhuto  ca dhoto ca sandhoto ca niddhoto ca. Sammavacaya
micchavaca dhuta ca. Sammakammantena micchakammanto dhuto ca. Sammaajivena
micchaajivo dhuto ca. Sammavayamena micchavayamo dhuto ca. Sammasatiya
Micchasati   dhuta   ca   .   sammasamadhina   micchasamadhi  dhuto  ca .
Sammananena      micchananam      dhutanca      .      sammavimuttiya
micchavimutti  dhuta  ca  dhota  ca  sandhota  ca  niddhota  ca . Athava
ariyena   atthangikena   maggena   sabbe   kilesa   sabbe   duccarita
sabbe  daratha  sabbe  parilaha  sabbe  santapa  sabbakusalabhisankhara
dhuta  ca dhota ca sandhota ca niddhota ca. Araha imehi dhoneyyehi 1-
dhammehi   upeto   samupeto   upagato  samupagato  upapanno  samupapanno
samannagato  tasma  araha  dhono  .  so dhutarago dhutapapo dhutakileso
dhutaparilahoti dhono.
     {221.2}   Dhono  na  hi  tena  mannati  yadidam  ditthasutam  mutesu
vati   dhono   dittham   na   mannati   ditthasmim   na  mannati  ditthato  na
mannati    dittham   meti   na   mannati   .   sutam   na   mannati   sutasmim
na    mannati    sutato    na   mannati   sutam   meti   na   mannati  .
Mutam    na    mannati    mutasmim    na    mannati    mutato   na   mannati
mutam   meti   na   mannati   .   vinnatam   na   mannati   vinnatasmim  na
mannati    vinnatato   na   mannati   vinnatam   meti   na   mannati  .
Vuttam   hetam   bhagavata   asmiti   bhikkhave   mannitametam   anasmiti   2-
mannitametam     bhavissanti    mannitametam    na    bhavissanti    mannitametam
rupi    bhavissanti    mannitametam    arupi   bhavissanti   mannitametam   sanni
@Footnote: 1 Ma. dhonehi. .  2 Ma. Yu. ayamahamasmiti.
Bhavissanti       mannitametam      asanni      bhavissanti      mannitametam
nevasanninasanni      bhavissanti      mannitametam     mannitam     bhikkhave
rogo    mannitam   gando   mannitam   sallam   mannitam   upaddavo   tasma
tiha   bhikkhave   amannamanena   cetasa   viharissamati   evanhi   vo
bhikkhave    sikkhitabbanti   .   dhono   na   hi   tena   mannati   yadidam
ditthasutam mutesu va.
     [222]   Nannena   visuddhimicchatiti  dhono  annena  asuddhimaggena
micchapatipadaya       aniyyanikapathena       annatra      satipatthanehi
annatra      sammappadhanehi     annatra     iddhippadehi     annatra
indriyehi   annatra   balehi   annatra   bojjhangehi   annatra  ariya
atthangika   magga  suddhim  visuddhim  parisuddhim  muttim  vimuttim  parimuttim  na
icchati   na   sadiyati   na   pattheti  na  piheti  nabhijappatiti  nannena
visuddhimicchati.
     [223]  Na  hi  so  rajjati  no  virajjatiti  sabbe  balaputhujjana
rajjanti   kalyanaputhujjanam   upadaya   satta   sekha   virajjanti  araha
neva  rajjati  no  virajjati  .  viratto  so  khaya  ragassa vitaragatta
khaya   dosassa   vitadosatta   khaya   mohassa   vitamohatta   .  so
vutthavaso   cinnacarano   .pe.   natthi   tassa  punabbhavoti  na  hi  so
rajjati no virajjati. Tenaha bhagava
                 Dhono na hi tena mannati
                 yadidam ditthasutam mutesu va
                 nannena visuddhimicchati
                 na hi so rajjati no virajjatiti.
               Chattho jarasuttaniddeso nitthito.
                             ------------------
               Sattamo tissametteyyasuttaniddeso
     [224] Methunamanuyuttassa (iccayasma tisso metteyyo)
                      vighatam bruhi marisa
                      sutvana tava sasanam
                      viveke sikkhisamase 1-.
     [225]    Methunamanuyuttassati    methunadhammo   nama   yo   so
asaddhammo   gamadhammo   vasaladhammo   dutthullo   odakantiko   rahasso
dvayadvayasamapatti    .   kimkarana   vuccati   methunadhammo   .   ubhinnam
rattanam    sarattanam    avassutanam    pariyutthitanam    pariyadinnacittanam
ubhinnam    sadisanam    dhammoti    tamkarana    vuccati   methunadhammo  .
Yatha   ubho   kalahakaraka   methunakati   vuccanti   ubho  bhandanakaraka
methunakati   vuccanti   ubho   bhassakaraka   methunakati   vuccanti  ubho
vivadakaraka   methunakati   vuccanti   ubho   adhikaranakaraka  methunakati
vuccanti    ubho    vadino   methunakati   vuccanti   ubho   sallapaka
methunakati   vuccanti   evameva  ubhinnam  rattanam  sarattanam  avassutanam
pariyutthitanam   pariyadinnacittanam   ubhinnam   sadisanam   dhammoti   tamkarana
vuccati    methunadhammo   .   methunamanuyuttassati   methunadhamme   yuttassa
payuttassa     ayuttassa     samayuttassa     taccaritassa     tabbahulassa
taggarukassa     tanninnassa    tapponassa    tappabbharassa    tadadhimuttassa
@Footnote: 1 Po. Ma. sikkhissamase. sabbattha idisameva.
Tadadhipateyyassati methunamanuyuttassa.
     [226]   Iccayasma   tisso   metteyyoti   iccati  padasandhi
padasamsaggo       padaparipuri       akkharasamavayo      byanjanasilitthata
padanupubbatametam    iccati    .    ayasmati    piyavacanam    garuvacanam
sagaravavacanam    sappatissavacanametam    ayasmati    .    tissoti   tassa
therassa   namam   sankha   samanna   pannatti  voharo  namam  namakammam
namadheyyam   nirutti  byanjanam  abhilapo  .  metteyyoti  tassa  therassa
gottam     sankha     samanna    pannatti    voharoti    iccayasma
tisso metteyyo.
     [227]   Vighatam   bruhi  marisati  vighatam  upaghatam  pilanam  ghattanam
upaddavam    upasaggam   bruhi   acikkha   desehi   pannapehi   patthapehi
vivara   vibhaja   uttanikarohi   pakasehi  .  marisati  piyavacanam  garuvacanam
sagaravavacanam sampatissavacanametam marisati vighatam bruhi marisa.
     [228]  Sutvana  tava  sasananti  tuyham  vacanam byappatham desanam [1]-
anusitthim   sutva   sunitva   uggahitva   upadharayitva   upalakkhayitvati
sutvana tava sasanam.
     [229]  Viveke  sikkhisamaseti  vivekoti tayo viveka kayaviveko
cittaviveko upadhiviveko.
     {229.1}  Katamo  kayaviveko . Idha bhikkhu vivittam senasanam bhajati
arannam   rukkhamulam   pabbatam   kandaram   giriguham  susanam  vanapattham  abbhokasam
@Footnote: 1 Ma. Yu. anusasanam. sabbattha idisameva.
Palalapunjam  kayena  ca  1-  vivitto  viharati  so  eko  gacchati eko
titthati   eko   nisidati  eko  seyyam  kappeti  eko  gamam  pindaya
pavisati  eko  patikkamati  eko  raho  nisidati  eko  cankamam  adhitthati
eko carati viharati iriyati vattati paleti yapeti yapeti ayam kayaviveko.
     {229.2}  Katamo  cittaviveko. Pathamam jhanam samapannassa nivaranehi
cittam  vivittam  hoti  dutiyam  jhanam  samapannassa vitakkavicarehi cittam vivittam
hoti  tatiyam  jhanam  samapannassa  pitiya  cittam  vivittam  hoti  catuttham jhanam
samapannassa    sukhadukkhehi    cittam   vivittam   hoti   akasanancayatanam
samapannassa     rupasannaya     patighasannaya     nanattasannaya    cittam
vivittam    hoti    vinnanancayatanam    samapannassa   akasanancayatana-
sannaya    cittam    vivittam    hoti    akincannayatanam    samapannassa
vinnanancayatanasannaya      cittam     vivittam     hoti     nevasanna-
nasannayatanam      samapannassa      akincannayatanasannaya      cittam
vivittam  hoti  sotapannassa  sakkayaditthiya  vicikicchaya silabbattaparamasa
ditthanusaya  vicikicchanusaya  tadekatthehi  ca  kilesehi  cittam vivittam hoti
sakadagamissa   olarika  kamaragasannojana  patighasannojana  olarika
kamaraganusaya  patighanusaya   tadekatthehi  ca kilesehi cittam vivittam hoti
anagamissa      anusahagata      kamaragasannojana     patighasannojana
@Footnote: 1 Ma. casaddo natthi.
Anusahagata   kamaraganusaya   patighanusaya   tadekatthehi   ca  kilesehi
cittam  vivittam  hoti  arahato ruparaga aruparaga mana uddhacca avijjaya
mananusaya   bhavaraganusaya   avijjanusaya   tadekatthehi  ca  kilesehi
bahiddha ca sabbanimittehi cittam vivittam hoti ayam cittaviveko.
     {229.3}  Katamo upadhiviveko. Upadhi vuccanti kilesa ca khandha ca
abhisankhara   ca   .   upadhiviveko   vuccati   amatam  nibbanam  yo  so
sabbasankharasamatho    sabbupadhipatinissaggo   tanhakkhayo   virago   nirodho
nibbanam ayam upadhiviveko.
     {229.4}  Kayaviveko  ca  vupakatthakayanam  1- nekkhammabhiratanam
cittaviveko   ca   parisuddhacittanam   paramavodanappattanam  upadhiviveko  ca
nirupadhinam puggalanam visankharagatanam.
     {229.5}  Viveke  sikkhisamaseti  so thero pakatiya sikkhitasikkho
apica  dhammadesanam  [2]-  yacanto  evamaha  viveke  sikkhisamaseti .
Tenaha thero tisso metteyyo
                 methunamanuyuttassa (iccayasma tisso metteyyo)
                 vighatam bruhi marisa
                 sutvana tava sasanam
                 viveke sikkhisamaseti.
@Footnote: 1 Ma. vivekatthakayanam .  2 Po. Ma. upadaya dhammadesanam savento.
     [230] Methunamanuyuttassa (metteyyati bhagava)
                      mussate vapi sasanam
                      miccha ca patipajjati
                      etam tasmim anariyam.
     [231]  Methunamanuyuttassati  methunadhammo  nama  yo so asaddhammo
gamadhammo  vasaladhammo  dutthullo  odakantiko rahasso dvayadvayasamapatti.
Kimkarana    vuccati    methunadhammo   .   ubhinnam   rattanam   sarattanam
avassutanam     pariyutthitanam     pariyadinnacittanam     ubhinnam    sadisanam
dhammoti   tamkarana   vuccati   methunadhammo  .  yatha  ubho  kalahakaraka
methunakati    vuccanti    ubho    bhandanakaraka    methunakati   vuccanti
ubho   bhassakaraka  methunakati  vuccanti  ubho  vivadakaraka  methunakati
vuccanti   ubho   adhikaranakaraka   methunakati   vuccanti   ubho  vadino
methunakati   vuccanti   ubho   sallapaka  methunakati  vuccanti  evameva
ubhinnam   rattanam   sarattanam  avassutanam  pariyutthitanam  pariyadinnacittanam
ubhinnam sadisanam dhammoti tamkarana vuccati methunadhammo.
     {231.1}   Methunamanuyuttassati   methunadhamme  yuttassa  payuttassa
ayuttassa   samayuttassa   taccaritassa  tabbahulassa  taggarukassa  tanninnassa
tapponassa      tappabbharassa      tadadhimuttassa      tadadhipateyyassati
methunamanuyuttassa    .    metteyyati   bhagava   tam   theram   gottena
alapati   .   bhagavati  garavadhivacanam  .  apica  bhaggaragoti  bhagava .
Bhaggadosoti  bhagava  .  bhaggamohoti  bhagava  .  bhaggamanoti  bhagava .
Bhaggaditthiti    bhagava    .   bhaggakantakoti   bhagava   .   bhaggakilesoti
bhagava  .  bhaji  vibhaji  pativibhaji  dhammaratananti  bhagava . Bhavanam antakaroti
bhagava  .  bhavitakayoti  bhagava  .  bhavitasilo bhavitacitto bhavitapannoti
bhagava   .   bhaji   va   bhagava  arannavanapatthani  pantani  senasanani
appasaddani    appanigghosani   vijanavatani   manussarahaseyyakani   1-
patisallanasarupaniti   bhagava   .   bhagi   va   bhagava  civarapindapata-
senasanagilanapaccayabhesajjaparikkharananti    bhagava    .    bhagi   va
bhagava    attharasassa   dhammarasassa   vimuttirasassa   adhisilassa   adhicittassa
adhipannayati bhagava.
     {231.2}  Bhagi  va  bhagava  catunnam  jhananam catunnam appamannanam
catunnam  arupasamapattinanti  bhagava  .  bhagi  va bhagava atthannam vimokkhanam
atthannam   abhibhayatananam   navannam   anupubbaviharasamapattinanti   bhagava .
Bhagi   va   bhagava   dasannam   sannabhavananam   dasannam   kasinasamapattinam
anapanassatisamadhissa   asubhasamapattiyati  bhagava  .  bhagi  va  bhagava
catunnam   satipatthananam   catunnam   sammappadhananam   catunnam   iddhippadanam
pancannam     indriyanam    pancannam    balanam    sattannam    bojjhanganam
ariyassa   atthangikassa  maggassati  bhagava  .  bhagi  va  bhagava  dasannam
tathagatabalanam    catunnam    vesarajjanam    catunnam   patisambhidanam   channam
abhinnanam   channam   buddhadhammananti   bhagava   .   bhagavati   netam  namam
@Footnote: 1 Ma. manussarahasseyyakani.
Matara   katam   na  pitara  katam  na  bhatara  katam  na  bhaginiya  katam  na
mittamaccehi   katam   na   natisalohitehi   katam   na   samanabrahmanehi
katam   na   devatahi  katam  vimokkhantikametam  buddhanam  bhagavantanam  bodhiya
mule    saha    sabbannutananassa    1-   patilabha   sacchika   pannatti
yadidam bhagavati metteyyati bhagava.
     [232]  Mussate  vapi  sasananti  dvihi  karanehi  sasanam  mussati
pariyattisasanampi mussati patipattisasanampi mussati.
     {232.1}  Katamam  pariyattisasanam  .  yam tassa pariyaputam suttam geyyam
veyyakaranam   gatha   udanam   itivuttakam   jatakam   abbhutadhammam  vedallam
idam  pariyattisasanam  .  tampi  mussati  [2]-  parimussati  paribahiro hotiti
evampi mussate vapi sasanam.
     {232.2}  Katamam  patipattisasanam  .  sammapatipada  anulomapatipada
apaccanikapatipada      anvatthapatipada      dhammanudhammapatipada     silesu
paripurikarita     indriyesu     guttadvarata    bhojane    mattannuta
jagariyanuyogo    satisampajannam    cattaro    satipatthana    cattaro
sammappadhana    cattaro   iddhippada   pancindriyani   panca   balani
satta   bojjhanga   ariyo   atthangiko   maggo  idam  patipattisasanam .
Tampi   mussati   parimussati   paribahiro   hotiti  evampi  mussate  vapi
sasanam.
     [233]    Miccha   ca   patipajjatiti   panampi   hanati   adinnampi
@Footnote: 1 Ma. Yu. sabbannutannanassa.
@2 Ma. sammussati pamussati sampamussati paribahiro .... sabbattha idisameva.
Adiyati     sandhimpi    chindati    nillopampi    harati    ekagarikampi
karoti    paripanthepi    titthati    paradarampi   gacchati   musapi   bhanatiti
miccha ca patipajjati.
     [234]  Etam  tasmim  anariyanti  etam  tasmim  puggale anariyadhammo
baladhammo     mulhadhammo    ananadhammo    amaravikkhepadhammo    yadidam
miccha patipadati etam tasmim anariyam. Tenaha bhagava
                      methunamanuyuttassa (metteyyati bhagava)
                      mussate vapi sasanam
                      miccha ca patipajjati
                      etam tasmim anariyanti.
     [235] Eko pubbe caritvana
                      methunam yo nisevati
                      yanam bhantamva tam loke
                      hinamahu puthujjanam.
     [236]  Eko  pubbe  caritvanati  dvihi  karanehi eko pubbe
caritvana pabbajjasankhatena va ganavavassaggatthena va.
     {236.1}  Katham  pabbajjasankhatena eko pubbe caritvana. Sabbam
gharavasapalibodham    chinditva   puttadarapalibodham   chinditva   natipalibodham
chinditva    mittamaccapalibodham    chinditva    sannidhipalibodham    chinditva
kesamassum   oharetva   kasayani  vatthani  acchadetva  agarasma
Anagariyam   pabbajitva   akincanabhavam   upagantva  eko  carati  viharati
iriyati   vattati   paleti   yapeti   yapeti   evam  pabbajjasankhatena
eko pubbe caritvana.
     {236.2}  Katham  ganavavassaggatthena  eko pubbe caritvana. So
evam   pabbajito  samano  eko  arannavanapatthani  pantani  senasanani
patisevati   appasaddani  appanigghosani  vijanavatani  manussarahaseyyakani
patisallanasarupani  .  so  eko  gacchati  eko  titthati  eko nisidati
eko  seyyam  kappeti  eko  gamam  pindaya  pavisati  eko  patikkamati
eko  raho  nisidati  eko  cankamam  adhitthati  eko carati viharati iriyati
vattati  paleti  yapeti  yapeti  evam  ganavavassaggatthena  eko pubbe
caritvana.
     [237]  Methunam  yo  nisevatiti methunadhammo nama yo so asaddhammo
.pe.  tamkarana  vuccati  methunadhammo . Methunam yo nisevatiti so aparena
samayena    buddham    dhammam   sangham   sikkham   paccakkhaya   hinayavattitva
methunadhammam sevati nisevati samsevati patisevatiti methunam yo nisevati.
     [238]   Yanam  bhantamva  tam  loketi  yananti  hatthiyanam  assayanam
goyanam   ajayanam   mendakayanam   otthayanam   kharayanam   bhantam   adantam
akaritam    avinitam    uppatham    ganhati    visamam   khanumpi   pasanampi
abhiruhati   yanampi   arohakampi  bhanjati  papatepi  papatati  .  yatha  tam
Bhantam   yanam   adantam   akaritam   avinitam   uppatham   ganhati   evameva
so    vibbhantako    bhantayanapatibhago    uppatham   ganhati   micchaditthim
ganhati   .pe.   micchasamadhim   ganhati   .   yatha   tam  bhantam  yanam
adantam   akaritam   avinitam  visamam  khanumpi  pasanampi  abhiruhati  evameva
so   vibbhantako   bhantayanapatibhago   visamam   kayakammam   abhiruhati  visamam
vacikammam    abhiruhati    visamam   manokammam   abhiruhati   visamam   panatipatam
abhiruhati    visamam    adinnadanam    abhiruhati    visamam   kamesumicchacaram
abhiruhati    visamam   musavadam   abhiruhati   visamam   pisunam   vacam   abhiruhati
visamam    pharusam   vacam   abhiruhati   visamam   samphappalapam   abhiruhati   visamam
abhijjham    abhiruhati    visamam    byapadam    abhiruhati   visamam   micchaditthim
abhiruhati   visame   sankhare   abhiruhati  visame  panca  kamagune  abhiruhati
visame nivarane abhiruhati.
     {238.1}  Yatha  tam  bhantam yanam adantam akaritam avinitam arohakampi
bhanjati   evameva   so   vibbhantako  bhantayanapatibhago  niraye  attanam
bhanjati   tiracchanayoniya   attanam   bhanjati  pittivisaye  attanam  bhanjati
manussaloke  attanam  bhanjati  devaloke  attanam  bhanjati. Yatha tam bhantam
yanam  adantam  akaritam  avinitam  papatepi  papatati  evameva so vibbhantako
bhantayanapatibhago   jatipapatamhipi   1-   papatati  jarapapatamhipi  papatati
byadhipapatamhipi    papatati    maranapapatamhipi   papatati   sokaparidevadukkha-
domanassupayasapapatamhipi   papatati   .   loketi   apayaloke  .pe.
@Footnote: 1 Ma. jati ... jara ... byadhi ... marana ... sokaparidevadukkhadomanassupayasapapatampi.
Manussaloketi yanam bhantamva tam loke.
     [239]  Hinamahu  puthujjananti  puthujjanati  kenatthena  puthujjana .
Puthu   kilese   janentiti   puthujjana   .   puthu   avihatasakkayaditthikati
puthujjana   .   puthu   sattharanam   mukhullokikati   puthujjana   .   puthu
sabbagatihi    avutati    puthujjana   .   puthu   nanabhisankharehi   1-
abhisankharontiti  puthujjana  .  puthu  nanaoghehi  vuyhantiti  puthujjana .
Puthu   nanasantapehi   santappantiti  puthujjana  .  puthu  nanaparilahehi
paridayhantiti    puthujjana    .    puthu    pancasu    kamagunesu   ratta
giddha   gadhita   mucchita   ajjhopanna   lagga   laggita   palibuddhati
puthujjana   .   puthu   pancahi   nivaranehi  avuta  nivuta  ophuta  2-
pihita   paticchanna   patikujjitati   puthujjana   .   hinamahu  puthujjananti
puthujjanam   hinam   nihinam   omakam  lamakam  jatukkam  3-  parittanti  evamahu
evamahamsu  evam  kathenti  evam  bhananti  evam  dipayanti  evam voharantiti
hinamahu puthujjanam. Tenaha bhagava
              eko pubbe caritvana       methunam yo nisevati
              yanam bhantamva tam loke         hinamahu puthujjananti.
     [240] Yaso kitti ca ya pubbe     hayate vapi tassa sa
              etampi disva sikkhetha      methunam vippahatave.
     [241]  Yaso  kitti  ca  ya  pubbe  hayate  vapi  tassa  sati
katamo   yaso   .   idhekacco   pubbe   samanabhave   sakkato   hoti
@Footnote: 1 Ma. nanabhisankhare .  2 Ma. ovuta .  3 Ma. chatukkam.
Garukato    manito    pujito   apacito   labhi   civarapindapatasenasana-
gilanapaccayabhesajjaparikkharanam    ayam   yaso   .   katama   kitti  .
Idhekacco    pubbe    samanabhave    kittivannakato    hoti    pandito
viyatto   medhavi   bahussuto   cittakathi   kalyanapatibhano   suttantikoti
va   vinayadharoti  va  dhammakathikoti  va  arannikoti  va  pindapatikoti
va  pamsukulikoti  va tecivarikoti va sapadanacarikoti va khalupacchabhattikoti
va  nesajjikoti  va  yathasanthatikoti  va  pathamassa  jhanassa  labhiti va
dutiyassa   jhanassa  labhiti  va  tatiyassa  jhanassa  labhiti  va  catutthassa
jhanassa    labhiti    va   akasanancayatanasamapattiya   labhiti   va
vinnanancayatanasamapattiya      labhiti      va      akincannayatana-
samapattiya      labhiti     va     nevasannanasannayatanasamapattiya
labhiti  va  ayam  kitti  1-. Yaso kitti ca ya pubbe hayate vapi tassa
sati   tassa   aparena   samayena   buddham  dhammam  sangham  sikkham  paccakkhaya
hinayavattassa  so  ca  yaso  sa  ca  kitti  hayati  parihayati  paridhamsati
paripatati  antaradhayati  vippalujjatiti  yaso  kitti  ca  ya  pubbe  hayate
vapi tassa sa.
     [242]   Etampi  disva  sikkhetha  methunam  vippahataveti  etanti
pubbe   samanabhave   yaso  ca  kitti  ca  aparabhage  buddham  dhammam  sangham
sikkham    paccakkhaya   hinayavattassa   ayaso   ca   akitti   ca   etam
@Footnote: 1 Ma. kittiti.
Sampattivipattim    disva   passitva   tulayitva   tirayitva   vibhavayitva
vibhutam    katvati   etampi   disva   .   sikkhethati   tisso   sikkha
adhisilasikkha adhicittasikkha adhipannasikkha.
     {242.1}   Katama   adhisilasikkha   .  idha  bhikkhu  silava  hoti
patimokkhasamvarasamvuto     viharati     acaragocarasampanno     anumattesu
vajjesu    bhayadassavi    samadaya    sikkhati    sikkhapadesu    khuddako
silakkhandho   mahanto   silakkhandho   silam   patittha   adi  caranam  samyamo
samvaro mukham pamukham kusalanam dhammanam samapattiya ayam adhisilasikkha.
     {242.2}  Katama  adhicittasikkha  .  idha  bhikkhu vivicceva kamehi
vivicca  akusalehi  dhammehi  savitakkam  savicaram  vivekajam  pitisukham  pathamam jhanam
upasampajja    viharati    vitakkavicaranam   vupasama   ajjhattam   sampasadanam
cetaso   ekodibhavam   avitakkam   avicaram  samadhijam  pitisukham  dutiyam  jhanam
tatiyam jhanam catuttham jhanam upasampajja viharati ayam adhicittasikkha.
     {242.3}  Katama  adhipannasikkha  .  idha  bhikkhu  pannava  hoti
udayatthagaminiya     pannaya     samannagato    ariyaya    nibbedhikaya
sammadukkhakkhayagaminiya   so   idam   dukkhanti   yathabhutam   pajanati  ayam
dukkhasamudayoti    yathabhutam    pajanati    ayam    dukkhanirodhoti   yathabhutam
pajanati    ayam    dukkhanirodhagamini    patipadati    yathabhutam   pajanati
ime   asavati   yathabhutam   pajanati   ayam   asavasamudayoti   yathabhutam
pajanati  ayam  asavanirodhoti  yathabhutam  pajanati  ayam  asavanirodhagamini
Patipadati yathabhutam pajanati ayam adhipannasikkha.
     {242.4}  Methunanti  methunadhammo  nama yo so asaddhammo .pe.
Tamkarana   vuccati   methunadhammo   .   etampi  disva  sikkhetha  methunam
vippahataveti    methunadhammassa    pahanaya    vupasamaya    patinissaggaya
patippassaddhiya     adhisilampi     sikkheyya     adhicittampi     sikkheyya
adhipannampi  sikkheyya  .  ima  tisso  sikkha 1- avajjento sikkheyya
jananto   sikkheyya   passanto   sikkheyya   paccavekkhanto   sikkheyya
cittam    adhitthahanto    sikkheyya    saddhaya    adhimuccanto   sikkheyya
viriyam   pagganhanto   sikkheyya   satim   upatthapento   sikkheyya   cittam
samadahanto    sikkheyya   pannaya   pajananto   sikkheyya   abhinneyyam
abhijananto   sikkheyya   parinneyyam   parijananto   sikkheyya  pahatabbam
pajahanto   sikkheyya   bhavetabbam   bhavento   sikkheyya   sacchikatabbam
sacchikaronto     sikkheyya     acareyya     samacareyya    samadaya
vatteyyati    etampi    disva   sikkhetha   methunam   vippahatave  .
Tenaha bhagava
         yaso kitti ca ya pubbe         hayate vapi tassa sa
         etampi disva sikkhetha          methunam vippahataveti.
     [243] Sankappehi pareto so      kapano viya jhayati
               sutva paresam nigghosam      manku hoti tathavidho.
@Footnote: 1 Ma. sikkhayo.
     [244]  Sankappehi  pareto  so kapano viya jhayatiti kamasankappena
byapadasankappena      vihimsasankappena      ditthisankappena     phuttho
pareto  samohito  samannagato  [1]-  kapano  viya  mando  viya momuho
viya   jhayati   pajjhayati   nijjhayati   avajjhayati  2-  .  yatha  uluko
rukkhasakhayam    musikam   gamayamano   3-   jhayati   pajjhayati   nijjhayati
avajjhayati   4-  yatha  kotthu  naditire  macche  gamayamano  5-  jhayati
pajjhayati   nijjhayati  avajjhayati  6-  yatha  vilaro  sandhisamalasapankatire
musikam    gamayamano   jhayati   pajjhayati   nijjhayati   avajjhayati   yatha
gadrabho     vahacchinno     sandhisamalasapankatire     jhayati     pajjhayati
nijjhayati    avajjhayati    evameva   so   vibbhantako   kamasankappena
byapadasankappena      vihimsasankappena      ditthisankappena     phuttho
pareto   samohito  samannagato  kapano  viya  mando  viya  momuho  viya
jhayati    pajjhayati    nijjhayati    avajjhayatiti    sankappehi   pareto
so kapano viya jhayati.
     [245]  Sutva  paresam  nigghosam  manku  hoti  tathavidhoti paresanti
upajjhayaka  7-  va  acariyaka  va samanupajjhayaka va samanacariyaka
va  mitta  va  sandittha  va  sambhatta  va  sahaya  va  codenti
tassa  te  kho  avuso  alabha  tassa  te  dulladdham  yam  tvam  evarupam
ularam   sattharam   labhitva   evam   svakkhate  dhammavinaye  pabbajitva
evarupam     ariyaganam     labhitva    hinassa    methunadhammassa    karana
@Footnote: 1 Ma. Yu. pihito. 2-4-6 Ma. apajjhayati. 3-5 Ma. Yu. magayamano.
@7 Ma. upajjhaya va acariya va.
Buddham    dhammam    sangham    sikkham   paccakkhaya   hinayavattosi   saddhapi
nama   te   nahosi   kusalesu   dhammesu   hiripi   nama  te  nahosi
kusalesu   dhammesu   ottappampi   nama  te  nahosi  kusalesu  dhammesu
viriyampi   nama   te   nahosi   kusalesu   dhammesu   satipi  nama  te
nahosi   kusalesu   dhammesu   pannapi   nama   te   nahosi  kusalesu
dhammesuti   tesam   vacanam   byappatham   desanam   anusitthim   sutva  sunitva
uggahetva    upadharayitva    upalakkhayitva    manku    hoti   pilito
ghattito   byatthito   1-   domanassito  hoti  .  tathavidhoti  tathavidho
tadiso   tassanthito   tappakaro   tappatibhago   yo  so  vibbhantakoti
sutva paresam nigghosam manku hoti tathavidho. Tenaha bhagava
              sankappehi pareto so        kapano viya jhayati
              sutva paresam nigghosam        manku hoti tathavidhoti.
     [246] Atha satthani kurute            paravadehi codito
              esa khvassa mahagedho       mosavajjam pagahati.
     [247]   Atha   satthani   kurute   paravadehi   coditoti  athati
padasandhi    padasamsaggo    padaparipuri    akkharasamavayo   byanjanasilitthata
padanupubbatametam   2-   athati   .  satthaniti  tini  satthani  kayasattham
vacisattham    manosattham    .    tividham   kayaduccaritam   kayasattham   catubbidham
vaciduccaritam   vacisattham   tividham   manoduccaritam   manosattham   .   paravadehi
coditoti   upajjhayakehi   va  acariyakehi  va  samanupajjhayakehi  va
@Footnote: 1 Ma. byadhito .  2 Ma. ...petam.
Samanacariyakehi   va   mittehi   va  sanditthehi  va  sambhattehi  va
sahayehi   va   codito   sampajanamusa   bhasati  abhirato  aham  bhante
ahosim   pabbajjaya   mata   me   posetabba   tenamhi   vibbhantoti
bhanati   pita   me   posetabbo   tenamhi   vibbhantoti   bhanati  bhata
me   posetabbo   bhagini   me   posetabba  putto  me  posetabbo
dhita   me   posetabba   mitta   me   posetabba   amacca   me
posetabba   nataka   me   posetabba  salohita  me  posetabba
tenamhi   vibbhantoti   bhanati   vacisattham  karoti  [1]-  janeti  sanjaneti
nibbatteti    abhinibbattetiti    atha    satthani    kurute    paravadehi
codito.
     [248]  Esa  khvassa  mahagedhoti  eso  kho  assa  mahagedho
mahavanam   mahagahanam   mahakantaro   mahavisamo   mahakutilo  mahapanko
mahapalipo    mahapalibodho    mahabandhanam    yadidam   sampajanamusavadoti
esa khvassa mahagedho.
     [249]   Mosavajjam   pagahatiti   mosavajjam  vuccati  musavado .
Idhekacco    sabhaggato    va   parisaggato   va   natimajjhagato   va
pugamajjhagato   va  rajakulamajjhagato  va  abhinito  sakkhiputtho  ehi  2-
bho   purisa   yam   janasi   tam   vadehiti   .  so  ajanam  va  aha
janamiti    janam   va   aha   na   janamiti   apassam   va   aha
passamiti   passam   va   aha   na   passamiti   iti   attahetu   va
@Footnote: 1 Ma. Yu. sankaroti .  2 Po. Ma. ehambho.
Parahetu   va   amisakincikkhahetu   va   sampajanamusa  bhasati  .  idam
vuccati   mosavajjam   .  apica  tihakarehi  musavado  hoti  pubbevassa
hoti   musa   bhanissanti   bhanantassa   hoti   musa   bhanamiti   bhanitassa
hoti   musa   maya  bhanitanti  imehi  tihakarehi  musavado  hoti .
Apica    catuhakarehi   [1]-   pancahakarehi   .   chahakarehi  .
Sattahakarehi    .    atthahakarehi   musavado   hoti   pubbevassa
hoti   musa   bhanissanti   bhanantassa   hoti   musa   bhanamiti   bhanitassa
hoti   musa   maya   bhanitanti   vinidhaya  ditthim  vinidhaya  khantim  vinidhaya
rucim   vinidhaya   sannam  vinidhaya  bhavam  imehi  atthahakarehi  musavado
hoti  .  mosavajjam  pagahatiti  mosavajjam  pagahati  ogahati  ajjhogahati
pavisatiti mosavajjam pagahati. Tenaha bhagava
               atha satthani kurute          paravadehi codito
               esa khvassa mahagedho      mosavajjam pagahatiti.
     [250] Panditoti samannato    ekacariyam adhitthito
               athapi methune yutto       mandova parikissati.
     [251]   Panditoti   samannatoti   idhekacco  pubbe  samanabhave
kittivannakato   hoti   pandito   viyatto   medhavi   bahussuto  cittakathi
kalyanapatibhano    suttantikoti    va   vinayadharoti   va   dhammakathikoti
va       .pe.       nevasannanasannayatanasamapattiya       labhiti
@Footnote: 1 Po. Ma. musavado hoti pubbevassa hoti musa bhanissanti bhanantassa hoti musa
@bhanamiti bhanitassa hoti musa maya bhanitanti vinidhaya ditthim imehi catuhakarehi
@musavado hoti. apica ....
Va    evam    nato    hoti    sannato    samannatoti   panditoti
samannato.
     [252]  Ekacariyam  adhitthitoti  dvihi  karanehi  ekacariyam adhitthito
pabbajjasankhatena     va     ganavavassaggatthena    va    .    katham
pabbajjasankhatena   ekacariyam   adhitthito   .   sabbam   gharavasapalibodham
chinditva   .pe.   evam   pabbajjasankhatena   ekacariyam  adhitthito .
Katham   ganavavassaggatthena   ekacariyam  adhitthito  .  so  evam  pabbajito
samano     eko     arannavanapatthani     pantani    .pe.    evam
ganavavassaggatthena ekacariyam adhitthitoti ekacariyam adhitthito.
     [253]   Athapi   methune  yuttoti  methunadhammo  nama  yo  so
asaddhammo    .pe.    tamkarana    vuccati   methunadhammo   .   athapi
methune   yuttoti   so   aparena   samayena   buddham  dhammam  sangham  sikkham
paccakkhaya     hinayavattitva     methunadhamme     yutto     payutto
ayutto samayuttoti athapi methune yutto.
     [254]   Mandova   parikissatiti  kapano  viya  momuho  viya  kissati
parikissati     parikilissati     panampi     hanati    adinnampi    adiyati
sandhimpi     chindati     nillopampi    harati    ekagarikampi    karoti
paripanthepi    titthati    paradarampi    gacchati   musapi   bhanati   evampi
kissati   parikissati   parikilissati   .  tamenam  rajano  gahetva  vividha
kammakarana    karenti    kasahipi   talenti   vettehipi   talenti
Addhadandakehipi    talenti    hatthampi    chindanti    padampi   chindanti
hatthapadampi     chindanti     kannampi    chindanti    nasampi    chindanti
kannanasampi     chindanti     vilangathalikampi    karonti    sankhamundikampi
karonti   rahumukhampi   karonti   jotimalikampi  karonti  hatthapajjotikampi
karonti      erakavattikampi     karonti     cirakavasikampi     karonti
eneyyakampi     karonti     balisamamsikampi     karonti     kahapanakampi
karonti        kharapatacchikampi        karonti       palighaparivattikampi
karonti    palalapithakampi    karonti    tattenapi   telena   osincanti
sunakhehipi    khadapenti    jivantampi    sule    uttasenti   asinapi
sisam chindanti evampi kissati parikissati parikilissati.
     {254.1}    Athava    kamatanhaya   abhibhuto   pariyadinnacitto
bhoge     pariyesanto    navaya    mahasamuddam    pakkhandati    sitassa
purakkhato      unhassa     purakkhato     damsamakasavatatapasirimsapasamphassehi
rissamano   1-   khuppipasaya   piliyamano   2-   gumabam   3-  gacchati
takkolam   gacchati   takkasilam   gacchati   kalamukham  gacchati  maranaparam  gacchati
vesungam  gacchati  verapatham  gacchati  javam  gacchati  kamalim 4- gacchati vankam 5-
gacchati   elavaddanam   6-   gacchati   suvannakutam  gacchati  suvannabhumim  gacchati
tambapannim  gacchati  supparam  gacchati  bharukam  7-  gacchati  suraddham  8- gacchati
anganekam  9-  gacchati  ganganam  10-  gacchati  paramaganganam 11- gacchati yonam
@Footnote: 1 Ma. piliyamano. 2 Ma. miyyamano. 3 Ma. tigumbam. 4 Ma. Yu. tamalim.
@5 Ma. vangam. 6 Ma. velabandhanam. 7 Ma. bharukaccham. 8 Ma. surattham. 9 Ma.
@bhangalokam. 10 Ma. bhanganam. 11 Ma. saramatam ganam.
Gacchati   pinam   1-   gacchati   allasandam  2-  gacchati  marukantaram  gacchati
jannupatham    gacchati    ajapatham    gacchati    mendapatham    gacchati   sankupatham
gacchati   chattapatham   gacchati   vamsapatham   gacchati   sakunapatham   gacchati  musikapatham
gacchati   daripatham   gacchati  vettadharam  gacchati  evampi  kissati  parikissati
parikilissati   .  pariyesanto  3-  na  labhati  alabhamulakampi  dukkhadomanassam
patisamvedeti  evampi  kissati  parikissati  parikilissati  .  pariyesanto  4-
labhati   laddha  5-  ca  arakkhamulakampi  dukkhadomanassam  patisamvedeti  kinti
me  bhoge  neva  rajano  hareyyum na cora hareyyum na aggi daheyya na
udakam   vaheyya  na  appiya  dayada  hareyyunti  tassa  evam  rakkhato
gopayato    [6]-    bhoga    vippalujjanti   [7]-   vippayogamulakampi
dukkhadomanassam  patisamvedeti  evampi  kissati  parikissati  parikilissatiti [8]-
mandova parikissati. Tenaha bhagava
              panditoti samannato    ekacariyam adhitthito
              athapi methune yutto        mandova parikissatiti.
     [255] Etamadinavam natva          muni pubbapare idha
              ekacariyam dalham kayira        na nisevetha methunam.
     [256]   Etamadinavam   natva   muni  pubbapare  idhati  etanti
pubbe   samanabhave   yaso   ca   kitti   ca   aparabhage   buddham  dhammam
@Footnote: 1 Ma. Yu. paramayonam. 2 Ma. vinakam mulapadam. 3 Ma. gavesanto na vindati.
@4 Ma. gavesanto. 5 Ma. laddhapi. 6 Ma. Yu. te. 7 Ma. Yu. so.
@8 Po. Ma. sacapi methune yutto.
Sangham    sikkham   paccakkhaya   hinayavattassa   ayaso   ca   akitti   ca
etam     sampattivipattim    natva    janitva    tulayitva    tirayitva
vibhavayitva   vibhutam   katva  .  muniti  monam  vuccati  nanam  ya  panna
pajanana   .pe.   sangajalamaticca   so   muni   .   idhati   imissa
ditthiya    imissa    khantiya    imissa   ruciya   imasmim   adaye
imasmim   dhamme   imasmim   vinaye   imasmim  dhammavinaye  imasmim  pavacane
imasmim    brahmacariye    imasmim    satthusasane    imasmim    attabhave
imasmim manussaloketi etamadinavam natva muni pubbapare idha.
     [257]  Ekacariyam  dalham  kayirati  dvihi  karanehi  ekacariyam dalham
kareyya pabbajjasankhatena va ganavavassaggatthena va.
     {257.1}  Katham  pabbajjasankhatena  ekacariyam  dalham  kareyya .
Sabbam     gharavasapalibodham     chinditva    puttadarapalibodham    chinditva
natipalibodham    chinditva    mittamaccapalibodham   chinditva   sannidhipalibodham
chinditva   kesamassum   oharetva   kasayani  vatthani  acchadetva
agarasma   anagariyam   pabbajitva   akincanabhavam   upagantva   eko
careyya  vihareyya  iriyeyya  vatteyya  paleyya  yapeyya yapeyya evam
pabbajjasankhatena ekacariyam dalham kareyya.
     {257.2} Katham ganavavassaggatthena ekacariyam dalham kareyya. So evam
pabbajito  samano  eko arannavanapatthani pantani senasanani patiseveyya
appasaddani     appanigghosani     vijanavatani     manussarahaseyyakani
Patisallanasarupani   .  so  eko  gaccheyya  eko  tittheyya  eko
nisideyya  eko  seyyam  kappeyya  eko  gamam pindaya paviseyya eko
patikkameyya   eko  raho  nisideyya  eko  cankamam  adhittheyya  eko
careyya  vihareyya  iriyeyya  vatteyya  paleyya  yapeyya yapeyya evam
ganavavassaggatthena   ekacariyam   dalham  kareyya  1-  .  ekacariyam  dalham
kareyya   thiram   kareyya  dalhasamadano  assa  avatthitasamadano  [2]-
kusalesu dhammesuti ekacariyam dalham kayira.
     [258]  Na  nisevetha methunanti methunadhammo nama yo so asaddhammo
.pe.   tamkarana  vuccati  methunadhammo  .  methunadhammam  na  seveyya  na
niseveyya  na  samseveyya  na  patiseveyyati  3-  na nisevetha methunam.
Tenaha bhagava
              etamadinavam natva          muni pubbapare idha
              ekacariyam dalham kayira        na nisevetha methunanti.
     [259] Vivekanneva sikkhetha         etadariyanamuttamam
              tena settho na mannetha    sa ve nibbanasantike.
     [260]  Vivekanneva  sikkhethati vivekoti tayo viveka kayaviveko
cittaviveko  upadhiviveko  .  katamo kayaviveko .pe. Ayam upadhiviveko.
Kayaviveko    ca    vupakatthakayanam    nekkhammabhiratanam    cittaviveko
ca        parisuddhacittanam       paramavodanappattanam       upadhiviveko
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. kareyyati. 2 Ma. assa. 3 Ma. itisaddo natthi na careyya na
@samacareyya na samadaya vatteyyati.
Ca   nirupadhinam   puggalanam   visankharagatanam   .   sikkhati  tisso  sikkha
adhisilasikkha      adhicittasikkha      adhipannasikkha     .pe.     ayam
adhipannasikkha      .     vivekanneva     sikkhethati     vivekanneva
sikkheyya     acareyya     samacareyya     samadaya     vatteyyati
vivekanneva sikkhetha.
     [261]  Etadariyanamuttamanti  ariya  vuccanti buddha ca buddhasavaka
ca  paccekabuddha  ca  ariyanam  etam  aggam settham visettham pamokkham uttamam
pavaram yadidam vivekacariyati etadariyanamuttamam.
     [262]   Tena   settho   na   mannethati   taya  vivekacariyaya
unnatim   na   kareyya   unnamam   na  kareyya  manam  na  kareyya  [1]-
thambham  na  kareyya  na  tena  manam  janeyya  bandham  na  kareyya  na tena
thaddho assa patthaddho paggahitasiroti tena settho na mannetha.
     [263]   Sa   ve   nibbanasantiketi   so   nibbanassa  santike
samanta   asanne   avidure   upakattheti  sa  ve  nibbanasantike .
Tenaha bhagava
              vivekanneva sikkhetha         etadariyanamuttamam
              tena settho na mannetha    sa ve nibbanasantiketi.
     [264] Rittassa munino carato        kamesu anapekkhino
              oghatinnassa pihayanti    kamesu gadhita paja.
     [265]   Rittassa  munino  caratoti  rittassati  rittassa  vivittassa
@Footnote: 1 Ma. thamam na kareyya.
Pavivittassa     kayaduccaritena     rittassa     vivittassa     pavivittassa
vaciduccaritena    manoduccaritena   ragena   dosena   mohena   kodhena
upanahena    makkhena    palasena    issaya    macchariyena    mayaya
satheyyena    thambhena    sarambhena    manena    atimanena   madena
pamadena   sabbakilesehi   sabbaduccaritehi   sabbadarathehi   sabbaparilahehi
sabbasantapehi      sabbakusalabhisankharehi      rittassa      vivittassa
pavivittassa    .    muninoti    monam    vuccati    nanam   ya   panna
pajanana   .pe.   sangajalamaticca   so   muni   .   caratoti   carato
viharato     iriyato     vattato    palayato    yapayato    yapayatoti
rittassa munino carato.
     [266]  Kamesu  anapekkhinoti  kamati  uddanato  dve  kama
vatthukama  ca  kilesakama  ca  .pe.  ime  vuccanti  vatthukama .pe.
Ime   vuccanti   kilesakama   .  vatthukame  parijanitva  kilesakame
pahaya   pajahitva   vinoditva   byantikaritva  anabhavangamitva  kamesu
anapekkhava    1-    cattakamo   vantakamo   muttakamo   pahinakamo
patinissatthakamo  vitarago  cattarago  vantarago  muttarago  pahinarago
patinissattharago     nicchato     nibbuto     sitibhuto     sukhapatisamvedi
brahmabhutena attana viharatiti kamesu anapekkhino.
     [267]   Oghatinnassa   pihayanti   kamesu  gadhita  pajati  pajati
@Footnote: 1 Ma. anapekkhamano.
Sattadhivacanam.
     {267.1}  Paja  kamesu ratta giddha gadhita mucchita ajjhopanna
lagga   laggita  palibuddha  ta  1-  kamogham  tinnassa  bhavogham  tinnassa
ditthogham    tinnassa    avijjogham    tinnassa    sabbasamsarapatham    tinnassa
uttinnassa     nittinnassa    atikkantassa    samatikkantassa    vitivattassa
paragatassa    parappattassa    antagatassa    antappattassa    kotigatassa
kotippattassa      pariyantagatassa      pariyantappattassa     vosanagatassa
vosanappattassa       tanagatassa       tanappattassa       lenagatassa
lenappattassa        saranagatassa        saranappattassa       abhayagatassa
abhayappattassa       accutagatassa       accutappattassa       amatagatassa
amatappattassa       nibbanagatassa       nibbanappattassa       icchanti
sadiyanti patthayanti pihayanti abhijappanti.
     {267.2}   Yatha   inayika  ananyam  patthenti  pihayanti  yatha
abadhika    arogyam    patthenti    pihayanti    yatha    bandhanabandha
bandhanamokkham    patthenti   pihayanti   yatha   dasa   bhujissam   patthenti
pihayanti   yatha   kantaraddhanam   2-   pakkhanna   khemantabhumim  patthenti
pihayanti   evameva   paja   kamesu   ratta   giddha  gadhita  mucchita
ajjhopanna   lagga   laggita   palibuddha   ta   3-   kamoghatinnassa
bhavoghatinnassa     .pe.    nibbanagatassa    nibbanappattassa    icchanti
sadiyanti    patthayanti    pihayanti   abhijappantiti   oghatinnassa   pihayanti
kamesu gadhita paja. Tenaha bhagava
@Footnote: 1-3 Po. Ma. te .  2 Po. Ma. kantaraddhanapakkhanda.
         Rittassa munino carato          kamesu anapekkhino
         oghatinnassa pihayanti      kamesu gadhita pajati.
           Sattamo tissametteyyasuttaniddeso nitthito.
                           ----------------
                      Atthamo pasurasuttaniddeso
     [268] Idheva suddhim iti vadayanti 1-
                      nannesu dhammesu visuddhimahu
                      yam nissita tattha subhavadana 2-
                      paccekasaccesu puthu nivittha.
     [269]  Idheva  suddhim  iti  vadayantiti  3-  idheva  suddhim  visuddhim
parisuddhim   muttim   vimuttim   parimuttim   vadanti   kathenti   bhananti  dipayanti
voharanti    sassato    loko    idameva   saccam   moghamannanti   suddhim
visuddhim   parisuddhim   muttim   vimuttim   parimuttim   vadanti   kathenti  bhananti
dipayanti    voharanti   asassato   loko   antava   loko   anantava
loko   tam   jivam   tam   sariram  annam  jivam  annam  sariram  hoti  tathagato
parammarana   na   hoti   tathagato   parammarana  hoti  ca  na  ca  hoti
tathagato   parammarana   neva  hoti  na  na  hoti  tathagato  parammarana
idameva   saccam   moghamannanti   suddhim   visuddhim   parisuddhim   muttim  vimuttim
parimuttim    vadanti    kathenti    bhananti   dipayanti   voharantiti   idheva
suddhim iti vadayanti 4-.
     [270]    Nannesu   dhammesu   visuddhimahuti   attano   sattharam
dhammakkhanam   ganam   ditthim   patipadam   maggam   thapetva   sabbe  paravade
khipanti   ukkhipanti   parikkhipanti   so   sattha   na  sabbannu  dhammo  na
@Footnote:1-3-4 Yu. vadiyanti .  2 Ma. subham.
Svakkhato   gano   na   supatipanno   ditthi   na  bhaddika  patipada  na
supannatta   maggo   na   niyyaniko   natthettha   suddhi   va   visuddhi
va  parisuddhi  va  mutti  va  vimutti  va  parimutti  va na tattha sujjhanti
va   visujjhanti   va   parisujjhanti   va   muccanti  va  vimuccanti  va
parimuccanti   va   hina   nihina   omaka  lamaka  jatukka  parittati
evamahamsu  evam  kathenti  evam  bhananti  evam  dipayanti  evam voharantiti
nannesu dhammesu visuddhimahu.
     [271]   Yam   nissita   tattha   subhavadanati   yam  nissitati  yam
sattharam   dhammakkhanam  ganam  ditthim  patipadam  maggam  nissita  sannissita  1-
allina   upagata   ajjhosita   adhimutta  .  tatthati  sakaya  ditthiya
sakaya   khantiya   sakaya   ruciya   sakaya   laddhiya  .  subhavadanati
subhavada  sobhanavada  panditavada  dhiravada  2-  nanavada hetuvada
lakkhanavada   karanavada   thanavada   sakaya   laddhiyati  yam  nissita
tattha subhavadana.
     [272]   Paccekasaccesu   puthu   nivitthati   puthu   samanabrahmana
puthupaccekasaccesu   nivittha   patitthita   allina   upagata   ajjhosita
adhimutta    sassato   loko   idameva   saccam   moghamannanti   nivittha
patitthita    allina    upagata    ajjhosita    adhimutta    asassato
loko  .pe.  neva  hoti  na  na  hoti  tathagato  parammarana  idameva
saccam   moghamannanti   nivittha   patitthita   allina  upagata  ajjhosita
@Footnote: 1 Ma. anissita .  2 Ma. thiravada.
Adhimuttati paccekasaccesu puthu nivittha. Tenaha bhagava
                      idheva suddhim iti vadayanti
                      nannesu dhammesu visuddhimahu
                      yam nissita tattha subhavadana
                      paccekasaccesu puthu nivitthati.
     [273] Te vadakama parisam vigayha
                      balam dahanti mithu annamannam
                      vadanti te annasita kathojjam
                      pasamsakama kusalavadana.
     [274]   Te  vadakama  parisam  vigayhati  te  vadakamati  te
vadakama   vadatthika   vadadhippaya   vadapurekkhara  vadapariyesanam
caranta   .   parisam   vigayhati   khattiyaparisam   brahmanaparisam  gahapatiparisam
samanaparisam   vigayha   ogayha  ajjhogahetva  pavisitvati  te  vadakama
parisam vigayha.
     [275]  Balam  dahanti  mithu  annamannanti  mithuti  dve  jana  dve
kalahakaraka  dve  bhandanakaraka  dve  bhassakaraka  dve  vivadakaraka
dve   adhikaranakaraka   dve  vadino  dve  sallapaka  te  annamannam
balato  hinato  nihinato  omakato  lamakato  jatukkato  parittato dahanti
passanti   dakkhanti   olokenti  nijjhayanti  upaparikkhantiti  balam  dahanti
mithu annamannam.
     [276]   Vadanti   te   annasita   kathojjanti   annam   sattharam
dhammakkhanam   ganam   ditthim   patipadam   maggam   nissita  sannissita  allina
upagata   ajjhosita   adhimutta   .   kathojjam   vuccati  kalaho  bhandanam
viggaho  vivado  medhagam  .  athava  kathojjanti  anojavanti  sa katha.
Kathojjam   vadanti   kalaham   vadanti  bhandanam  vadanti  viggaham  vadanti  vivadam
vadanti  medhagam  vadanti  bhananti  dipayanti  voharantiti  vadanti  te annasita
kathojjam.
     [277]    Pasamsakama   kusalavadanati   pasamsakamati   pasamsakama
pasamsatthika   pasamsadhippaya   pasamsapurekkhara  pasamsapariyesanam  caranta .
Kusalavadanati     kusalavada    panditavada    dhiravada    nanavada
hetuvada   lakkhanavada   karanavada   thanavada   sakaya   laddhiyati
pasamsakama kusalavadana. Tenaha bhagava
                      te vadakama parisam vigayha
                      balam dahanti mithu annamannam
                      vadanti te annasita kathojjam
                      pasamsakama kusalavadanati.
     [278] Yutto kathayam parisaya majjhe
                      pasamsamiccham vinighati hoti
                      apahatasmim pana manku hoti
                      nindaya so kuppati randhamesi.
     [279]   Yutto   kathayam   parisaya   majjheti  khattiyaparisaya  va
brahmanaparisaya   va   gahapatiparisaya   va   samanaparisaya   va  majjhe
attano   kathayam   yutto   payutto   ayutto   samayutto  sampayutto
kathetunti yutto kathayam parisaya majjhe.
     [280]   Pasamsamiccham   vinighati   hotiti  pasamsamicchanti  pasamsam  thomanam
kittim    vannahariyam    icchanto    sadiyanto    patthayanto   pihayanto
abhijappanto   .   vinighati   hotiti  pubbeva  sallapa  kathamkathi  vinighati
hoti  jayo  nu  kho  me  bhavissati parajayo nu kho me bhavissati katham niggaham
karissami  katham  patikkammam  karissami  katham  visesam  karissami  katham pativisesam
karissami   katham  avedhiyam  1-  karissami  katham  nibbedhiyam  2-  karissami
katham   chedam  karissami  katham  mandalam  karissamiti  evam  pubbeva  sallapa
kathamkathi vinighati hotiti pasamsamiccham vinighati hoti.
     [281]  Apahatasmim  pana  manku  hotiti  ye te panhavimamsaka parisa
parisajja   pasanika  3-  te  apaharanti  atthapagatam  bhanitanti  atthato
apaharanti      byanjanapagatam      bhanitanti     byanjanato     apaharanti
atthabyanjanapagatam    bhanitanti   atthabyanjanato   apaharanti   attho   te
dunnito    byanjanante    duropitam   atthabyanjanante   dunnitam   duropitam
niggaho   te   akato   patikkammante   dukkatam   viseso   te  akato
pativiseso   te   dukkato   avedhiya   te   akata  nibbedhiya  te
@Footnote: 1 Ma. avethiyam. 2 Ma. nibbethiyam. 3 Ma. pasarika.
Dukkata  chedo  te  akato  mandalante  dukkatam  [1]-  dukkathitam dubbhanitam
dullapitam   duruttam   dubbhasitanti   apaharanti   .   apahatasmim  pana  manku
hotiti  apahatasmim  manku  hoti  pilito  ghattito byatthito 2- domanassito
hotiti apahatasmim pana manku hoti.
     [282]   Nindaya   so   kuppati  randhamesiti  nindayati  nindaya
garahaya   akittiya   avannaharikaya   .   kuppatiti   kuppati  byapajjati
patitthiyati    kopanca    dosanca    apaccayanca    patukarotiti   nindaya
so    kuppati    .   randhamesiti   randhamesi   virandhamesi   aparandhamesi
khalitamesi   galitamesi   vivaramesiti   nindaya   so  kuppati  randhamesi .
Tenaha bhagava
                      yutto kathayam parisaya majjhe
                      pasamsamiccham vinighati hoti
                      apahatasmim pana manku hoti
                      nindaya so kuppati randhamesiti.
     [283] Yamassa vadam parihinamahu
                      apahatam panhavimamsaka ye 3-
                      paridevati socati hinavado
                      upaccaga manti anutthunati.
     [284]   Yamassa   vadam  parihinamahuti  yam  tassa  vadam  hinam  nihinam
parihinam   parihapitam  na  paripuritam  evamahamsu  evam  kathenti  evam  bhananti
@Footnote: 1 Po. Ma. visamakatham .  2 Ma. byadhito .  3 Po. Ma. se.
Evam dipayanti evam voharantiti yamassa vadam parihinamahu.
     [285]  Apahatam  panhavimamsaka  yeti  ye  te  panhavimamsaka parisa
parisajja   pasanika   te   apaharanti   atthapagatam   bhanitanti  atthato
apaharanti      byanjanapagatam      bhanitanti     byanjanato     apaharanti
atthabyanjanapagatam     bhanitanti     atthabyanjanato    apaharanti    attho
te   dunnito   byanjanante   duropitam  atthabyanjanante  dunnitam  duropitam
niggaho   te   akato   patikkammante   dukkatam   viseso   te  akato
pativiseso   te   dukkato   avedhiya   te   akata  nibbedhiya  te
dukkata   chedo   te   akato   mandalante   dukkatam   [1]-  dukkathitam
dubbhanitam     dullapitam    duruttam    dubbhasitanti    apaharantiti    apahatam
panhavimamsaka ye.
     [286]   Paridevati   socati   hinavadoti  paridevatiti  annam  maya
avajjitam    annam    cintitam    annam    upadharitam    annam    upalakkhitam
so   mahapakkho   mahapariso   mahaparivaro   parisa  cayam  vagga  na
samagga  samaggaya  [2]-  hotu  kathasallapo  puna  bhanjissamiti yo 3-
evarupo     vacapalapo     vippalapo    lalappo    lalappayana
lalappayitattanti   paridevati   .   socatiti  tassa  jayoti  socati  mayham
parajayoti  socati  tassa  labhoti  socati  mayham  alabhoti  socati  tassa
yasoti   socati   mayham   ayasoti   socati  tassa  pasamsati  socati  mayham
nindati    socati    tassa   sukhanti   socati   mayham   dukkhanti   socati
@Footnote: 1 Ma. visamakatham .  2 Ma. parisaya .  3 Ma. ya evarupa.
So   sakkato   garukato  manito  pujito  apacito  labhi  civarapindapata-
senasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanam        ahamasmi        asakkato
agarukato   amanito   apujito   anapacito   na   labhi   civarapindapata-
senasanagilanapaccayabhesajjaparikkharananti         socati        kilamati
paridevati   urattalim   kandati  sammoham  apajjatiti  paridevati  socati .
Hinavadoti    hinavado   nihinavado   parihinavado   parihapitavado   na
paripurivadoti 1- paridevati socati hinavado.
     [287]  Upaccaga  manti  anutthunatiti  so mam vadena vadam accaga
upaccaga    atikkanto   samatikkanto   vitivattoti   evampi   upaccaga
manti  .  athava  mam  vadena vadam abhibhavitva ajjhottharitva pariyadayitva
madditva   2-  carati  viharati  iriyati  vattati  paleti  yapeti  yapetiti
evampi  upaccaga  manti  .  anutthuna  vuccati  vacapalapo  vippalapo
lalappo     lalappayana     lalappayitattanti     upaccaga    manti
anutthunati. Tenaha bhagava
                      yamassa vadam parihinamahu
                      apahatam panhavimamsaka ye
                      paridevati socati hinavado
                      upaccaga manti anutthunatiti.
     [288] Ete vivada samanesu jata
                      etesu ugghatinighati hoti
@Footnote: 1 Ma. paripuravadoti .  2 Ma. maddayitva.
                      Etampi disva virame kathojjam
                      na hannadatthatthi pasamsalabha.
     [289]  Ete  vivada  samanesu  jatati  samanati  yekeci ito
bahiddha    paribbajupagata    paribbajakasamapanna    ete   ditthikalaha
ditthibhandana     ditthiviggaha     ditthivivada    ditthimedhaga    samanesu
jata    sanjata    nibbatta    abhinibbatta    patubhutati    ete
vivada samanesu jata.
     [290]    Etesu   ugghatinighati   hotiti   jayaparajayo   hoti
labhalabho   hoti   yasayaso  hoti  nindapasamsa  hoti  sukhadukkham  hoti
somanassadomanassam    hoti    itthanittham    hoti    anunayapatigham    hoti
ugghatinighati   hoti   anurodhavirodho   hoti   jayena   cittam  ugghatitam
hoti   parajayena   cittam   nigghatitam   hoti   labhena  cittam  ugghatitam
hoti   alabhena   cittam  nigghatitam  hoti  yasena  cittam  ugghatitam  hoti
ayasena   cittam   nigghatitam   hoti   pasamsaya   cittam   ugghatitam   hoti
nindaya    cittam   nigghatitam   hoti   sukhena   cittam   ugghatitam   hoti
dukkhena    cittam    nigghatitam    hoti   somanassena   cittam   ugghatitam
hoti   domanassena   cittam   nigghatitam   hoti   unnatiya   1-   cittam
ugghatitam   hoti   onatiya   2-   cittam   nigghatitam   hotiti  etesu
ugghatinighati hoti.
     [291]   Etampi   disva   virame  kathojjanti  etampi  disvati
@Footnote: 1-2 Ma. unnatiya - onatiya.
Etam   adinavam   disva   passitva   tulayitva   tirayitva  vibhavayitva
vibhutam   katva   ditthikalahesu   ditthibhandanesu  ditthiviggahesu  ditthivivadesu
ditthimedhagesuti   etampi  disva  .  virame  kathojjanti  kathojjam  vuccati
kalaho   bhandanam   viggaho   vivado   medhagam   .   athava   kathojjanti
anojavanti   sa   katha   .   kathojjam  na  kareyya  kalaham  na  kareyya
bhandanam   na   kareyya   viggaham  na  kareyya  vivadam  na  kareyya  medhagam
na     kareyya    kalahabhandanaviggahavivadamedhagam    pajaheyya    vinodeyya
byantikareyya     anabhavangameyya     .    kalahabhandanaviggahavivadamedhaga
arato   assa   virato  pativirato  nikkhanto  nissattho  vippamutto  1-
visannutto    vimariyadikatena   cetasa   vihareyyati   etampi   disva
virame kathojjam.
     [292]   Na  hannadatthatthi  pasamsalabhati  pasamsalabha  anno  attho
natthi   attattho   va   parattho   va   ubhayattho   va   ditthadhammiko
va   attho   samparayiko  va  attho  uttano  va  attho  gambhiro
va   attho   gulho   va   attho   paticchanno  va  attho  neyyo
va   attho   nito   va   attho   anavajjo  va  attho  nikkileso
va  attho  vodano  va  attho  paramattho  va  attho natthi [2]- na
samvijjati nupalabbhatiti na hannadatthatthi pasamsalabha. Tenaha bhagava
                      ete vivada samanesu jata
                      etesu ugghatinighati hoti
@Footnote: 1 sabbattha potthakesu vippayuttoti dissati. 2 Po. Ma. na santi.
                      Etampi disva virame kathojjam
                      na hannadatthatthi pasamsalabhati.
     [293] Pasamsito va pana tattha hoti
                      akkhaya vadam parisaya majjhe
                      so hassati unnamaticca 1- tena
                      pappuyya tamattham yathamano ahu.
     [294]   Pasamsito   va   pana   tattha   hotiti   tatthati  sakaya
ditthiya   sakaya   khantiya   sakaya   ruciya   sakaya  laddhiya  pasamsito
thomito kittito vannito hotiti pasamsito va pana tattha hoti.
     [295]   Akkhaya   vadam   parisaya   majjheti  khattiyaparisaya  va
brahmanaparisaya   va   gahapatiparisaya   va   samanaparisaya   va  majjhe
attano   vadam   akkhaya   acikkhitva   anuvadam  akkhaya  acikkhitva
thambhayitva      bruhayitva     dipayitva     jotayitva     voharitva
parigganhitvati akkhaya vadam parisaya majjhe.
     [296]   So   hassati  unnamaticca  tenati  so  tena  jayatthena
tuttho    hoti    hattho    pahattho   attamano   paripunnasankappo  .
Athava    dantavidamsakam    hasamanoti    so    hassati    .   unnamaticca
tenati    so    tena   jayatthena   unnato   hoti   unnamo   dhajo
sampaggaho    ketukamyata    cittassati    so    hassati   unnamaticca
tena.
@Footnote: 1 Ma. unnamati ca.
     [297]   Pappuyya   tamattham   yathamano  ahuti  tam  jayattham  pappuyya
papunitva   adhigantva   vinditva   patilabhitva   .   yathamano   ahuti
yathamano   ahu   yathacitto   ahu   yathasankappo   ahu   yathavinnano
ahuti pappuyya tamattham yathamano ahu. Tenaha bhagava
                      pasamsito va pana tattha hoti
                      akkhaya vadam parisaya majjhe
                      so hassati unnamaticca tena
                      pappuyya tamattham yathamano ahuti.
     [298] Ya unnati sassa vighatabhumi
                      manatimanam vadate paneso
                      etampi disva na vivadayetha
                      na hi tena suddhim kusala vadanti.
     [299]   Ya   unnati   sassa  vighatabhumiti  ya  unnati  unnamo
dhajo    sampaggaho    ketukamyata   cittassa   sa   tassa   vighatabhumi
ugghatabhumi    pilanabhumi    ghattanabhumi    upaddavabhumi    upasaggabhumiti    ya
unnati sassa vighatabhumi.
     [300]   Manatimanam   vadate   panesoti  so  puggalo  mananca
vadati atimananca vadatiti manatimanam vadate paneso.



             The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 29 page 1-207. http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=29&item=1&items=987&modeTY=2              Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=29&item=1&items=987&modeTY=2&mode=bracket              Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=29&item=1&items=987&modeTY=2              Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=29&item=1&items=987&modeTY=2              Study Atthakatha :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=1              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 29 http://84000.org/tipitaka/read/?index_29

แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ROMAN letter

บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

Background color :