ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
 

อ่าน อรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘]อ่านอรรถกถา 25 / 1อ่านอรรถกถา 25 / 32อรรถกถา เล่มที่ 25 ข้อ 33อ่านอรรถกถา 25 / 34อ่านอรรถกถา 25 / 440
อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท นาควรรคที่ ๒๓

หน้าต่างที่ ๖ / ๘.

               ๖. เรื่องช้างชื่อปาเวรกะ [๒๓๗]               
               ข้อความเบื้องต้น               
               พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน ทรงปรารภช้างชื่อปาเวรกะ ของพระเจ้าโกศล ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "อปฺปมาทรตา" เป็นต้น.

               ช้างของพระเจ้าโกศลติดหล่ม               
               ดังได้สดับมา ช้างนั้นในกาลเป็นหนุ่ม เป็นสัตว์มีกำลังมาก โดยสมัยอื่นอีก ถูกกำลังแห่งลมซึ่งเกิดขึ้นเพราะชราตัดทอน ลงไปสู่สระใหญ่สระหนึ่ง ติดอยู่ในหล่มแล้ว ไม่ได้อาจเพื่อจะขึ้นได้.
               มหาชนเห็นช้างนั้นแล้ว จึงสนทนากันขึ้นว่า "ช้างชื่อแม้เห็นปานนี้ ยังถึงทุพพลภาพนี้." พระราชาทรงสดับเรื่องนั้นแล้ว ทรงบังคับนายหัตถาจารย์ว่า "เธอจงไป จงยกช้างนั้นให้ขึ้นจากหล่ม."
               เขาไปแล้วแสดงการรบขึ้นที่นั่น ให้ตีกลองรบขึ้นแล้ว. ช้างซึ่งเป็นเชื้อชาติแห่งสัตว์มีมานะ ลุกขึ้นโดยเร็ว ดำรงอยู่บนบกได้.
               ภิกษุทั้งหลายเห็นเหตุนั้นแล้ว จึงกราบทูลแด่พระศาสดา.
               พระศาสดาตรัสว่า "ภิกษุทั้งหลาย ช้างตัวนั้นถอนตนขึ้นจากหล่ม คือเปือกตมตามปกติก่อน ส่วนเธอทั้งหลายแล่นลงแล้วในหล่มกิเลส เพราะฉะนั้น แม้เธอทั้งหลายจงเริ่มตั้ง (ความเพียร) โดยแยบคายแล้ว ถอนตนขึ้นจากหล่ม คือกิเลสนั้นเถิด"
               แล้วตรัสพระคาถานี้ว่า :-
                         ๖.   อปฺปมาทรตา โหถ    สจิตฺตมนุรกฺขถ
                         ทุคฺคา อุทฺธรถตฺตานํ    ปงฺเก สนฺโนว กุญฺชโร.
                                   ท่านทั้งหลายจงยินดีในความไม่ประมาท,
                         จงตามรักษาจิตของตน, จงถอนตนขึ้นจากหล่ม
                         ประหนึ่งช้างที่จมลงในเปือกตม ถอนตนขึ้นได้
                         ฉะนั้น.

               แก้อรรถ               
               บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า อปฺปมาทรตา ความว่า ท่านทั้งหลายจงยินดียิ่งในความไม่อยู่ปราศจากสติ.
               บทว่า สจิตฺตํ ความว่า จงรักษาจิตของตนในอารมณ์ทั้งหลายมีรูปเป็นต้น โดยอาการที่มันจะทำความก้าวล่วงไม่ได้.
               บทว่า สนฺโน ความว่า ช้างที่จมลงไปแล้วในเปือกตมตัวนั้น ทำความพยายามด้วยเท้าหน้าและเท้าหลัง ถอนตนขึ้นพ้นจากเปือกตม ดำรงอยู่บนบกได้ฉันใด แม้ท่านทั้งหลายก็จงถอนตนขึ้นจากหล่ม คือกิเลส คือยังตนให้ดำรงอยู่บนบก คือพระนิพพาน ฉันนั้นเถิด.
               ในกาลจบเทศนา ภิกษุเหล่านั้นดำรงอยู่ในพระอรหัตผลแล้ว ดังนี้แล.

               เรื่องช้างชื่อปาเวรกะ จบ.               
               -----------------------------------------------------               

.. อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท นาควรรคที่ ๒๓
อ่านอรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘]
อ่านอรรถกถา 25 / 1อ่านอรรถกถา 25 / 32อรรถกถา เล่มที่ 25 ข้อ 33อ่านอรรถกถา 25 / 34อ่านอรรถกถา 25 / 440
อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=25&A=1118&Z=1161
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=24&A=2715
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=2715
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก  ๓  ธันวาคม  พ.ศ.  ๒๕๔๘
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :