มิลินทปัญหา

สันถวปัญหา ที่ ๘ สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ผู้เป็นปิ่นประชาเฉลิมราช จึงตรัสถามพระนาคเสนผู้ฉลาดสืบไปว่า ภนฺเต นาคเสน ข้าแต่พระนาคเสนผู้เป็นเจ้าผู้ปรีชาญาณ สมเด็จพระบรมโลกนาถศาสดาจารย์ มีพระพุทธฎีกาตรัสว่า ภิกฺขเว ดูรานะภิกษุทั้งหลาย ภยํ อันว่าภัยจะมีแก่ท่านทั้งหลายเหตุอาศัย สันถวะ คือความรักใคร่เชยชม ละอองธุลีซึ่งได้แก่ราคะ โทสะ โมหะ ย่อมเกิดแต่ความห่วงใย ในที่อยู่ ความเป็นผู้ไม่ห่วงใยที่อยู่และความไม่มีสันถวะ ๒ อย่างนี้เป็นธรรมชาติอันพระมหา มุนีบรมสุคตเจ้าทั้งหลายได้เห็นแล้วโดยแท้จริง แล้วกลับมีพระพุทธฎีกาตรัสดังนี้ว่า ภิกฺขเว ดู รานะภิกษุทั้งหลาย บุรุษผู้เป็นบัณฑิตควรสร้างวิหาร อันเป็นที่รื่นรมย์สำราญให้ภิกษุผู้เป็น พหูสูตอยู่อันดังนี้ เป็นการแย้งกันอยู่น่าสงสัย พระผู้เป็นเจ้าจงโปรดวิสัชนาให้เข้าใจในกาลบัดนี้ พระนาคเสนผู้ปรีชาเฉลิมปราชญ์ จึงถวายพระพรว่า มหาราช ดูรานะบพิตรพระราช- สมภารผู้ประเสริฐ สมเด็จพระบรมโลกนาถศาสดาจารย์เจ้า มีพระพุทธฎีกาตรัสว่า ภัยเกิด เพราะอาศัยสันถวะ ละอองธุลี คือราคะ โทสะ โมหะ เกิดแต่ความห่วงใยที่อยู่ และตรัสให้สร้าง วิหารถวายภิกษุพหูสูตนี้จริงมิผิดเพี้ยน แต่ที่มีพระพุทธฎีกาตรัสไว้ฉะนี้ ด้วยสามารถบัญญัติ เป็นสารูป สมควรแก่สมณะ อันธรรมดาพระโยคาวจรผู้วิเศษแล้วย่อมจะเป็นผู้ไม่ห่วงใยใน ที่อยู่ อุปมาดุจมฤคชาติเนื้อทั้งหลาย อันสถิตอยู่ในไพรสณฑ์ประเทศราวป่า เป็นผู้ไม่มีอาลัย และไม่ห่วงใยที่อยู่ จะอยู่ในประเทศที่นั้นประจำอยู่มั่งคง เป็นหลักแหล่งเดียวดังนี้หามิได้ ยถา มีครุวนาฉันใด พระโยคาวจรก็ไม่ห่วงใยในที่อยู่มีอุปไมยฉันนั้น แต่ที่พระพุทธฎีกาให้สร้าง วิหารถวายให้ภิกษุที่เป็นพหูสูตอยู่นั้น พระองค์ทรงเห็นอำนาจประโยชน์อันเป็นผลานิสงส์ ๒ ประการ คือจะให้สำเร็จแก่พระนิพพานดับชาติทุกข์ ชราทุกข์ พยาธิทุกข์ มรณทุกข์เป็น เอกันตบรมสุขประการ ๑ คือบุคคลผู้มีศรัทธาสร้างวิหารที่อยู่ลงไว้ในประเทศที่ใด ที่นั้นก็ เป็นที่อันพระภิกษุและภิกษุณีทั้งหลาย ได้พักอาศัยอยู่ ผู้ที่มีความประสงค์จะได้พบได้เห็น ก็จะ ได้พบได้เห็นได้โดยง่าย ถ้าท่านไม่มีวิหารเป็นที่พักเป็นผู้ไม่มีห่วงใยในที่อยู่เที่ยวจาริกไป หาที่ อยู่เป็นหลักแหล่งมิได้ ก็ยากที่สาธุชนจะได้พบได้เห็นท่านประการ ๑ สิริเป็นอานิสงส์ ๒ ประการด้วยกันฉะนี้ การสร้างวิหารย่อยมีคณานิสงส์ ๒ ประการ ด้วยประการดังนี้ เหตุดังนั้น สมเด็จพระบรมโลกนาถศาสดาจารย์จึงมีพระพุทธฎีกาตรัสอนุญาตให้กระทำวิหารให้เป็นทาน แก่ภิกษุทั้งหลายอันเป็นพหูสูต ทรงพระไตรปิฎก ขอถวายพระพร^@- สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชากร ก็ชื่นชมยินดีสาธุการแก่พระนาคเสนผู้ปรีชาญาณ ในกาลบัดนี้ สันถวปัญหา คำรบ ๘ จบเพียงนี้ ^@- ปัญหานี้ใจความที่แก้เหมือนกันเป็นรูปเดียวกับอนิเกตานาลยกรณปัญหาที่ ๖ ในจตุตถวรรค ต่างกันแต่ เพียงความประสงค์แห่งคำถามเท่านั้น เห็นว่ามีส่วนต่างกันอยู่บ้าง จึงคงปล่อยไว้ ไม่ตัดออก ทั้งตัวบาลีก็ มีด้วยเหมือนกัน ต่างกันบ้างเล็กน้อย

เนื้อความมิลินทปัญหา หน้าที่ ๓๓๗ - ๓๓๘. http://84000.org/tipitaka/milin/milin.php?i=142 สารบัญมิลินทปัญหา http://84000.org/tipitaka/milin/milin.php?i=0#item_142