ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 10 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.4)

page71.

5. Bahudhatukasuttavannana [124] Evamme sutanti bahudhatukasuttam. Tattha bhayanitiadisu bhayanti cittutraso. Upaddavoti anekaggatakaro. Upasaggoti upasatthakaro 1- tattha tattha lagganakaro. Tesam evam nanattam veditabbam:- pabbatadivisamanissita cora janapadavasinam pesenti "mayam asukadivase nama tumhakam gamam paharissama"ti. Tam pavuttim sutakalato patthaya bhayam santasam apajjanti. Ayam cittutraso nama. "idha no cora kuppita anatthampi avaheyyun"ti hatthasaram gahetva dvipadacatuppadehi saddhim arannam pavisitva tattha tattha bhumiyam nipajjanti. Damsamakasadihi khajjamana gumbantarani pavisanti, khanukantake maddanti. Tesam evam vicarantanam vikkhittabhavo anekaggatakaro nama. Tato coresu yathavuttadivase anagacchantesu "tucchakasasanam 2- tam bhavissati, gamam pavisissama"ti saparikkhara gamam pavisanti, atha tesam pavitthabhavam natva gamam parivaretva dvare aggim datva manusse ghatetva cora sabbam vibhavam vilumpetva gacchanti. Tesu ghatitavasesa aggim nibbapetva kotthacchayabhitticchayadisu tattha tattha laggitva nisidanti nattham anusocamana, ayam upasatthakaro lagganakaro nama. Nalagarati nalehi paricchanna agara, sesasambhara panettha rukkhamaya honti. Tinagarepi eseva nayo. Balato uppajjantiti balameva nissaya uppajjanti. Balo hi apanditapuriso rajjam va uparajjam va anna va pana mahantam thanam patthento katipaye attana sadise vidhavaputte mahadhutte gahetva "etha aham tumhe issare karissami"ti pabbatagahanadini nissaya antante game paharanto damarikabhavam janapetva anupubbena nigamepi janapadepi paharati, manussa gehani chaddetva khemantatthanam patthayamana pakkamanti, te nissaya vasanta bhikkhupi bhikkhuniyopi attano attano vasanatthanani pahaya pakkamanti. Gatagatatthane bhikkhapi senasanampi dullabham hoti. Evam catunnam parisanam bhayam agatameva hoti. Pabbajitesupi dve bala bhikkhu annamannam @Footnote: 1 Ma. upasattakaro 2 Si. tucchasasanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page72.

Vivadam patthapetva codanam arabhanti. Iti kosambivasikanam viya mahakalaho uppajjati, catunnam parisanam bhayam agatameva hotiti evam yani kanipi bhayani uppajjanti, sabbani tani balato uppajjantiti veditabbani. Etadavocati bhagavata dhammadesana matthakam apapetvava nitthapita, yannunaham dasabalam pucchitva sabbannutananenevassa desanaya paripurim kareyyanti cintetva etam "kittavata nu kho bhante"tiadivacanam avoca. [125] Attharasasu dhatusu addhekadasadhatuyo rupapariggaho, addhatthamakadhatuyo arupapariggahoti ruparupapariggahova kathito. Sabbapi khandhavasena pancakkhandha honti. Pancapi khandha dukkhasaccam, tesam samutthapika tanha samudayasaccam, ubhinnam appavatti nirodhasaccam, nirodhapapana 1- patipada maggasaccam. Iti catusaccakammatthanam ekassa bhikkhuno niggamanam matthakam papetva kathitam hoti. Ayamettha sankhepo, vittharato paneta dhatuyo visuddhimagge kathitava. Janati passatiti saha vipassanaya maggo vutto. Pathavidhatuadayo savinnanakakayam sunnato nissattato dassetum vutta. Tapi purimahi attharasahi dhatuhi puretabba. Purentena vinnanadhatuto niharitva puretabba. Vinnanadhatu sesa 2- cakkhuvinnanadivasena chabbidha hoti. Tattha cakkhuvinnanadhatuya pariggahitaya tassa vatthu cakkhudhatu, arammanam rupadhatuti dve dhatuyo pariggahitava honti. Eseva nayo sabbattha. Manovinnanadhatuya pana pariggahitaya tassa purimapacchimavasena manodhatu, arammanavasena dhammadhatuti dve dhatuyo pariggahitava honti. Iti imasu attharasasu dhatusu addhekadasadhatuyo rupapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanam matthakam papetva kathitam hoti. Sukhadhatutiadisu sukhanca tam nissattasunnatatthena dhatu cati sukhadhatu. Eseva nayo sabbattha. Ettha ca purima catasso dhatuyo sappatipakkhavasena gahita, pacchima dve sarikkhakavasena. Avibhutabhavenapi upekkhadhatu avijjadhatuya @Footnote: 1 cha.Ma. nirodhapajanana 2 cha.Ma. hesa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page73.

Sarikkha. Ettha ca sukhadukkhadhatusu pariggahitasu kayavinnanadhatu pariggahitava hoti, sesasu pariggahitasu manovinnanadhatu pariggahitava hoti. Imapi cha dhatuyo hettha attharasahiyeva puretabba. Purentena upekkhadhatuto niharitva puretabba. Iti imasu attharasasu dhatusu addhekadasadhatuyo ruparupapariggahoti 1- purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanam matthakam papetva kathitam hoti. Kamadhatuadinam dvedhavitakke 2- kamavitakkadisu vuttanayeneva attho veditabbo. Abhidhammepi "tattha katama kamadhatu, kamapatisamyutto takko vitakko"tiadina 3- nayena 4- etasam vittharo agatoyeva. Imapi cha dhatuyo hettha attharasahiyeva puretabba. Purentena kamadhatuto niharitva puretabba. Iti imasu attharasasu dhatusu addhekadasadhatuyo rupapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanam matthakam papetva kathitam hoti. Kamadhatuadisu panca kamavacarakkhandha kamadhatu nama, panca rupavacarakkhandha rupadhatu nama, cattaro arupavacarakkhandha arupadhatu nama. Abhidhamme pana "tattha katama kamadhatu, hetthato avicinirayam pariyantam karitva"tiadina 5- nayena etasam vittharo agatoyeva. Imapi tisso dhatuyo hettha attharasahiyeva puretabba. Purentena kamadhatuto niharitva puretabba. Iti imasu attharasasu dhatusu addhekadasadhatuyo rupapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanam matthakam papetva kathitam hoti. Sankhatati paccayehi samagantva kata, pancannam khandhanametam adhivacanam. Na sankhata asankhata. Nibbanassetam adhivacanam. Imapi dve dhatuyo hettha attharasahiyeva puretabba. Purentena sankhatadhatuto niharitva puretabba. Iti imasu attharasasu dhatusu addhekadasadhatuyo rupapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanam matthakam papetva kathitam hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. rupapariggahoti 2 Ma. mu. 12/206/176 3 abhi. vi. 35/182/100 @4 cha.Ma. nayeneva 5 abhi. vi. 35/182/100

--------------------------------------------------------------------------------------------- page74.

[126] Ajjhattikabahiraniti ajjhattikani ca bahirani ca. Ettha hi cakkhuadini ajjhattikani cha, rupadini bahirani cha. Idhapi janati passatiti saha vipassanaya maggo kathito. Imasmim sati idantiadi mahatanhasankhaye 1- vittharitameva. [127] Atthananti hetupatikkhePo. Anavakasoti paccayapatikkhePo. Ubhayenapi karanameva patikkhipati. Karananhi tadayattavuttitaya attano phalassa thananti ca avakasoti ca vuccati. Yanti yena karanena. Ditthisampannoti maggaditthiya sampanno sotapanno ariyasavako. Kanci sankharanti catubhumakesu sankharesu 2- kanci ekasankharam. 3- Niccato upagaccheyyati niccoti ganheyya. Netam thanam vijjatiti etam karanam natthi na upalabbhati. Yam puthujjanoti yena karanena puthujjano. Thanametam vijjatiti etam karanam atthi. Sassataditthiya hi so tebhumakesu sankharesu kanci sankharam niccato ganheyyati attho. Catutthabhumakasankhara pana tejussadattadivasena divasam santatto ayogulo viya makkhikanam, ditthiya va annesam va akusalanam arammanam na honti. Imina nayena kanci sankharam sukhatotiadisupi attho veditabbo. Sukhato upagaccheyyati "ekantasukhi *- atta hoti arogo parammarana"ti 4- evam attaditthivasena sukhato gaham sandhayetam vuttam. Ditthivippayuttacittena pana ariyasavako parilahabhibhuto parilahavupasamattham matthahatthi parittasito 5- viya pokkharabrahmano 6- viya ca gutham kanci sankharam sukhato upagacchati. Aggavade 7- kasinadipannattisangahattham sankharanti avatva kanci dhammanti vuttam. Idhapi ariyasavakassa catubhumakavasena veditabbo, puthujjanassa tebhumakavaseneva. Sabbavaresu va 8- ariyasavakassapi tebhumakavaseneva paricchedo vattati. Yanhi yam 9- puthujjano @Footnote: 1 Ma. mu. 12/404/361 2 cha.Ma. sankhatasankharesu, i. sattasankharesu, evamuparipi @3 cha.Ma. ekasankharampi * 4 pali. sanni, Ma. u. 14/21/18 @5 Si. mattahatthi parittasito viya, cha.Ma. mattahatthim parittasito 6 cha.Ma. @cokkhabrahmano 7 cha.Ma. attavare 8 cha.Ma. ayam saddo na dissati @9 cha.Ma. yam yanhi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page75.

Ganhati, 1- tato tato ariyasavako gaham vinivethati. 2- Puthujjano hi yam yam niccam sukham attati ganhati, tam tam ariyasavako aniccam dukkham anattati ganhanto tam gaham vinivetheti. 3- [128] Matarantiadisu janikava mata, janako pita, manussabhutova khinasavo arahati adhippeto. Kim pana ariyasavako annam jivita voropeyyati. Etampi atthanam. Sacepi hi bhavantaragatam ariyasavakam attano ariyabhavam ajanantampi koci evam vadeyya "imam kunthakipillikam jivita voropetva sakalacakkavalagabbhe cakkavattirajjam patipajjahi"ti, neva so tam jivita voropeyya. Athapi nam evam vadeyya "sace imam na ghatessasi, sisante chindissama"ti. Sisamevassa chindeyya, na ca so tam ghateyya. Puthujjanabhavassa pana mahasavajjabhavadassanattham ariyasavakassa ca baladipanatthametam vuttam. Ayanhettha adhippayo:- savajjo puthujjanabhavo, yatra hi nama puthujjano matughatadinipi anantariyani karissati. Mahabalo ca ariyasavako, yo etani kammani na karotiti. Dutthacittoti vadhakacittena padutthacitto. Lohitam uppadeyyati jivamanakasarire khuddakamakkhikaya pivanamattampi lohitam uppadeyya. Samgham bhindeyyati samanasamvasakam samanasimaya thitam pancahi karanehi samgham bhindeyya. Vuttam hetam "pancahi upali akarehi samgho bhijjati. Kammena uddesena voharanto anusavanena salakagahena"ti. 4- Tattha kammenati apalokanadisu catusu kammesu annatarena kammena. Uddesenati pancasu patimokkhuddesesu annatarena uddesena. Voharantoti kathayanto, tahi tahi uppattihi adhammam dhammotiadini attharasabhedakaravatthuni dipento. Anussavanenati nanu tumhe janatha mayham uccakula pabbajitabhavam bahussutabhavanca, madiso nama uddhammam ubbinayam satthusasanam gaheyyati cittampi uppadetum tumhakam yuttam, kim mayham avici niluppalavanam viya sitalo, kim aham @Footnote: 1 ka. ganhi 2 Si. vinitteti, cha.Ma. vinivetheti 3 sim., ka. vinivatteti, @Ma. vinivatteti 4 vi. pa. 8/458/409

--------------------------------------------------------------------------------------------- page76.

Apayato na bhayamitiadina nayena kannamule vacibhedam katva anussavanena. Salakagahenati evam anussavetva tesam cittam upatthambhetva anivattidhamme katva "ganhatha imam salakan"ti salakagahena. Ettha ca kammameva uddeso va pamanam, voharanussavanasalakagaha pana pubbabhaga. Attharasavatthudipanavasena hi voharante 1- tattha rucijananattham anussavetva salakaya gahitayapi abhinnova hoti samgho. Yada pana evam cattaro va atireka va salakam gahetva avenikam kammam va uddesam va karonti, tada samgho bhinno nama hoti. Evam ditthisampanno puggalo samgham bhindeyyati netam thanam vijjati. Ettavata matughatadini panca anantariyakammani dassitani honti, yani puthujjano karoti, na ariyasavako, tesam avibhavattham:- kammato dvarato ceva kappatthitiyato tatha pakasadharanadihi vinnatabbo vinicchayo. Tattha kammato tava:- ettha hi manussabhutasseva manussabhutam mataram va pitaram va api parivattalingam jivita voropentassa kammam anantariyam hoti, tassa vipakam patibahissamiti sakalacakkavalam mahacetiyappamanehi kancanathupehi puretvapi sakalacakkavalam puretva nisinnassa samghassa 2- mahadanam datvapi buddhassa bhagavato sanghatikannam amuncanto vicaritvapi kayassa bheda nirayameva upapajjati. Yo pana sayam manussabhuto tiracchanabhutam mataram va pitaram va, sayam va tiracchanabhuto manussabhutam, tiracchanoyeva va tiracchanabhutam jivita voropeti, tassa kammam anantariyam na hoti, bhariyam pana hoti, anantariyam ahacceva titthati. Manussajatikanam pana vasena ayam panho kathito. Tattha elakacatukkam sangamacatukkam coracatukkanca kathetabbam. Elakam maremiti abhisandhinapi hi elakatthane thitam manusso manussabhutam mataram va pitaram va marento anantariyam phusati. Elakabhisandhina pana matapitaabhisandhina 3- va elakam marento anantariyam na phusati. Matapitaabhisandhina matapitaro marento @Footnote: 1 cha.Ma. voharantena 2 cha.Ma. bhikkhusamghassa 3 cha.Ma. matapitiabhisandhina

--------------------------------------------------------------------------------------------- page77.

Phusateva. Eseva nayo itarasmimpi catukkadvaye. Yatha ca matapitusu, evam arahantepi etani catukkani veditabbani. Manussaarahantameva maretva anantariyam phusati, na yakkhabhutam. Kammam pana bhariyam, anantariyasadisameva. Manussaarahantassa ca puthujjanakaleyeva satthappahare va vise va dinnepi yadi so arahattam patva teneva marati, arahantaghato hotiyeva. Yam pana puthujjanakale dinnam danam arahattam patva paribhunjati, puthujjanasseva dinnam hoti. Sesaariyapuggale marentassa anantariyam natthi. Kammam pana bhariyam, anantariyasadisameva. Lohituppade tathagatassa abhijjakayattava 1- parupakkamena cammacchedam katva lohitapaggharanam nama natthi. Sarirassa pana antoyeva ekasmimyeva thane lohitam samosarati. Devadattena paviddhasilato bhijjitva gata pappatikapi 2- tathagatassa padantam pahari, pharasuna pahato viya pado antolohitoyeva ahosi. Tatha karontassa anantariyam hoti. Jivako pana tathagatassa ruciya satthakena cammam chinditva tamha thana dutthalohitam niharitva phasumakasi, tatha karontassa punnakammameva hoti. Atha ye ca parinibbute tathagate cetiyam bhindanti, bodhim chindanti 3- dhatumhi upakkamanti, tesam kim hotiti. Bhariyam kammam hoti anantariyasadisam. Sadhatukam pana thupam va patimam va badhamanam bodhisakham chinditum vattati. Sacepi tattha nilina sakuna cetiye vaccam patenti, chinditum vattatiyeva. Paribhogacetiyato hi sariracetiyam mahantataram. Cetiyavatthum bhinditva gacchantam bodhimulampi chinditva haritum vattati. Ya pana bodhisakha bodhigharam badhati, tam geharakkhanattham chinditum na labbhati, bodhiattham hi geham, na gehattham 4- bodhi. Asanagharepi eseva nayo. Yasmim pana asanaghare dhatu nihita hoti, tassa rakkhanatthaya bodhisakham chinditum vattati. Bodhijagganattham otaranasakham 5 va putitthanam va ninditum vattatiyeva, bhagavato sarirapatijaggane viya punnampi hoti. @Footnote: 1 Ma. abhejjakayam tava cha. abhejjakayataya 2 Ma. sakkhalikapi cha. sakalikapi @3 ka. bhindanti 4 cha.Ma. na gehatthaya 5 cha.Ma. ojoharanasakham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page78.

Samghabhede simatthakasamghe asannipatite visum parisam gahetva katavoharanussavanasalakaggahassa kammam va karontassa, uddesam va uddisantassa bhedo ca hoti anantariyakammanca. Samaggasannaya pana vattatiti kammam karontassa bhedova hoti, na anantariyakammam, tathapi 1- navato unaparisaya. Sabbantimena paricchedena navannam jananam yo samgham bhindati, tassa anantariyakammam hoti. Anuvattakanam 2- adhammavadinam mahasavajjakammam. Dhammavadino pana anavajja. Tattha navannameva samghabhede idam suttam "ekato upali cattaro honti, ekato cattaro, navamo anussaveti, salakam gaheti `ayam dhammo ayam vinayo idam satthu sasanam, imam ganhatha imam rocetha'ti, evam kho upali samgharaji ceva hoti samghabhedo ca. Navannam va upali atirekanavannam va samgharaji ceva hoti samghabhedo ca"ti. 3- Etesu pana pancasu samghabhedo vacikammam, sesani kayakammaniti evam kammato vinnatabbo vinicchayo. Dvaratoti sabbaneva cetani kayadvaratopi vacidvaratopi samutthahanti. Purimani panettha cattari anattikavijjamayapayogavasena vacidvarato samutthahitvapi kayadvarameva purenti, samghabhedo hatthamuddaya bhedam karontassa kayadvarato samutthahitvapi vacidvarameva puretiti evamettha dvaratopi vinnatabbo vinicchayo. Kappatthitiyatoti samghabhedoyeva cettha kappatthitiyo. Santhahante 4- hi kappe kappavemajjhe va samghabhedam katva kappavinaseneva muccati. Sacepi hi sve kappo vinassissatiti ajja samghabhedam karoti, sveva muccati, ekadivasameva niraye paccati. Evam karanam 5- pana natthi. Sesani cattari kammani anantariyaneva honti, na kappatthitiyaniti evamettha kappatthitiyatopi vinnatabbo vinicchayo. Pakatoti yena ca panca cetani 6- kammani katani honti, tassa samghabhedoyeva patisandhivasena vipaccati, sesani "ahosikammam, nahosi kammavipako"ti evamadisu sankhyam gacchanti. Samghassa bhedabhave lohituppado, tadabhave @Footnote: 1 cha.Ma. tatha 2 Ma. tassa anuvattakanam 3 vi. cula. 7/351/147 4 Ma., ka. samvatte @5 cha.Ma. karanam 6 cha.Ma. pancapetani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page79.

Arahantaghato, tadabhave ce 1- pita silava hoti mata dussila, no va tatha silavati, pitughato patisandhivasena vipaccati. Sace matapitughato, dvisupi silena va dussilena va samanesu matughatova patisandhivasena vipaccati. Mata hi dukkarakarini bahupakara ca puttananti evamettha vipakatopi 2- vinnatabbo vinicchayo. Sadharanadihiti purimani cattari sabbesampi gahatthapabbajitanam sadharanani. Samghabhedo pana "na kho upali bhikkhuni samgham bhindati, na sikkhamana, na samanero, na samaneri, na upasako, na upasika samgham bhindati, bhikkhu kho upali pakatatto samanasamvasako samanasimayam thito samgham bhindati"ti 3- vacanato vuttappakarassa bhikkhunova hoti, na annassa, tasma asadharano. Adisaddena sabbe cete 4- dukkhavedanasahagata dosamohasampayutta cati evamettha sadharanadihipi vinnatabbo vinicchayo. Annam sattharanti 5- "ayam me sattha satthu kiccam katum asamattho"ti bhavantarepi annam titthakaram 6- "ayam me sattha"ti evam ganheyya, netam thanam vijjatiti attho. [129] Ekissa lokadhatuyati dasasahassilokadhatuya. Tini hi khettani jatikhettam anakhettam visayakhettam. Tattha jatikhettam nama dasasahassi lokadhatu. Sa hi tathagatassa matukucchiokkamanakale nikkhamanakale sambodhikale dhammacakkappavattane ayusankharavossajjane 7- parinibbane ca kampati. Kotisatasahassacakkavalam pana anakhettam nama. Atanatiyaparittamoraparittadhajaggaparittaratana- parittamettaparittadinanhi ettha ana vattati. Visayakhettassa pana parimanam natthi. Buddhananhi "yavatakam neyyam tavatakam nanam, yavatakam nanam tavatakam neyyam, neyyapariyantikam nanam, nanapariyantikam neyyan"ti 8- vacanato avisayo nama natthi. @Footnote: 1 cha.Ma. ca sace 2 cha.Ma. pakatopi 3 vi. cula. 7/351/147 4 cha.Ma. sabbepi te @5 ka. annasattharanti 6 ka. annatitthikaram 7 cha.Ma. ayusankharossajjane @8 khu. pati. 31/4/409

--------------------------------------------------------------------------------------------- page80.

Imesu pana tisu khettesu thapetva imam cakkavalam annasmim cakkavale buddha uppajjantiti suttam natthi, na uppajjantiti pana atthi. Tini pitakani vinayapitakam suttantapitakam abhidhammapitakam, tisso pitakasangitiyo 1- mahakassapattherassa sangiti, yasattherassa sangiti, moggaliputtattherassa sangititi. Ima tisso sangitiyo arulhe tepitake buddhavacane imam cakkavalam muncitva annattha buddha uppajjantiti suttam natthi, na uppajjantiti pana atthi. Apubbam acarimanti apure apaccha. Ekato na uppajjanti, pure va paccha va uppajjantiti vuttam hoti. Tattha hi bodhipallanke bodhim appatva na utthahissamiti nisinnakalato patthaya yava matukucchismim patisandhiggahanam, tava pubbeti na veditabbam. Bodhisattassa hi patisandhiggahane 2- dasasahassacakkavala- kampaneneva khettapariggaho kato, annassa buddhassa uppatti nivaritava hoti. Parinibbanakalato patthaya yava sasapamatta dhatu titthati, tava pacchati na veditabbam. Dhatusu hi thitasu buddha thitava honti. Tasma etthantare annassa buddhassa uppatti nivaritava hoti. Dhatuparinibbane pana jate annassa buddhassa uppatti na nivarita. Tini hi antaradhanani nama pariyattiantaradhanam pativedhaantaradhanam patipattiantaradhananti. Tattha pariyattiti tini pitakani. Pativedhoti saccapativedho. Patipattiti patipada. Kattha pativedho ca patipatti ca hotipi na hotipi. Ekasmim hi kale pativedhadhara 3- bhikkhu bahu honti, eso bhikkhu puthujjanoti angulim pasaretva dassetabbo hoti. Imasmimyeva dipe ekavare puthujjanabhikkhu nama nahosi. Patipattipurakapi 4- kadaci bahu honti kadaci appa. Iti pativedho ca patipatti ca hotipi na hotipi, sasanatthitiya pana pariyatti pamanam. Pandito hi tepitakam sutva dvepi pureti. Yatha amhakam bodhisatto alarassa santike pancabhinna satta ca samapattiyo nibbattetva @Footnote: 1 cha.Ma. tisso sangitiyo 2 cha.Ma. patisandhiggahanena 3 Si. pativedhakara @4 cha.Ma. patipattipurikapi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page81.

Nevasannanasannayatanasamapattiya parikammam pucchi, so na janamiti aha. Tato udakassa santikam gantva adhigatavisesam samsandetva nevasannanasannayatanassa parikammam pucchi, so acikkhi, tassa vacanasamanantarameva mahasatto tam sampadesi, evameva pannava bhikkhu pariyattim sutva dvepi pureti. Tasma pariyattiya thitaya sasanam thitam hoti. Yada pana sa antaradhayati, tada pathamam abhidhammapitakam nassati, tattha patthanam sabbapathamam antaradhayati, anukkamena paccha dhammasangaho, tasmim antarahite itaresu dvisu pitakesu thitesupi sasanam thitameva hoti. Tattha suttantapitake antaradhayamane pathamam anguttaranikayo ekadasakato patthaya yava ekaka antaradhayati, tadanantaram samyuttanikayo cakkapeyyalato patthaya yava oghatarana antaradhayati, tadanantaram majjhimanikayo indriyabhavanato patthaya yava mulapariyaya antaradhayati, tadanantaram dighanikayo dasuttarato patthaya yava brahmajala antaradhayati. Ekissapi dvinnampi gathanam puccha addhanam gacchati, sasanam dharetum na sakkoti sabhiyapuccha 1- viya alavakapuccha 2- viya ca. Eta kira kassapabuddhakalika antara sasanam dharetum nasakkhimsu. Dvisu pana pitakesu antarahitesupi vinayapitake thite sasanam titthati, parivarakhandhakesu antarahitesu ubhatovibhange thite thitameva hoti. Ubhatovibhange antarahite matikaya thitayapi thitameva hoti. Matikaya antarahitaya patimokkhapabbajjaupasampadasu thitasu sasanam titthati. Lingam addhanam gacchati, setavatthasamanavamso pana kassapabuddhakalato patthaya sasanam dharetum nasakkhi. Pacchimakassa pana saccapativedhato pacchimakassa silabhedato ca patthaya sasanam osakkitam nama hoti. Tato patthaya annassa buddhassa uppatti na varitati. Tini parinibbanani nama kilesaparinibbanam khandhaparinibbanam dhatuparinibbananti. Tattha kilesaparinibbanam bodhipallanke ahosi, khandhaparinibbanam kusinarayam, dhatuparinibbanam anagate bhavissati. Sasanassa kira osakkanakale @Footnote: 1 khu. su. 25/516-553/434-441 2 sam.sa. 15/246/257, khu.su. 25/183-194

--------------------------------------------------------------------------------------------- page82.

Imasmim tambapannadipe dhatuyo sannipatitva mahacetiyam gamissanti, mahacetiyato nagadipe rajayatanacetiyam, tato mahabodhipallankam gamissanti, nagabhavanatopi devalokato brahmalokatopi dhatuyo mahabodhipallankameva gamissanti. Sasapamattapi dhatu antarantara 1- na nassissati. Sabba dhatuyo mahabodhipallanke rasibhuta suvannakkhandha 2- viya ekagghana hutva chabbannaramsiyo vissajjessanti, ta dasasahassilokadhatum pharissanti. Tato dasasahassacakkavale devatayo sannipatitva "ajja sattha parinibbayati, ajja sasanam osakkati, pacchimadassanandanipidam 3- amhakan"ti dasabalassa parinibbutadivasato mahantataram karunnam karissanti. Thapetva anagamikhinasave avasesa sakabhavena santhatum na sakkhissanti. Dhatusu tejodhatu utthahitva yava brahmaloka uggacchissati. Sasapamattayapi dhatuya sati ekajalava bhavissati, dhatusu pariyadanam gatasu pacchijjissati. Evam mahantam anubhavam dassetva dhatusu antarahitasu sasanam antarahitam nama hoti. Yava evam na antaradhayati, 4- tava acchariyannama 5- hoti. Evam apubbam acarimam uppajjeyyunti netam thanam vijjati. Kasma pana apubbam acarimam na uppajjantiti. Anacchariyatta. Buddha hi acchariyamanussa. Yathaha "ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamano uppajjati acchariyamanusso, katamo ekapuggalo, tathagato araham sammasambuddho"ti. 6- Yadi ca dve va cattaro va attha va solasa va ekato uppajjeyyum, na acchariya bhaveyyum. Ekasmim hi vihare dvinnam cetiyanampi labhasakkaro ularo na hoti, bhikkhupi bahutaya na acchariya jata, evam buddhapi bhaveyyum. Tasma na uppajjanti. Desanaya ca visesabhavato. Yam hi satipatthanadibhedam dhammam eko deseti, annena uppajjitvapi sova desetabbo siya. Tato anacchariyo siya, ekasmim pana dhammam desente desanapi acchariya hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. antara 2 cha.Ma. suvannakkhandho 3 cha.Ma. pacchimadassanam dani idam @4 cha.Ma. anantaradhayati 5 cha.Ma. acarimam nama 6 an. ekaka. 20/172/22

--------------------------------------------------------------------------------------------- page83.

Vivadabhavato ca. Bahusu ca buddhesu uppannesu 1- bahunam acariyanam antevasika viya "amhakam buddho pasadiko, amhakam buddho madhurassaro labhi punnava"tipi vivadeyyum, tasmapi evam na uppajjanti. Apicetam karanam milindaranna putthena nagasenattherena vittharitameva. Vuttam hi:- 2- "tattha bhante nagasena bhasitampetam bhagavata `atthanametam bhikkhave anavakaso, yam ekissa lokadhatuya dve arahanto sammasambuddha apubbam acarimam uppajjeyyum, netam thanam vijjati'ti. Desenta ca bhante nagasena sabbepi tathagata sattatimsa bodhipakkhiyadhamme desenti, kathayamana ca cattari ariyasaccani kathenti, sikkhapenta ca tisu sikkhasu sikkhapenti, anusasamana ca appamadapatipattiyam anusasanti. Yadi bhante nagasena sabbesampi tathagatanam eka desana eka katha eka sikkha eka anusitthi, kena karanena dve tathagata ekakkhane nuppajjanti ekenapi tava buddhappadena ayam loko obhasajato, yadi dutiyo buddho bhaveyya, dvinnam pabhaya ayam loko bhiyyoso mattaya obhasajato bhaveyya. Ovadamana ca dve tathagata sukham ovadeyyum, anusasamana ca sukham anusaseyyum, tattha me karanam bruhi, yathaham nissamsayo bhaveyyanti. Ayam maharaja dasasahassilokadhatu ekabuddhadharani, ekasseva tathagatassa gunam dhareti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nayam dasasahassilokadhatu dhareyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhamseyya, na thanamupagaccheyya. Yatha maharaja nava ekapurisasandharani bhaveyya, ekasmim purise abhirulhe sa nava samupadika bhaveyya, atha dutiyo puriso agaccheyya tadiso ayuna vannena vayena pamanena kisathulena sabbangapaccangena, so tam navam abhiruheyya, api nu sa maharaja nava dvinnampi dhareyyati. Na hi bhante, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhamseyya, na @Footnote: 1 cha.Ma. uppajjantesu 2 milinda. 1/231, di. pa. 11/161/99, @Ma. u. 14/129/115, an. ekaka. 20/277/29, abhi. vi. 35/809/410

--------------------------------------------------------------------------------------------- page84.

Thanamupagaccheyya, osideyya udaketi. Evameva kho maharaja ayam dasasahassilokadhatu ekabuddhadharani, ekasseva tathagatassa gunam dhareti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, na ayam dasasahassilokadhatu dhareyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhamseyya na thanamupagaccheyya. Yatha va pana maharaja puriso yavadattham bhojanam bhunjeyya chadentam yavakanthamabhipurayitva, so dhato pinito paripunno nirantaro tandikato anonamitadandajato punadeva tavatakam 1- bhojanam bhunjeyya, api nu kho so maharaja puriso sukhito bhaveyyati. Na hi bhante, sakim bhuttova mareyyati. Evameva kho maharaja ayam dasasahassilokadhatu ekabuddhadharani .pe. Na thanamupagaccheyyati. Kim nu kho bhante nagasena atidhammabharena pathavi calatiti. Idha maharaja dve sakata ratanaparipurita bhaveyyum yava mukhasama, ekasakatato 2- ratanam gahetva ekamhi sakate akireyyum, api nu kho tam maharaja sakatam dvinnampi sakatanam ratanam dhareyyati. Na hi bhante, nabhipi tassa phaleyya, arapi tassa bhijjeyyum, nemipi tassa opateyya, akkhopi tassa bhijjeyyati. Kim nu kho maharaja atiratanabharena sakatam bhijjatiti. Ama bhanteti. Evameva kho maharaja atidhammabharena pathavi calatiti. Apica maharaja imam karanam buddhabalaparidipanaya osaritam, annampi tattha abhirupam karanam sunohi, yena karanena dve sammasambuddha ekakkhane nuppajjanti. Yadi maharaja dve sammasambuddha ekakkhane uppajjeyyum, tesam parisaya vivado uppajjeyya "tumhakam buddho amhakam buddho"ti ubhatopakkhajata bhaveyyum. Yatha maharaja dvinnam balavamaccanam parisaya vivado uppajjeyya `tumhakam amacco amhakam amacco'ti ubhatopakkhajata honti, evameva kho maharaja yadi dve sammasambuddha ekakkhane uppajjeyyum, tesam parisaya vivado uppajjeyya `tumhakam buddho amhakam buddho'ti ubhatopakkhajata bhaveyyum. Idam tava maharaja ekam karanam, yena karanena dve sammasambuddha ekakkhane nuppajjanti. @Footnote: 1 cha.Ma. tattakam 2 cha.Ma. ekasma sakatato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page85.

Aparampi maharaja uttarikaranam sunohi, yena karanena dve sammasambuddha ekakkhane nuppajjanti. Yadi maharaja dve sammasambuddha ekakkhane uppajjeyyum, aggo buddhoti yam vacanam, tam miccha bhaveyya. Jettho buddhoti yam vacanam, tam miccha bhaveyya. Settho buddhoti, visittho buddhoti, uttamo buddhoti, pavaro buddhoti, asamo buddhoti, asamasamo buddhoti, appatisamo buddhoti, appatibhago buddhoti, appatipuggalo buddhoti yam vacanam, tam miccha bhaveyya. Idampi kho tvam maharaja karanam atthato sampaticcha, yena karanena dve sammasambuddha ekakkhane nuppajjanti. Apica maharaja buddhanam bhagavantanam sabhavapakati esa, yam ekoyeva buddho loke uppajjati. Kasma karana? mahantataya sabbannubuddhagunanam. Annampi maharaja yam loke mahantam, tam ekamyeva hoti. Pathavi maharaja mahanti, sa ekayeva. Sagaro mahanto, so ekoyeva. Sineru giriraja mahanto, so ekoyeva. Akaso mahanto, so ekoyeva. Sakko mahanto, so ekoyeva. Maro mahanto, so ekoyeva. Mahabrahma mahanto, so ekoyeva. Tathagato araham sammasambuddho mahanto, so ekoyeva lokasmim. Yattha te uppajjanti, tattha annesam 1- okaso na hoti. Tasma maharaja tathagato araham sammasambuddho ekoyeva loke uppajjatiti. Sukathito bhante nagasena panho opammehi karanehi"ti. Ekissa lokadhatuyati ekasmim cakkavale. Hettha iminava padena dasacakkavalasahassani gahitani tanipi, ekacakkavaleneva paricchinditum vattanti. Buddha hi uppajjamana imasmimyeva cakkavale uppajjanti, uppajjanatthane pana varite ito annesu cakkavalesu nuppajjantiti varitameva hoti. Apubbam acarimanti ettha cakkaratanapatubhavato pubbe na 2- pubbam, tasseva antaradhanato paccha na 2- carimam. Tattha dvidha cakkaratanassa antaradhanam hoti, cakkavattino kalakiriyaya va pabbajjaya va. Antaradhayamananca pana tam @Footnote: 1 cha.Ma. annassa 2 cha.Ma. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page86.

Kalakiriyato va pabbajjato va sattame divase antaradhayati, tato param cakkavattino patubhavo avarito. Kasma pana ekacakkavale dve cakkavattino nuppajjantiti. Vivadupacchedato acchariyabhavato cakkaratanassa mahanubhavato ca. Dvisu pana 1- uppajjantesu "amhakam raja mahanto amhakam raja mahanto"ti vivado uppajjeyya. Ekasmim dipe cakkavattiti ca ekasmim dipe cakkavattiti ca anacchariya bhaveyyum. Yo cayam cakkaratanassa dvisahassadipaparivaresu catusu mahadipesu issariyanuppadanasamattho mahanubhavo, so parihayetha. Iti vivadupacchedato acchariyabhavato cakkaratanassa mahanubhavato ca na ekacakkavale dve uppajjanti. [130] Yam itthi assa araham sammasambuddhoti ettha titthatu tava sabbannugune nibbattetva lokuttaranasamattho 2- buddhabhavo, panidhanamattampi itthiya na sampajjati. Manussattam lingasampatti hetu sattharadassanam pabbajja gunasampatti adhikaro ca chandata atthadhammasamodhana abhiniharo samijjhatiti. 3- Imani hi panidhanasampattikaranani. Iti panidhanampi sampadetum asamatthaya iddhiya kuto buddhabhavoti "atthanametam anavakaso yam itthi assa araham sammasambuddho"ti vuttam. Sabbakaraparipuro ca punnussayo sabbakaraparipurameva attabhavam nibbattetiti purisova araham hoti sammasambuddho. Yam itthi raja assa cakkavattitiadisupi yasma itthiya kosohitavatthaguyhatadinam abhavena lakkhanani na paripurenti, itthiratanabhavena sattaratanasamangita na sampajjati, sabbamanussehi ca adhiko attabhavo na hoti, tasma "atthanametam anavakaso yam itthi raja assa cakkavatti"ti vuttam. Yasma ca @Footnote: 1 cha.Ma. hi 2 ka. lokuttaralabhasamattho @3 syamaratthapotthakassa paliyam ayam patho na dissati, abhi.sam.A. 1/92, @udana. A. 165, buddhavamsa. A. 420, cariyapitaka. A. 21, 391

--------------------------------------------------------------------------------------------- page87.

Sakkattadini tini thanani uttamani, itthilinganca hinam, tasma tassa sakkattadinipi patisiddhani. Nanu ca yatha itthilingam, evam purisalingampi brahmaloke natthi. Tasma "yam puriso brahmattam kareyya, thanametam vijjati"tipi na vattabbam siyati. No na vattabbam, kasma? idha purisassa tattha nibbattanato. Brahmattanti hi mahabrahmattam adhippetam. Itthi ca idha jhanam bhavetva kalam katva brahmaparisajjanam sahabyatam upapajjati, na mahabrahmanam, puriso pana tattha na uppajjatiti na vattabbo. Samanepi cettha ubhayalingabhave purisasanthanava brahmano, na itthisanthana, tasma suvuttamevetam. [131] Kayaduccaritassatiadisu yatha nimbabijakosatakibijadini 1- madhuraphalam na nibbattenti, asatam amadhurameva nibbattenti, evam kayaduccaritadini madhuravipakam na nibbattenti, amadhurameva vipakam nibbattenti. Yatha ca ucchubijasalibijadini madhuram sadhurasameva phalam nibbattenti, na asatam katukam, evam kayasucaritadini madhurameva vipakam nibbattenti, na amadhuram. Vuttampi cetam:- "yadisam vapate bijam tadisam labhate phalam kalyanakari kalyanam papakari ca papakan"ti. 2- Tasma "atthanametam anavakaso yam kayaduccaritassa"tiadi vuttam. Kayaduccaritasamangitiadisu samangiti pancavidha samangita ayuhanasamangita cetanasamangita kammasamangita vipakasamangita upatthanasamangitati. Tattha kusalakusalakammayuhanakkhane ayuhanasamangitati vuccati. Tatha cetanasamangita. Yava pana arahattam na papunanti, tava sabbepi satta pubbe upacitam vipakaraham kammam sandhaya "kammasamangino"ti vuccanti, esa kammasangita. Vipakasamangita vipakakkhaneyeva veditabba. Yava pana satta arahattam na papunanti, tava nesam tato tato cavitva niraye tava uppajjamananam aggijalalohakumbhiadihi upatthanakarehi nirayo, gabbhaseyyakattam apajjamananam matukucchi, devesu @Footnote: 1 cha.Ma. nimbabijakosatakibijadini 2 sam.sa. 15/256/273

--------------------------------------------------------------------------------------------- page88.

Uppajjamananam kapparukkhavimanadihi upatthanakarehi devalokoti evam uppattinimittam upatthati, iti nesam imina uppattinimittaupatthanena aparimuttatta upatthanasamangita nama. Sa calati sesa niccala. Niraye hi upatthitepi devaloko upatthati, devaloke upatthitepi nirayo upatthati, manussaloke upatthitepi tiracchanayoni upatthati, tiracchanayoniya ca upatthitayapi manussaloko upatthatiyeva. Tatridam vatthu:- sonagiripade kira acelavihare 1- sonatthero nama eko dhammakathiko, tassa pita sunakhajiviko ahosi, thero tam patibahantopi silasamvare 2- thapetum asakkonto "ma nassi jarako"ti 3- mahallakakale akamakam pabbajesi. Tassa gilanaseyyaya nipannassa nirayo upatthati, sonagiripadato mahanta mahanta sunakha agantva khaditukama viya samparivaresum. So mahabhayabhito "varehi tata sona, varehi tata sona"ti aha. Kim mahatherati. Na passasi tatati tam pavuttim acikkhi. Sonatthero "katham hi nama madisassa pita niraye nibbattissati, patitthassa 4- bhavissami"ti samanerehi nanapupphani aharapetva cetiyanganabodhiyanganesu malasantharapujanca 5- asanapujanca karetva pitaram mancena cetiyanganam aharitva mance nisidapetva "ayam mahathera puja tumhakam atthaya kata. `ayam Me bhagava duggatapannakaro'ti vatva bhagavantam vanditva cittam pasadehi"ti aha. So mahathero pujam disva tatha karonto cittam pasadesi, tavadevassa devaloko upatthasi, nandanavanacittalatavanamissakavanaparusakavanavimanani ceva natakani ca parivaretva thitani viya ahesum. So "apetha apetha sona"ti aha. Kimidam therati. Eta te tata mataro agacchantiti. Thero "saggo upatthito mahatherassa"ti cintesi. Evam upatthanasamangita calatiti veditabba. Etasu samangitasu idha ayuhanacetanakammasamangitavasena kayaduccaritasamangitiadi vuttam. @Footnote: 1 Si. pacelivihare 2 cha.Ma. samvare 3 Si., ka. varakotipi @4 Ma. patitthamassa 5 cha.Ma. talasantharanapujam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page89.

[132] Evam vutte ayasma anandoti "evam bhagavata imasmim sutte vutte thero adito patthaya sabbam suttam samannaharitva evam sassirikam katva desitasuttassa nama bhagavata namam na gahitam, handassa namam ganhapessami"ti cintetva bhagavantam etadavoca. Tasma tiha tvantiadisu ayam atthayojana:- ananda yasma imasmim dhammapariyaye "attharasa kho imananda dhatuyo, cha imananda dhatuyo"ti evam bahudhatuyo vibhatta, tasma tiha tvam imam dhammapariyayam bahudhatukotipi nam dharehi. Yasma panettha dhatuayatanapaticcasamuppadatthanatthanavasena cattaro parivatta kathita, tasma catuparivattotipi nam dharehi. Yasma ca adasam olokentassa mukhanimittam viya imam dhammapariyayam olokentassa ete dhatuadayo attha pakata honti, tasma dhammadasotipi nam dharehi. Yasma ca yatha nama parasenamaddana yodha sangamaturiyam paggahetva parasenam pavisitva sapatte madditva attano jayam ganhanti, evameva kilesasenamaddana 1- yogino idha vuttavasena vipassanam paggahetva kilese madditva attano arahattajayam ganhanti, tasma amatadundubhitipi nam dharehi. Yasma ca yatha sangamayodha pancavudham gahetva parasenam viddhamsetva jayam ganhanti, evam yoginopi idha vuttam vipassanavudham gahetva kilesasenam viddhamsetva arahattajayam ganhanti, tasma anuttaro sangamavijayotipi nam dharehiti. Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya bahudhatukasuttavannana nitthita. ---------------- @Footnote: 1 Si. kilesamaddana


             The Pali Atthakatha in Roman Book 10 page 71-89. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=1803&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=1803&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=234              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=3432              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=3299              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=3299              Contents of The Tipitaka Volume 14 http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]