ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 46 : PALI ROMAN Nid.A.2 (saddhammapaj.)

page133.

[140] Dasame atthanatanti atthanam tam, akaranam tanti vuttam hoti. anunasikassa lopo kato "ariyasaccana dassanan"tiadisu 1- viya. Sanganikaratassati ganabhiratassa. Yanti karanavacanametam "yam hiriyati hiriyitabbena"tiadisu 2- viya. Phassayeti adhigacche. Samayikam vimuttinti lokiyasamapattim. Sa hi appitappitasamaye eva paccanikehi vimuccanato "samayika vimutti"ti vuccati. Tam samayikam vimuttim. Atthanam tam, na tam karanam vijjati sanganikaratassa, yena karanena phassaye iti etam adiccabandhussa paccekabuddhassa vaco nisamma sanganikaya ratim pahaya yoniso patipajjanto adhigatomhiti aha. Sesam vuttanayameva. 3- Niddese nekkhammasukhanti pabbajjasukham. Pavivekasukhanti kayacittaupadhiviveke sukham. Upasamasukhanti kilesupasamam phalasamapattisukham. Sambodhisukhanti maggasukham. Nikamalabhiti attano rucivasena yathakamalabhi. Akicchalabhiti adukkhalabhi. Akasiralabhiti vipulalabhi. Asamayikanti lokuttaram. Akuppanti kuppavirahitam acalitam lokuttaramaggam. Dasamam. Dutiyavaggavannana nitthita. ------- 3. Tatiyavaggavannana [141] Tatiyavaggassa pathame ditthivisukaniti dvasatthiditthigatani. Tani hi maggasammaditthiya visukatthena 4- vijjhanatthena vilomatthena ca visukani. Evam ditthiya visukaniti ditthivisukani, ditthiyo eva va visukani ditthivisukani. Upativattoti dassanamaggena atikkanto. Patto niyamanti avinipatadhammataya sambodhiparayanataya ca niyatabhavam adhigato, sammattaniyamasankhatam va pathamamagganti. @Footnote: 1 khu. khu. 25/11, 270/4, 386 2 abhi. san. 34/310/90 @3 sutta. A. 1/103 4 ka. viruddhatthena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page134.

Ettavata pathamamaggakiccanipphatti ca tassa patilabho ca vutto. Idani patiladdhamaggoti imina sesamaggapatilabham dasseti. Uppannananomhiti uppannapaccekabodhinano amhi. Etena phalam dasseti. Anannaneyyoti annehi "idam saccam idam saccan"ti na netabbo. Etena sayambhutam dipeti. Patte va paccekabodhinane annaneyyataya abhava sayam vasitam. Samathavipassanaya va 1- ditthivisukani upativatto, adimaggena patto niyamam, sesehi patiladdhamaggo, phalananena uppannanano, tam sabbam attanava adhigatoti anannaneyyo. Sesam vuttanayeneva veditabbam. 2- Na paraneyyoti na annehi netabbo. Na parappattiyoti paccakkhadhammatta na annehi saddahapetabbo. Na parappaccayoti na assa paro paccayo, na parassa saddhaya vattatiti na parapaccayo. Na parapatibaddhaguti na annesam patibaddhananagamano. Pathamam. [142] Dutiye nillolupoti alolupPo. Yo hi rasatanhabhibhuto hoti, so bhusam luppati punappunanca luppati, tena "loluppo"ti vuccati. Tasma esa tam patikkhipanto aha "nillolupo"ti. Nikkuhoti ettha kincapi yassa tividhakuhanavatthu natthi, so "nikkuho"ti vuccati, imissa pana gathaya manunnabhojanadisu 3- vimhayamanapajjanato nikkuhoti ayamadhippayo. Nippipasoti ettha patumiccha pipasa, tassa abhavena nippipaso, sadurasalobhena bhotukamyatavirahitoti attho. Nimmakkhoti ettha paragunavinasanalakkhano makkho, tassa abhavena nimmakkho. Attano gahatthakale sudassa, 4- gunamakkhanabhavam sandhaya aha. Niddhantakasavamohoti ettha ragadayo tayo kayaduccaritadini ca tiniti cha dhamma yathasambhavam appasannatthena sakabhavam vijahapetva parabhavam ganhapanatthena kasatatthena ca "kasava"ti veditabba. Yathaha:- @Footnote: 1 Si., ka. ipassanaya va 2 sutta. A. 1/103 3 ka. manunnato janadisu @4 Ma., ka. parassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page135.

"tattha katame tayo kasava? ragakasavo dosakasavo mohakasavo, ime tayo kasava. Tattha katame aparepi tayo kasava? kayakasavo vacikasavo manokasavo"ti. 1- Tesu moham thapetva pancannam kasavanam tesanca sabbesam mulabhutassa mohassa niddhantatta niddhantakasavamoho, tinnam eva va kayavacimanokasavanam mohassa ca niddhantatta niddhantakasavamoho. Itaresu nillolupatadihi ragakasavassa nimmakkhataya dosakasavassa niddhantabhavo siddho eva. Nirasasoti nittanho. Sabbaloketi sakalaloke, tisu bhavesu dvadasasu va ayatanesu bhavavibhavatanhavirahito hutvati attho. Sesam vuttanayeneva veditabbam. Atha va tayopi pade vatva 2- eko careti eko caritum sakkuneyyati evampi ettha sambandho katabbo. 3- Dutiyam. [143] Tatiye ayam sankhepattho:- yvayam dasavatthukaya papaditthiya samannagatatta paPo. Paresampi anattham dassetiti anatthadasSi. Kayaduccaritadimhi ca visame nivittho. Tam attakamo kulaputto papam sahayam parivajjayetha, anatthadassim visame nivittham. Sayam na seveti attano vasena na seveyya. Yadi pana paravaso hoti, kim sakka katunti vuttam hoti. Pasutanti pasatam, ditthivasena tattha tattha lagganti attho. Pamattanti kamagunesu vossatthacittam, kusalabhavanarahitam va. Tam evarupam na seve na bhaje na payirupase, annadatthu eko care khaggavisanakappoti. Niddese sayam na seveyyati samam na upasankameyya. Samam na seveyyati cittenapi na upasankameyya. Na seveyyati na bhajeyya. Na niseveyyati samipampi na gaccheyya. Na samseveyyati dure bhaveyya. Na patiseveyyati 4- patikkameyya. Tatiyam. @Footnote: 1 abhi. vi. 35/924/450 2 Si. varetva, Ma., ka. vare vatva @3 sutta. A. 1/105 4 cha.Ma. na parisamseveyyati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page136.

[144] Catutthe ayam sankhepattho:- bahussutanti duvidho bahussuto tisu pitakesu atthato nikhilo 1- pariyattibahussuto ca maggaphalavijjabhinnanam patividdhatta pativedhabahussuto ca. Agatagamo dhammadharo. Ularehi pana kayavacimanokammehi samannagato ularo. Yuttapatibhano ca muttapatibhano ca yuttamuttapatibhano ca patibhanava. Pariyattiparipucchadhigamavasena va tidha patibhanava veditabbo. Yassa hi pariyatti patibhati, so pariyattipatibhanava. Yassa atthanca nayanca lakkhananca thanathananca paripucchantassa paripuccha patibhati, so paripucchapatibhanava. Yena maggadayo patividdha honti, so pativedhapatibhanava. Tam evarupam bahussutam dhammadharam bhajetha, mittam ularam patibhanavantam. Tato tassanubhavena attatthaparatthaubhayatthabhedato va ditthadhammikasamparayikaparamatthabhedato va anekappakarani annaya atthani, tato "ahosim nu kho aham atitamaddhanan"tiadisu 2- kankhatthanesu vineyya kankham vicikiccham vinetva vinasetva evam katasabbakicco eko care khaggavisanakappoti. 3- Catuttham. [145] Pancame khidda ca rati ca pubbe vuttava. Kamasukhanti vatthukamasukham. Vatthukamapi hi sukhassa visayadibhavena sukhanti vuccanti. Yathaha "atthi rupam sukham sukhanupatitan"ti. 4- Evametam khiddam ratim kamasukhanca imasmim okasaloke analankaritva alanti akatva "etappakaran"ti 5- va "sarabhutan"ti va evam agahetva. 6- Anapekkhamanoti tena analankaranena anapekkhanasilo apihaluko nittanho. Vibhusatthanavirato saccavadi eko careti. Tattha vibhusa duvidha agarikavibhusa ca anagarikavibhusa ca. Tattha agarikavibhusa sakatavethanamalagandhadi, anagarikavibhusa ca pattamandanadi. Vibhusa eva vibhusatthanam, @Footnote: 1 Si., Ma. niccalo 2 Ma.mu. 12/18/11/, sam.ni 16/20/26-7, @khu.maha. 29/509 (sya) 3 sutta. A. 1/107 4 sam.kha. 17/60/57 @5 cha.Ma. etam tappakanti 6 ka. aganetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page137.

Tasma vibhusatthana tividhayapi viratiya virato. Avitathavacanato saccavaditi evamattho datthabbo. 1- Pancamam. [146] Chatthe dhananiti muttamaniveluriyasankhasilapavalarajatajatarupadini ratanani. Dhannaniti salivihiyavagodhumakankuvarakakudrusakappabhedani satta sesaparannani ca. Bandhavaniti natibandhugottabandhumittabandhusippabandhuvasena catubbidhabandhave. Sakodhitaniti 2- sakasakaodhivasena thitaniyeva. Sesam vuttanayamevati. Chattham. [147] Sattame sango esoti attano upabhogam niddisati. So hi sajjanti tattha panino kaddamam 3- pavittho hatthi viyati sango. Parittamettha sokhyanti ettha pancakamagunupabhogakale viparitasannaya uppadetabbato kamavacaradhammapariyapannato va lamatmathena sokhyam parittam, vijjuppabhaya obhasitanaccadassanasukham viya ittaram, tavakalikanti vuttam hoti. Appassado dukkhamettha bhiyyoti ettha ca yvayam "yam kho bhikkhave ime panca kamagune paticca uppajjati sukham somanassam, ayam kamanam assado"ti 4- vutto, so yamidam 5- "ko ca bhikkhave kamanam adinavo, idha bhikkhave kulaputto yena sipputthanena 6- jivikam kappeti yadi muddaya yadi gananaya"ti 4- evamadina nayenettha dukkham vuttam, tam upanidhaya appodakabindumatto hoti, atha kho dukkhameva bhiyyo bahu, catusu samuddesu udakasadiso hoti. Tena vuttam "appassado dukkhamettha bhiyyo"ti. Galo esoti assadam dassetva akaddhanavasena baliso eso, yadidam pancakamaguna. Iti natva matimati evam natva buddhima pandito puriso sabbametam 7- pahaya eko care khaggavisanakappoti. 8- Sattamam. @Footnote: 1 sutta. A. 1/109 2 cha.Ma. yathodhikaniti 3 cha.Ma. kaddame 4 Ma.mu. 12/166/129 @5 ka. yampidam 6 cha.Ma. sippatthanena 7 cha.Ma. sabbampetam 8 sutta. A. 1/111

--------------------------------------------------------------------------------------------- page138.

[148] Atthamagathaya dutiyapade jalanti suttamayam vuccati. Ambuti udakam, tattha caratiti ambucari, macchassetam adhivacanam. Salile ambucari salilambucari. Tasmim nadisalile jalam bhetva ambucari vati 1- vuttam hoti. Tatiyapade daddhanti daddhatthanam vuccati. Yatha aggi daddhatthanam puna na nivattati, na tattha bhiyyo agacchati, evam maggananaggina daddham kamagunatthanam anivattamano, tattha bhiyyo anagacchantoti vuttam hoti, sesam vuttanayamevati. Sannojananiti yassa samvijjanti, tam puggalam vattasmim sannojenti bandhantiti sannojanani. Imani pana samyojanani kilesapatipatiyapi aharitum vattati maggapatipatiyapi. Kamaragapatighasannojanani anagamimaggena pahiyanti, manasannojanam arahattamaggena. Ditthivicikicchasilabbataparamasa sotapattimaggena, bhavaragasannojanam arahattamaggena, issamacchariyani sotapattimaggena, avijja arahattamaggena. Maggapatipatiya ditthivicikicchasilabbataparamasaissamacchariya sotapattimaggena pahiyanti, kamaragapatigha anagamimaggena, manabhavaragaavijja arahattamaggenati. Bhinditvati bhedam papetva. Sambhinditvati 2- chiddam katva. Dalayitvati phaletva. Padalayitvati hiretva sampadalayitvati upasaggena padam vaddhitam. 3- Atthamam. [149] Navame okkhittacakkhuti hettha khittacakkhu, satta givatthini patipatiya thapetva parivajjanapahatabbadassanattham yugamattam pekkhamanoti vuttam hoti. Na tu hanukatthina hadayatthim sanghattento. Evanhi okkhittacakkhuta na samanasaruppa hoti. Na ca padaloloti ekassa dutiyo dvinnam tatiyoti evam ganamajjham pavisitukamataya kanduyamanapado 4- viya abhavanto, dighacarikaanavatthitacarikavirato va. 5- Guttindriyoti chasu indriyesu idha manindriyassa visum vattatta vuttavasesavasena gopitindriyo. Rakkhitamanasanoti manasamyeva @Footnote: 1 Si. gatam ambucarim viyati, cha.Ma. gataambucari vati 2 cha.Ma. pabhinditvati @3 sutta. A. 1/112 4 ka. ganduyamanapado 5 Si.....anivattacarikavirato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page139.

Manasanam, tam rakkhitamassati rakkhamanasano. Yatha kilesehi na viluppati, evam rakkhitacittoti vuttam hoti. Anavassutoti imaya patipattiya tesu tesu arammanesu kilesaanvassavavirahito. Aparidayhamanoti evam anvassavaviraha eva kilesaggihi aparidayhamano, bahiddha va anavassuto, ajjhattam paridayhamano. Sesam vuttanayamevati. 1- Cakkhuna rupam disvati karanavasena "cakkhu"ti laddhavoharena rupadassanasamatthena cakkhuvinnanena rupam disva. Porana panahu:- "cakkhu rupam na passati acittakatta, cittam na passati acakkhukatta, dvararammanasanghattanena pasadavatthukena cittena passati. Idisi panesa "dhanuna vijjhatitiadisu viya sasambharakatha nama hoti, tasma cakkhuvinnanena rupam disvati ayamevettha attho"ti. 2- Nimittaggahiti itthipurisanimittam va subhanimittadikam va kilesavatthubhutam nimittam chandaragavasena ganhati, ditthamattavasena na santhati. Anubyanjanaggahiti kilesanam anubyanjanato pakatabhavakaranato "anubyanjanan"ti laddhavoharam hatthapadahasitalapitavilokitadibhedam akaram ganhati. Yatvadhikaranamenanti adimhi yamkarana yassa cakkhundriyasamvarassa hetu. Etam puggalam satikavatena cakkhundriyam asamvutam apihitacakkhudvaram hutva viharantam ete abhijjhadayo dhamma anvassaveyyum anubandheyyum. 3- Tassa samvaraya na patipajjatiti tassa cakkhundriyassa satikavatena pidahanatthaya na patipajjati. Evambhuto eva ca "na rakkhati cakkhundriyam. Na cakkhundriye samvaram apajjati"ti vuccati. Tattha kincapi cakkhundriye samvaro va asamvaro va natthi. Na hi cakkhuppasadam nissaya sati va mutthassaccam va uppajjati, apica yada ruparammanam cakkhussa apathamagacchati, tada bhavange dvikkhattum uppajjitva @Footnote: 1 sutta. A. 1/113 2 visuddhi. 1/24 (sya), abhi. A. 1/1352/456 @3 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page140.

Niruddhe kiriyamanodhatu avajjanakiccam sadhayamana uppajjitva nirujjhati, tato cakkhuvinnanam dassanakiccam tato vipakamanodhatu sampaticchannakiccam tato vipakahetukamanovinnanadhatu santiranakiccam tato kiriyahetukamanovinnanadhatu votthabbanakiccam sadhayamana uppajjitva nirujjhati, tadanantaram javanam javati. Tatrapi neva bhavangasamaye, na avajjanadinam annatarasamaye samvaro va asamvaro va atthi, javanakkhane pana sace dussilyam va mutthassaccam va annanam va akkhanti va kosajjam va uppajjati, asamvaro hoti. Evam honto pana so cakkhundriye asamvaroti vuccati. Kasma? yasma tasmim sati dvarampi aguttam hoti bhavangampi avajjanadini vithicittanipi. Yatha kim? yatha nagare catusu dvaresu asamvutesu kincapi antogharadvarakotthakagabbhadayo susamvuta, tathapi antonagare sabbam bhandam arakkhitam agopitameva hoti. Nagaradvarena hi pavisitva cora yadicchanti, tam kareyyum. Evameva javane dussilyadisu uppannesu tasmim asamvare sati dvarampi aguttam hoti bhavangampi avajjanadini vithicittanipiti. Cakkhuna rupam disva na nimittaggahi hotitiadisu na nimittaggahi hotiti chandaragavasena vuttappakaram nimittam na ganhati. Evam sesapadanipi vuttapatipakkhena veditabbani. Yatha ca hettha "javane dussilyadisu uppannesu tasmim asamvare sati dvarampi aguttam hoti bhavangampi avajjanadini vithicittanipi"ti vuttam, evamidha tasmim siladisu uppannesu dvarampi guttam hoti bhavangampi avajjanadini vithicittanipi. Yatha kim? yatha nagaradvaresu samvutesu kincapi antogharadayo asamvuta honti. Tathapi antonagare sabbam bhandam surakkhitam sugopitameva hoti. Nagaradvaresu hi pidahitesu coranam paveso natthi. Evameva javane siladisu uppannesu dvarampi guttam hoti bhavangampi avajjanadini vithicittanipi. Tasma javanakkhane uppajjamanopi cakkhundriye samvaroti vutto. 1- @Footnote: 1 visuddhi. 1/26-7 (sya), abhi. A. 1/1354/458

--------------------------------------------------------------------------------------------- page141.

Avassutapariyayancati kilesehi tintakarananca. Anavassutapariyayancati kilesehi atintakarananca. Piyarupe rupeti itthajatike ruparammane. Appiyarupe rupeti anitthasabhave ruparammane. Byapajjatiti dosavasena putibhavamapajjati. Otaranti chiddam antaram. Arammananti paccayam. Abhibhavimsuti maddimsu. 1- Na abhiviti 2- na maddi. Bahalamattikati punappunam danavasena uddhamayika bahalamattika. Allavalepanati 3- asukkhamattikadana. Sesamettha uttanameva. 4- Navamam. [150] Dasame kasayavattho abhinikkhamitvati imassa padassa geha abhinikkhamitva kasayavattho hutvati evamattho veditabbo. Sesam vuttanayeneva sakka janitunti na vittharitanti. Dasamam. Tatiyavaggavannana nitthita. -------- 4. Catutthavaggavannana [151] Catutthavaggassa pathame rasesuti ambilamadhuratittakakatukalonika- kharikakasavadibhedesu sayaniyesu. Gedham akaranti giddhim akaronto, tanham anuppadentoti vuttam hoti. Aloloti "idam sayissami"ti 5- evam rasavisesesu anakulo. Anannapositi posetabbakasaddhiviharikadivirahito, kayasandharanamattena santutthoti vuttam hoti. Yatha va pubbe uyyane rasesu gedhakaranalolo hutva annaposi asim, evam ahutva yaya tanhaya lolo hutva rasesu gedham karoti, tam tanham hitva ayatim tanhamulakassa annassa attabhavassa @Footnote: 1 cha.Ma. maddamsu 2 cha.Ma. na adhibhositi 3 addhavalepanatipi patho @4 cha.Ma. uttanam 5 cha.Ma. idam sayissami, idam sayissamiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page142.

Anibbattanena anannapositi dasseti. Atha va atthabhanjanakatthena "anne"ti kilesa vuccanti, tesam aposanena anannapositi ayamettha attho. Sapadanacariti avokkammacari anupubbacari, gharapatipatim achaddetva addhakulanca daliddakulanca nirantaram pindaya pavisamanoti attho. Kule kule appatibaddhacittoti khattiyakuladisu yattha katthaci kilesavasena alaggacitto, candupamo niccanavakoti 1- attho. Sesam vuttanayamevati. 2- Pathamam. [152] Dutiye avarananiti nivarananeva, tani atthato uragasutte 3- vuttani. Tani pana yasma abbhadayo viya candam suriyam va ceto avaranti, tasma "avaranani cetaso"ti vuttani. Tani upacarena va appanaya va pahaya. Upakkileseti upagamma cittam vibadhente akusale dhamme. Vatthopamadisu 4- vutte abhijjhadayo va. Byapanujjati panuditva vinudayitva, 5- vipassanamaggena pajahitvati attho. Sabbeti anavasese. Evam samathavipassanasampanno pathamamaggena ditthinissayassa pahinatta anissito. Sesamaggehi chetva tedhatukagatam snehadosam, tanharaganti vuttam hoti. Sneho eva hi gunapatipakkhato snehadosoti vutto. Sesam vuttanayameva. 6- Dutiyam. [153] Tatiye vipitthikatvanati pitthito katva, chaddetva jahitvati attho. Sukham dukkhancati kayikasatasatam. Somanassadomanassanti cetasikasatasatam. Upekkhanti catutthajjhanupekkham. Samathanti catutthajjhanasamathameva. Visuddhanti pancanivaranavitakkavicarapitisukhasankhatehi navahi paccanikadhammehi vimuttatta atisuddham, nidhantasuvannamiva vigatupakkilesanti attho. @Footnote: 1 cha.Ma. niccanavako hutvati 2 sutta. A. 1/116 3 khu. su. 25/335 @4 Ma. mu. 12/48 5 Si., i. vinodayitva, cha.Ma. vinasetva 6 sutta. A. 1/117

--------------------------------------------------------------------------------------------- page143.

Ayam pana yojana:- vipitthikatvana sukhanca dukkhanca pubbeva, pathamajjhanupacarabhumiyamyeva dukkham, tatiyajjhanupacarabhumiyanca sukhanti adhippayo. Puna adito vuttam cakaram parato netva "somanassam domanassanca vipitthikatvana pubbeva"ti adhikaro. Tena somanassam catutthajjhanupacarabhumiyam, 1- domanassanca dutiyajjhanupacareyevati dipeti. Etani hi etesam pariyayato pahanatthanani. Nippariyayato pana dukkhassa pathamajjhanam, domanassassa dutiyajjhanam, sukhassa tatiyajjhanam, somanassassa catutthajjhanam pahanatthanam. Yathaha "pathamam jhanam upasampajja viharati etthuppannam dukkhindriyam aparisesam nirujjhati"tiadi. 2- Tam sabbam hettha vuttanayena gahetabbam. Parato pubbevati tisu pathamajjhanadisu dukkhadomanassasukhani vipitthikatva ettheva catutthajjhane somanassam vipitthikatva imaya patipadaya laddhanupekkham samatham visuddham eko careti. Sesam vuttanayamevati. 3- Tatiyam. [154] Catutthe araddham viriyamassati araddhaviriyo. Etena attano viriyarambham adiviriyam dasseti. Paramattho vuccati nibbanam, tattha pattiya paramatthapattiya. Etena viriyarambhena pattabbaphalam dasseti. Alinacittoti etena viriyupatthambhanam cittacetasikanam alinatam dasseti. Kusitavuttiti etena thanasanacankamadisu kayassa anavasidanam. Dalhanikkamoti etena "kamam taco naharu ca"ti 4- evam pavattam padahanaviriyam dasseti. Yam tam anupubbasikkhadisu padahanto "kayena ceva paramatthasaccam sacchikaroti, pannaya ca nam ativijjha passati"ti vuccati. Atha va etena maggasampayuttaviriyam dasseti. Tanhi dalhanca bhavanaparipurigatatta, nikkamo ca sabbaso patipakkha nikkhantatta, tasma tamsamangi puggalopi dalho nikkamo assati "dalhanikkamo"ti vuccati. Thamabalupapannoti maggakkhane kayathamena nanabalena ca upapanno. Atha va @Footnote: 1 cha.Ma. catutthajjhanupacare 2 sam. maha. 19/510/190 3 sutta. A. 1/119 @4 Ma.Ma. 13/184/159, an. duka. 20/5/50

--------------------------------------------------------------------------------------------- page144.

Thamabhutena balena upapannoti thamabalupapanno, thirananabalupapannoti vuttam hoti. Etena tassa viriyassa nanasampayogam dipento yoniso padhanabhavam 1- sadheti. Pubbabhagamajjhimaukkatthaviriyavasena va tayopi pada yojetabba. Sesam vuttanayamevati. 2- Catuttham. [155] Pancame patisallananti tehi tehi sattasankharehi patinivattitva sallinam, ekattasevita ekibhavo kayavivekoti attho. Jhananti paccanikajhapanato arammanalakkhanupanijjhanato ca cittaviveko vuccati. Tattha attha samapattiyo nivaranadipaccanikajhapanato kasinadiarammanupanijjhanato ca "jhanan"ti vuccanti. Vipassanamaggaphalani sattasannadipaccanikajhapanato lakkhanupanijjhanato ca "jhanan"ti vuccanti. Idha pana arammanupanijjhanameva adhippetam. Evametam patisallananca jhananca. Arincamanoti ajahamano avissajjamano. 3- Dhammesuti vipassanupagesu pancakkhandhadidhammesu. Niccanti satatam samitam abbokinnam. Anudhammacariti te dhamme arabbha pavattamanena anugatam vipassanadhammam caramano. Atha va dhammesuti ettha dhammati nava lokuttaradhamma, tesam dhammanam anulomadhammoti anudhammo, vipassanayetam adhivacanam. Tattha "dhammanam niccam anudhammacari"ti vattabbe gathabandhasukhattham vibhattibyattayena "dhammesu"ti vuttam siya. Adinavam sammasita bhavesuti taya anudhammacaritasankhataya vipassanaya aniccakaradidosam tisu bhavesu samanupassanto evam imaya kayavivekacittavivekam arincamano sikhappattavipassanasankhataya patipadaya adhigatoti vattabbo eko careti evam yojana veditabba. 4- Pancamam. [156] Chatthe tanhakkhayanti nibbanam, evam ditthadinavaya va tanhaya eva appavattim. Appamattoti sataccakari. Anelamugoti alalamukho. Atha va @Footnote: 1 cha.Ma. padahanabhavam 2 sutta. A. 1/124 3 cha.Ma. anissajjamano @4 sutta. A. 1/123

--------------------------------------------------------------------------------------------- page145.

Anelo ca amugo ca, pandito byattoti vuttam hoti. Hitasukhasampapakam sutamassa atthiti sutava, agamasampannoti vuttam hoti. Satimati cirakatadinam anussarita. Sankhatadhammoti dhammupaparikkhaya parinnatadhammo. Niyatoti ariyamaggena niyamappatto. Padhanavati sammappadhanaviriyasampanno. Uppatipatiya esa patho yojetabbo. Evametehi appamadadihi samannagato niyamasampapakena padhanena padhanava, tena padhanena pattaniyamatta niyato, tato arahattappattiya sankhatadhammo. Araha hi puna sankhatabbabhavato "sankhatadhammo"ti vuccati. Yathaha "ye ca sankhatadhammase, ye ca sekkha puthu idha"ti. 1- Sesam vuttanayameva. 2- Chattham. [157] Sattame sihoti cattaro siha tinasiho pandusiho 3- kalasiho kesarasihoti. Tesam kesarasiho aggamakkhayati, eso idha adhippeto. Vato puratthimadivasena anekavidho. Padumam rattasetadivasena. Tesu yo koci vato yam kinci padumam vattatiyeva. Tattha yasma santaso attasinehena hoti, attasneho ca tanhalepo, sopi ditthisampayuttena va ditthivippayuttena va lobhena hoti, sopi ca tanhayeva. Sajjanam pana tattha upaparikkhavirahitassa mohena hoti, moho ca avijja. Tattha samathena tanhaya pahanam hoti, vipassanaya avijjaya, tasma samathena attasineham pahaya siho viya saddesu aniccadukkhadisu asantasanto, vipassanaya moham pahaya vatova jalamhi khandhayatanadisu asajjamano, samatheneva lobham, lobhasampayuttam eva 4- ditthinca pahaya, padumamva toyena sabbabhavabhogalobhena alimpamano. Ettha ca samathassa silam padatthanam, samatho samadhi, vipassana pannati evam tesu dvisu dhammesu siddhesu tayopi khandha siddha honti. Tattha silakkhandhena surato hoti, so sihova saddesu aghatavatthusu akujjhitukamataya 5- @Footnote: 1 sam.ni. 16/31/46-8, khu. su. 25/1045/532 2 sutta. A. 1/124 @3 Si. tambasiho 4 Si. lobhasampayuttatta eva 5 Ma., ka. kujjhitukamataya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page146.

Na santasati, pannakkhandhena patividdhasabhavo vatova jalamhi khandhadidhammabhede na sajjati, samadhikkhandhena vitarago padumamva toyena ragena na lippati. Evam samathavipassanahi silasamadhipannakkhandhehi ca yathasambhavam avijja tanhanam, tinnanca akusalamulanam pahanavasena asantasanto asajjamano alippamano ca veditabbo. Sesam vuttanayamevati. 1- Sattamam. [158] Atthame sahana ca hanana ca sighajavatta ca siho. Kesarasihova idha adhippeto. Datha balamassatthiti dathabali. Pasayha abhibhuyyati ubhayam carisaddena saha yojetabbam pasayhacari abhibhuyyacariti. Tattha pasayha niggayha pavahetva caranena pasayhacari. Abhibhavitva santasetva vasikatva caranena abhibhuyyacari. Svayam kayabalena pasayhacari, tejasa abhibhuyyacari. Tattha sace kocipi vadeyya "kim pasayha abhibhuyyacari"ti tato migananti samivacanam upayogatthe katva "mige pasayha abhibhuyyacari"ti pativattabbam. Pantaniti durani. Senasananiti vasanatthanani. Sesam pubbe vuttanayeneva sakka janitunti na vittharitam. 2- Atthamam. [159] Navame "sabbe satta sukhita bhavantu"tiadina nayena hitasukhupanayanakamata metta. "aho vata imamha dukkha vimucceyyun"tiadina nayena ahitadukkhapanayanakamata karuna. "modanti vata bhonto satta, modanti sadhu sutthu"tiadina nayena hitasukhavippayogakamata mudita. "pannayissanti sakena kammena"ti sukhadukkhesu ajjhupekkhanata upekkha. Gathabandhasukhattham pana uppatipatiya mettam vatva upekkha vutta, mudita ca paccha. Vimuttiti 3- catassopi hi vimutti, eta attano paccanikadhammehi vimuttatta vimuttiyo. Tena vuttam @Footnote: 1 sutta. A. 1/113 2 sutta. 1/128 3 cha.Ma. vimuttinti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page147.

"mettam upekkham karunam vimuttim asevamano muditanca kale"ti tattha asevamanoti tisso tikacatukkajjhanavasena upekkham catutthajjhanavasena bhavayamano. Kaleti mettam asevitva tato vutthaya karunam, tato vutthaya muditam, tato itarato va nippitikajjhanato vutthaya upekkham asevamanova "kale asevamano"ti vuccati, asevitum phasukale va. Sabbena lokena avirujjhamanoti dasasu disasu sabbena sattalokena. Avirujjhamano. Mettadinam hi bhavitatta satta appatikula honti, sattesupi virodhabhuto patigho vupasamati. Tena vuttam "sabbena lokena avirujjhamano"ti sesam vuttasadisamevati. 1- Navamam. [160] Dasame sannojananiti dasa sannojanani, tani ca tena tena maggena sandalayitvana. Asantasam jivitasankhayamhiti jivitasankhayo vuccati cuticittassa paribhedo, tasmim ca jivitasankhaye jivitanikantiya pahinatta asantasanti. Ettavata saupadisesanibbanadhatum attano dassetva gathapariyosane anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayiti. 2- Dasamam. [161] Ekadasame bhajantiti sarirena alliyitva payirupasanti. Sevantiti anjalikammadihi kimkarapatissavitaya ca paricaranti. Karanam attho etesanti karanattha, bhajanaya sevanaya ca nannam karanamatthi, attho eva tesam karanam atthahetu sevantiti vuttam hoti. Nikkarana dullabha ajja mittati "ito kinci lacchama"ti evam attapatilabhakaranena nikkarana, kevalam:- "upakaro ca yo mitto sukhadukkho ca yo sakha 3- atthakkhayi 4- ca yo mitto yo ca mittanukampako"ti 5- @Footnote: 1 sutta. A. 1/129 2 sutta. A. 1/130 3 Ma. sukhe dukkhe ca yo sakha, @i. yo ca mitto sukhe dukkhe 4 ka. atthakamo @5 ka. yo ca mitto anukampakoti, di. pa. 11/265/163

--------------------------------------------------------------------------------------------- page148.

Evam vuttena ariyena mittabhavena samannagata dullabha ajja mitta. Attani thita etesam panna, attanamyeva olokenti, na annanti attatthapanna. "ditthatthapanna"ti ayampi kira poranapatho. Sampati dittheyeva atthe etesam panna, ayatim na pekkhantiti vuttam hoti. Asuciti asucina anariyena kayavacimanokammena samannagatoti. Sesam pubbe vuttanayeneva veditabbam. Yam antarantara ativittharabhayena na vuttam, tam sabbam pathanusareneva veditabbam. Ekadasamam. Catutthavaggavannana nitthita. Saddhammappajjotikaya culaniddesatthakathaya khaggavisanasuttaniddesavannana nitthita. -------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page149.

Nigamagatha 1- yo so sugataputtanam adhipatibhutena hitaratina therena thiragunavata suvibhatto mahaniddeso. Tassatthavannana ya pubbatthakathanayam tatha yuttim nissaya mayaraddha nitthanamupagata esa. Yam puram puruttamam anuradhapuravhayam 2- yo tassa dakkhine bhage mahaviharo patitthito. Yo tassa tilato bhuto mahathupo siluccayo yantassa pacchime bhage lekho kalikasannito. Kittisenoti 3- namena sajivo rajasammato sucicarittasampanno lekho kusalakammiko. Sitacchayatarupetam salilasayasampadam carupakarasancitam parivenamakarayi. Upaseno mahathero mahaparivenavasi yo tassadasi parivenam lekho kusalakammiko. Vasantenettha therena 4- thirasilena tadina upasenavhayena sa kata saddhammajotika. Ranno sirinivasassa sirisanghassa bodhino chabbisatimhi vassamhi nitthita niddesavannana. Samayam anulomenti theranam theravamsadipanam nitthangata yathayam atthakatha lokahitajanani. @Footnote: 1 cha.Ma. nigamanakatha 2 Si. paramaanurajapuravhayam 3 Si. bhattisenoti @4 Si. teneva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page150.

Saddhammam anulomenta 1- attahitam parahitanca sadhenta nittham gacchantu 2- tatha manoratha sabbasattanam. Saddhammappajjotikaya atthakathayettha ganitakusalehi ganita tu bhanavara neyyatirekacattarisa. Sasanaciratthitattham lokahitatthanca sadarena maya punnam idam racayata yam pattamanappakam vipulam. Punnena tena lokena saddhammarasayanam dasabalassa upabhunjitva vimalam pappotu sukham sukhenevati. Saddhammappajjotika nama culaniddesatthakatha nitthita. Imina lekhapunnena ma me balasamagamo tipitakadharo homi metteyyasseva santiketi. 3- ---------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 46 page 133-150. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=46&A=3384&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=46&A=3384&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=663              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=30&A=6139              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=30&A=6601              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=30&A=6601              Contents of The Tipitaka Volume 30 http://84000.org/tipitaka/read/?index_30

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]