ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 53 : PALI ROMAN Sangani.A. (atthasalini)

                           Dukanikkhepakatha
     [1062] Dukesu adosaniddese mettayanavasena metti. Mettakaro
mettayana. Mettaya ayitassa mettasamangino cittassa bhavo mettayitattam.
Anudayatiti anudda, rakkhatiti attho. Anuddakaro anuddayana. Anuddayitassa
bhavo anuddayitattam. Hitassa esanam 2- hitesita. Anukampanavasena anukampa.
Sabbehipi imehi padehi upacarappanappattava metta vutta. Sesapadehi
lokiyalokuttaro adoso kathito.
     [1063] Amohaniddese dukkhe nananti dukkhasacce panna. Dukkhasamudayetiadisupi
eseva nayo. Ettha ca dukkhe nanam savanasammasanapativedhapaccavekkhanasu
vattati, tatha dukkhasamudaye. Nirodhe pana savanapativedhapaccavekkhanasueva, tatha
patipadaya. Pubbanteti atitakotthase. Aparanteti anagatakotthase.
Pubbantaparanteti tadubhaye. Idappaccayata paticcasamuppannesu dhammesu nananti ayam
paccayo, idam paccayuppannam, imam paticca idam nibbattanti evam paccayesu ca
paccayuppannadhammesu ca nanam.
@Footnote: 1 cha.Ma. sanidassanattikaniddeso         2 cha.Ma. esanavasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page421.

[1065] Lobhaniddesepi hettha anagatanam padanam ayamattho, ranjanavasena rago. Balavaranjanatthena sarago. Visayesu sattanam anunayanato 1- anunayo. Anurujjhatiti anurodho, kametiti attho. Yattha katthaci bhave satta etaya nandanti, sayam va nandatiti nandi. Nandi ca sa ranjanatthena rago cati nandirago. Tattha ekasmim arammane sakim uppanna tanha nandi, punappunam uppajjanti 2- nandiragoti vuccati. Cittassa saragoti yo hettha balavaranjanatthena "sarago"ti vutto, so na sattassa, cittasseva saragoti attho. Icchanti etaya arammananiti iccha. Balavakilesabhavena 3- mucchanti etaya paninoti muccha. Gilitva parinitthapetva gahanavasena ajjhosanam. Imina satta gijjhanti gedham apajjantiti gedho. 4- Bahalatthena va gedho. "gedham va pavanasandan"ti 5- hi bahalattheneva vuttam. Anantarapadam upasaggavasena vaddhitam. Sabbato bhagena va gedhoti paligedho. Sajjanti 6- etenati sango, sagganatthena 7- va sango. Osidanatthena va panko. Akaddhanavasena eja, "eja imam purisam. Parikaddhati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiya"ti hi vuttam. Vancanatthena maya. Vattasmim sattanam jananatthena janika, "tanha janeti purisam, cittamassa vidhavati"ti 8- hi vuttam. Vattasmim satte dukkhena sannojayamana janetiti sanjanani, ghattanatthena sibbatiti sibbini, ayam hi vattasmim satte cutipatisandhivasena sibbati ghatteti. 9- Tunnakaro viya pilotikaya pilotikam, tasma ghattanatthena "sibbini"ti vutta. Anekappakaram visayajalam, tanha vipphanditanivesasankhatam va jalamassa atthiti jalini. @Footnote: 1 Ma. anu anu nayanato 2 cha.Ma. uppajjamana 3 cha.Ma. bahalakilesabhavena @4 ka. gedha 5 Si. gedham va pana vanasandam 6 cha.Ma. sanjanti @7 cha.Ma. lagganatthena 8 sam.sa. 15/55/42 9 cha. ghateti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page422.

Akaddhanatthena sighasota sarita viyati sarita, allatthena va sarita, vuttanhetam "saritani sinehitani ca, somanassani bhavanti jantuno"ti, 1- allani ceva siniddhani cati ayam hettha attho. Visatati visattika, visatati visattika, visalati visattika, visakkatiti visattika, visamvadikati visattika, visamharatiti visattika, visamulati visattika, visaphalati visattika, visaparibhogati visattika, visata 2- va pana sa tanha rupe sadde gandhe rase photthabbe dhamme kule gane visata 3- vitthatati visattika. 4- Anayabyasanapapanatthena kammanubandham suttakam 5- viyati suttam. Vuttanhetam "suttakanti kho bhikkhave nandiragassetam adhivacanan"ti. 6- Rupadisu vitthatatthena visata. Tassa tassa patilabhatthaya satte ayuhapetiti ayuhini. Ukkanthitum appadanato sahayatthena dutiya. Ayam hi sattanam vattasmim ukkanthitum na deti, gatagatatthane piyasahayo viya abhiramapeti. Teneva vuttam:- "tanhadutiyo puriso dighamaddhana samsaram itthabhavannathabhavam samsaram nativattati"ti. 7- Panidhanakavasena panidhi. Bhavam netiti bhavanetti. 8- Etaya hi satta rajjuya givayam bandha gona viya icchiticchitatthanam niyanti. Tam tam arammanam vanati bhajati alliyatiti vanam. Vanati yacatiti va vanam. Vanathoti byanjanena padam vaddhitam. Anatthadukkhanam va samutthapanatthena gahanatthena ca vanam viyati vanam, balavatanhayetam namam. Gahanataratthena pana tato balavatara vanatho nama. Tena vuttam:- "vanam chindatha ma rukkham vanato jayate bhayam chetva vanam vanathanca nibbana hotha bhikkhavo"ti. 9- @Footnote: 1 khu.dha. 25/341/75 2 cha.Ma. visata @3 cha.Ma. ayam patho na dissati 4 khu.maha. 29/14/9 (sya) @5 Si. kumbhanubandhasuttakam, cha.Ma. kummanubandhasuttakam 6 sam.ni. 16/159/218 @7 an. catukka. 21/9/11, khu.iti. 25/15/241, khu. maha. @29/891/558 (sya), khu.cula. 30/595/291 (sya) @8 cha.Ma. bhavanettiti bhavarajju 9 khu.dha. 25/283/65

--------------------------------------------------------------------------------------------- page423.

Santhavanavasena santhavo, samsaggoti attho. So duvidho tanhasanthavo ca mittasanthavo ca. Tesu idha tanhasanthavo adhippeto. Sinehavasena sineho. Alayakaranavasena apekkhatiti apekkha. Vuttampi cetam "imani te deva caturasitinagarasahassani kusavatirajadhanipamukhani, ettha deva chandam janehi, jivite apekkham karohi"ti, 1- alayam karohiti ayanhettha attho. Patieke patieke 2- arammane bandhatiti patibandhu, natakatthena va patieko bandhutipi patibandhu. Niccasannissitatthena hi sattanam tanhasamo bandhu nama natthi. Arammananam asanato asa. Ajjhottharanato ceva tittim anupagantvava paribhunjanato cati attho. Asimsanavasena asimsana. 3- Asimsitabhavo asimsitattam. Idani tassa pavattitthanam dassetum "rupasa"tiadi vuttam. Tattha asimsanavasena asati asaya attham gahetva rupe asa rupasati evam navapi padani veditabbani. Ettha ca purimani pancapancakamagunavasena vuttani, parikkharalobhavasena chattham, tam visesato pabbajitanam. Tato parani tini padani 4- atittiyavatthuvasena gahatthanam. Na hi tesam dhanaputtajivitehi annam piyataram atthi. "etam mayham, etam mayhan"ti va "asukena me idam dinnam, idam dinnan"ti va evam satte jappapetiti jappa. Parato dve padani upasaggena vaddhitani. Tato param annenakarena vibhajitum araddhatta puna "jappa"ti vutta. 5- Jappanakaro jappana. 6- Jappitabhavo jappitattam. Punappunam visaye lupati 7- akaddhatiti loluPo. Lolupassa bhavo loluppam. Loluppakaro loluppayana. Loluppasamangino bhavo loluppayitattam. Puncikatati 8- yaya tanhaya lobhatthanesu 9- puccham calayamana sunakha viya kampamana vicaranti, tam tassa kampanatanhaya namam sadhu manapamanape @Footnote: 1 di. Ma. 10/266/165 2 cha.Ma. patiyekke patiyekke. evamuparipi @3 cha.Ma. asisana. evamuparipi 4 cha.Ma. ayam patho na dissati @5 cha.Ma. vuttam 6 ka. jappayana 7 cha. lumpati, Ma. luppati @8 cha.Ma. pucchanjikatati, Si. pucchakata 9 cha.Ma. labhatthanesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page424.

Visaye kametiti sadhukamo, tassa bhavo sadhukamyata. "mata matuccha"tiadike ayuttatthane ragoti adhammarago. Yuttatthanepi balava hutva uppannalobho visamalobho. "rago visaman"tiadivacanato 1- va yuttatthane va ayuttatthane va uppanno chandarago adhammatthena adhammarago, visamatthena visamalobhoti veditabbo. Arammananam nikamanavasena nikanti. Nikamanakaro nikamana. Patthanavasena patthana. Pihayanavasena pihana. Sutthu patthana sampatthana. Pancasu kamagunesu tanha kamatanha. Ruparupabhave tanha bhavatanha. Ucchedasankhate vibhave tanha vibhavatanha. Suddhe rupabhavasmimyeva tanha rupatanha. Arupabhave tanha arupatanha. Ucchedaditthisahagato rago ditthirago, nirodhe tanha nirodhatanha. Rupe tanha rupatanha. Sadde tanha saddatanha. Gandhe tanha gandhatanha. Rasadisupi eseva nayo. Oghadayo vuttatthava. Kusaladhamme avaratiti avaranam. Chadanavasena chadanam. Satte vattasmim bandhatiti bandhanam. Cittam upagantva sankilissati sankilittham 2- karotiti upakkileso. Thamagatatthena anusetiti 3- anusayo. Uppajjamana cittam pariyutthatiti pariyutthanam, uppajjitum appadanena kusalacaram 4- ganhatiti attho. "cora magge pariyutthimsu ", "dhutta magge pariyutthimsu"tiadisu 5- hi maggam ganhimsuti attho, evamidhapi gahanatthena pariyutthanam veditabbam. Palivedhanatthena lata viyati lata, "lata ubbhijja titthati"ti 6- agatatthanepa ayam tanha "lata"ti vutta. Vividhani vatthuni icchatiti veviccham. Vattadukkhassa mulanti dukkhamulam. Tasseva dukkhassa nidananti dukkhanidanam. Tam dukkham ito pabhavatiti dukkhappabhavo. Banadhanatthena paso viyati paso, marassa paso marapaso. Duraggilanatthena 7- balisam viyati balisam. Marassa @Footnote: 1 abhi. 35/924/449 2 cha.Ma. kilissati samkilittham 3 Ma. anu anu setiti @4 cha.Ma. kusalacaram 5 vinaYu. 7/430/263 6 khu.dha. 25/340/75 @7 cha.Ma. duruggilanatthena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page425.

Balisam marabalisam. Tanhabhibhuta marassa visayam natikkamanti, tesam upari maro vasam vattetiti imina pariyayena marassa visayoti maravisayo. Sandanatthena tanhava nadi tanhanadi. Ajjhottharanatthena tanhava jalam tanhajalam. Yatha sunakha gaddulabandha yadicchakam niyanti, evam tanhabandha 1- sattati dalhabandhanatthena gaddulam viyati gaddulam, tanhava gaddulam tanhagaddulam. Duppuranatthena tanhava samuddoti 2- tanhasamuddo. [1066] Dosaniddese anattham me acariti avuddhim me akasi, imina upayena sabbapadesu attho veditabbo. Atthane va pana aghatoti akarane koPo. Ekacco hi "devo ativassati"ti kuppati, "na vassati"ti kuppati, "suriyo tappati"ti kuppati, "na tappati"ti kuppati, vate vayantepi kuppati, avayantepi kuppati, sammajjitum asakkonto bodhipannanam kuppati, civaram parupitum asakkonto vatassa kuppati, upakkhalitva khanukassa kuppatiti. 3- Idam sandhaya vuttam "atthane va pana aghato jayati"ti. Tattha hettha navasu thanesu satte arabbha uppannatta kammapathabhedo hoti. Atthanaghato pana sankharesu uppanno kammapathabhedam na karoti. Cittam aghatento uppannoti cittassa aghato. Tato balavataro patighato. Patihannanavasena patigham. Pativirujjhatiti pativirodho. Kuppanavasena koPo. Pakopo sampakopoti upasaggavasena 4- padam vaddhitam. Dussanavasena doso. Padoso sampadosoti upasaggavasena 4- padam vaddhitam. Cittassa byapattiti cittassa vipannatta viparivattanakaro. Manam padusayamano uppajjatiti manopadoso. Kujjhanavasena kodho. Kujjhanakaro kujjhana. Kujjhitassa bhavo kujjhitattam. Idani akusalaniddese vuttanayam dassetum "doso dussana"tiadi vuttam. Tasma yo evarupo "cittassa aghato .pe. Kujjhitattan"ti ca idha vutto, "doso dussana"tiadina nayena hettha vutto, ayam vuccati dosoti @Footnote: 1 cha.Ma. tanhabaddha 2 cha.Ma. samuddo @3 cha.Ma. kuppati 4 cha.Ma. upasaggena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page426.

Evamettha yojana katabba. Evam hi sati puna ruttidoso 1- patisedhito hoti. Mohaniddeso amohaniddese vuttapatipakkhanayena veditabbo. Sabbakarena panesa vibhangatthakathaya 2- avibhavissati. [1079] Tehi dhammehi ye dhamma sahetukati tehi hetudhammehi ye anne hetudhamma va nahetudhamma va, te sahetuka. Ahetukapadepi eseva nayo. Ettha ca hetu hetuyeva ca hoti, tinnam va dvinnam va ekato uppattiyam sahetuko ca. Vicikicchuddhaccasahagato pana moho hetu ahetuko. Hetusampayuttadukaniddesepi eseva nayo. [1091] Sankhatadukaniddese purimaduke vuttam asankhatadhatum sandhaya "yoeva so dhammo"ti ekavacananiddeso kato. Purimaduke pana bahuvacanavasena pucchaya uddhatatta "ime dhamma appaccaya"ti pucchanusandhinayena bahuvacanam katam. Ime dhamma sanidassanatiadisupi eseva nayo. [1101] Kenacivinneyyadukaniddese cakkhuvinneyyati cakkhuvinnanena vijanitabba. Sesapadesupi eseva nayo. Ettha ca kenaci vinneyyati cakkhuvinnanadisu kenaci ekena cakkhuvinnanena va sotavinnanena va vijanitabba. Kenaci na vinneyyati teneva cakkhuvinnanena va sotavinnanena va na vijanitabba. Evam sante dvinnampi padanam atthananattato duko hotiti hettha vuttatta ye te dhamma cakkhuvinneyya, na te dhamma sotavinneyyati ayam duko na hoti. Rupam pana cakkhuvinneyyam, saddo na cakkhuvinneyyoti imamattham gahetva ye te dhamma cakkhuvinneyya, na te dhamma sotavinneyya. Ye va pana te dhamma sotavinneyya, na te dhamma cakkhuvinneyyati ayameko dukoti veditabbo. Evam ekekaindriyamulake cattaro cattaro katva visati duka vibhattati veditabba. @Footnote: 1 Si. punaruttadoso 2 sammo.vi. 107 saccavibhanganiddesa (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page427.

Kim pana manovinnanena kenaci vinneyya na kenaci vinneyyati 1- natthi, tenettha duka na vuttati? no atthi, vavatthanabhavato pana na vutta. Na hi yatha cakkhuvinnanena avinneyyaevati vavatthanam atthi, evam manovinnanenapiti vavatthanabhavato ettha duka na vutta. Manovinnanena pana kenaci vinneyya ceva avinneyya cati ayamattho atthi, tasma so avuttopi yathalabhavasena veditabbo. Manovinnananti hi sankhayam gatehi kamavacaradhammehi kamavacara dhammaeva tava kehici vinneyya kehici avinneyya. Tehiyeva rupavacaradidhammapi kehici vinneyya kehici avinneyya. Rupavacarehipi kamavacara kehici vinneyya kehici avinneyya. Tehiyeva rupavacaradayopi kehici vinneyya kehici avinneyya. Arupavacarehi pana kamavacara rupavacara apariyapanna ca neva vinneyya, arupavacara pana kehici vinneyya kehici avinneyya. Tepi ca kecideva vinneyya keci avinneyya. Apariyapannehi kamavacaradayo neva vinneyya. Apariyapanna pana nibbanena avinneyyatta kehici vinneyya kehici avinneyya. Tepi ca maggaphalanam avinneyyatta 2- kecideva vinneyya keci avinneyyati.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 53 page 420-427. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=10453&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=10453&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=689              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=6042              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=5450              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=5450              Contents of The Tipitaka Volume 34 http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]