ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

page332.

10. Bojjhangavibhanga 1. Suttantabhajaniyavannana [466] Idani tadanantare bojjhangavibhange sattati gananaparicchedo. Bojjhangati bodhiya, bodhissa va angati bojjhanga. Idam vuttam hoti:- ya esa dhammasamaggi yaya lokuttaramaggakkhane uppajjamanaya linudhaccapatitthanayuhanakamasukhattakilamathanuyogaucchedasassatabhinivesadinam anekesam upaddavanam patipakkhabhutaya satidhammavicayaviriyapitipassaddhisamadhiupekkhasankhataya dhammasamaggiya ariyasavako bujjhatiti katva bodhiti vuccati, bujjhati kilesasantananiddaya utthahati, cattari va ariyasaccani pativijjhati, nibbanameva va sacchikaroti, tassa dhammasamaggisankhataya bodhiya angatipi bojjhanga jhanangamaggangadini viya. Yo panesa yathavuttappakaraya etaya dhammasamaggiya bujjhatiti katva ariyasavako bodhiti vuccati, tassa bodhissa angatipi bojjhanga senangarathangadayo viya. Tenahu atthakathacariya "bujjhanakassa puggalassa angati va 1- bojjhanga"ti. Apica "bojjhangati kenatthena bojjhanga, bodhaya samvattantiti bojjhanga, bujjhantiti bojjhanga, anubujjhantiti bojjhanga, patibujjhantiti bojjhanga, sambujjhantiti bojjhanga"ti imina patisambhidanayenapi 2- bojjhangattho veditabbo. Satisambojjhangotiadisu pasattho sundaro ca bojjhango sambojjhango, satiyeva sambojjhango satisambojjhango. Tattha upatthanalakkhano satisambojjhango, pavicayalakkhano dhammavicayasambojjhango, paggahalakkhano viriyasambojjhango, pharanalakkhano pitisambojjhango, upasamalakkhano passaddhisambojjhango, avikkhepalakkhano samadhisambojjhango, patisankhanalakkhano upekkhasambojjhango. Tesu "satinca khvaham bhikkhave sabbatthikam vadami"ti 3- vacanato sabbesam sambojjhanganam @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 khu.pati. 31/579/488 (sya) 3 sam.Ma. 19/234/102

--------------------------------------------------------------------------------------------- page333.

Upakarakatta satisambojjhango pathamam vutto. Tato param "so tatha sato viharanto tam dhammam pannaya pavicinati"tiadina 1- nayena evam anukkameneva nikkhepapayojanam paliyam agatameva. Kasma panete satteva vutta anuna anadhikati? linuddhaccapatipakkhato Sabbatthikato ca. Ettha hi tayo bojjhanga linassa patipakkha. Yathaha "yasminca kho bhikkhave samaye linam cittam hoti, kalo tasmim samaye dhammavicayasambojjhangassa bhavanaya, kalo viriyasambojjhangassa bhavanaya, kalo pitisambojjhangassa bhavanaya"ti. 2- Tayo uddhaccassa patipakkha. Yathaha "yasminca kho bhikkhave samaye uddhatam cittam hoti, kalo tasmim samaye passaddhisambojjhangassa bhavanaya, kalo samadhisambojjhangassa bhavanaya, kalo upekkhasambojjhangassa bhavanaya"ti. 3- Eko panettha lonadhupanam viya sabbabyanjanesu sabbakammikaamacco viya ca sabbesu rajakiccesu sabbabojjhangesu icchitabbato sabbatthiko. Yathaha "satinca khvaham bhikkhave sabbatthikam vadami"ti. "sabbatthakan"tipi pali, dvinnampi sabbattha icchitabbanti attho. Evam linuddhaccapatipakkhato sabbatthikato ca satteva vuttati veditabba. [467] Idani nesam ekasmimyevarammane attano attano kiccavasena nanakaranam 4- dassetum tattha katamo satisambojjhangotiadi araddham. Tattha idha bhikkhuti imasmim sasane bhikkhu. Satima hotiti pannaya pannava yasena yasava dhanena dhanava viya satiya satima hoti, satisampannoti attho. Paramenati uttamena. Tanhi paramatthasaccassa nibbanassa ceva maggasaccassa ca anulomato paramannama hoti uttamam settham. Satinepakkenati nepakkam vuccati panna, satiya ceva nepakkena cati attho. @Footnote: 1 Ma.u. 14/150/133 2 sam.Ma. 19/234/100 @3 sam.Ma. 19/234/101 4 cha.Ma. nanakaranam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page334.

Kasma pana imasmim satibhajaniye panna sangahitati? satiya balavabhavadipanattham. Sati hi pannaya saddhimpi uppajjati vinapi, pannaya saddhim uppajjamana balavati hoti, vina uppajjamana dubbala. Tenassa balavabhavadipanattham panna gahita. 1- Yatha hi dvisu disasu dve rajamahamatta tittheyyum. Tesu eko rajaputtam gahetva titthati, 2- eko attano dhammataya ekakova. Tesu rajaputtam gahetva thito attanopi tejena rajaputtassapi tejena tejava hoti, attano dhammataya thito na tena samatejo hoti, evameva rajaputtam gahetva thitamahamacco 3- viya pannaya saddhim uppanna sati, attano dhammataya thito viya vina pannaya uppanna. Tattha yatha rajaputtam gahetva thito attanopi tejena rajaputtassapi tejena tejava hoti, evam pannaya saddhim uppanna sati balavati hoti. Yatha attano dhammataya thito na tena samatejo hoti, evam vina pannaya uppanna dubbala hotiti balavabhavadipanattham panna gahitati. Cirakatampiti attano va parassa va kayena cirakatam vattam va kasinamandalam va kasinaparikammam va. Cirabhasitampiti attana va parena va vacaya cirabhasitam bahukampi vattasise thatva dhammakatham va kammatthanavinicchayam va, vimuttayatanasise va thatva dhammakathameva. Sarita hotiti tam kayavinnattim vacivinnattinca samutthapetva pavattaarupadhammakotthasam "evam uppajjitva evam niruddho"ti sarita hoti. Anussaritati punappunam sarita. Ayam vuccati satisambojjhangoti ayam evam uppanna sesabojjhangasamutthapika vipassanasampayutta sati satisambojjhango nama kathiyati. So tatha sato viharantoti so bhikkhu tenakarena uppannaya satiya sato hutva viharanto. Tam dhammanti tam cirakatam cirabhasitam hettha vuttappakaradhammam. @Footnote: 1 cha.Ma. sangahita 2 cha.Ma. tittheyya @3 Si. thito mahamatto, cha.Ma. thitamahamatto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page335.

Pannaya vicinatiti pannaya aniccam dukkham anattati vicinati. Pavicinatiti aniccam dukkham anattati tattha pannam carapento pavicinati. Parivimamsam apajjatiti olokanam gavesanam apajjati. Ayam vuccatiti idam vuttappakaram bojjhangasamutthapakam vipassanananam dhammavicayasambojjhango nama vuccati. Tassa tam dhammanti tassa bhikkhuno tam hettha vuttappakaradhammam. Araddham hotiti paripunnam hoti paggahitam. Asallinanti araddhattayeva asallinam. Ayam vuccatiti idam bojjhangasamutthapakam vipassanasampayuttam viriyam viriyasambojjhango nama vuccati. Niramisati kamamisalokamisavattamisanam abhavena niramisa parisuddha. Ayam vuccatiti ayam bojjhangasamutthapika vipassanasampayutta piti pitisambojjhango nama vuccati. Pitimanassati pitisampayuttacittassa. Kayopi passambhatiti khandhattayasankhato namakayo kilesadarathapatipassaddhiya passambhati. Cittampiti vinnanakkhandhopi tatheva passambhati. Ayam vuccatiti ayam bojjhangasamutthapika vipassanasampayutta passaddhi passaddhisambojjhango nama vuccati. Passaddhakayassa sukhinoti passaddhakayataya uppannasukhena sukhitassa. Samadhiyatiti samma adhiyati, niccalam hutva arammane thapiyati, appanappattam viya hoti. Ayam vuccatiti ayam bojjhangasamutthapika vipassanasampayutta cittekaggata samadhisambojjhango nama vuccati. Tatha samahitanti tena appanappattena viya samadhina samahitam. Sadhukam ajjhupekkhita hotiti sutthu ajjhupekkhita hoti. Tesam dhammanam pahanavaddhane 1- abyavato 2- hutva ajjhupekkhati. Ayam vuccatiti ayam channam bojjhanganam anosakkanaanativattanabhavasadhako majjhattakaro upekkhasambojjhango nama vuccati. @Footnote: 1 cha.Ma. hapanavaddhane 2 Ma. avavato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page336.

Ettavata kim kathitam nama hoti? apubbam acarimam ekacittakkhane nanarasalakkhana pubbabhagavipassana bojjhanga kathita hontiti. Pathamo nayo. [468-469] Idani yena pariyayena satta bojjhanga cuddasa honti, tassa pakasanattham dutiyanayam dassento puna satta bojjhangatiadimaha. Tatrayam anupubbapadavannana:- ajjhattam dhammesu satiti ajjhattike sankhare parigganhantassa uppanna sati. Bahiddha dhammesu satiti bahiddha sankhare parigganhantassa uppanna sati. Yadapiti yapi. Tadapiti sapi. Abhinnayati abhinneyyadhamme abhijananatthaya. Sambodhayati sambodhi vuccati maggo, maggatthayati attho. Nibbanayati vanam vuccati tanha, sa tattha natthiti nibbanam, tadatthaya, asankhataya amatadhatuya sacchikiriyatthaya samvattatiti attho. Dhammavicayasambojjhangepi eseva nayo. Kayikam viriyanti cankamam adhitthahantassa uppannaviriyam. Cetasikam viriyanti na tavaham imam pallankam bhindissami, yava me na anupadaya asavehi cittam vimuccissatiti evam kayappayogam vina uppannaviriyam. Kayapassaddhiti tinnam khandhanam darathapassaddhi. Cittapassaddhiti vinnanakkhandhassa darathapassaddhi. Upekkhasambojjhange satisambojjhangasadisova vinicchayo. Imasmim naye satta bojjhanga lokiyalokuttaramissaka kathita. Poranakatthera pana ettakena pakatam na hotiti vibhajitva dassesum. Etesu hi ajjhattadhammesu sati pavicayo upekkhati ime tayo attano khandharammanatta lokiyava honti, tatha maggam appattam kayikaviriyam. Avitakkaavicara pana pitisamadhayo lokuttara honti, sesa lokiyalokuttaramissakati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page337.

Tattha ajjhattam tava dhammesu satipavicayaupekkha ajjhattarammana, lokuttara pana bahiddharammanati tesam lokuttarabhavo ma yujjittha. Cankamappayogena nibbattaviriyampi lokiyanti vadanto na kilamati. Avitakkaavicara ca 1- pitisamadhayo kada lokuttarava hontiti? kamavacare tava pitisambojjhango labbhati, avitakkaavicara piti na labbhati. Rupavacare avitakkavicara piti labbhati, pitisambojjhango pana na labbhati. Arupavacare sabbena sabbam na labbhati. Ettha pana alabbhamanakam upadaya labbhamanakapi patikkhitata. Evamayam avitakkavicaro pitisambojjhango kamavacaratopi nikkhanto rupavacaratopi arupavacaratopiti nibbattitalokuttaroyevati kathito. Tatha kamavacare samadhisambojjhango labbhati, avitakkavicaro ca 1- samadhi na labbhati. Rupavacararupavacaresu avitakkavicaro samadhi labbhati, samadhisambojjhango pana na labbhati. Ettha pana alabbhamanakam upadaya labbhamanakopi patikkhitto. Evamayam avitakkavicaro samadhi kamavacaratopi nikkhanto rupavacaratopi arupavacaratopiti nibbattitalokuttaroyevati kathitoti. 2- Apica lokiyam gahetva lokuttaro katabbo, lokuttaram gahetva lokiyo katabbo. Ajjhattadhammesu hi satipavicayaupekkhanam lokuttarabhavanakalopi atthi. Tatridam suttam:- "ajjhattavimokkham khvaham avuso sabbaupadanakkhayam vadami, evamassime asava nanusenti"ti 3- imina suttena lokuttara honti. Yada pana cankamappayogena nibbatte kayikaviriye avupasanteyeva vipassana maggena ghatiyati, tada tam lokuttaram hoti. Ye pana thera "kasinajjhane anapanajjhane brahmaviharajjhane ca bojjhango uddharanto na varetabbo"ti vadanti, tesam vade avitakkavicara pitisamadhisambojjhanga lokiya hontiti. Dutiyanayo. @Footnote: 1 cha.Ma. pana 2 cha.Ma. kathito 3 sam.ni. 16/32/52

--------------------------------------------------------------------------------------------- page338.

[470-471] Idani bojjhanganam bhavanavasena pavattam tatiyanayam dassento puna satta bojjhangatiadimaha. Tatthapi ayam anupubbapadavannana:- bhavetiti vaddheti, attano santane punappunam janeti abhinibbatteti. Vivekanissitanti viveke nissitam. Vivekoti vivittata. So cayam tadangaviveko vikkhambhanasamucchedapatipassaddhinissaranavivekoti pancavidho. Tattha tadangaviveko nama vipassana. Vikkhambhanaviveko nama attha samapattiyo. Samucchedaviveko nama maggo. Patipassaddhiviveko nama phalam. Nissaranaviveko nama sabbanimittanissatam nibbanam. Evametasmim pancavidhe viveke nissitam vivekanissitanti tadangavivekanissitam samucchedavivekanissitam nissaranavivekanissitanca satisambojjhangam bhavetiti ayamattho veditabbo. Tatha hi ayam satisambojjhangabhavananuyogamanuyutto yogi vipassanakkhane kiccato tadangavivekanissitam ajjhasayato nissaranavivekanissitam maggakale pana kiccato samucchedavivekanissitam arammanato nissaranavivekanissitam satisambojjhangam bhaveti. Pancavidhavivekanissitampiti eke. Te hi na kevalam balavavipassanamagga- phalakkhanesueva bojjhange 1- uddharanti, vipassanapadakakasinajjhana- anapanasubhabrahmaviharajjhanesupi uddharanti, na ca patisiddha atthakathacariyehi. Tasma tesam matena etesam jhananam pavattikkhane kiccatoeva vikkhambhanavivekanissitam. Yatha ca vipassanakkhane "ajjhasayato nissaranavivekanissitan"ti vuttam, evam "patipassaddhivivekanissitampi bhaveti"ti vattum vattati. Eseva nayo viraganissitadisu. Vivekatthaeva hi viragadayo. Kevalancettha 2- vossaggo duvidho pariccagavossaggo ca pakkhandanavossaggo cati. Tattha pariccagavossaggoti vipassanakkhane ca tadangavasena maggakkhane ca samucchedavasena kilesappahanam. Pakkhandanavossaggoti vipassanakkhane tanninnabhavena, @Footnote: 1 cha.Ma. bojjhangam 2 cha.Ma. kevalanhettha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page339.

Maggakkhane pana arammanakaranena nibbanapakkhandanam. Tadubhayampi imasmim lokiyalokuttaramissake atthavannananaye vattati. Tatha hi ayam satisambojjhango yathavuttena pakarena kilese pariccajati, nibbananca pakkhandati. Vossaggaparinaminti imina pana sakalena vacanena vossaggattham parinamantam 1- parinatanca, paripaccantam paripakkancati idam vuttam hoti. Ayanhi bojjhangabhavanamanuytto bhikkhu yatha satisambojjhango kilesapariccagavossaggattham nibbanapakkhandanavossaggatthanca paripaccati, yatha ca paripakko hoti, tatha nam bhavetiti. Esa nayo sesabojjhangesupi. Imasmimpi naye lokiyalokuttaramissaka bojjhanga kathitati. Suttantabhajaniyavannana nitthita. ---------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 332-339. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=7871&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=7871&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=542              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=7181              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=6185              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=6185              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]