ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 7 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.1)

page209.

9. Sammaditthisuttavannana [89] Evamme sutanti sammaditthisuttam. Tattha "sammaditthi sammaditthiti avuso vuccati, kittavata nukho avuso"ti va "katamam panavuso akusalan"ti va evam yattaka therena puccha vutta, sabba kathetukamyatapuccha eva. Tattha yasma janantapi sammaditthiti vadanti ajanantapi bahirakapi sasanikapi anussavadivasenapi attapaccakkhenapi, tasma tam bahuvacanam upadaya dvikkhattum amasanto "sammaditthi sammaditthiti avuso vuccati"ti aha. Ayanhi ettha adhippayo, aparehipi sammaditthiti vuccati, athaparehipi sammaditthiti vuccati, svayam evam vuccamano atthanca lakkhananca upadaya kittavata nukho avuso ariyasavako sammaditthi hotiti. Tattha sammaditthiti sobhanaya pasatthaya ca ditthiya samannagato. Yada pana dhammeyeva ayam sammaditthisaddo vattati, tadassa sobhana pasattha ca ditthi sammaditathiti evamattho veditabbo. Sa cayam sammaditthi duvidha hoti lokiya lokuttarati. Tattha kammassakatananam saccanulomikanananca lokiya sammaditthi, sankhepato va sabbapi sasava panna. Ariyamaggaphalasampayutta panna lokuttara sammaditthi. Sammaditthipuggalo pana tividho hoti puthujjano sekkho asekkho ca. Tattha puthujjano duvidho hoti bahirako sasaniko 1- ca. Tattha bahirako kammavadi kammassakataditthiya sammaditthi hoti, no saccanulomikaya attaditthiparamasakatta. Sasaniko davihipi. Sekkho niyataya sammaditthiya sammaditthi. Asekkho asekkhaya. Idha pana niyataya niyyanikaya lokuttarakusalasammaditthiya samannagato "sammaditthi"ti adhippeto. Tenevaha "ujugatassa ditthidhamme aveccappasadena samannagato agato imam saddhamman"ti, lokuttarakusalasammaditthiyeva hi antadvayamanupagamma ujubhavena gatatta, kayavankadini ca sabbavankani samucchinditva gatatta ujugata hoti, tayeva ca ditthiya samannagato navappakarepi lokuttaradhamme aveccappasadena acalappasadena samannagato hoti, sabbaditthigahanani ca vinibbedhento sabbakilese pajahanto @Footnote: 1 i. sasanikoti 2 cha.Ma., i. ca-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page210.

Jatisamsara nikkhamanto patipattim parinitthapento ariyena maggena agato imam sambuddhappaveditam amatogadham nibbanasankhatam saddhammanti vuccati. Yato khoti kalaparicchedavacanametam, yasmim kaleti vuttam hoti. Akusalanca pajanatiti dasakusalakammapathasankhatam akusalanca pajanati, nirodharammanaya pajananaya kiccavasena "idam dukkhan"ti pativijjhanto akusalanca pajanati. Akusalamulanca pajanatiti tassa mulapaccayabhutam akusalamulanca pajanati teneva pakarena "ayam dukkhasamudayo"ti pativijjhanto. Esa nayo kusalanca kusalamulancati etthapi. Yatha cettha, evam ito paresu sabbavaresu kiccavaseneva vatthupajanana veditabba. Ettavatapiti ettakena imina akusaladipajananenapi. Sammaditthi hotiti vuttappakaraya lokuttarasammaditthiya samannagato hoti. Ujugatassa .pe. Agato imam saddhammanti ettavata sankhittadesana nitthita hoti. Desanayeva cesa sankhitta, tesam pana bhikkhunam vittharavaseneva sammamanasikarapativedho veditabbo. Dutiyavare pana desanapi vittharena manasikarapativedhopi vitthareneva pavattoti 1- veditabbo. Tattha "sankhittadesanaya dve hetthimamagga, vittharadesanaya dve uparimamagga kathita"ti bhikkhu ahamsu. Vittharadesanavasane "sabbaso raganusayam pahanaya"tiadivacanam sampassamana. Thero panaha "sankhittadesanayapi cattaro magga rasito kathita, vittharadesanayapi"ti. Ya cayam idha sankhittavittharadesana suvicarana avikata, sa sabbavaresu idha vuttanayeneva veditabba. Apubbanuttanapadavannanamattameva hi ito param karissama. Akusalakammapathavannana tattha pathamavarassa tava vittharadesanayam "panatipato kho avuso akusalan"tiadisu akosallappavattiya akusalam veditabbam, parato vattabbakusalapatipakkhato va. Tam lakkhanato savajjadukkhavipakam sankilittham va. Ayam tavettha sadharanapadavannana. @Footnote: 1 cha.Ma. vutto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page211.

Asadharanesu pana panassa atipato panatipato, panavadho panaghatoti vuttam hoti. Panoti cettha voharato satto, paramatthato jivitindriyam. Tasmim pana pane panasannino jivitindriyupacchedakaupakkamasamutthapika kayavacidvaranam annataradvarappavatta vadhakacetana panatipato. So gunavirahitesu tiracchanagatadisu panesu khuddake pane appasavajjo, mahasarire mahasavajjo. Kasma? payogamahantataya. Payogasamattepi vatthumahantataya. Gunavantesu manussadisu Appagune pane appasavajjo, mahagune mahasavajjo. Sariragunanam pana samabhave sati kilesanam upakkamanam ca mudutaya appasavajjo, tibbataya mahasavajjoti veditabbo. Tassa panca sambhara honti pano, panasannita, vadhakacittam, upakkamo, tena marananti. Chappayoga, sahatthiko, anattiko, nissaggiyo, thavaro, vijjamayo, iddhimayoti. Imasmim panettha vitthariyamane atipapanco hoti, tasma nam na vittharayama, annanca evarupam. Atthikehi pana samantapasadikam vinayatthakatham 1- oloketva gahetabbo. 2- Adinnassa adanam adinnadanam, parassa haranam theyyam, corikati vuttam hoti. Tattha adinnanti parapariggahitam, yattha paro yathakamakaritam apajjanto adandaraho anupavajjo ca hoti. Tasmim pana parapariggahite parapariggahitasannino tadadayakaupakkamasamutthapika theyyacetana adinnadanam, tam hine parasantake appasavajjam, panite mahasavajjam. Kasma? vatthupanitataya. Vatthusamatte sati gunadhikanam santake vatthusmim mahasavajjam. Tam tam gunadhikam upadaya tato tato hinagunassa santake vatthusmim appasavajjam. Tassa panca sambhara honti parapariggahitam, parapariggahitasannita, theyyacittam, upakkamo, tena harananti. Chappayoga sahatthikadayo va. Te ca kho yathanurupam theyyavaharo, pasayhavaharo, paticchannavaharo, parikappavaharo, kusavaharoti imesam avaharanam vasena pavattati ayamettha sankhepo, vittharo pana samantapasadikayam 3- vutto. @Footnote: 1 samantapasadika 1/536 tatiyaparajikavannana 2 cha.Ma. gahetabba @3 samantapasadika 1/365-6 dutiyaparajikavannana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page212.

Kamesu micchacaroti ettha pana kamesuti methunasamacaresu. Micchacaroti ekantanindito lamakacaro. Lakkhanato pana asaddhammadhippayena kayadvarappavatta agamaniyatthanavitikkamacetana kamesu micchacaro. Tattha agamaniyatthanam nama purisanam tava maturakkhita piturakkhita matapiturakkhita bhaturakkhita bhaginirakkhita natirakkhita gottarakkhita dhammarakkhita sarakkha saparidandati maturakkhitadayo dasa, dhanakkita chandavasini bhogavasini patavasini odapattakini obhatacumbata dasi ca bhariya ca kammakari ca bhariya ca dhajahata muhuttikati eta ca dhanakkitadayo dasati visati itthiyo. Itthisu pana dvinnam sarakkhasaparidandanam dasannanca dhanakkitadinanti dvadasannam itthinam anne purisa, idam agamaniyatthanam nama. So panesa micchacaro siladigunarahite agamaniyatthane appasavajjo, siladigunasampanne mahasavajjo. Tassa cattaro sambhara agamaniyavatthu, tasmim sevanacittam, sevanappayogo, maggena maggapatipattiadhivasananti. Eko payogo sahatthiko eva. Musati visamvadanapurekkharassa atthabhanjako kayappayogo va vacipayogo va. Visamvadanadhippayena parassa visamvadakassa kayavacipayogasamutthapika cetana musavado. Aparo nayo musati abhutam ataccham vatthu. Vadoti tassa bhutato tacchato vinnapanam. Lakkhanato pana atatham vatthum tathato param vinnapetukamassa tathavinnattisamutthapika cetana musavado. So yamattham bhanjati, tassa appataya appasavajjo, mahantataya mahasavajjo. Apica gahatthanam attano santakam adatukamataya natthiti adinayappavatto appasavajjo, sakkhina hutva atthabhanjanattham vutto mahasavajjo. Pabbajitanam appakampi telam va sappim va labhitva hasadhippayena "ajja game telam nadi manne sandati"ti puranakathanayena pavatto appasavajjo, aditthamyeva pana ditthantiadina nayena vadantanam mahasavajjo. Tassa cattaro sambhara honti attham vatthu, visamvadanacittam, tajjo vayamo, parassa tadatthavijananti. Eko payogo sahatthikova. So kayena va kayapatibaddhena va vacaya va paravisamvadakakiriyakarano 1- datthabbo. Taya ce @Footnote: 1 cha.Ma., i. visamvadakakiriyakarane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page213.

Kiriyaya paro tamattham janati, ayam kiriyasamutthapikacetanakkhaneyeva musavadakammuna bajjhati. Pisuna vacatiadisu yaya vacaya yassa tam vacam bhasati, tassa hadaye attano piyabhavam parassa ca sunnabhavam karoti, sa pisuna vaca. Yaya pana attanampi parampi pharusam karoti, ya vaca sayampi pharusa neva kannasukha va na hadayasukha va, ayam pharusa vaca. Yena sampham palapati niratthakam, so samphappalaPo. Tesam mulabhuta cetanapi pisunavacadinamameva labhati, sa eva ca idha adhippetati. Tattha sankilitthacittassa paresam va bhedaya attapiyakamyataya va kayavacipayogasamutthapika cetana pisuna vaca. Sa yassa bhedam karoti, tassa appagunataya appasavajja, mahagunataya mahasavajja. Tassa cattaro sambhara bhinditabbo paro, "iti ime nana bhavissanti vina bhavissanti"ti bhedapurekkharata va, "iti aham piyo bhavissami vissasiko"ti piyakamyata va, tajjo vayamo, tassa tadatthavijanananti. Parassa mammacchedakakayavacipayogasamutthapika ekantapharusacetana pharusa vaca. Tassa avibhavatthamidam vatthu:- eko kira darako matuvacanam anadiyitva arannam gacchati, tam mata nivattetum asakkonti "canda tam mahisi anubandhatu"ti akkosi. Athassa tatheva aranne mahisi utthasi, darako "yam mama mata mukhena kathesi tam ma hotu, yam cittena cintesi tam hotu"ti saccakiriyam akasi. Mahisi tattheva baddha viya atthasi, evam mammacchedakopi vacipayogo 1- cittasanhataya pharusavaca na hoti. Matapitaro hi kadaci puttake evampi vadanti "cora vo 2- khandakhandikam karontu"ti, uppalapattampi ca nesam upari patantam 3- neva icchanti. Acariyupajjhaya ca kadaci nissitake evam vadanti "kim ime ahirika anottappino vadanti 4- niddhamatha ne"ti. Atha ca nesam agamadhigamasampattim icchanti. Yatha ca cittasanhataya @Footnote: 1 cha.Ma., i. payogo 2 Ma. te 3 Ma. patanam @4 cha.Ma. caranti, i. anottappinoti vadanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page214.

Pharusavaca na hoti, evam vacanasanhataya apharusavacapi na hoti. Na hi marapetukamassa "imam sukham sayapetha"ti vacanam apharusavaca hoti. Cittapharusataya panesa pharusavacava. Sa yam sandhaya pavattita, tassa appagunataya appasavajja, mahagunataya mahasavajja. Tassa tayo sambhara akkositabbo paro, kupitacittam, akkosanati. Anatthavinnapakakayavacipayogasamutthapika akusalasancetana samphappalaPo. So asevanamandataya appasavajjo, asevanamahantataya mahasavajjo. Tassa dve sambhara bharatayuddhasitaharanadiniratthakakathapurekkharata, tatharupikathakathananti. Abhijjhayatiti abhijjha, parabhandabhimukhi hutva tanninnataya pavattatiti attho. Sa "aho vata idam mamassa"ti evam parabhandabhijjhayanalakkhana. Adinnadanam viya appasavajja mahasavajja ca. Tassa dve sambhara parabhandam, attano parinamananca. Parabhandavatthuke hi lobhe uppannepi na tava kammapathabhedo hoti, yava "aho vatetam 1- mamassa"ti attano na parinameti. Hitasukham byapadayatiti byapado. So paravinasaya manopadosalakkhano, pharusavaca viya appasavajjo mahasavajjo ca. Tassa dve sambhara parasatto ca, tassa ca vinasacinta. Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tava kammapathabhedo hoti, yava "aho vatayam ucchijjeyya vinasseyya"ti tassa vinasam na cinteti. Yathabhuccagahanabhavena miccha passatiti micchaditthi. Sa "natthi dinnan"tiadina nayena viparitadassanalakkhana. Samphappalapo viya appasavajja mahasavajja ca. Apica aniyata appasavajja, niyata mahasavajja. Tassa dve sambhara vatthuno ca gahitakaraviparitata, yatha ca tam ganhati, tathabhavena tassupatthananti. Imesam pana dasannam akusalakammapathanam dhammato kotthasato arammanato vedanato mulatoti pancahakarehi vinicchayo veditabbo. @Footnote: 1 cha.Ma., i. vatidam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page215.

Tattha dhammatoti etesu hi patipatiya satta cetanadhammava honti, abhijjhadayo tayo cetanasampayutta. Kotthasatoti patipatiya satta, micchaditthi cati ime attha kammapatha eva honti, no mulani. Abhijjhabyapada kammapatha ceva mulani ca. Abhijjha hi mulam patva lobho akusalamulam hoti. Byapado doso akusalamulam. Arammanatoti panatipato jivitindriyarammanato sankhararammano hoti. Adinnadanam sattarammanam va sankhararammanam va. Micchacaro photthabbavasena sankhararammano. Sattarammanotipi eke. Musavado sattarammano va sankhararammano va. Tatha pisunavaca. Pharusavaca sattarammanava. Samphappalapo ditthasutamutavinnatavasena sattarammano va sankhararammano va, tatha abhijjha. Byapado sattarammanova. Micchaditthi tebhumikadhammavasena sankhararammana. Vedanatoti panatipato dukkhavedano hoti. Kincapi hi rajano coram disva hasamanapi "gacchatha nam ghatetha"ti vadanti. Sannitthapakacetana pana nesam dukkhasampayuttava hoti. Adinnadanam tivedanam. Micchacaro sukhamajjhattavasena dvivedano, sannitthapakacitte pana majjhattavedano na hoti. Musavado tivedano, tatha pisunavaca. Pharusavaca dukkhavedanava. Samphappalapo tivedano. Abhijjha sukhamajjhattavasena dvivedana, tatha micchaditthi. Byapado dukkhavedano. Mulatoti panatipato dosamohavasena dvimulako hoti. Adinnadanam dosamohavasena va lobhamohavasena va. Micchacaro lobhamohavasena. Musavado dosamohavasena va lobhamohavasena va, tatha pisunavaca samphappalapo ca. Pharusavaca dosamohavasena. Abhijjha mohavasena ekamula, tatha byapado. Micchaditthi lobhamohavasena dvimulati. Lobho akusalamulantiadisu lubbhatiti lobho. Dussatiti doso. Muyhatiti moho. Tesu lobho sayam ca akusalo savajjadukkhavipakatthena, imesam ca panatipatadinam akusalanam kesanci sampayuttasabhavakatthena 1- kesanci upanissayapaccayatthena mulanti @Footnote: 1 cha.Ma. sampayuttappabhavatthena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page216.

Akusalamulam. Vuttampi cetam "ratto kho avuso ragena abhibhuto pariyadinnacitto panampi hanati"tiadi. Dosamohanam akusalamulabhavepi eseva nayo. Kusalakammapathavannana panatipata veramani kusalantiadisu panatipatadayo vuttatthayeva. Veram manatiti veramani, veram pajahatiti attho. Viramati va etaya 1- karanabhutaya veramha puggaloti vikarassa vekaram katvapi 1- veramani. Ayam tavettha byanjanato vannana. Atthato pana veramaniti kusalacittasampayutta virati. Ya "panatipata viramantassa ya tasmim samaye panatipata arati virati"ti evam vutta kusalacittasampayutta virati, sa bhedato tividha hoti sampattavirati samadanavirati samucchedaviratiti. Tattha asamadinnasikkhapadanam attano jativayabahusaccadini paccavekkhitva "ayuttam amhakam evarupam 2- katun"ti sampattavatthum avitikkamantanam uppajjamana virati sampattaviratiti veditabba sihaladipe cakkanaupasakassa viya. Tassa kira daharakaleyeva matuya rogo uppajji. Vejjena ca "allasasamamsam laddhum vattati"ti vuttam. Tato cakkanassa bhata "gaccha tata khettam ahindahi"ti cakkanam pesesi. So tattha gato, tasmim ca samaye eko saso tarunasassam khaditum agato hoti. So tam disva vegena dhavanto valliya baddho "kiri kiri"ti saddamakasi. Cakkano tena saddena gantva tam gahetva cinatesi "matu bhesajjam karomi"ti. Puna cintesi "na me tam patirupam, yvaham matujivitakarana param jivita voropeyyan"ti. Atha nam "gaccha aranne sasehi saddhim tinodakam paribhunja"ti munci. Bhatara ca "kim tata saso laddho"ti pucchito tam pavuttim acikkhi. Tato nam bhata paribhasi. So matu santikam gantva "yatoham jato, nabhijanami sancicca panam jivita voropeta"ti saccavacanam atthasi. 3- Tavadevassa mata aroga ahosi. @Footnote: 1-1 cha.Ma. etaya karanabhutaya, vikarassa vekaram katvapi 2 Ma. evamnama @3 cha.Ma. saccam vatva athitthasi, Ma. atthasi, atthasasini/188 saccam vatva atthasi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page217.

Samadinnasikkhapadanam pana sikkhapadasamadane ca taduttarim ca attano jivitampi pariccajitva vatthum avitikkamantanam uppajjamana virati samadanaviratiti veditabba uttaravaddhamanapabbatavasiupasakassa viya. So kira ambariyaviharavasipingalabuddharakkhitattherassa santike sikkhapadani gahetva khettam kasati. Athassa gono nattho, so tam gavesanto uttaravaddhamanapabbatam aruhi, tatra nam mahasappo aggahesi. So cintesi "imayassa tikhinavasiya sisam chindami"ti. Puna cintesi "na me tam patirupam, yvaham 1- bhavaniyassa garuno 1- santike sikkhapadam gahetva bhindeyyan"ti evam yavatatiyam cintetva "jivitam pariccajami na sikkhapadan"ti amse thapitatikhinadandavasim aranne chaddesi. Tavadeva nam mahasappo 2- muncitva agamasiti. Ariyamaggasampayutta pana virati samucchedaviratiti veditabba. Yassa uppattito pabhuti "panam ghatessama"ti 3- ariyapuggalanam cittampi na uppajjati. Sa panayam virati kosallappavattiya kusalanti vutta. Kucchitassa 4- salanato 4- va kusalanti laddhavoharam dussilyam lunatitipi kusalam. Katamancavuso kusalanti imassa pana panhassa ananurupatta kusalati na vutta. Yatha ca akusalanam, evam imesampi kusalakammapathanam dhammato kotthasato arammanato vedanato mulatoti pancahakarehi vinicchayo veditabbo. Tattha dhammatoti etesupi patipatiya satta cetana vattanti, viratiyopi. Ante tayo cetanasampayuttava. Kotthasatoti patipatiya satta kammapatha eva, no mulani. Ante tayo kammapatha ceva mulani ca. Anabhijjha hi kammapatham 5- patva alobho kusalamulam hoti. Abyapado adoso kusalamulam. Sammaditthi amoho kusalamulam. Arammanatoti panatipatadiarammananeva etesam arammanani, vitikkamitabbatoyeva hi veramani nama hoti. Yatha pana nibbanarammano ariyamaggo @Footnote: 1-1 Ma. saham buddharakkhitattherassa 2 cha.Ma. mahavalo 3 cha.Ma. ghatessamiti @4-4 cha.Ma. kacchitasayanato 5 cha.Ma., i. mulam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page218.

Kilese pajahati, evam jivitindriyadiarammana cete kammapatha panatipatadini dussilani pajahantiti veditabba. Vedanatoti sabbe sukhavedana va honti, majjhattavedana va. Kusalam patva hi dukkhavedana nama natthi. Mulatoti patipatiya satta nanasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timula honti. Nanavippayuttacittena viramantassa dvimula. Anabhijjha nanasampayuttacittena viramantassa dvimula hoti. Nanavippayuttacittena ekamula. Alobho pana attanava attano mulam na hoti. Abyapadepi eseva nayo. Sammaditthi alobhadosavasena dvimulavati. Alobho kusalamulantiadisu na lobhoti alobho, lobhapatipakkhassa dhammassetam adhivacanam. Adosamohesupi eseva nayo. Tesu alobho sayanca kusalam, imesanca panatipata veramaniadinam kusalanam kesanci sampayuttasabhavakatthena 1- kesanci upanissayapaccayatthena mulanti kusalmulam. Adosamohanampi kusalamulabhave eseva nayo. Idani sabbampi tam sankhepena ca vittharena ca desitam attham nigamento yato kho avusotiadiappanavaram aha. Tattha evam akusalam pajanatiti evam yathanidditthadasakusalakammapathavasena akusalam pajanati. Evam akusalamulantiadisupi eseva nayo. Ettavata ekena nayena catusaccakammatthanikassa yava arahatta niyyanam kathitam hoti. Katham? ettha hi thapetva abhijjham dasa akusalakammapatha ca kusalakammapatha ca dukkhasaccam. Abhijjha ca lobho akusalamulancati ime dve dhamma nippariyayena samudayasaccam. Pariyayena pana sabbepi kammapatha dukkhasaccam. Sabbanipi kusalakusalamulani samudayasaccam. Ubhinnam appavatti nirodhasaccam. Dukkham parijananto samudayam pajahanto nirodham pajananto ariyamaggo maggasaccanti iti dve saccani sarupena vuttani, dve avattaharavasena veditabbani. So sabbaso raganusayam pahayati so evam akusaladini pajananto sabbakarena raganusayam pajahitva. Patighanusayam pativinodetvati patighanusayanca @Footnote: 1 cha.Ma. sampayuttappabhavakatthena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page219.

Sabbakareneva niharitvati vuttam hoti. Ettavata anagamimaggo kathito. Asmiti ditthimananusayam samuhanitvati pancasu khandhesu kanci dhammam anavakaram katva "asmi"ti imina samuhagahanakarena pavattam ditthimananusayam samugghatetva. Tattha ditthimananusayanti ditthisadisam mananusayanti vuttam hoti. Ayanhi mananusayo asmiti pavattatta ditthisadiso hoti, tasma evam vutto. Imanca asmimanam vittharato vinnatukamena khandhakavagge khemakasuttam 1- oloketabbam. Avijjam pahayati vattamulam avijjam pajahitva. Vijjam uppadetvati tassa avijjaya samugghatakam arahattamaggavijjam uppadetva. Ettavata arahattamaggo kathito. Dittheva dhamme dukkhassantakaro hotiti imasmimyeva attabhave vattadukkhassa paricchedakaro hoti. Ettavatapi kho avusoti desanam niyyateti, imaya kammapathadesanaya vuttamanasikarapativedhavasenapiti vuttam hoti. Sesam vuttanayameva. Evam anagamimaggaarahattamaggehi desanam nitthapesiti. Kammapathavaravannana nitthita. ----------- Aharavaravannana [90] Sadhavusoti kho .pe. Agato imam saddhammanti evam ayasmato sariputtassa kusalakusalamukhena catusaccadesanam sutva tam ayasmato sariputtassa bhasitam "sadhavuso"ti imina vacanena te bhikkhu abhinanditva imasseva vacanassa samutthapakena cittena anumoditva vacasa sampaticchitva cetasava sampiyayitvati vuttam hoti. Idani yasma thero nanappakarena catusaccadesanam desetum patibalo, yathaha "sariputto bhikkhave pahoti cattari ariyasaccani vittharena acikkhitum desetun"ti, yasma va uttarimpi desetukamova hutva "ettavatapi kho"ti avaca, tasma aparenapi nayena saccadesanam sotukama te bhikkhu ayasmantam sariputtam uttarim panham apucchimsu. Tena sayameva pucchitva visajjitapanhato uttarim siya @Footnote: 1 sam. khandha. 17/89/101

--------------------------------------------------------------------------------------------- page220.

Kho panavuso annopi pariyayo bhaveyya annampi karananti imina nayena annam atirekapanham pucchimsu, purimapanhassa va uparibhage pucchimsuti vuttam hoti. Atha nesam byakurumano thero siya avusotiadimaha. Tatthayam anuttanapadavannana. Aharanti paccayam. Paccayo hi aharati attano phalam, tasma "aharo"ti vuccati. Bhutanam va sattanantiadisu bhutati sanjata nibbatta. Sambhavesinoti ye sambhavam jatim nibbattim esanti gavesanti. Tattha catusu yonisu andajajalabuja satta yava andakosam vatthikosam ca na bhindanti, tava sambhavesino nama. Andakosam vatthikosanca bhinditva bahi nikkhanta bhuta nama. Samsedaja upapatika ca pathamacittakkhane sambhavesino nama. Dutiyacittakkhanato pabhuti bhuta nama. Yena va yena iriyapathena jayanti, yava tato annam na papunanti, tava sambhavesino nama. Tato param bhuta nama. Athava bhutati jata abhinibbatta, ye bhutayeva na puna bhavissantiti sankhyam gacchanti, tesam khinasavanam etam adhivacanam. Sambhavamesantiti sambhavesino. Appahinabhavasamyojanatta ayatimpi sambhavam esantanam sekkhaputhujjananametam adhivacanam. Evam sabbathapi imehi dvihi padehi sabbasatte pariyadiyati. Vasaddo cettha sampindanattho, tasma bhutanam ca sambhavesinancati ayamattho veditabbo thitiyati thitattham. Anuggahayati anuggahattham upakarattham. Vacanabhedoyeva nesam, 1- attho pana dvinnam padanam ekoyeva. Athava thitiyati tassa tassa sattassa uppannadhammanam anuppabandhavasena avicchedaya. Anuggahayati anuppannanam uppadaya. Ubhopi cetani bhutanam va thitiya ceva anuggahaya ca. Sambhavesinam va thitiya ceva anuggahaya cati evam ubhayattha datthabbani. Kavalinkaro aharoti kavalam katva ajjhoharitabbaharo, odanakummasadivatthukaya ojayetam adhivacanam. Olariko va sukhumo vati vatthuolarikataya olariko, vatthusukhumataya sukhumo. Sabhavena pana sukhumarupapariyapannatta kavalinkaro @Footnote: 1 cha.Ma., i. cesa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page221.

Aharo sukhumova hoti. Sapissa vatthuto olarikata ca sukhumata ca upadayupadaya veditabba. Kumbhilananhi aharam upadaya moranam aharo sukhumo. Kumbhila kira pasane gilanti. Te ca nesam kucchippattava viliyanti. Mora sappavicchikadipane khadanti. Moranam pana aharam upadaya taracchanam aharo sukhumo. Te kira tivassacchadditanipi visanani ceva atthini ca khadanti. Tani ca nesam khelena temitamattaneva kandamulam viya mudukani honti. Taracchanampi aharam upadaya hatthinam aharo sukhumo. Tepi nanarukkhasakhayo khadanti. Hatthinam aharato gavayagokannamigadinam aharo sukhumo. Te kira nissarani nanarukkhapannadini khadanti. Tesampi aharato gunnam aharo sukhumo. Te 1- allasukkhatinani khadanti. Tesam 2- aharato sasanam aharo sukhumo. Sasanam aharato sakunanam sukhumo. Sakunanamaharato paccantavasinam sukhumo. Paccantavasinam aharato gamabhojakanam sukhumo. Gamabhojakanam aharato rajarajamahamattanam sukhumo. Tesampi aharato cakkavattino aharo sukhumo. Cakkavattino aharato bhummadevanam aharo sukhumo. Bhummadevanam aharato catummaharajikanam aharo sukhumo. Evam yava paranimmitavasavattinam aharo vittharetabbo, tesam aharo sukhumotveva nittham patto. Ettha ca olarike vatthusmim oja paritta hoti dubbala, sukhume balavati. Tathahi ekapattapurampi yagum pito muhutteneva jighacchito hoti, yankincideva khatitukamo. Sappim pana pasatamattampi pivitva divasam abhottukamo hoti. Tattha vatthu parissamam vinodeti, na pana sakkoti paletum. Oja paleti, na sakkoti parissamam vinodetum. Dve pana ekato hutva parissamanceva vinodenti palenti cati. Phasso dutiyoti cakkhusamphassadichabbidhopi phasso etesu catusu aharesu dutiyo aharoti veditabbo. Desananayo eva cesa. Tasma imina nama @Footnote: 1 Si. i. ta 2 Si. i tasam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page222.

Karanena dutiyo tatiyo cati idamettha na gavesitabbam. Manosancetanati cetana eva vuccati. Vinnananti yankinci cittam. Etthaha, yadi paccayattho aharattho, atha kasma annesupi sattanam paccayesu vijjamanesu imeyeva cattaro vuttati. Vuccate, ajjhattikasantatiya visesapaccayatta. Visesapaccayo hi kavalinkaraharabhakkhanam sattanam rupakayassa kavalinkaro aharo. Namakaye vedanaya phasso, vinnanassa manosancetana, namarupassa vinnanam. Yathaha:- "seyyathapi bhikkhave ayam kayo aharatthitiko, aharam paticca titathati, anaharo no titthati. Yatha phassapaccaya vedana, sankharapaccaya vinnanam, vinnanapaccaya namarupan"ti. Ko panettha aharo, kim aharatiti. Kavalinkaraharo ojatthamakarupani aharati. Phassaharo tisso vedana, manosancetanaharo tayo bhave, vinnanaharo patisandhinamarupanti. Katham? kavalinkaraharo tava mukhe thapitamattoyeva attharupani samutthapeti. Dantavicunnitam pana ajjhohariyamanam ekekam sittham atthattharupani samutthapetiyeva, evam ojatthamakarupani aharati. Phassaharo pana sukhavedaniyo phasso uppajjamano sukhavedanam aharati, tatha dukkhavedaniyo dukkham, adukkhamasukhavedaniyo adukkhamasukhanti evam sabbathapi phassaharo tisso vedana aharati. Manosancetanaharo kamabhavupagam kammam kamabhavam aharati, ruparupabhavupagani tam tam bhavam. Evam sabbathapi manosancetanaharo tayo bhave aharati. Vinnanaharo pana ye ca patisandhikkhane tamsampayuttaka tayo khandha, yani ca tisantativasena timsarupani uppajjanti, sahajatadipaccayanayena tani aharatiti vuccati. Evam vinnanaharo patisandhinamarupam aharatiti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page223.

Ettha ca manosancetanaharo tayo bhave aharatiti sasavakusalakusalacetanava vutta. Vinnanam patisandhinamarupam aharatiti patisandhivinnanameva vuttam. Avisesena pana tamsampayuttatamsamutthanadhammanam aharanatopete aharati veditabba. Etesu catusu aharesu kavalinkaraharo upatthambhento aharakiccam sadheti. Phasso phusantoyeva. Manosancetana ayuhamanava. Vinnanam vijanantameva. Katham? kavalinkaraharo hi upatthambhentoyeva kayatthapanena sattanam Thitiya hoti. Kammajanitopi hi ayam kayo kavalinkaraharena upatthambhito dasapi vassani vassasatampi yavaayuparimanam titthati. Yathakim? yatha matuya janitopi darako dhatiya thannadini payetva posiyamanova ciram titthati, yatha cupatthambhena upatthambhitam geham. Vuttampi cetam:- "yatha maharaja gehe patante annena daruna upatthambhenti, annena daruna upatthambhitam santam evam tam geham na patati, evameva kho maharaja ayam kayo aharatthitiko, aharam paticca titthati"ti. Evam kavalinkaro aharo upatthambhento aharakiccam sadheti. Evam sadhentopi ca kavalinkaro aharo dvinnam rupasantatinam paccayo hoti aharasamutthanassa ca upadinnassa ca. Kammajanam anupalako hutva paccayo hoti. Aharasamutthananam janako hutva paccayo hoti. Phasso pana sukhadivatthubhutam arammanam phusantoyeva sukhadivedanapavattanena sattanam thitiya hoti. Manosancetana kusalakusalakammavasena ayuhamanayeva bhavamulanipphadanato sattanam thitiya hoti. Vinnanam vijanantameva namarupappavattanena sattanam thitiya hoti. Evam upatthambhanadivasena aharakiccam sadhayamanesu panetesu cattari bhayani datthabbani. Seyyathidam, kavalinkarahare nikantiyeva bhayam, phasse upagamanameva, manosancetanayam ayuhanameva, vinnane abhinipatoyeva bhayanti. Kimkarana?

--------------------------------------------------------------------------------------------- page224.

Kavalinkarahare hi nikantim bhayam katva sitadinam purekkhata satta aharatthaya muddhagananadikammani karonta anappakam dukkham nigacchanti. Ekacce ca imasmim sasane pabbajitvapi vejjakammadikaya anesanaya aharam pariyesanta ditthepi dhamme garayha honti. Samparayepi tassa sanghatipi adittasampajjalitatiadina lakkhanasamyutte vuttanayena samanapeta honti. Imina va tava karanena kavalinkarahare nikantiyeva bhayanti veditabba. Phassam upagacchantapi phassassadino paresam rakkhitagopitesu daradisu bhandesu aparajjhanti. Te saha bhandena bhandasamika gahetva khandakhandikam va chinditva sankarakutesu chaddenti. Ranno va niyyatenti. Tato ne raja vividha kammakarana karapeti. Kayassa ca bheda duggati nesam patikankha hoti. Iti phassassadamulakam ditthadhammikampi samparayikampi bhayam sabbamagatameva hoti. Imina karanena phassahare upagamanameva bhayanti veditabbam. Kusalakusalakammayuhaneneva pana tammulakam tisu bhavesu bhayam sabbamagatamyeva hoti. Imina karanena manosancetanahare ayuhanameva bhayanti veditabbam. Patisandhivinnanam ca yasmim yasmim thane abhinipatati. Tasmim tasmim thane patisandhinamarupam gahetvava nibbattati, tasminca nibbatte sabbabhayani nibbattaniyeva honti, tammulakattati, imina karanena vinnanahare abhinipatoyeva bhayanti veditabboti. Evam bhayesu 1- pana imesu aharesu sammasambuddho kavalinkarahare nikantipariyadanattham "seyyathapi bhikkhave dve jayapatika 2- "tiadina 3- nayena puttamamsupamam desesi. Phassahare nikantipariyadanattham "seyyathapi bhikkhave gavi niccamma"tiadina 3- nayena niccammagavupamam desesi. Manosancetanahare nikantipariyadanattham "seyyathapi bhikkhave angarakasu"tiadina nayena 3- angarakasupamam @Footnote: 1 cha.Ma. sabhayesu 2 cha.Ma. jayampatika 3-3 sam. nidana. 16/63/95,96 puttamamsasutta.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page225.

Desesi. Vinnanahare nikantipariyadanattham "seyyathapi bhikkhave coram agucarin"tiadina 1- nayena tisattisatahatu pamam 2- desesi. Tatrayam bhutamattham katva sankhepato atthayojana, dve kira jayapatika 3- puttam gahetva parittena patheyyena yojanasatikam kantaramaggam patipajjimsu. Tesam pannasayojanani gatanam 4- patheyyam nitthasi. Te khuppipasatura viralacchayayam nisidimsu. Tato puriso bhariyam aha "bhadde ito samanta pannasayojanani gamo va nigamo va natthi, tasma yantam purisena katabbam bahumpi kasigorakkhadikammam, nadani sakka tam maya katum, ehi mam maretva upaddham mamsam khaditva upaddham patheyyam katva puttena saddhim kantaram nittarahi"ti. 5- Sapi samikamaha "sami mayadani yam tam itthiya katabbam bahumpi suttakantanadikammam, tam katum na sakka, ehi mam maretva upaddham mamsam khaditva upaddham patheyyam katva puttena saddhim kantaram nittarahi"ti. Puna so tam aha "bhadde matugamamaranena dvinnam maranam pannayati, na hi mando kumaro mataram vina jivitum sakkoti, yadi pana mayam jivama, puna darakam labheyyama, handadani puttakam maretva mamsam gahetva kantaram nittarama"ti. Tato mata puttamaha "tata pitu santikam gacchahi"ti. So agamasi. Athassa pita "maya puttakam posissamiti kasigorakkhadihi anappakam dukkhamanubhutam, na sakkomi puttam maretum, tvamyeva tava puttakam marehi"ti vatva "tata matu santikameva gacchahi"ti aha. So agamasi. Athassa matapi "maya puttam patthentiya govattakukkuravattadevatayacanadihipi tava anappakam dukkhamanubhutam, ko pana vado kucchiya pariharantiya, na sakkomaham puttam maretun"ti vatva "tata pitu santikameva gaccha"ti aha. Evam so dvinnamantara gacchantoyeva mato. Te tam disva paridevitva pubbe vuttanayena mamsani gahetva khadanta pakkamimsu. Tesam so puttamamsaharo navahi karanehi patikkulatta neva davaya hoti na madaya na mandanaya na vibhusanaya, kevalam kantaranittaranatthayeva hoti. @Footnote: 1 sam. nidana. 16/63/97 2 cha.Ma. sattisatahatupamam evamuparipi. @3 cha.Ma. jayampatika evamuparipi 4 cha.Ma. gantva @5 cha.Ma., i. nittharahi. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page226.

Katamehi navahi karanehi patikuloti ce. Sajatimamsataya natimamsataya puttamamsataya piyaputtamamsataya tarunamamsataya amakamamsataya abhogamamsataya 1- alonataya adhupitatayati. Tasma yo bhikkhu kavalinkaraharam evam puttamamsasadisam passati, so tattha nikantim pariyadiyati, ayam tava puttamamsupamayam atthayojana. Niccammagavupamayam pana yatha sa gavi givato yava khura, tava cammam uddaletva mutta yam yadeva nissaya titthati, tattha panakehi khajjamana dukkhassevadhikaranam hoti, evam phassopi yam yadeva vatthum arammanam va nissaya titthati, tam tam vattharammanasambhavassa vedayitadukkhassa adhikaranameva hoti. Tasma yo bhikkhu phassaharam evam niccammagavisadisam passati, so tattha nikantim pariyadiyati, ayam niccammagavupamayam atthayojana. Angarakasupamayam pana yatha sa angarakasu, evam mahaparilahatthena tayo bhava. Yatha nanabahasu gahetva tattha upakaddhanta 2- dve purisa evam bhavesu upakaddhanatthena manosancetana. Tasma yo bhikkhu manosancetanaharam evam angarakasupakaddhakapurisasadisam passati, so tattha nikantim pariyadiyati, ayam angarakasupamayam atthayojana. Tisattisatahatupamayam pana yena so puriso pubbanhasamaye sattisatena hannati, tamassa sariram vanamukhasatam katva antara athatva vinivijjhitva aparabhageyeva patati, evam itaranipi dve sattisatani, evamassa patitokase apatitva gatahi sattihi sabbasariram chiddavachiddameva hoti, tassa ekavanamukhepi uppannassa dukkhassa pamanam natthi, ko pana vado tisu vanamukhasatesu. Tattha sattinipatakalo viya patisandhivinnananibbattakalo. Vanamukhe jananam viya khandhajananam. Vanamukhesu dukkhavedanuppado viya jatesu khandhesu vattamulakanana- vidhadukkhuppado. Aparo nayo, agucaripuriso viya patisandhivinnanam. Tassa sattighatehi uppannavanamukhani viya vinnanapaccaya namarupam. Vanamukhapaccaya @Footnote: 1 Si.,Ma. agorasataya agocarataya, cha.Ma. agorasamamsataya 2 cha.Ma. upakaddhaka

--------------------------------------------------------------------------------------------- page227.

Tassa purisassa kakkhaladukkhuppado viya namarupapaccaya vinnanassa dvattimsakammakaranaatthanavutirogadivasena nanappakaradukkhuppado datthabbo. Tasma yo bhikkhu vinnanaharam evam tisattisatahatasadisam passati, so tattha nikantim pariyadiyati, ayam tisattisatahatupamayam atthayojana. So evam imesu aharesu nikantim pariyadiyanto cattaropi ahare parijanati, tesu parinnatesu sabbampi parinnatavatthu parinnatameva hoti. Vuttanhetam bhagavata:- "kavalinkare bhikkhave ahare parinnate pancakamaguniko rago parinnato hoti, pancakamagunike rage parinnate natthi tam sannojanam, yena sannojanena sampayutto ariyasavako puna imam lokam agaccheyya. Phasse bhikkhave ahare parinnate tisso vedana parinnata honti, tisu vedanasu parinnatasu ariyasavakassa natthi kinci uttarim karaniyanti vadami. Manosancetanaya bhikkhave ahare parinnate tisso tanha parinnata honti. Tisu tanhasu parinnatasu ariyasavakassa natthi kinci uttarim karaniyanti vadami. Vinnane bhikkhave ahare parinnate namarupam parinnatam hoti. Namarupe parinnate ariyasavakassa natthi kinci uttarim karaniyanti vadami"ti. 1- Tanhasamudaya aharasamudayoti purimatanhasamudaya patisandhikanam aharanam samudayo nibbatti hotiti attho. Katham? patisandhikkhane hi tisantativasena uppannasamatimsarupabbhantare jata oja atthi, ayam tanhapaccaya nibbatto upadinnakakavalinkaraharo. Patisandhicittasampayutta pana phassacetana sayam ca cittam vinnananti ime tanhapaccaya nibbatta upadinnakaphassamano- sancetanavinnanaharati. Evam tava purimatanhasamudaya patisandhikanam aharanam samudayo veditabbo. Yasma panidha upadinnakapi anupadinnakapi ahara missitva kathita, tasma anupadinnakanampi evam tanhasamudaya aharasamudayo veditabbo. @Footnote: 1 sam. nidana. 16/63/96-7 puttamamsasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page228.

Atthalobhasahagatacittasamutthitesu hi rupesu oja atthi, ayam sahajatatanhapaccaya nibbatto anupadinnakakavalinkaraharo. Lobhasahagatacittasampayutta pana phassacetana sayanca cittam vinnananti ime tanhapaccaya nibbatta anupadinnakaphassamanosancetanavinnanaharati. Tanhanirodha aharanirodhoti imissa upadinnakananca anupadinnakananca aharanam paccayabhutaya tanhaya nirodhena aharanirodho pannayati. Sesam vuttanayameva. Ayam pana viseso, idha cattaripi saccani sarupeneva vuttani. Yatha ca idha, evam ito uttarimpi sabbavaresuti. Tasma sabbattha asammuyhantena saccani uddharitabbani. Sabbavaresu ca "ettavatapi kho avuso"ti idam desananiyyatanam tattha tattha desitadhammavasena yojetabbam. Tassa idha tava ayam yojana. Ettavatapiti imaya aharadesanaya vuttamanasikarapativedhavasenapiti vuttam hoti. Esa nayo sabbatthapi. Aharavannana nitthita. ---------- Saccavaravannana [91] Tassa idani "sadhavuso"ti purimanayeneva therassa bhasitam abhinanditva anumoditva te bhikkhu uttarimpi panham pucchimsu. Thero ca nesam annenapi pariyayena byakasi. Esa nayo ito paresupi sabbavaresu. Tasma ito param evarupani vacanani anamasitva yena yena pariyayena byakaroti tassa tasseva attham vannayissama. Imassa pana varassa sankhepadesanaya dukkhanca pajanatiti ettha dukkhanti dukkhasaccam. Vittharadesanayam pana yam vattabbam siya, tam sabbam visuddhimagge saccaniddese vuttamevati. Saccavaravannana nitthita. ----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page229.

Jaramaranavaravannana [92] Ito param paticcasamuppadavasena desana hoti. Tattha jaramaranavare tava tesam tesanti ayam sankhepato anekesam sattanam sadharananiddesoti natabbo. Ya devadattassa jara, ya somadattassa jarati evanhi divasampi kathentassa neva satta pariyadanam gacchanti. Imehi pana dvihi padehi na koci satto apariyadinno hoti. Tasma vuttam "ayam sankhepato anekesam sattanam sadharananiddeso"ti. Tamhi tamhiti ayam gatijativasena anekesam nikayanam sadharananiddeso. Sattanikayeti sadharananiddesena nidditthassa sarupanidassanam. Jara jiranatatiadisu pana jarati sabhavaniddeso. Jiranatati akaraniddeso. Khandiccanti adayo kalatikkame kiccaniddesa. Pacchima dve pakatiniddesa. Ayanhi jarati imina padena sabhavato dassita, tenassayam sabhavaniddeso. Jiranatati imina akarato. Tenassayam akaraniddeso. Khandiccanti imina kalatikkame dantanakhanam khanditabhavakaranakiccato. Paliccanti imina kesalomanam palitabhavakaranakiccato. Valitatacatati 1- imina mamsam milapetva tace valitabhavakaranakiccatopi 1- dipita. Tenassa ime khandiccantiadayo tayo kalatikkame kiccaniddesa. Tehi imesam vikaranam dassanavasena pakatibhuta pakatajara dassita. Yatheva hi udakassa va aggino va vatassa va tinarukkhadinam sambhaggapalibhaggataya va jhamataya va gatamaggo pakato hoti, na ca so gatamaggo taneva udakadini, evameva jaraya dantadisu khandiccadivasena gatamaggo pakato, cakkhum ummiletvapi gayhati. Na ca khandiccadivasena 2- jara, na hi jara cakkhuvinneyya hoti. Ayuno samhani indriyanam paripakoti imehi pana padehi kalatikkameyeva abhibyattataya ayukkhayassa cakkhadiindriyaparipakasannitaya pakatiya dipita. Tenassime pacchima dve pakatiniddesati veditabba. @Footnote: 1-1 cha.Ma. valittacata, tace valittabhavakarana... 2 cha.Ma. na ca khandiccadineva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page230.

Tattha yasma jaram pattassa ayu hayati, tasma jara "ayuno samhani"ti phalupacarena vutta. Yasma pana daharakale supasannani sukhumampi attano visayam sukheneva ganhanasamatthani cakkhadini indriyani jaram pattassa paripakkani alulitani avisadani olarikampi attano visayam gahetum asamatthani honti, tasma "indriyanam paripako"tipi phalupacareneva vutta. Sa panayam evam niddittha sabbapi jara pakata paticchannati duvidha hoti. Tattha dantadisu khandabhavadidassanato rupadhammesu jara pakatajara nama arupadhammesu pana tadisassa vikarassa adassanato paticchannajara nama. Tattha yvayam khandadibhavo dissati, so tadisanam dantadinam suvinneyyatta vannoyeva, tam cakkhuna disva manodvarena cintetva "ime danta jaraya pahata"ti jaram janati udakatthane baddhani gosisadini oloketva hettha udakassa atthibhavam jananam viya. Puna avici saviciti evampi duvidha hoti. Tattha manikanakarajatapavala- candasuriyadinam mandadasakadisu paninam viya pupphaphalapallavadisu ca apaninam viya antarantara vannavisesadinam duvinneyyatta jara avicijara nama, nirantarajarati attho. Tato annesu pana yathavuttesu antarantara vannavisesadinam suvinneyyatta jara savicijara namati veditabba. Ito param tesam tesantiadi vuttanayeneva veditabbam. Cuti cavanatatiadisu pana cutiti cavanakavasena vuccati, ekacatupancakkhandhanam samannavacanametam. Cavanatati bhavacavanena lakkhananidassanam. Bhedoti cutikhandhanam bhanguppattiparidipanam. Antaradhananti ghatasseva bhinnassa bhinnanam cutikhandhanam yena kenaci pariyayena thana cutibhavaparidipanam. Maccu marananti maccusankhatam maranam. Tena samucchedamaranadini nisedheti. Kalo nama antako, tassa kiriyati kalakiriya. Etena lokasammatiya maranam dipeti. Idani paramatthena dipetum khandhanam bhedotiadimaha. Paramatthena hi khandhayeva bhijjanti, na satto nama koci marati. Khandhesu pana bhijjamanesu satto marati, bhinnesu matoti voharo hoti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page231.

Ettha ca catuvokaravasena khandhanam bhedo, ekavokaravasena kalevarassa nikkhePo. Catuvokaravasena va khandhanam bhedo, sesadvayavasena kalevarassa nikkhepo veditabbo. Kasma? bhavadvayepi rupakayasankhatassa kalevarassa sambhavato. Athava yasma ca catummaharajikadisu khandha bhijjanteva, na kinci nikkhipanti, 1- tasma tesam vasena khandhanam bhedo, manussadisu kalevarassa nikkhePo. Ettha ca kalevarassa nikkhepakaranato maranam kalevarassa nikkhepoti vuttanti evamattho datthabbo. Iti ayanca jara idanca maranam. Idam vuccatavusoti idam ubhayampi ekato katva jaramarananti kathiyati. Sesam vuttanayamevati. Jaramaranavaravannana nitthita ----------- jativaravannana [93] Jativare jati sanjatitiadisu jayanatthena jati, sa aparipunnayatanavasena yutta. Sanjayanatthena sanjati, sa paripunnayatanavasena yutta. Okkamanatthena okkanti, sa andajajalabujavasena yutta. Te hi andakosanca 2- vatthikosanca okkamanti okkamanta pavisanta viya 2- patisandhim ganhanti. Abhinibbattanatthena abhinibbatti, sa samsedajaopapatikavasena yutta. Te hi pakatayeva hutva nibbattanti. Ayam tava voharadesana. Idani paramatthadesana hoti. Khandhayeva hi paramatthato patubhavanti, na satto. Tattha ca khandhananti ekavokarabhave ekassa catuvokarabhave catunnam pancavokarabhave pancannampi gahanam veditabbam. Patubhavoti uppatti. Ayatanananti ettha tatra tatra uppajjamanayatanavasena sangaho veditabbo. Patilabhoti santatiyam patubhavoyeva. Patubhavantaneva hi tani patiladdhani nama honti. Ayam vuccatavuso jatiti imina padena voharato paramatthato ca desitaya jatiya @Footnote: 1 Ma. nikkhipati 2-2 cha.Ma. andakosanca vatthikosanca okkamanta pavisanta viya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page232.

Nigamanam karotiti. Bhavasamudayati ettha pana jatiya paccayabhuto kammabhavo veditabbo. Sesam vutanayamevati. Jativaravannana nitthita bhavavaravannana [94] Bhavavare kamabhavoti kammabhavo ca upapattibhavo ca. Tattha kammabhavo nama kamabhavupagakammameva. Tam hi upapattibhavassa karanatta "sukho buddhanam uppado, 1- dukkho papassa uccayo"tiadini 2- viya phalavoharena bhavoti vuttam. Upapattibhavo nama tena kammena nibbattam upadinnakhandhapancakam. Tanhi tattha bhavatiti katva bhavoti vuttam. Evam sabbathapi idam kammam ca upapatti ca ubhayampetamidha "kamabhavo"ti vuttam. Esa nayo ruparupabhavesu. Upadanasamudayati ettha pana upadanam kusalakammabhavassa upanissayavaseneva paccayo hoti. Akusalakammabhavassa upanissayavasenapi sahajatadivasenapi. Upapattibhavassa pana sabbassapi upanissayavaseneva. Sesam vuttanayamevati. Upadanavaravannana [95] Upadanavare kamupadanantiadisu vatthukamam upadiyati etena sayam va tam upadiyatiti kamupadanam. Kamo ca so upadanancati va kamupadanam. Upadananti dalhaggahanam vuccati. Dalhattho hi ettha upasaddo "upayasaupakattha"ti adisu viya, pancakamagunikaragassetam adhivacanam. Ayamettha sankhePo. Vittharato panetam "tattha katamam kamupadanam, yo kamesu kamacchando"ti 3- vuttanayena veditabbam. Tatha ditthi ca sa upadanancati ditthupadanam. Athava 4- ditthim upadiyatiti ditthupadanam. Upadiyati va etena ditthinti ditthupadanam. Sassato atta ca loko catiadisu hi purimaditthim upadiyatiti tatha. 4- Yathaha "sassato @Footnote: 1 khu. dhamMa. 25/194/51 sambahulabhikkhuvatthu 2 khu. dhamMa. 25/117/37 @seyyakattheravatthu 3 abhi. sangani. 34/1220/279 nikkhepakanda, abhi. @vibhanga. 35/938/457 khuddakavatthuvibhanga 4-4 cha.Ma. athava ditthim upadiyati, @upadiyanti va etena dit thinti ditthupadanam. upadiyati hi purimaditthim @uttaraditthi. upadiyanti ca taya ditthim. yathaha...

--------------------------------------------------------------------------------------------- page233.

Atta ca loko ca, idameva saccam moghamannan"tiadi, 1- silabbatupadanaatta- vadupadanavajjitassa 2- sabbaditthigatassetam adhivacanam. Ayamettha sankhePo. Vittharato panetam "tattha katamam ditthupadanam, natthi dinnan"ti 3- vuttanayeneva veditabbam. Tatha silabbatamupadiyanti etena, sayam va tam upadiyati, silabbatanca tam upadanancati va silabbatupadanam. Gosilagovattadini hi evam suddhiti abhinivesato sayameva upadananti ayamettha sankhePo. Vittharato panetam "tattha katamam silabbatupadanam, ito bahiddha samanabrahmananam silena suddhi"ti 4- vuttanayena veditabbam. Idani vadanti etenati vado. Upadiyanti etenati upadanam. Kim vadanti, upadiyanti va? attanam. Attano vadupadanam attavadupadanam. Attavadamattameva va attati upadiyanti etenati attavadupadanam, visativatthukaya sakkayaditthiya etam adhivacanam. Ayamettha sankhePo. Vittharato panetam "tattha katamam attavadupadanam, idha assutava puthujjano ariyanam adassavi"ti 5- vuttanayena veditabbam. Tanhasamudayati ettha tanha kamupadanassa upanissayavasena anantarasamanantaranatthivigatasevanavasena va paccayo. Avasesanam pana sahajatadivasenapi. Sesam vuttanayamevati. Upadanavaravannana nitthita. Tanhavaravannana [96] Tanhavare rupatanha .pe. Dhammatanhati evam cakkhudvaradisu javanavithiya pavattaya tanhaya "setthiputto brahmanaputto"ti evamadisu pitito @Footnote: 1 Ma. upari. 14/27/22 pancattayasutta 2 cha.Ma...... vajjassa evamuparipi @3 abhi. sangani. 34/1221/279 4 abhi. sangani. 34/1222/280, abhi. @vibhanga. 35/938/458 5 abhi. sangani. 34/1223/280, abhi. vibhanga. 35/938/458

--------------------------------------------------------------------------------------------- page234.

Namam viya pitisadisarammanato namam. Ettha ca ruparammana tanha, rupe tanhati rupatanha. Sa kamaragabhavena rupam assadenti pavattamana kamatanha. Sassataditthisahagataragabhavena rupam niccam dhuvam sassatanti evam assadenti pavattamana bhavatanha. Ucchedaditthisahagataragabhavena rupam ucchijjati vinassati pecca na bhavissatiti evam assadenti pavattamana vibhavatanhati evam tividha hoti. Yatha ca rupatanha, tatha saddatanhadayopiti etani attharasa tanhavicaritani honti. Tani ajjhattarupadisu attharasa, bahiddharupadisu attharasati chattimsa. Iti atitani chattimsa, anagatani chattimsa, paccuppannani chattimsati atthasatam. "ajjhattikassupadaya `asmi'ti hoti, `itthasmi'ti hoti"ti 1- va evamadina ajjhattikarupadinissitani attharasa, "bahirassupadaya `imina asmi'ti hoti, `imina itthasmi'ti hoti"2- evamadina bahirarupadinissitani attharasati chattimsa. Iti atitani chattimsa, anagatani chattimsa, paccuppannani chattimsati evampi atthasatatanhavicaritani honti. Puna sangahe kariyamane rupadisu arammanesu chaleva tanhakaya tissoyeva kamatanhadayo hontiti. Evam:- niddesatthena niddesa- vitthara vittharassa ca puna sangahato tanha vinnatabba vibhavinati. Vedanasamudayati ettha pana vedanati vipakavedana adhippeta. Sa katham chasu dvaresu tanhaya paccayo hotiti ce. Assadaniyato, sukhaya hi vedanaya assadanena satta vedanam mamayanta vedanaya tnham uppadetva vedanaragaratta hutva cakkhudvare itthameva rupam patthenti, laddha ca nam assadenti, arammanadayakanam ca cittakaradinam sakkaram karonti. Tatha sotadvaradisu itthe ca saddadayo patthenti, laddha ca ne assadenti, arammanadayakananca vinavadakagandhikasudatantavayananavidhasippasandassakadinam sakkaram karonti. Yathakim, yatha puttasinehena puttam mamayanta dhatiyapi sakkaram karonti, sappayasappikhiradiniyeva nam payenti ceva bhojenti ca. Sesam vuttanayameva. @Footnote: 1 abhi. vibhanga. 35/973/478 tanhavicaritaniddesa @2 abhi. vibhanga. 35/975/432 tanhavicaritaniddesa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page235.

Vedanavaravannana [97] Vedanavare vedanakayati vedanasamuha. Cakkhusamphassaja vedana .pe. Manosamphassaja vedanati etam "cakkhusamphassaja vedana atthi kusala, atthi akusala, atthi abyakata"ti 1- evam vibhange agatatta cakkhudvaradisu pavattanam kusalakusalabyakatavedananam "sariputto mantaniputto"tievamadisu matito namam viya matisadisavatthuto namam. Vacanattho panettha cakkhusamphassahetu jata vedana cakkhusamphassaja vedanati. Esa nayo sabbattha. Ayam tavettha sabbasangahikakatha. Vipakavasena pana cakkhudvare dve cakkhuvinnanani dve manodhata yo tisso manovinnanadhatuyoti etahi sampayuttavasena vedana veditabba. Esa nayo sotadvaradisu. Manodvare manovinnanadhatusampayutta va. Phassasamudayati ettha pana pancadvare pancavatthukavedananam sahajatacakkhusamphassadisamudaya samudayo hoti. Avasesanam cakkhusamphassadayo upanissayadivasena paccaya. Manodvare tadarammanavedananam advarikananca patisandhibhavangacutivedananam sahajatamanosamphassasamudaya samudayo hotiti veditabbo. Sesam vuttanayameva. Phassavaravannana [98] Phassavare cakkhusamphassoti cakkhumhi samphasso. Esa nayo sabbattha. Cakkhusamphasso .pe. Kayasamphassoti ettavata ca kusalakusalavipaka pancavatthuka dasa samphassa vutta honti. Manosamphassoti imina sesabavisatilokiyavipakamana- sampayutta phassa. Salayatanasamudayati channam cakkhadinam ayatananam samudayena imassa chabbidhassapi samphassassa samudayo hotiti veditabbo. Sesam vuttanayameva. @Footnote: 1 abhi. vibhanga. 35/34/17 vedanakkhandha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page236.

Salayatanavaravannana [99] Salayatanavare cakkhayatanantiadisu yam vattabbam, tam sabbam visuddhimagge khandhaniddese ceva ayatananiddese ca vuttanayameva. Namarupasamudayati ettha pana yam namam yanca rupam yanca namarupam yassa ayatanassa paccayo hoti, tassa vasena visuddhimagge paticcasamuppadaniddese vuttanayena namarupasamudaya salayatanasamudayo veditabbo. Sesam vuttappakaramevati. Namarupavaravannana [100] Namarupavare namanalakkhanam namam. Ruppanalakkhanam rupam. Vittharavare panassa vedanati vedanakkhandho. Sannati sannakkhandho. Cetana phasso manasikaroti sankharakkhandho veditabbo. Kamanca annepi sankharakkhandhasangahita dhamma santi, ime pana tayo sabbadubbalesupi cittesu santi. Tasma etesamyeva vasenettha sankharakkhandhopi dassito. Cattari ca mahabhutaniti ettha cattariti gananaparicchedo. Mahabhutaniti pathaviapatejavayanam etam adhivacanam. Yena pana karanena tani mahabhutaniti vuccanti, yo cettha anno vinicchayanayo, so sabbo visuddhimagge rupakkhandhaniddese vutto. Catunnanca mahabhutanam upadayati ettha pana catunnanti upayogatthe samivacanam, cattari mahabhutaniti vuttam hoti. Upadayati upadiyitva, gahetvati attho. Nissayatipi eke. Vattamananti ayam cettha pathaseso. Samuhatthe va etam samivacanam. Tena catunnam ca mahabhutanam samuham upadaya vattamanam rupanti ayamattho veditabbo. Evam sabbathapi yani cattari pathaviadini mahabhutani, yanca catunnam mahabhutanam upadaya vattamanam cakkhayatanadibhedena abhidhamme paliyameva 1- vuttam tevisatividham rupam, tam sabbampi "rupan"ti veditabbam. Vinnanasamudayatipi @Footnote: 1 cha.Ma. abhidhammapaliyameva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page237.

Ettha pana yam vinnanam yassa namassa yassa ca rupassa yassa ca namarupassa paccayo hoti, tassa vasena visuddhimagge paticcasamuppadaniddese vuttanayeneva vinnanasamudaya namarupasamudayo veditabbo. Sesam vuttanayamevati. Vinnanavaravannana [101] Vinnanavare cakkhuvinnananti cakkhumhi vinnanam, cakkhuto va jatam vinnananti cakkhuvinnanam. Evam sotaghanajivhakayavinnanani. Itaram pana manoyeva vinnananti manovinnanam. Dvipancavinnanavajjitassa tebhumikavipakacittassetam adhivacanam. Sankharasamudayati ettha pana yo sankharo yassa vinnanassa paccayo hoti, tassa vasena visuddhimagge vuttanayeneva sankharasamudaya vinnanasamudayo veditabbo. Sesam vuttanayamevati. Sankharavaravannana [102] Sankharavare abhisankharanalakkhano sankharo. Vittharavare panassa kayasankharoti kayato pavattasankharo, kayadvare copanavasena pavattanam kamavacarakusalato atthannam, akusalato dvadasannanti visatiya kayasancetananametam adhivacanam. Vacisankharoti vacito pavattasankharo, vacidvare vacanabhedavasena pavattanam visatiya eva vacisancetananametam adhivacanam. Cittasankharoti cittato pavattasankharo, kayavacidvaracopanam akatva raho nisiditva cintentassa pavattanam lokiyakusalakusalavasena ekunatimsamanosancetananametam adhivacanam. Avijjasamudayati ettha pana kusalanam upanissayavasena akusalanam sahajatadivasenapi avijja paccayo hotiti veditabbo. Sesam vuttanayamevati. Avijjavaravannana [103] Avijjavare dukkhe annananti dukkhasacce annanam, mohassetam adhivacanam. Esa nayo samudaye annanantiadisu. Tattha catuhi karanehi dukkhe annanam veditabbam antogadhato vatthuto arammanato paticchadanato ca. Tathahi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page238.

Tam dukkhasaccapariyapannatta dukkhe antogadham, dukkhasaccam tassa nissayapaccayabhavena vatthu, arammanapaccayabhavena arammanam, dukkhasaccanca tam paticchadeti, tassa yathavalakkhanapativedhanivaranena, nanappavattiya cettha appadanena. Samudaye annanam tihi karanehi veditabbam vatthuto arammanato paticchadanato ca. Nirodhe patipadaya ca annanam ekeneva karanena veditabbam paticchadanato. Nirodhapatipadanam ca paticchadakameva annanam tesam yathavalakkhanapativedhanivaranena, tesu ca nanappavattiya appadanena. Na pana tam tattha antogadham, tasmim saccadvaye apariyapannatta. Na tassa tam saccadvayam vatthu, asahajatatta. Nanarammanam, tadarabbha appavattanato. Pacchimanhi saccadvayam gambhiratta duddasam, na cettha andhabhutam annanam pavattati. Purimam pana paccanikatthena 1- sabhavalakkhanassa duddasatta gambhiram, tattha vipallasaggahavasena pavattati. Apica dukkheti ettavata sangahato vatthuto arammanato kiccato ca avijja dipita. Dukkhasamudayeti ettavata vatthuto arammanato kiccato ca. Dukkhanirodhe dukkhanirodhagaminiya patipadayati ettavata kiccato. Avisesato pana annananti etena sabhavato nidditthati natabba. Asavasamudayati ettha pana kamasavabhavasava sahajatadivasena avijjaya paccaya honti. Avijjasavo upanissayavaseneva. Pubbuppanna cettha avijja avijjasavoti veditabba. Sa aparaparuppannaya avijjaya upanissayapaccayo hoti. Sesam vuttanayamevati. Asavavaravannana [104] Asavavare avijjasamudayati ettha avijja kamasavabhavasavanam sahajatadivasena paccayo hoti. Avijjasavassa upanissayavaseneva. Aparaparuppanna cettha avijjasavoti veditabba. Pubbuppanna avijjayevassa aparaparuppannassa avijjasavassa upanissayapaccayo hoti. Sesam vuttanayamevati. Ayam varo ya esa @Footnote: 1 cha.Ma. vancaniyatthena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page239.

Paticcasamuppadapadesu jetthika avijja, tassapi paccayadassanavasena vutto. Evam vuttena varena samsarassa anamataggata sadhita hoti. Katham? asavasamudayena Hi avijjasamudayo. Avijjasamudayenapi asavasamudayo. Evam asava avijjaya avijjapi asavanam paccayoti katva pubba koti na pannayati avijjaya, tassa apannayanato samsarassa anamataggata siddha hotiti. Evam sabbepime imasmim sutte kammapathavaro aharavaro dukkhavaro jaramaranajatibhavaupadanatanhavedanaphassasalayatananamarupavinnanasankharaavijja- asavavaroti solasa vara vutta. Tesu ekassa varassa sankhepavittharavasena dvidha vibhatta dvattimsatthanani honti. Iti imasmim sutte imesu dvattimsatthanesu cattari saccani kathitani. Etesamyeva vittharavasena vuttesu solasasu thanesu arahattam kathitam. Therassa pana matena dvattimsayapi thanesu cattari saccani cattaro ca magga kathitati. Iti sakalepi pancamahanikayasangahite buddhavacane natthi tam suttam, yattha dvattimsakkhattum cattari saccani dvattimsakkhattum ca arahattam pakasitam annatra imamha sammaditthisuttati. Idamavocayasma sariputtoti idam dvattimsaya catusaccapariyayehi dvattimsaya arahattapariyayehiti catusatthiya karanehi alankaritva sammaditthisuttam ayasma sariputto avoca, attamana te bhikkhu ayasmato sariputtassa bhasitam abhinandunti. Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya sammaditthisuttavannana nitthita. ---------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 7 page 209-239. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=5349&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=7&A=5349&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=110              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=1518              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=1703              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=1703              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]