ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลีอักษรไทย สุตฺต.อ.๒ (ปรมตฺถ.๒)

                        ๔. สุทฺธฏฺฐกสุตฺตวณฺณนา
      [๗๙๕] ปสฺสามิ  สุทฺธนฺติ สุทฺธฏฺฐกสุตฺตํ. กา อุปฺปตฺติ? อตีเต กิร
กสฺสปสฺส ภควโต กาเล พาราณสิวาสี อญฺญตโร กุฏุมฺพิโก ปญฺจหิ สกฏสเตหิ
ปจฺจนฺตชนปทํ อคมาสิ ภณฺฑคฺคหณตฺถํ. ตตฺถ วนจรเกน สทฺธึ มิตฺตํ กตฺวา
ตสฺส ปณฺณาการํ ทตฺวา ปุจฺฉิ "กจฺจิ เต สมฺม จนฺทนสารํ ทิฏฺฐปุพฺพนฺ"ติ.
"อาม สามี"ติ ๑- จ วุตฺเต เตเนว สทฺธึ จนฺทนวนํ ปวิสิตฺวา สพฺพสกฏานิ
จนฺทนสารสฺส ปูเรตฺวา ตมฺปิ วนจรกํ "ยทา สมฺม พาราณสึ อาคจฺฉสิ, ตทา
จนฺทนสารํ คเหตฺวา อาคจฺเฉยฺยาสี"ติ วตฺวา พาราณสึเยว อคมาสิ. อถาปเรน
สมเยน โสปิ วนจรโก จนฺทนสารํ คเหตฺวา ตสฺส ฆรํ อคมาสิ, โส ตํ
ทิสฺวา สพฺพํ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา สายนฺหสมเย จนฺทนสารํ ปิสาเปตฺวา สมุคฺคํ
ปูเรตฺวา "คจฺฉ สมฺม นฺหายิตฺวา อาคจฺฉา"ติ อตฺตโน ปุริเสน สทฺธึ นฺหานติตฺถํ
เปเสสิ. เตน จ สมเยน พาราณสิยํ อุสฺสโว โหติ, อถ พาราณสิวาสิโน
ปาโตว ทานํ ทตฺวา สายํ สุทฺธวตฺถนิวตฺถา มาลาคนฺธาทีนิ คเหตฺวา กสฺสปสฺส
ภควโต มหาเจติยํ วนฺทิตุํ คจฺฉนฺติ. โส วนจรโก เต ทิสฺวา "มหาชโน กุหึ
คจฺฉตี"ติ. ปุจฺฉิ. "วิหารํ เจติยวนฺทนตฺถายา"ติ จ สุตฺวา สยํ ๒- อคมาสิ. ตตฺถ
มนุสฺเส หริตาลมโนสิลาทีหิ นานปฺปกาเรน ๓- เจติเย ปูชํ กโรนฺเต ทิสฺวา
กิญฺจิ วิจิตฺตํ กาตุํ อชานนฺโต ตํ จนฺทนํ คเหตฺวา มหาเจติเย สุวณฺณิฏฺฐกานํ
อุปริ กํสปาติมตฺตํ มณฺฑลํ อกาสิ. อถ ตตฺถ สูริยุคฺคมนเวลายํ สูริยรสฺมิโย
อุฏฺฐหึสุ, โส ตํ ทิสฺวา ปสีทิ, ๔- ปตฺถนญฺจ อกาสิ "ยตฺถ ยตฺถ นิพฺพตฺตามิ ๕-
อีทิสา เม รสฺมิโย อุเร อุฏฺฐหนฺตู"ติ. โส กาลํ กตฺวา ตาวตึเสสุ นิพฺพตฺติ,
@เชิงอรรถ:  ก. อาม สมมาติ   ฉ.ม. สยมฺปิ   ฉ.ม. นานปฺปกาเรหิ
@ ก. ปสีทิตฺวา   ก. นิพฺพตฺโตปิ
ตสฺส อุเร รสฺมิโย อุฏฺฐหึสุ, จนฺทมณฺฑลํ วิยสฺส อุเร มณฺฑลํ วิโรจติ,
"จนฺทาโภ เทวปุตฺโต"เตฺวว จ นํ สญฺชานึสุ.
      โส เอตาย ๑- สมฺปตฺติยา ฉสุ เทวโลเกสุ อนุโลมปฏิโลมโต เอกํ
พุทฺธนฺตรํ เขเปตฺวา อมฺหากํ ภควติ อุปฺปนฺเน สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณมหาสาลกุเล
นิพฺพตฺติ, ตเถวสฺส ๒- จ อุเร จนฺทมณฺฑลสทิสํ รสฺมิมณฺฑลํ อโหสิ. นามกรณทิวเส
จสฺส มงฺคลํ กตฺวา พฺราหฺมณา ตํ มณฺฑลํ ทิสฺวา "ธญฺญปุญฺญลกฺขโณ
อยํ กุมาโร"ติ วิมฺหิตา "จนฺทาโภ"เตฺวว นามํ อกํสุ. ตํ วยปฺปตฺตํ พฺราหฺมณา
คเหตฺวา อลงฺกริตฺวา ปฏฺฏกญฺจุกํ ๓- ปารุปาเปตฺวา รเถ อาโรเปตฺวา "มหาพฺรหฺมา
อยนฺ"ติ ปูเชตฺวา "โย จนฺทาภํ ปสฺสติ, โส ยสธนอาทีนิ ลภติ, สมฺปรายญฺจ
สคฺคํ คจฺฉตี"ติ อุคฺโฆเสนฺตา คามนิคมราชธานีสุ อาหิณฺฑนฺติ คตคตฏฺฐาเน
มนุสฺสา "เอส กิร โภ จนฺทาโภ นาม, โย เอตํ ปสฺสติ, โส ยสธนสคฺคาทีนิ
ลภตี"ติ อุปรูปริ อาคจฺฉนฺติ, สกลชมฺพุทีโป จลิ. พฺราหฺมณา ตุจฺฉหตฺถกานํ
อาคตานํ น ทสฺเสนฺติ, สตํ วา สหสฺสํ วา คเหตฺวา อาคตานเมว ทสฺเสนฺติ.
เอวํ จนฺทาภํ คเหตฺวา อนุวิจรนฺตา พฺราหฺมณา กเมน สาวตฺถิมนุปฺปตฺตา.
      เตน จ สมเยน ภควา ปวตฺติตปวรธมฺมจกฺโก อนุปุพฺเพน สาวตฺถึ
อาคนฺตฺวา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน พหุชนหิตาย ธมฺมํ เทเสนฺโต. อถ
จนฺทาโภ สาวตฺถึ ปตฺวา สมุทฺทปกฺขนฺตกุนฺนที วิย อปากโฏ อโหสิ, จนฺทาโภติ
ภณนฺโตปิ นตฺถิ. โส สายนฺหสมเย มหาชนกายํ คนฺธมาลาทีนิ อาทาย
เชตวนาภิมุขํ คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา "กุหึ คจฺฉถา"ติ ปุจฺฉิ. "พุทฺโธ โลเก
อุปฺปนฺโน, โส พหุชนหิตาย ธมฺมํ เทเสติ, ตํ โสตุํ เชตวนํ คจฺฉามา"ติ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. ตาย   ก. ตเมวสฺส   ม. ปฏกจฺจุกํ, ฉ. รตฺตกญฺจุกํ
เตสํ วจนํ สุตฺวา โสปิ พฺราหฺมณคณปริวุโต ตตฺเถว อคมาสิ. ภควา จ
ตสฺมึ สมเย ธมฺมสภายํ ปวรพุทฺธาสเน นิสินฺโนว โหติ, จนฺทาโภ ภควนฺตํ
อุปสงฺกมฺม มธุรปฏิสนฺถารํ กตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ, ตาวเทว จสฺส โส อาโลโก
อนฺตรหิโต. พุทฺธาโลกสฺส หิ สมีเป อสีติหตฺถพฺภนฺตเร อญฺโญ อาโลโก นาภิโภติ.
โส "อาโลโก เม นฏฺโฐ"ติ นิสีทิตฺวาว ๑- อุฏฺฐาสิ, อุฏฺฐหิตฺวา จ คนฺตุมารทฺโธ.
อถ นํ อญฺญตโร ปุริโส อาห "กึ โภ จนฺทาภ สมณสฺส โคตมสฺส ภีโต
คจฺฉสี"ติ. นาหํ ภีโต คจฺฉามิ, อปิจ เม อิมสฺส เตเชน อาโลโก น
สมฺปชฺชตีติ ปุน ๒- ภควโต ปุรโต นิสีทิตฺวา ปาทตลา ปฏฺฐาย ยาว เกสคฺคา
รูปรํสิลกฺขณาทิสมฺปตฺตึ ทิสฺวา "มเหสกฺโข สมโณ โคตโม, มม อุเร อปฺปมตฺตโก
อาโลโก อุฏฺฐิโต, ตาวตเกนปิ มํ คเหตฺวา พฺราหฺมณา สกลชมฺพุทีปํ วิจรนฺติ.
เอวํ วรลกฺขณสมฺปตฺติสมนฺนาคตสฺส สมณสฺส โคตมสฺส เนว มาโน อุปฺปนฺโน,
อทฺธา อยํ อโนมคุณสมนฺนาคโต ภวิสฺสติ สตฺถา เทวมนุสฺสานนฺ"ติ อติวิย
ปสนฺนจิตฺโต ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ. ภควา อญฺญตรํ เถรํ
อาณาเปสิ "ปพฺพาเชหิ นนฺ"ติ, โส ตํ ปพฺพาเชตฺวา ตจปญฺจกกมฺมฏฺฐานํ
อาจิกฺขิ. โส วิปสฺสนํ อารภิตฺวา นจิเรเนว อรหตฺตํ ปตฺวา "จนฺทาภตฺเถโร"ติ
วิสฺสุโต อโหสิ. ตํ อารพฺภ ภิกฺขู กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ "กินฺนุ โข อาวุโส เย
จนฺทาภํ อทฺทสํสุ, เต ยสํ วา ธนํ วา ลภึสุ, สคฺคํ วา คจฺฉึสุ, วิสุทฺธึ วา
ปาปุณึสุ เตน จกฺขุทฺวาริกรูปทสฺสเนนา"ติ. ภควา ตสฺส อฏฺฐุปฺปตฺติยํ อิทํ
สุตฺตมภาสิ.
      ตตฺถ ปฐมคาถาย ตาวตฺโถ:- น ภิกฺขเว เอวรูเปน ทสฺสเนน สุทฺธิ
โหติ, อปิจ โข กิเลสมลินตฺตา อสุทฺธํ, กิเลสโรคานํ อวิคมา สโรคเมว
@เชิงอรรถ:  ก. อนิสีทิตฺวาว   ฉ.ม.,อิ. ปุนเทว
จนฺทาภํ พฺราหฺมณํ อญฺญํ วา เอวรูปํ ทิสฺวา ทิฏฺฐิคติโก พาโล อภิชานาติ
"ปสฺสามิ สุทฺธํ ปรมํ อโรคํ, เตน จ ทิฏฺฐิสงฺขาเตน ทสฺสเนน สํสุทฺธิ
นรสฺส โหตี"ติ, โส เอวํ อภิชานนฺโต ตํ ทสฺสนํ "ปรมนฺ"ติ ญตฺวา ตสฺมึ
ทสฺสเน สุทฺธานุปสฺสี สมาโน ตํ ทสฺสนํ "มคฺคญาณนฺ"ติ ปจฺเจติ. ตํ ปน
มคฺคญาณํ น โหติ. เตนาห "ทิฏฺเฐน เจ สุทฺธี"ติ ทุติยคาถํ.
      [๗๙๖] ตสฺสตฺโถ:- เตน รูปทสฺสนสงฺขาเตน ทิฏฺเฐน ยทิ กิเลสสุทฺธิ
นรสฺส โหติ, เตน วา ญาเณน โส ยทิ ชาติอาทิทุกฺขํ ปชหาติ, เอวํ สนฺเต
อริยมคฺคโต อญฺเญน อสุทฺธิมคฺเคเนว โส สุชฺฌติ, ราคาทีหิ อุปธีหิ สอุปธิโก
เอว สมาโน สุชฺฌตีติ อาปนฺนํ โหติ, น จ เอวํวิโธ สุชฺฌติ. ตสฺมา ทิฏฺฐี
หิ นํ ปาว ตถา วทานํ, สา นํ ทิฏฺฐิเยว "มิจฺฉาทิฏฺฐิโก อยนฺ"ติ กเถติ
ทิฏฺฐิอนุรูปํ "สสฺสโต โลโก"ติอาทินา นเยน ตถา ตถา วทนฺตนฺติ. ๑-
      [๗๙๗] น พฺราหฺมโณติ ตติยคาถา. ตสฺสตฺโถ:- โย ปน พาหิตปาปตฺตา
พฺราหฺมโณ โหติ, โส มคฺเคน อธิคตาสวกฺขโย ขีณาสวพฺราหฺมโณ
อริยมคฺคญาณโต อญฺเญน อภิมงฺคลสมฺมตรูปสงฺขาเต ทิฏฺเฐ ตถาวิธสทฺทสงฺขาเต
สุเต อวีติกฺกมสงฺขาเต สีเล หตฺถิวตาทิเภเท วเต ปฐวิอาทิเภเท มุเต จ อุปฺปนฺเนน
มิจฺฉาญาเณน สุทฺธึ น อาห. เสสมสฺส พฺราหฺมณสฺส วณฺณคฺคหณตฺถาย ๒-
วุตฺตํ. โส หิ เตธาตุกปุญฺเญ สพฺพสฺมิญฺจ ปาเป อนูปลิตฺโต, ตสฺส ปหีนตฺตา
อตฺตทิฏฺฐิยา ยสฺส กสฺสจิ วา คหณสฺส ปหีนตฺตา อตฺตญฺชโห, ปุญฺญาภิสงฺขาราทีนํ
อกรณโต น ยิธ ปกุพฺพมาโนติ วุจฺจติ. ตสฺมา นํ เอวํ ปสํสนฺโต
อาห. สพฺพสฺเสว จสฺส ปุริมปาเทน สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพ:- ปุญฺเญ จ
@เชิงอรรถ:  ก....อาทินา น ตถา วทนฺติ   ฉ.ม. วณฺณภณนตฺถํ
ปาเป จ อนูปลิตฺโต อตฺตญฺชโห นยิธ ปกุพฺพมาโน น พฺราหฺมโณ อญฺญโต
สุทฺธิมาหาติ.
      [๗๙๘] เอวํ น พฺราหฺมโณ อญฺญโต สุทฺธิมาหาติ วตฺวา อิทานิ
เย ทิฏฺฐิคติกา อญฺญโต สุทฺธึ พฺรูวนฺติ, เตสํ ตสฺสา ทิฏฺฐิยา อนิพฺพาหกภาวํ ๑-
ทสฺเสนฺโต "ปุริมํ ปหายา"ติ คาถมาห. ตสฺสตฺโถ:- เต หิ อญฺญโต
สุทฺธิวาทา สมานาปิ ยสฺสา ทิฏฺฐิยา อปฺปหีนตฺตา คหณมุญจนํ โหติ, ตาย
ปุริมํ สตฺถาราทึ ปหาย อปรํ นิสฺสิตา เอชาสงฺขาตาย ตณฺหาย อนุคตา
อภิภูตา ราคาทิเภทํ น ตรนฺติ สงฺคํ, ตญฺจ อตรนฺตา ตํ ตํ ธมฺมํ อุคฺคณฺหนฺติ
จ นิรสฺสชนฺติ จ มกฺกโฏว สาขนฺติ
      [๗๙๙] ปญฺจมคาถาย สมฺพนฺโธ:- โย จ โส "ทิฏฺฐี หิ นํ ปาว
ตถา วทานนฺ"ติ วุตฺโต, โส สยํ สมาทายาติ. ตตฺถ สยนฺติ สามํ. สมาทายาติ
คเหตฺวา. วตานีติ หตฺถิวตาทีนิ. อุจฺจาวจนฺติ อปราปรํ หีนปณีตํ วา สตฺถารโต
สตฺถาราทึ. สญฺญสตฺโตติ กามสญฺญาทีสุ ลคฺโค. วิทฺวา จ เวเทหิ สเมจฺจ
ธมฺมนฺติ ปรมตฺถวิทฺวา จ อรหา จตูหิ มคฺคญาณเวเทหิ จตุสจฺจธมฺมํ อภิสเมจฺจาติ.
เสสํ ปากฏเมว.
      [๘๐๐] ส สพฺพธมฺเมสุ วิเสนิภูโต, ยํ กิญฺจิ ทิฏฺฐํ ว สุตํ มุตํ วาติ โส
ภูริปญฺโญ ขีณาสโว ยํ กิญฺจิ ทิฏฺฐํ วา สุตํ วา มุตํ วา เตสุ สพฺพธมฺเมสุ มารเสนํ
วินาเสตฺวา ฐิตภาเวน วิเสนิภูโต. ตเมว ๒- ทสฺสินฺติ ตํ เอวํ วิสุทฺธทสฺสึ.
วิวฏํ จรนฺตนฺติ ตณฺหาจฺฉทนาทิวิคเมน วิวฏํ หุตฺวา จรนฺตํ. เกนีธ โลกสฺมึ
@เชิงอรรถ:  สี. อนิพพานวาหกภาวํ, ม. อนิพฺพาหณภาวํ   สี. ตเมวํ
วิกปฺปเยยฺยาติ เกน อิธ โลเก ตณฺหากปฺเปน วา ทิฏฺฐิกปฺเปน วา โกจิ
วิกปฺเปยฺย, เตสํ วา ปหีนตฺตา ราคาทินา ปุพฺเพ วุตฺเตนาติ.
      [๘๐๑] น กปฺปยนฺตีติ คาถาย สมฺพนฺโธ อตฺโถ จ:- กิญฺจ ภิยฺโย?
เต หิ ตาทิสา สนฺโต ทฺวินฺนํ กปฺปานํ ปุเรกฺขารานญฺจ เกนจิ น กปฺปยนฺติ น
ปุเรกฺขโรนฺติ, ปรมตฺถอจฺจนฺตสุทฺธิอธิคตตฺตา อนจฺจนฺตสุทฺธึเยว
อกิริยสสฺสตทิฏฺฐึ อจฺจนฺตสุทฺธีติ น เต วทนฺติ. อาทานคนฺถํ คถิตํ วิสชฺชาติ
จตุพฺพิธมฺปิ รูปาทีนํ อาทายกตฺตา อาทานคนฺถํ อตฺตโน จิตฺตสนฺตาเน คถิตํ พทฺธํ
อริยมคฺคสตฺเถน วิสชฺช ฉินฺทิตฺวา. เสสํ ปากฏเมว.
      [๘๐๒] สีมาติโคติ คาถา ๑- เอกปุคฺคลาธิฏฺฐานาย เทสนาย วุตฺตา.
ปุพฺพสทิโส เอว ปนสฺสา สมฺพนฺโธ, โส เอว อตฺถวณฺณนาย สทฺธึ เวทิตพฺโพ:-
กิญฺจ ภิยฺโย โส อีทิโส ภูริปญฺโญ จตุนฺนํ กิเลสสีมานํ อตีตตฺตา สีมาติโค
พาหิตปาปตฺตา จ พฺราหฺมโณ, อิตฺถมฺภูตสฺส จ ตสฺส นตฺถิ ปรจิตฺตปุพฺเพนิวาสญาเณหิ
ญตฺวา วา มํสจกฺขุทิพฺพจกฺขูหิ ทิสฺวา วา กิญฺจิ สมุคฺคหิตํ,
อภินิวิฏฺฐนฺติ วุตฺตํ โหติ. โส จ กามราคาภาวโต น ราคราคี, รูปารูปราคาภาวโต
น วิราครตฺโต. ยโต เอวํวิธสฺส "อิทํ ปรนฺ"ติ กิญฺจิ อิธ อุคฺคหิตํ
นตฺถีติ อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ.
                     ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย
                          สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย
                      สุทฺธฏฺฐกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       -------------------
@เชิงอรรถ:  ก. ภควตา


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๓๕๙-๓๖๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=8077&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=8077&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=411              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=10038              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=10154              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=10154              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]