ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ ภาษาบาลีอักษรไทย วิภงฺค.อ. (สมฺโมห.)

                       ๒. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา
     [๔๙๐] อภิธมฺมภาชนีเย "อริโย"ติ อวตฺวา อฏฺฐงฺคิโก มคฺโคติ วุตฺตํ.
เอวํ อวุตฺเตปิ อยํ อริโยเอว. ยถา หิ มุทฺธาภิสิตฺตสฺส รญฺโญ มุทฺธาภิสิตฺตาย
เทวิยา กุจฺฉิมฺหิ ชาโต ปุตฺโต ราชปุตฺโตติ อวุตฺเตปิ ราชปุตฺโตเยว โหติ,
เอวมยมฺปิ อริโยติ อวุตฺเตปิ อริโยเอวาติ เวทิตพฺโพ. เสสมิธาปิ สจฺจวิภงฺเค
วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ.
     [๔๙๓] ปญฺจงฺคิกวาเรปิ อฏฺฐงฺคิโกปิ อวุตฺเตปิ อฏฺฐงฺคิโกเอว เวทิตพฺโพ.
โลกุตฺตรมคฺโค หิ ปญฺจงฺคิโก นาม นตฺถิ. อยเมตฺถ อาจริยานํ สมานฏฺฐกถา.
วิตณฺฑวาที ปนาห "โลกุตฺตรมคฺโคปิ อฏฺฐงฺคิโก นาม นตฺถิ, ปญฺจงฺคิโกเยว
โหตี"ติ. โส สุตฺตํ อาหราติ ๑- วุตฺโต อทฺธา อญฺญํ อปสฺสนฺโต อิมํ ๒-
มหาสฬายตนโต สุตฺตปฺปเทสํ อาหริสฺสติ.- "ยา ตถาภูตสฺส ทิฏฺฐิ, สาสฺส โหติ
สมฺมาทิฏฺฐิ. โย ตถาภูตสฺส สงฺกปฺโป, วายาโม, สติ, โย ตถาภูตสฺส สมาธิ,
สฺวาสฺส โหติ สมฺมาสมาธิ. ปุพฺเพว โข ปนสฺส กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อาชีโว
สุปริสุทฺโธ โหตี"ติ. ๓-
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อาหราหีติ        ฉ.ม. อิทํ        ม.อุ. ๑๔/๔๓๑/๓๗๑
     ตโต "เอตสฺส อนฺนตรํ สุตฺตปทํ อาหรา"ติ วตฺตพฺโพ. สเจ อาหรติ,
อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ อาหรติ, สยํ อาหริตฺวา "เอวมสฺสายํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก
มคฺโค ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉตี"ติ ๑- อิมินา เต สตฺถุ สาสเนน วาโท ภินฺโน.
โลกุตฺตรมคฺโค ปญฺจงฺคิโก นาม นตฺถิ, อฏฺฐงฺคิโกว โหตีติ วตฺตพฺโพ.
     อิมานิ ปน ตีณิ องฺคานิ ปุพฺเพ ปริสุทฺธานิ วตฺตนฺติ, โลกุตฺตรมคฺคกฺขเณ
ปริสุทฺธตรานิ โหนฺติ. อถ ปญฺจงฺคิโก มคฺโคติ อิทํ กิมตฺถํ คหิตนฺติ?
อติเรกกิจฺจทสฺสนตฺถํ. ยสฺมิญฺหิ สมเย มิจฺฉาวาจํ ปชหติ สมฺมาวาจํ ปูเรติ,
ตสฺมึ สมเย สมฺมากมฺมนฺตสมฺมาอาชีวา นตฺถิ. อิมานิ ปญฺจ การาปกงฺคาเนว
มิจฺฉาวาจํ ปชหนฺติ, สมฺมาวาจา ปน สยํ วิรติวเสน ปูเรติ. ยสฺมึ สมเย
มิจฺฉากมฺมนฺตํ ปชหนฺติ, สมฺมากมฺมนฺตํ ปูเรติ, ตสฺมึ สมเย สมฺมาวาจาสมฺมาอาชีวา
นตฺถิ. อิมานิ ปญฺจ การาปกงฺคาเนว มิจฺฉากมฺมนฺตํ ปชหนฺติ, สมฺมากมฺมนฺโต
ปน สยํ วิรติวเสน ปูเรติ. ยสฺมึ สมเย มิจฺฉาอาชีวํ ปชหนฺติ, สมฺมาอาชีวํ
ปูเรติ, ตสฺมึ สมเย สมฺมาวาจาสมฺมากมฺมนฺตา นตฺถิ. อิมานิ ปญฺจ การาปกงฺคาเนว
มิจฺฉาอาชีวํ ปชหนฺติ, สมฺมาอาชีโว ปน สยํ วิรติวเสน ปูเรติ. อิมํ เอเตสํ
ปญฺจนฺนํ การาปกงฺคานํ กิจฺจาติเรกตํ ทสฺเสตุํ ปญฺจงฺคิโก มคฺโคติ คหิตํ.
โลกุตฺตรมคฺโค ปน อฏฺฐงฺคิโกว โหติ, ปญฺจงฺคิโก นาม นตฺถิ.
     ยทิ สมฺมาวาจาทีหิ สทฺธึ อฏฺฐงฺคิโกติ วทถ, จตสฺโส สมฺมาวาจาเจตนา
ติสฺโส สมฺมากมฺมนฺตเจตนา สตฺต สมฺมาอาชีวเจตนาติ อิมมฺหา เจตนาพหุตฺตา
กถํ มุจฺจิสฺสถ. ตสฺมา ปญฺจงฺคิโกว โลกุตฺตรมคฺโคติ. เจตนาพหุตฺตาปิ ๒-
ปมุจฺจิสฺสาม, อฏฺฐงฺคิโกว โลกุตฺตรมคฺโคติ จ วกฺขาม. ตฺวํ ตาว
มหาจตฺตารีสกภาณโก โหสิ น โหสีติ ปุจฺฉิตพฺโพ. สเจ น โหมีติ วทติ, ตฺวํ อภาณกตฺตา
น ชานาสีติ วตฺตพฺโพ. สเจ ภาณโกสฺมีติ วทติ, สุตฺตํ อาหราติ วตฺตพฺโพ.
สเจ สุตฺตํ อาหรติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ อาหรติ, สยํ อุปริปณฺณาสโต
อาหริตพฺพํ:-
@เชิงอรรถ:  ม.อุ. ๑๔/๔๓๑/๓๗๑        ฉ.ม. เจตนาพหุตฺตา จ
         "กตมา จ ภิกฺขเว สมฺมาวาจา. สมฺมาวาจํปหํ ภิกฺขเว
    ทฺวายํ วทามิ:- อตฺถิ ภิกฺขเว สมฺมาวาจา สาสวา ปุญฺญภาคิยา
    อุปธิเวปกฺกา, อตฺถิ ภิกฺขเว สมฺมาวาจา อริยา อนาสวา
    โลกุตฺตรา มคฺคงฺคา.
           กตมา จ ภิกฺขเว สมฺมาวาจา สาสวา ปุญฺญภาคิยา
    อุปธิเวปกฺกา. มุสาวาทา เวรมณี ปิสุณาย วาจาย เวรมณี
    ผรุสาย วาจาย เวรมณี สมฺผปฺปลาปา เวรมณี. อยํ ภิกฺขเว
    สมฺมาวาจา สาสวา ปุญฺญภาคิยา อุปธิเวปกฺกา.
           กตมา จ ภิกฺขเว สมฺมาวาจา อริยา อนาสวา โลกุตฺตรา
    มคฺคงฺคา. ยา โข ภิกฺขเว อริยจิตฺตสฺส อนาสวจิตฺตสฺส อริยมคฺคสมงฺคิโน
    อริยมคฺคํ ภาวยโต จตูหิปิ วจีทุจฺจริเตหิ อารติ
    วิรติ ปฏิวิรติ เวรมณี. อยํ ภิกฺขเว สมฺมาวาจา อริยา อนาสวา
    โลกุตฺตรา มคฺคงฺคา. ฯเปฯ
           กตโม จ ภิกฺขเว สมฺมากมฺมนฺโต. สมฺมากมฺมนฺตํปหํ
    ภิกฺขเว ทฺวายํ วทามิ ฯเปฯ อุปธิเวปกฺโก.
           กตโม จ ภิกฺขเว สมฺมากมฺมนฺโต อริโย อนาสโว
    โลกุตฺตโร ฯเปฯ
           กตโม จ ภิกฺขเว สมฺมาอาชีโว. สมฺมาอาชีวํปหํ ภิกฺขเว
    ทฺวายํ วทามิ ฯเปฯ อุปธิเวปกฺโก.
           กตโม จ ภิกฺขเว สมฺมาอาชีโว อริโย อนาสโว โลกุตฺตโร
    มคฺคงฺโค. ยา โข ภิกฺขเว อริยจิตฺตสฺส อนาสวจิตฺตสฺส อริยมคฺคสมงฺคิโน
    อริยมคฺคํ ภาวยโต มิจฺฉาอาชีวา อารติ วิรติ ปฏิวิรติ
    เวรมณี. อยํ ภิกฺขเว สมฺมาอาชีโว อริโย อนาสโว โลกุตฺตโร
    มคฺคงฺโค"ติ. ๑-
@เชิงอรรถ:  ม.อุ. ๑๔/๑๓๘,๑๓๙,๑๔๐/๑๒๔-๕
     เอวเมตฺถ จตูหิ วจีทุจฺจริเตหิ ตีหิ กายทุจฺจริเตหิ มิจฺฉาชีวโต จาติ
เอเกกาว วิรติ อริยา อนาสวา โลกุตฺตรา มคฺคงฺคาติ วุตฺตา, กุโต เอตฺถ
เจตนาพหุตฺตํ, กุโต ปญฺจงฺคิโก มคฺโค, อิทนฺเต สุตฺตํ อกามกสฺส โลกุตฺตรมคฺโค
อฏฺฐงฺคิโกติ ทีเปติ. สเจ เอตฺตเกน สลฺลกฺเขติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ
สลฺลกฺเขติ, อญฺญานิปิ การณานิ อาหริตฺวา สญฺญาเปตพฺโพ. วุตฺตํ เหตํ ภควตา:-
         "ยสฺมึ โข สุภทฺท ธมฺมวินเย อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค
    น อุปลพฺภติ, สมโณปิ ตตฺถ น อุปลพฺภติ ฯเปฯ อิมสฺมึ โข
    สุภทฺท ธมฺมวินเย อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค อุปลพฺภติ, อิเธว
    สุภทฺท สมโณ ฯเปฯ สุญฺญา ปรปฺปวาทา สมเณภิ อญฺเญหี"ติ. ๑-
    อญฺเญสุปิ อเนเกสุ สุตฺตสเตสุ อฏฺฐงฺคิโกว มคฺโค อาคโต. กถาวตฺถุปกรเณปิ
วุตฺตํ:-
          มคฺคานฏฺฐงฺคิโก ๒- เสฏฺโฐ     สจฺจานํ จตุโร ปทา
          วิราโค เสฏฺโฐ ธมฺมานํ        ทฺวิปทานญฺจ จกฺขุมาติ
อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ, อามนฺตา. เตน หิ อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค"ติ. ๓- สเจ ปน
เอตฺตเกนาปิ สญฺญตฺตึ น คจฺฉติ, คจฺฉ วิหารํ ปวิสิตฺวา ยาคุํ ปิวาหีติ
อุยฺโยเชตพฺโพ. อุตฺตรึ ปน การณํ วกฺขตีติ อฏฺฐานเมตํ. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมว.
     นยา ปเนตฺถ คเณตพฺพา. อฏฺฐงฺคิกมคฺคสฺมิญฺหิ เอกโต ปุจฺฉิตฺวา เอกโต
วิสฺสชฺชเน จตูสุ มคฺเคสุ จตฺตาริ นยสหสฺสานิ วิภตฺตานิ, ปญฺจงฺคิกมคฺเค
เอกโต ปุจฺฉิตฺวา เอกโต วิสฺสชฺชเน จตฺตาริ, ปาฏิเยกฺกํ ปุจฺฉิตฺวา ปาฏิเยกฺกํ
วิสฺสชฺชเน จตฺตาริ จตฺตารีติ ปญฺจสุ องฺเคสุ วีสติ. อิติ ปุริมานิ อฏฺฐ อิมานิ
จ วีสตีติ สพฺพานิปิ มคฺควิภงฺเค อฏฺฐวีสติ นยสหสฺสานิ วิภตฺตานิ. ตานิ จ
โข นิพฺพตฺติตโลกุตฺตรานิ กุสลาเนว, วิปาเก ปน กุสลโต ติคุณา นยา
กาตพฺพาติ.
                     อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                        -----------------
@เชิงอรรถ:  ที.ม. ๑๐/๒๑๔/๑๓๒-๓        ฉ.ม. มคฺคานํ อฏฺฐงฺคิโก        อภิ. ๓๗/๘๗๒/๔๙๖


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้า ๓๔๒-๓๔๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=8100&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=8100&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=580              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=7559              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=6448              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=6448              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]