บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๕๕

๔. อินฺทฺริยพทฺธกถาวณฺณนา [๗๘๖-๗๘๗] อิทานิ อินฺทฺริยพทฺธกถา นาม โหติ. ตตฺถ ทุวิธํ ทุกฺขํ อินฺทฺริยพทฺธํ อนินฺทฺริยพทฺธญฺจ. อินฺทฺริยพทฺธํ ทุกฺขวตฺถุตาย ทุกฺขํ, อนินฺทฺริยพทฺธํ อุทยพฺพยปฏิปีฬนฏฺเน "ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺ"ติ สงฺคหิตตฺตา ทุกฺขํ. อิมํ วิภาคํ อคฺคเหตฺวา "ยสฺส ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ, ตํ อินฺทฺริยพทฺธเมว ทุกฺขํ, น อิตรนฺ"ติ เยสํ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ เหตุวาทานํ, เต สนฺธาย อิตรสฺสาปิ ^๑- ทุกฺขภาวํ ทสฺเสตุ อินฺทฺริยพทฺธญฺเวาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺา อิตรสฺส. อถ นํ "ยสฺมา ภควตา `ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺ'ติ วุตฺตํ, ตสฺมา อินฺทฺริยพทฺเธเนว เตน อนิจฺเจน ภวิตพฺพนฺ"ติ โจเทตุ อินฺทฺริยพทฺธญฺเว อนิจฺจนฺติอาทิมาห. นนุ อนินฺทฺริยพทฺธํ อนิจฺจนฺติ นนุ ปวีปพฺพตปาสาณาทิ อนินฺทฺริยพทฺธมฺปิ อนิจฺจนฺติ อตฺโถ. [๗๘๘] น วตฺตพฺพํ อินฺทฺริยพทฺธญฺเว ทุกฺขนฺติ ปเญฺห อามนฺตาติ ปฏิญฺา สกวาทิสฺส. อนินฺทฺริยพทฺธญฺหิ ทุกฺขโทมนสฺสานํ อารมฺมณํ โหติ. อุณฺหกาลสฺมิญฺหิ อคฺคิ สีตกาเล จ วาโต ทุกฺขสฺสารมฺมณํ, นิจฺจมฺปิ โภควินาสาทโย โทมนสฺสสฺส. ตสฺมา วินาปิ อนิจฺจฏฺเน อนินฺทฺริยพทฺธํ ทุกฺขนฺติ วตฺตพฺพํ. กมฺมกิเลเสหิ ปน อนิพฺพตฺตตฺตา ทุกฺขํ อริยสจฺจนฺติ น วตฺตพฺพํ, ตถา มคฺเคน อปริญฺเยฺยตฺตา. ยสฺมา ปน ติณกฏฺาทินิโรโธ วา อุตุพีชาทินิโรโธ วา ทุกฺขนิโรโธ ^๒- อริยสจฺจํ นาม น โหติ, ตสฺมา อินฺทฺริยพทฺธํ ทุกฺขญฺเจว @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. เตสํ อิตรสฺสาปิ ^๒ ฉ.ม. ทุกฺขนิโรธํ อริยสจฺจญฺจ, อิตรํ ปน ทุกฺขเมวาติ อิทํ นานตฺตํ ทสฺเสตุ ปฏิชานาติ. ยถา อินฺทฺริยพทฺธสฺสาติอาทิวจนํ อินฺทฺริยพทฺธสฺส ปริญฺาย พฺรหฺมจริยวาสํ ปริญฺาตสฺส ปุน อนุปฺปตฺตึ ทีเปติ. เตเนเวตฺถ สกวาทินา ปฏิกฺเขโป กโต, "ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺ"ติ วจเนน ปน สงฺคหิตสฺส อนินฺทฺริยพทฺธสฺส ทุกฺขภาวํ ปฏิเสเธตุ น สกฺโกติ, ตสฺมา อสาธกนฺติ. อินฺทฺริยพทฺธกถาวณฺณนา นิฏฺิตา. ------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๒๙๒-๒๙๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=6580 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=6580 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=37&i=1701 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=37&A=17751 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=37&A=11491 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=37&A=11491 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_37