บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๕๕

๔. อินฺทฺริยพทฺธกถาวณฺณนา [๗๘๖-๗๘๗] อิทานิ อินฺทฺริยพทฺธกถา นาม โหติ. ตตฺถ ทุวิธํ ทุกฺขํ อินฺทฺริยพทฺธํ อนินฺทฺริยพทฺธญฺจ. อินฺทฺริยพทฺธํ ทุกฺขวตฺถุตาย ทุกฺขํ, อนินฺทฺริยพทฺธํ อุทยพฺพยปฏิปีฬนฏฺเฐน "ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺ"ติ สงฺคหิตตฺตา ทุกฺขํ. อิมํ วิภาคํ อคฺคเหตฺวา "ยสฺส ปริญฺญาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ, ตํ อินฺทฺริยพทฺธเมว ทุกฺขํ, น อิตรนฺ"ติ เยสํ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ เหตุวาทานํ, เต สนฺธาย อิตรสฺสาปิ ^๑- ทุกฺขภาวํ ทสฺเสตุ ํ อินฺทฺริยพทฺธญฺเญวาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺส. อถ นํ "ยสฺมา ภควตา `ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺ'ติ วุตฺตํ, ตสฺมา อินฺทฺริยพทฺเธเนว เตน อนิจฺเจน ภวิตพฺพนฺ"ติ โจเทตุ ํ อินฺทฺริยพทฺธญฺเญว อนิจฺจนฺติอาทิมาห. นนุ อนินฺทฺริยพทฺธํ อนิจฺจนฺติ นนุ ปฐวีปพฺพตปาสาณาทิ อนินฺทฺริยพทฺธมฺปิ อนิจฺจนฺติ อตฺโถ. [๗๘๘] น วตฺตพฺพํ อินฺทฺริยพทฺธญฺเญว ทุกฺขนฺติ ปเญฺห อามนฺตาติ ปฏิญฺญา สกวาทิสฺส. อนินฺทฺริยพทฺธญฺหิ ทุกฺขโทมนสฺสานํ อารมฺมณํ โหติ. อุณฺหกาลสฺมิญฺหิ อคฺคิ สีตกาเล จ วาโต ทุกฺขสฺสารมฺมณํ, นิจฺจมฺปิ โภควินาสาทโย โทมนสฺสสฺส. ตสฺมา วินาปิ อนิจฺจฏฺเฐน อนินฺทฺริยพทฺธํ ทุกฺขนฺติ วตฺตพฺพํ. กมฺมกิเลเสหิ ปน อนิพฺพตฺตตฺตา ทุกฺขํ อริยสจฺจนฺติ น วตฺตพฺพํ, ตถา มคฺเคน อปริญฺเญยฺยตฺตา. ยสฺมา ปน ติณกฏฺฐาทินิโรโธ วา อุตุพีชาทินิโรโธ วา ทุกฺขนิโรโธ ^๒- อริยสจฺจํ นาม น โหติ, ตสฺมา อินฺทฺริยพทฺธํ ทุกฺขญฺเจว @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. เตสํ อิตรสฺสาปิ ^๒ ฉ.ม. ทุกฺขนิโรธํ อริยสจฺจญฺจ, อิตรํ ปน ทุกฺขเมวาติ อิทํ นานตฺตํ ทสฺเสตุ ํ ปฏิชานาติ. ยถา อินฺทฺริยพทฺธสฺสาติอาทิวจนํ อินฺทฺริยพทฺธสฺส ปริญฺญาย พฺรหฺมจริยวาสํ ปริญฺญาตสฺส ปุน อนุปฺปตฺตึ ทีเปติ. เตเนเวตฺถ สกวาทินา ปฏิกฺเขโป กโต, "ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺ"ติ วจเนน ปน สงฺคหิตสฺส อนินฺทฺริยพทฺธสฺส ทุกฺขภาวํ ปฏิเสเธตุ ํ น สกฺโกติ, ตสฺมา อสาธกนฺติ. อินฺทฺริยพทฺธกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๒๙๒-๒๙๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=6580&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=6580&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=37&i=1701 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=37&A=17751 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=37&A=11491 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=37&A=11491 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_37