อรรถกถาเล่มที่ ๒๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ธ.อ.๗ มล-นาควคฺค

หน้าที่ ๑๒๘.
        ยงฺกิญฺจิ สิถิลํ กมฺมํ,     สงฺกิลิฏฺฐญฺจ ยํ วตํ,
        สงฺกสฺสรํ พฺรหฺมจริยํ,    น ตํ โหติ มหปฺผลํ.
        กยิรา เจ กยิราเถนํ,   ทฬฺหเมนํ ปรกฺกเม;
        สิถิโล หิ ปริพฺพาโช     ภิยฺโย อากิรเต รชนฺติ.
        ตตฺถ "กุโสติ: ยงฺกิญฺจิ   ติขิณธารํ ติณํ อนฺตมโส
ตาลปณฺณํปิ. ยถา โส กุโส เยน ทุคฺคหิโต ตสฺส หตฺถํ อนุกนฺตติ
ผาเลติ; เอวเมว สมณธมฺมสงฺขาตํ สามญฺญํปิ ขณฺฑสีลาทิตาย
ทุปฺปรามฏฺฐํ. นิรยายูปกฑฺฒตีติ: นิรเย นิพฺพตฺตาเปตีติ อตฺโถ.
สิถิลนฺติ: โอหียิตฺวา ๑- กรเณน สิถิลคฺคาหํ กตฺวา กตํ กิญฺจิ
กมฺมํ. สงฺกิลิฏฺฐนฺติ: เวสิยาทิเกสุ อโคจเรสุ จรเณน สงฺกิลิฏฺฐํ.
สงฺกสฺสรนฺติ: สงฺกาหิ สริตพฺพํ อุโปสถกิจฺจาทีสุ อญฺญตเรน
กิจฺเจน สนฺนิปติตํปิ สงฺฆํ ทิสฺวา "อทฺธา อิเม มม จริยํ ญตฺวา มํ
อุกฺขิปิตุกามา สนฺนิปติตาติ เอวํ อตฺตโน อาสงฺกาหิ สริตํ อุสฺสงฺกิตํ
ปริสงฺกิตํ. น ตํ โหตีติ: ตํ เอวรูปํ สมณธมฺมสงฺขาตํ พฺรหฺมจริยํ
ตสฺส ปุคฺคลสฺส น มหปฺผลํ โหติ, ตสฺส อมหปฺผลภาเวน
ภิกฺขาทายกานํปิสฺส น มหปฺผลํ โหตีติ อตฺโถ. กยิรา เจติ: ตสฺมา
ยํ กมฺมํ กเรยฺย, ตํ กโรเตว. ทฬฺหเมนํ ปรกฺกเมติ: ถิรกตเมตํ
กตฺวา อวฏฺฐิตสมาทาโน หุตฺวา เอตํ กยิรา. ปริพฺพาโชติ:
สิถิลคฺคาเหน กโต ขณฺฑาทิภาวปฺปตฺโต สมณธมฺโม. ภิยฺโยติ:
อพฺภนฺตเร วิชฺชมานํ ราครชาทึ เอวรูโป สมณธมฺโม อปเนตุํ
@เชิงอรรถ: ๑. ม. สี. ยุ. โอลียิตฺวา.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๒๙.
น สกฺโกติ, อถโข ตสฺส อุปริ อปรํปิ ราครชาทึ อากิรตีติ อตฺโถ.
      เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสุ. โสปิ ภิกฺขุ
สํวเร ฐตฺวา ปจฺฉา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณีติ.
                      ทุพฺพจภิกฺขุวตฺถุ.
                       ---------
                ๖. อิสฺสาปกตอิตฺถีวตฺถุ. (๒๒๗)
       "อกตนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อญฺญตรํ
อิสฺสาปกตํ อิตฺถึ อารพฺภ กเถสิ.
       ตสฺสา กิร สามิโก เอกาย เคหทาสิยา สทฺธึ สนฺถวํ อกาสิ.
สา อิสฺสาปกตา ตํ ทาสึ หตฺถปาเทสุ พนฺธิตฺวา ตสฺสา กณฺณนาสํ
ฉินฺทิตฺวา เอกสฺมึ ตุจฺฉคพฺเภ ปกฺขิปิตฺวา ทฺวารํ ปิทหิตฺวา ตสฺส
กมฺมสฺส อตฺตนา กตภาวํ ปฏิจฺฉาเทตุํ "เอหิ อยฺย, วิหารํ คนฺตฺวา
ธมฺมํ สุณิสฺสามาติ สามิกํ อาทาย วิหารํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุณนฺตี
นิสีทิ. อถสฺสา อาคนฺตุกา ญาตกา เคหํ อาคนฺตฺวา ทฺวารํ วิวริตฺวา
ตํ วิปฺปการํ ทิสฺวา ทาสึ โมจยึสุ. สา วิหารํ คนฺตฺวา จตุปริสมชฺเฌ
ตมตฺถํ ทสพลสฺส อาโรเจสิ. สตฺถา ตสฺสา วจนํ สุตฺวา "ทุจฺจริตํ
นาม `อิทํ เม อญฺเญ ชนา น ชานนฺตีติ อปฺปมตฺตกํปิ น กาตพฺพํ,
อญฺญสฺมึ อชานนฺเตปิ สุจริตเมว กาตพฺพํ, ปฏิจฺฉาเทตฺวา กตํปิ หิ
ทุจฺจริตํ นาม ปจฺฉานุตาปํ กโรติ, สุจริตํ ปาโมชฺชเมว ชเนตีติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๓๐.
วตฺวา อิมํ คาถมาห
      "อกตํ ทุกฺกฏํ เสยฺโย,     ปจฺฉา ตปฺปติ ทุกฺกฏํ;
       กตญฺจ สุกตํ เสยฺโย,     ยํ กตฺวา นานุตปฺปตีติ.
      ตตฺถ "ทุกฺกฏนฺติ: สาวชฺชํ อปายสํวตฺตนิกํ กมฺมํ อกตเมว
เสยฺโย วรํ อุตฺตมํ. ปจฺฉา ตปฺปตีติ: ตํ หิ อนุสฺสริตานุสฺสริตกาเล
ตปฺปติเยว. สุกตนฺติ: อนวชฺชํ ปน สุขุทฺรยํ สุคติสํวตฺตนิกเมว กมฺมํ
กตํ เสยฺโย. ยํ กตฺวาติ: ยํ กมฺมํ กตฺวา ปจฺฉา อนุสฺสรณกาเล
น ตปฺปติ นานุตปฺปติ โสมนสฺสชาโตว โหติ, ตํ กตํ วรนฺติ อตฺโถ.
      เทสนาวสาเน อุปาสโก จ สา จ อิตฺถี โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหึสุ. ตญฺจ ปน ทาสึ ตตฺเถว ภุชิสฺสํ กตฺวา ธมฺมจาริณึ
กรึสูติ.
                    อิสฺสาปกตอิตฺถีวตฺถุ.
                       ---------
                ๗. อาคนฺตุกภิกฺขุวตฺถุ. (๒๒๘)
      "นครํ ยถาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
สมฺพหุเล อาคนฺตุเก ภิกฺขู อารพฺภ กเถสิ.
      เต กิร เอกสฺมึ ปจฺจนฺเต วสฺสํ อุปคนฺตฺวา ปฐมมาเส สุขํ
วิหรึสุ. มชฺฌิมมาเส โจรา อาคนฺตฺวา เตสํ โคจรคามํ ปหริตฺวา
กรมเร คเหตฺวา อคมํสุ. ตโต ปฏฺฐาย มนุสฺสา โจรานํ
ปฏิพาหนตฺถาย ตํ ปจฺจนฺตนครํ อภิสงฺขโรนฺตา เต ภิกฺขู สกฺกจฺจํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๓๑.
อุปฏฺฐาตุํ โอกาสํ น ลภึสุ. เต อผาสุกํ วสฺสํ วสิตฺวา วุตฺถวสฺสา
สตฺถุ ทสฺสนาย สาวตฺถึ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทึสุ. สตฺถา เตหิ สทฺธึ กตปฺปฏิสนฺถาโร "กึ ภิกฺขเว สุขํ
วสิตฺถาติ ปุจฺฉิตฺวา, "ภนฺเต มยํ ปฐมมาสเมว สุขํ วสิมฺหา,
มชฺฌิมมาเส โจรา คามํ ปหรึสุ, ตโต ปฏฺฐาย มนุสฺสา นครํ
อภิสงฺขโรนฺตา สกฺกจฺจํ อุปฏฺฐาตุํ โอกาสํ น ลภึสุ; ตสฺมา อผาสุกํ
วสฺสํ วสิมฺหาติ วุตฺเต, "อลํ ภิกฺขเว, มา จินฺตยิตฺถ, ผาสุวิหาโร
นาม นิจฺจกาลํ ทุลฺลโภ; ภิกฺขุนา นาม, ๑- ยถา เต มนุสฺสา นครํ
โคปยึสุ; เอวํ อตฺตภาวเมว โคปยิตุํ วฏฺฏตีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห
       "นครํ ยถา ปจฺจนฺตํ        คุตฺตํ สนฺตรพาหิรํ;
        เอวํ โคเปถ อตฺตานํ,     ขโณ โว มา อุปจฺจคา;
        ขณาตีตา หิ โสจนฺติ       นิรยมฺหิ สมปฺปิตาติ.
      ตตฺถ "สนฺตรพาหิรนฺติ: ภิกฺขเว ยถา เตหิ มนุสฺเสหิ ตํ
ปจฺจนฺตนครํ ทฺวารปาการาทีนิ ถิรานิ กโรนฺเตหิ สอนฺตรํ อฏฺฏาลก-
ปริขาทีนิ ถิรานิ กโรนฺเตหิ สพาหิรนฺติ สนฺตรพาหิรํ คุตฺตํ กตํ;
เอวํ ตุมฺเห หิ ๒- สตึ อุปฏฺฐาเปตฺวา อชฺฌตฺติกานิ ฉ ทฺวารานิ
ปิทหิตฺวา ทฺวารรกฺขิกํ สตึ อวิสฺสชฺเชตฺวา, ยถา คยฺหมานานิ
พาหิรานิ ฉ อายตนานิ อชฺฌตฺติกานํ อุปฆาตาย สํวตฺตนฺติ; ตถา
อคฺคหเณน ตานิ ถิรานิ กตฺวา เตสํ อปฺปเวสาย ทฺวารรกฺขิกํ
สตึ อปฺปหาย วิจรนฺตา อตฺตานํ โคเปถาติ อตฺโถ. ขโณ โว
@เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. ปน. ๒. ม. สี. ยุ. ปิ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๓๒.
มา อุปจฺจคาติ: โย หิ เอวํ อตฺตานํ น โคเปติ, ตํ ปุคฺคลํ "อยํ
พุทฺธุปฺปาทกฺขโณ มชฺฌิมปเทเส อุปฺปตฺติกฺขโณ สมฺมาทิฏฺฐิยา
ปฏิลทฺธกฺขโณ ฉนฺนมายตนานํ อเวกลฺลกฺขโณติ สพฺโพปิ อยํ
ขโณ อติกฺกมติ; โส ขโณ ตุมฺเห มา อติกฺกมตุ. ขณาตีตาติ:
เย หิ ตํ ขณํ อตีตา, เต จ ปุคฺคเล โส ขโณ อตีโต; เต
นิรยมฺหิ สมปฺปิตา หุตฺวา ตตฺถ นิพฺพตฺติตฺวา โสจนฺตีติ อตฺโถ.
      เทสนาวสาเน เต ภิกฺขู อุปฺปนฺนสํเวคา อรหตฺเต ปติฏฺฐหึสูติ.
                     อาคนฺตุกภิกฺขุวตฺถุ.
                       ---------
                  ๘. นิคฺคณฺฐวตฺถุ. (๒๒๙)
      "อลชฺชิตาเยติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
นิคฺคณฺเฐ อารพฺภ กเถสิ.
      เอกสฺมึ หิ ทิวเส ภิกฺขู นิคฺคณฺเฐ ทิสฺวา กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ
"อาวุโส สพฺพโส อปฺปฏิจฺฉนฺเนหิ อเจลเกหิ อิเม นิคฺคณฺฐา
วรตรา, เย เอกํ ปุริมปสฺสํปิ ตาว ปฏิจฺฉาเทนฺติ, สหิริกา มญฺเญ
เอเตติ. ตํ สุตฺวา นิคฺคณฺฐา "น มยํ เอเตน การเณน ปฏิจฺฉาเทม,
`ปํสุรชาทโย ปน ปุคฺคลาเอว ชีวิตินฺทฺริยปฺปฏิพทฺธา; เอวเมเต
โน ภิกฺขาภาชเนสุ มา ปตึสูติ อิมินา การเณน ปฏิจฺฉาเทมาติ
วตฺวา เตหิ สทฺธึ วาทปฺปฏิวาทวเสน พหุํ กถํ กรึสุ. ๑- ภิกฺขู สตฺถารํ
@เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ.  กเถสุํ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๓๓.
อุปสงฺกมิตฺวา นิสินฺนกาเล ตํ ปวตฺตึ อาโรเจสุํ. สตฺถา "ภิกฺขเว
อลชฺชิตพฺเพ ลชฺชิตฺวา ลชฺชิตพฺเพ อลชฺชมานา นาม ทุคฺคติปรายนาว
โหนฺตีติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ
       "อลชฺชิตาเย ลชฺชนฺติ      ลชฺชิตาเย น ลชฺชเร
        มิจฺฉาทิฏฺฐิสมาทานา      สตฺตา คจฺฉนฺติ  ทุคฺคตึ.
        อภเย ภยทสฺสิโน        ภเย จ อภยทสฺสิโน
        มิจฺฉาทิฏฺฐิสมาทานา      สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคตินฺติ.
      ตตฺถ "อลชฺชิตาเยติ: อลชฺชิตพฺเพน ภิกฺขาภาชเนน. ภิกฺขาภาชนํ
หิ อลชฺชิตพฺพํ นาม. เต ปน ตํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา วิจรนฺตา เตน
ลชฺชนฺติ นาม. ลชฺชิตาเยติ: อปฺปฏิจฺฉนฺเนน หิริโกปินงฺเคน.
หิริโกปินงฺคญฺหิ ลชฺชิตพฺพํ นาม. เต ปน ตํ อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา
วิจรนฺตา ลชฺชิตาเย น ลชฺชนฺติ นาม. เตน เตสํ อลชฺชิตพฺเพน
ลชฺชตํ ลชฺชิตพฺเพน อลชฺชตํ ตุจฺฉคฺคหณภาเวน จ อญฺญถาคหณภาเวน
จ มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติ, ตํ สมาทยิตฺวา วิจรนฺตา เต มิจฺฉาทิฏฺฐิสมาทานา
สตฺตา นิรยาทิเภทํ ทุคฺคตึ คจฺฉนฺตีติ อตฺโถ. อภเยติ: ภิกฺขาภาชนํ
นิสฺสาย ราคโทสโมหมานทิฏฺฐิกิเลสทุจฺจริตภยานํ อนุปฺปชฺชนโต
ภิกฺขาภาชนํ อภยํ นาม. ภเยน ตํ ปฏิจฺฉาเทนฺตา ปน อภเย
ภยทสฺสิโน นาม. หิริโกปินงฺคํ ปน นิสฺสาย ราคาทีนํ
อุปฺปชฺชนโต ตํ ภยํ นาม. ตสฺส อปฺปฏิจฺฉาทเนน ภเย
จ อภยทสฺสิโน. ตสฺส อญฺญถา จ คหณสฺส สมาทินฺนตฺตา
มิจฺฉาทิฏฺฐิสมาทานา สตฺตา ทุคฺคตึ คจฺฉนฺตีติ อตฺโถ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๓๔.
      เทสนาวสาเน พหู นิคฺคณฺฐา สํวิคฺคมานสา ปพฺพชึสุ. ๑-
สมฺปตฺตานํปิ สาตฺถิกา เทสนา อโหสีติ.
                       นิคฺคณฺฐวตฺถุ.
                         -----
                 ๙. ติตฺถิยสาวกวตฺถุ. (๒๓๐)
      "อวชฺเชติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
ติตฺติยสาวเก อารพฺภ กเถสิ.
      เอกสฺมึ หิ สมเย อญฺญติตฺถิยสาวกา อตฺตโน ปุตฺเต
สมฺมาทิฏฺฐิกานํ อุปาสกานํ ปุตฺเตหิ สทฺธึ สปริวาเร กีฬมาเน ทิสฺวา
เคหํ อาคตกาเล "น โว สมณา สกฺยปุตฺติยา วนฺทิตพฺพา, นาปิ
เตสํ วิหารํ ปวิสิตพฺพนฺติ ๒- สปถํ การยึสุ. เต เอกทิวสํ
เชตวนวิหารสฺส พหิทฺวารโกฏฐกสามนฺเต กีฬนฺตา ปิปาสิตา อเหสุํ.
อเถกํ อุปาสกทารกํ "ตฺวํ คนฺตฺวา เอตฺถ ปานียํ ปิวิตฺวา อมฺหากํปิ
อาหราหีติ วิหารํ ปหิณึสุ. โส วิหารํ ปวิสิตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา
ตมตฺถํ อาโรเจสิ. อถ นํ สตฺถา "ตฺวเมว ปานียํ ปิวิตฺวา คนฺตฺวา
อิตเรปิ ปานียํ ปิวนตฺถาย อิเธว เปเสหีติ อาห. โส ตถา อกาสิ.
เต อาคนฺตฺวา ปานียํ ปิวึสุ. สตฺถา เต ปกฺโกสาเปตฺวา เตสํ
สปฺปายํ ธมฺมกถํ กเถตฺวา เต อจลสทฺเธ กตฺวา สรเณสุ จ
สีเลสุ จ ปติฏฺฐาเปสิ. เต สกานิ เคหานิ คนฺตฺวา ตมตฺถํ มาตาปิตูนํ
@เชิงอรรถ: ๑. กถมิทํ วุตฺตํ, เตสํ หิ ปรมฺมุขา คาถา ภาสิตา. ๒. วิหาโร ปวิสิตพฺโพติ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๓๕.
อาโรเจสุํ. อถ เนสํ มาตาปิตโร "ปุตฺตกา โน วิปนฺนทิฏฺฐิกา
ชาตาติ โทมนสฺสปฺปตฺตา ปริเทวึสุ. อถ เนสํ เฉกา ปฏิวิสฺสกา
มนุสฺสา อาคนฺตฺวา โทมนสฺสวูปสมตฺถาย ธมฺมํ กถยึสุ. เต เตสํ
กถํ สุตฺวา "อิเม ทารเก สมณสฺส โคตมสฺเสว นิยฺยาเทสฺสามาติ
มหนฺเตน ญาติคเณน สทฺธึ วิหารํ นยึสุ. สตฺถา เตสํ อาสยํ
โอโลเกตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ
       "อวชฺเช วชฺชมติโน       วชฺเช อวชฺชทสฺสิโน
        มิจฺฉาทิฏฺฐิสมาทานา      สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคตึ.
        วชฺชญฺจ วชฺชโต ญตฺวา    อวชฺชญฺจ อวชฺชโต
        สมฺมาทิฏฺฐิสมาทานา      สตฺตา คจฺฉนฺติ สุคฺคตินฺติ.
       ตตฺถ "อวชฺเชติ: ทสวตฺถุกาย สมฺมาทิฏฺฐิยา ตสฺสา อุปนิสฺสย-
ภูเต ธมฺเม จ. วชฺชมติโนติ: "วชฺชํ อิทนฺติ อุปฺปนฺนมติโน.
ทสวตฺถุกมิจฺฉาทิฏฺฐิสงฺขาเต ปน ตสฺสา อุปนิสฺสยธมฺมสงฺขาเต จ
วชฺเช อวชฺชทสฺสิโน. เอติสฺสา อวชฺชํ วชฺชโต วชฺชญฺจ อวชฺชโต
ญตฺวา คหณสงฺขาตาย มิจฺฉาทิฏฺฐิยา สมาทินฺนตฺตา มิจฺฉาทิฏฺฐิ-
สมาทานา สตฺตา ทุคฺคตึ คจฺฉนฺตีติ อตฺโถ. ทุติยคาถาย
วุตฺตวิปริยาเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
       เทสนาวสาเน สพฺเพปิ เต ตีสุ สรเณสุ ปติฏฺฐาย อปราปรํ
ธมฺมํ สุณนฺตา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหึสูติ.
                     ติตฺถิยสาวกวตฺถุ.
                  นิรยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                     ทฺวาวีสติโม วคฺโค
                       --------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๔ หน้า ๑๒๘-๑๓๕.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=24&A=2550&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=2550&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=32
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1080
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1074
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1074
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25