อรรถกถาเล่มที่ ๔๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๙ มหานิปาต(๑)

หน้าที่ ๙๓.
สรีเร ลาขารสํ สิญฺจิตฺวา ลทฺธปฺปหาเร วิย ผลเก นิปชฺชาเปตฺวา
นทิยา วุยฺหนฺเต มเต วิย จ รญฺโญ ทสฺเสสุํ ฯ มหาชโน ตํ
อุปกฺโกสิ มหาราช ตุมฺเหสุ ธรนฺเตสุเยว ตว รฏฺฐํ โจรา วิลุมฺปนฺติ
มหาชนํ ฆาเตนฺตีติ ฯ เทวีปิ ราชานํ วนฺทิตฺวา นิวตฺตนตฺถาย คาถมาห
           อฏวิโย สมุปฺปนฺนา         รฏฺฐํ วิทฺธํสยนฺติเต
           เอหิ ราช นิวตฺตสฺสุ        มา รฏฺฐํ วินสฺสา อิทนฺติ ฯ
     ตตฺถ อฏวิโยติ มหาราช ตุมฺเหสุ ธรนฺเตสุเยว อฏวิโย โจรา
สมุปฺปนฺนา ฯ รฏฺฐนฺติ ตถารูปํ ธมฺมรกฺขิตํ ตว รฏฺฐํ วิทฺธํเสนฺติ ฯ
เอหิ ราช นิวตฺตสฺสุ อิทํ ตว รฏฺฐํ มา วินสฺสตุ ฯ
     ตํ สุตฺวา ราชา มยิ ธรนฺเตเยว โจรา อุฏฺฐาย รฏฺฐํ วิทฺธํเสนฺตา
นาม นตฺถิ สีวลีเทวิยา กิริยา เอสา ภวิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา ตํ
อปฺปฏิภาณํ กโรนฺโต อาห
           สุสุขํ วต ชีวาม           เยสนฺโน นตฺถิ กิญฺจนํ
           รฏฺเฐ วิลุมฺปมานมฺหิ        น เม กิญฺจิ อหารถ
           สุสุขํ วต ชีวาม           เยสนฺโน นตฺถิ กิญฺจนํ
           ปีติภกฺขา ภวิสฺสาม         เทวา อาภสฺสรา ยถาติ ฯ
     ตตฺถ วิลุมฺปมานมฺหีติ วิลุมฺปมาเน ฯ อาภสฺสรา ยถาติ
ยถา เต พฺรหฺมาโน ปีติภกฺขา หุตฺวา สมาปตฺติสุเขน กาลํ วีตินาเมนฺติ
ตถา วีตินาเมสฺสามาติ ฯ
     เอวํ วุตฺเตปิ มหาชโน ราชานํ อนุพนฺธติเยว ฯ อถสฺส
เอตทโหสิ อยํ มหาชโน นิวตฺติตุํ น อิจฺฉติ นิวตฺเตสฺสามิ นนฺติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๔.
อฑฺฒคาวุตมคฺคํ คตกาเล นิวตฺเตตฺวา มหาปเถ ฐิโต อมจฺเจ
ปุจฺฉิ กสฺเสตํ รชฺชนฺติ ฯ ตุมฺหากํ เทวาติ ฯ เตนหิ ตาตา
อิมํ เลขํ อนฺตรํ กโรนฺตสฺส ราชทณฺฑํ กโรถาติ วตฺวา กตฺตรทณฺเฑน
ติริยํ เลขํ อากฑฺฒิ ฯ เตชวตา รญฺญา กตํ เลขํ โกจิ อนฺตรํ
กาตุํ นาสกฺขิ ฯ มหาชโน เลขํ อุสฺสีสเก กตฺวา พลวปริเทวํ
ปริเทวิ ฯ เทวีปิ ตํ เลขํ อนฺตรํ กาตุํ อสกฺโกนฺตี ราชานํ ปิฏฺฐึ
ทตฺวา คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา โสกํ สณฺฐาเรตุํ อสกฺโกนฺตี อุรํ ปหริตฺวา
มหามคฺเค ติริยํ ปติตฺวา ปริวตฺตมานา ตํ อติกฺกมิตฺวา อคมาสิ ฯ
มหาชโน เลขาสามิเกหิ เลขา ภินฺนาติ เทวิยา คตมคฺเคเนว คโต ฯ
มหาสตฺโต อุตฺตรหิมวนฺตาภิมุโข อคมาสิ ฯ เทวีปิ สพฺพเสนาพลพาหนํ
อาทาย เตเนว สทฺธึ คตา ฯ ราชา มหาชนํ นิวตฺเตตุํ อสกฺโกนฺโตเยว
สฏฺฐีโยชนมคฺคํ คโต ฯ
     ตทา นารโท นาม ตาปโส หิมวนฺเต สุวณฺณคุหายํ วสิตฺวา
ปญฺจาภิญฺญาฌานสุเขน วีตินาเมตฺวา สตฺตาหํ อติกฺกมิตฺวา ฌานสุขโต
วุฏฺฐาย อโห สุขํ ปรมํ สุขนฺติ อุทานํ อุทาเนสิ ฯ โส อตฺถิ
นุ โข โกจิ ชมฺพูทีปตเล อิมํ สุขํ ปริเยสตีติ ทิพฺเพน จกฺขุนา
โลกํ โวโลเกนฺโต มหาชนกํ พุทฺธงฺกุรํ ทิสฺวา โส ราชา
มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมนฺโต สีวลีเทวิปฺปมุขํ มหาชนํ นิวตฺเตตุํ น สกฺโกติ
อนฺตรายํปิสฺส กเรยฺย ภิยฺโยโส มตฺตาย ตสฺส ทฬฺหสมาทานตฺถํ
โอวาทํ ทสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อิทฺธิพเลนาคนฺตฺวา รญฺโญ ปุรโต
อากาเส ฐิโต ว ตสฺส อุสฺสาหํ ชเนตุํ อาห
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๕.
           กิมฺเหโส มหโต โฆโส      กานุ คาเมว กีฬิยา
           สมณ ตเวว ปุจฺฉามิ        กตฺเถโสภิสโฏ ชโนติ ฯ
     ตตฺถ กิมฺเหโสติ กิมฺหิ การเณ เอส หตฺถิกายาทิวเสน
มหโต สมูหสฺส โฆโส ฯ กา นุ คาเมว กีฬิยาติ กา นุ เอสา
ตยา สทฺธึ อาคจฺฉนฺตา คาเม วิย กีฬิกีฬายมานา ฯ กตฺเถโสติ
กิมตฺถํ เอโส มหาชโน ฯ อภิสโฏติ สนฺนิปติโต ตํ ปริวาเรตฺวา
อาคจฺฉตีติ ปุจฺฉติ ฯ
     ราชา อาห
           มมํ โอหาย คจฺฉนฺตํ        เอตฺเถโสภิสโต ชโน
           สีมาติกฺกมนํ ยนฺตํ          มุนิโมนสฺส ปตฺติยา
           มิสฺสํ นนฺทีหิ คจฺฉนฺตํ        กึ ชานมนุปุจฺฉสีติ ฯ
     ตตฺถ มมนฺติ อหํ ชนํ ปหาย คจฺฉามิ ตํ มํ โอหาย
คจฺฉนฺตํ ฯ เอตฺถาติ เอตสฺมึ ฐาเน เอโส มหาชโน อภิสโฏ
อนุพนฺธนฺโต อาคโต ฯ สีมาติกฺกมนํ ยนฺตนฺติ ตวํ ปน กึ ปุจฺฉสิ
มํ กิเลสสีมํ อติกฺกมฺม อนาคาริยมุนิญาณสํขาตสฺส โมนสฺส
ปตฺติยา ยนฺตํ ปพฺพชิตํ ฯ มิสฺสํ นนฺทีหิ คจฺฉนฺตนฺติ ปพฺพชิโตมฺหีติ
นนฺทึ อวิชหิตฺวา ขเณ ขเณ อุปฺปชฺชมานาหิ นนฺทีหิ มิสฺสเมว
คจฺฉนฺตํ กึ ชานนฺโต ปุจฺฉสิ อุทาหุ อชานนฺโต มหาชนโก กิร
วิเทหรฏฺฐํ ฉฑฺเฑตฺวา ปพฺพชิโตติ กึ สาสนํ น สุตํ ตยาติ ฯ
     อถสฺส โส ทฬฺหสมาทานตฺถาย ปุน คาถมาห
     มาสฺสุ ติณฺโณ อมญฺญิตฺโถ สรีรํ ธารยํ อิมํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๖.
           อตีรเณยฺยมิทํ กมฺมํ         พหู หิ ปริปนฺถโยติ ฯ
     ตตฺถ มาสฺสุ ติณฺโณ อมญฺญิตฺโถติ อิมํ ภณฺฑกาสาววตฺถํ
สรีรํ ธาเรนฺโต อิมินา ปพฺพชิตลิงฺคคฺคหณมตฺเตเนว กิเลสสีมํ ติณฺโณ
อติกฺกนฺโตสฺมีติ มา อมญฺญิตฺโถ ฯ อติรเณยฺยมิทนฺติ อิทํ
กิเลสชาตํ นาม น เอตฺตเกน ตีเรตพฺพํ ฯ พหู หิ ปริปนฺถโยติ
สคฺคมคฺคํ อาวริตฺวา ฐิตา หิ ตว พหู กิเลสปริปนฺถา ฯ
     ตโต มหาสตฺโต อาห
           โก นุ เม ปริปนฺถสฺส       มม เอวํ วิหาริโน
           โย เนว ทิฏฺเฐ นาทิฏฺเฐ    กามานมภิปตฺถเยติ ฯ
     ตตฺถ โย เนว ทิฏฺเฐ นาทิฏฺเฐติ โย อหํ เนว ทิฏฺเฐ
มนุสฺสโลเก เนว อทิฏฺเฐ เทวโลเก กามานํ อภิปตฺถยามิ ตสฺส
มม เอวํ เอกวิหาริโน โก นุ ปริปนฺโถ อสฺสาติ วทติ ฯ
     อถสฺส โส ปริปนฺเถ ทสฺเสนฺโต คาถมาห
           นิทฺทา ตนฺทิ วิชิมฺหิตา       อรติ ภตฺตสมฺมโท
           อาวสนฺติ สรีรฏฺฐา         พหู หิ ปริปนฺถโยติ ฯ
     ตตฺถ นิทฺทาติ กปินิทฺทา ฯ ตนฺทีติ อาลสิยํ ฯ อรตีติ
อุกฺกณฺฐิตา ฯ ภตฺตสมฺมโทติ ภตฺตปริฬาโห ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ฯ
สมณ ตวํ ปาสาทิโก อภิรูโป สุวณฺณวณฺโณ รชฺชํ ปหาย
ปพฺพชิโตมฺหีติ วุตฺเต ตุยฺหํ ปณีตํ โอชวนฺตํ ปิณฺฑปาตํ ทสฺสนฺติ
โส ตวํ ปตฺตปูรมาทาย ยาวทตฺถํ ภุญฺชิตฺวา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา
กฏฺฐตฺถริกาย นิปชฺชิตฺวา กากจฺฉมาโน นิทฺทํ โอกฺกมิตฺวา อนฺตรา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๗.
ปพุทฺโธ อปราปรํ ปริวตฺเตตฺวา หตฺถปาเท สมฺปสาเรนฺโต อุฏฺฐาย
จีวรวงฺสํ คเหตฺวา อาลสิโย หุตฺวา เนว สมฺมชฺชนึ อาทาย
อสฺสมํ สมฺมชฺชิสฺสสิ น ปานียํ อาหริสฺสสิ ปุน นิปชฺชิตฺวา
นิทฺทายิสฺสสิ กามวิตกฺกํ วิตกฺกิสฺสสิ ตทา ปพฺพชฺชาย อุกฺกณฺฐิสฺสสิ
ภตฺตปริฬาโห เต ภวิสฺสตีติ ฯ อาวสนฺติ สรีรฏฺฐาติ อิเม
เอตฺตกา ปริปนฺถา ตว สรีรฏฺฐกา หุตฺวา อาวสนฺติ สรีเรเยว เต
นิพฺพตฺตนฺตีติ ทสฺเสติ ฯ
     อถสฺส มหาสตฺโต ถูตึ กโรนฺโต คาถมาห
           กลฺยาณํ วต มํ ภวํ         พฺราหฺมณ อนุสาสสิ
           พฺราหฺมณตเวว ปุจฺฉามิ      โก นุ ตวมสิ มาริสาติ ฯ
     ตตฺถ พฺราหฺมณ อนุสาสสีติ พฺราหฺมณ กลฺยาณํ วต มํ
อนุสาสสิ ฯ ตโต นารโท อาห
           นารโท อิติ นาเมน        กสฺสโป อิติ มํ วิทู
           โภโต สํกาเส อาคจฺฉึ      สาธุ สพฺภิ สมาคโม
           ตสฺส เต สพฺโพ อานนฺโท    วิหาโร อุปวตฺตตุ
           ยทูนํ ตํ ปริปูเรหิ          ขนฺติยา อุปสเมน จ
           ปสารย สนฺนตฺตญฺจ         อุนฺนตฺตญฺจ ปสารย
           กมฺมํ วิชฺชญฺจ ธมฺมญฺจ       สกฺกตฺวาน ปริพฺพชาติ ฯ
     ตตฺถ วิทูติ นามโคตฺเตน มํ กสฺสโปติ ชานนฺติ ฯ สพฺภีติ
ปณฺฑิเตหิ สทฺธึ สมาคโม นาม สาธุ โหตีติ อาคโตมฺหีติ ฯ
อานนฺโทติ ตสฺส ตว อิมิสฺสา ปพฺพชฺชาย อานนฺโท ตุฏฺฐิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๘.
โสมนสฺสเมว โหตุ มา อุกฺกณฺฐิ ฯ วิหาโรติ จตุพฺพิโธ พฺรหฺมวิหาโร ฯ
อุปวตฺตตูติ นิพฺพตฺตตุ ฯ ยทูนนฺติ ยนฺเตน สีเลน กสิณปริกมฺเมน
ฌาเนน จ อูนํ ตํ เอเตหิ สีลาทีหิ ปริปูรย ฯ ขนฺติยา อุปสเมน
จาติ อหํ ราชปพฺพชิโตติ มานํ อกตฺวา อธิวาสนขนฺติยา จ
กิเลสุปสเมน จ สมนฺนาคโต โหหีติ ฯ ปสารยาติ อตฺตานํ มา
อุกฺขิปิ มา ปตฺถรมานํ ปชหาติ อตฺโถ ฯ สนฺนตฺตญฺจ อุนฺนตฺตญฺจาติ
กึ ชาติโก นาม อหนฺติ อาทินา นเยน ปวตฺตํ อวมานญฺจ
อหมสฺมิ ชาติสมฺปนฺโนติ อาทินา นเยน ปวตฺตํ อติมานญฺจ ฯ
กมฺมนฺติ ทสกุสลกมฺมปถํ ฯ วิชฺชนฺติ ปญฺจาภิญฺญาอฏฺฐสมาปตฺติญาณํ ฯ
ธมฺมนฺติ กสิณปริกมฺมสํขาตํ สมณธมฺมํ ฯ สกฺกตฺวาน
ปริพฺพชาติ เอเต คุเณ สกฺกตฺวา วตฺตสฺสุ อิเม วา คุเณ
สกฺกตฺวา ทฬฺหํ สมาทาย ปริพฺพช ปพฺพชฺชํ ปาเลหิ มา
อุกฺกณฺฐีติ ฯ
     เอวํ โส มหาสตฺตํ โอวทิตฺวา อากาเสน สกฏฺฐานเมว คโต ฯ
     ตสฺมึ คเต อปโร มิคาชิโน นาม ตาปโส ตเถว สมาปตฺติโต
วุฏฺฐาย โลกํ โอโลเกนฺโต มหาสตฺตํ ทิสฺวา มหาชนํ นิวตฺตนตฺถาย
ตสฺส โอวาทํ ทสฺสามีติ ตเถวาคนฺตวา อากาเส ฐตฺวา อตฺตานํ
ทสฺเสตฺวา อาห
           พหู หตฺถี จ อสฺเส จ       นาคเร ชานปทานิ จ
           หิตฺวา ชนก ปพฺพชิโต       กปลฺเล รติมชฺฌคา
           กจฺจิ นุ เต ชานปทา       มิตฺตามจฺจา จ ญาตกา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๙.
           ทูภึ อกํสุ ชนก            กสฺมา เต ตํ อรุจฺจถาติ ฯ
     ตตฺถ กปลฺเลติ มตฺติกา ปตฺตํ สนฺธายาห ฯ อิทํ วุตฺตํ
โหติ มหาชนก ตวํ เอวรูปํ อิสฺสริยํ ปหาย ปพฺพชิโต อิมสฺมึ
กปลฺเล รตึ อชฺฌคาติ ปพฺพชฺชาการณํ ปุจฺฉนฺโต เอวมาห ฯ
ทูภินฺติ กินฺนุ เอเต ตว อนฺตเร กิญฺจิ อปราธํ อกํสุ กสฺมา ตว
เอวรูปํ อิสฺสริยสุขํ ปหาย เอตํ กปลฺลเมว อรุจฺจถาติ ฯ
     ตโต มหาสตฺโต อาห
           น มิคาชิน ชาตุจฺเฉ        อหํ กิญฺจิ กุทาจนํ
           อธมฺเมน ชิเน ญาตึ        น จาปิ ญาตโย มมนฺติ ฯ
     ตตฺถ น มิคาชินาติ อมฺโภ มิคาชิน ฯ ชาตุจฺเฉติ เอกํเสเนว ฯ
อหํ กิญฺจิ กุทาจนนฺติ กิสฺมิญฺจิ กาเล น อหํ กิญฺจิ ญาตึ
อธมฺเมน ชินามิ ฯ เตปิ ญาตโย มํ อธมฺเมน น ชินนฺติ ฯ อิติ
น โกจิ ญาติ มยิ ทูภินฺนาม อกาสีติ อตฺโถ ฯ
     เอวมสฺส ปญฺหํ ปฏิกฺขิปิตฺวา อิทานิ เยน การเณน ปพฺพชิโต
ตํ ทสฺเสนฺโต อาห
           ทิสฺวาน โลกวตฺตนฺตํ        ขชฺชนฺตํ กทฺทมีกตํ
           หญฺญเร วชฺฌเร เจตฺถ      ยตฺถ สนฺโน ปุถุชฺชโน
           เอตาหํ อุปมํ กตฺวา        ภิกฺขุโกสฺมิ มิคาชินาติ ฯ
     ตตฺถ โลกวตฺตนฺตนฺติ วฏฺฏานุคตสฺส พาลโลกสฺส วตฺตํ ปเวณึ
อหํ อทฺทสํ ตํ ทิสฺวา ปพฺพชิโตมฺหีติ ทีเปติ ฯ ขชฺชนฺตํ กทฺทมีกตนฺติ
กิเลเสหิ ขชฺชนฺตํ เตเหว จ กทฺทมีกตํ โลกํ ทิสฺวา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๐.
ยตฺถ สนฺโนติ ยมฺหิ กิเลสวตฺถุมฺหิ สนฺโน ลคฺโค นิมฺมุคฺโค ปุถุชฺชโน
ตตฺถ ลคฺคา พหู สตฺตา หญฺญนฺติ เจว อฏฺฏพนฺธนาทีหิ ๑-
จ วชฺฌนฺติ ฯ เอตาหนฺติ อหํปิ สเจ เอตฺถ วชฺฌิสฺสามิ อิเม สตฺตา
วิย วิหญฺญิสฺสามิ วชฺฌิสฺสามิ จาติ เอตเทว การณํ อตฺตโน อุปมํ
กตฺวา ภิกฺขุโก ชาโตติ อตฺโถ ฯ มิคาชินาติ ตํ อาลปติ ฯ
กถํ ปน เตน ตสฺส นามํ ญาตนฺติ ฯ ปฏิสนฺถารกาเล ปฐเมว
ปุจฺฉิตตฺตา ฯ
           ตาปโส ตํ การณํ วิตฺถารโต  โสตุกาโม หุตฺวา คาถมาห
           โก นุ เต ภควา สตฺถา     กสฺเสตํ วจนํ สุจึ
           น หิ กปฺปํ วา วิชฺชํ วา     ปจฺจกฺขาย รเถสภ
           สมณมาหุ วตฺตนฺตํ          ยถา ทุกฺขสฺสติกฺกโมติ ฯ
     ตตฺถ กสฺเสตนฺติ เอตํ ตยา วุตฺตํ สุจิวจนํ กสฺส วจนํ
นาม ฯ กปฺปนฺติ กปฺเปตฺวา ปวตฺติตานํ อภิญฺญาสมาปตฺตีนํ ลาภึ ๒-
กมฺมวาทึ ตาปสํ ฯ วิชฺชนฺติ อาสวกฺขยญาณวิชฺชาย สมนฺนาคตํ
ปจฺเจกพุทฺธํ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ รเถสภาติ มหาชนกราชานํ
อาลปติ ฯ น หิ กปฺปสมณํ วา วิชฺชสมณํ วา ปจฺจกฺขาย ตสฺโสวาทํ
วินา ยถา ทุกฺขสฺส อติกฺกโม โหติ เอวํ วตฺตนฺตํ สมณมาหุ
เตสํ วจนํ สุตฺวา สกฺกา เอวํ ปฏิปชฺชิตุํ ตสฺมา วเทหิ โก นุ
เต ภควา สตฺถาติ ฯ
     อถ นํ มหาสตฺโต อาห
@เชิงอรรถ: ๑ อนฺทุพนฺธนาทีหีติปิ ปาโฐ ฯ ๒ ลาภิโนติปิ ปาโฐ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๑.
        น มิคาชิน ชาตุจฺเฉ            อหํ กิญฺจิ กุทาจนํ
        สมณํ พฺราหฺมณํ วาปิ            สกฺกตฺวา อนุปาวิสินฺติ ฯ
     ตตฺถ สกฺกตฺวาติ ปพฺพชฺชาย คุณํ ปุจฺฉนตฺถาย ปูเชตฺวา ฯ
อนุปาวิสินฺติ น กิญฺจิ อนุปวิฏฺฐปุพฺโพสฺมิ น มยา โกจิ สมโณ
ปุจฺฉิตพฺโพติ วทติ ฯ อิมินา หิ ปจฺเจกพุทฺธานํ สนฺติเก ธมฺมํ
สุณนฺเตนาปิ น กทาจิ อุทิสฺสกวเสน ปพฺพชฺชาย คุโณ ปุจฺฉิตพฺโพ
ตสฺมา เอวมาห
     เอวญฺจ ปน วตฺวา มหาสตฺโต เยน การเณน ปพฺพชิโต
ตํ อาทิโต ปฏฺฐาย ทสฺเสตุํ อาห
        มหตา วานุภาเวน ๑-          คจฺฉนฺโต สิริยา ชลํ
        คียมาเนสุ คีเตสุ              วชฺชมาเนสุ วคฺคุสุ
        ตุริยตาลิตสํฆุฏฺเฐ              สมฺมาตาลสมาหิเต
        สมิคาชินมทฺทกฺขึ               ผลึ อมฺพํ ติโรจฺฉทํ
        ตุทมานํ มนุสฺเสหิ              ผลกาเมหิ ชนฺตุภิ
        โส โข หนฺตํ สิรึ หิตฺวา         โอโรหิตฺวา มิคาชิน
        มูลํ อมฺพสฺสุปาคญฺฉึ             ผลิโน นิปฺผลสฺส จ
        ผลึ อมฺพํ หตํ ทิสฺวา            วิทฺธตฺตํ วินลีกตํ
        อเถกํ อิตรํ อมฺพํ              นีโลภาสํ มโนรมํ
        เอวเมว นูน อมฺเห            อิสฺสเร พหุกณฺฏเก
        อมิตฺตา โน วธิสฺสนฺติ           ยถา อมฺโพ ผโล หโต
@เชิงอรรถ: ๑ จานุภาเวนาติปิ ปาโฐ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๒.
        อชินมฺหิ หญฺญเต ทีปิ            นาโค ทนฺเตสุ หญฺญเต
        ธนมฺหิ ธนิโน หนฺติ             อนิเกตมสนฺถวํ
        ผโล อมฺโพ อผโล จ           เต สตฺถาโร อุโภ มมนฺติ ฯ
     ตตฺถ วคฺคุสูติ มธุรสเรสุ ตุริเยสุ วชฺชมาเนสุ ฯ ตุริยตาลิตสํฆุฏฺเฐติ
ตุริยานํ ตาลิเตหิ สํฆุฏฺเฐ อุยฺยาเน ฯ สมฺมาตาลสมาหิเตติ
สมฺมาหิ จ ตาเลหิ จ สมนฺนาคเต ฯ สมิคาชินาติ มิคาชิน
โส อหํ อทฺทกฺขึ ฯ ผลึ อมฺพนฺติ ผลวนฺตํ อมฺพํ ผลิตํ
อมฺพรุกฺขนฺติ อตฺโถ ฯ ติโรจฺฉทนฺติ ติโรปาการํ อุยฺยานสฺส
อนฺโตว ฐิตํ พหิปาการํ นิสฺสาย ชาตํ อมฺพรุกฺขํ อทฺทสํ ฯ
ตุทมานนฺติ โปถิยมานํ ฯ โอโรหิตฺวาติ หตฺถิกฺขนฺธโต โอตริตฺวา ฯ
วินลีกตนฺติ นิปตฺตนาลีกตํ ฯ เอวเมวาติ เอวํ เอว ฯ ผโลติ
ผลสมฺปนฺโน ฯ อชินมฺหีติ จมฺมตฺถาย จมฺมการณา ฯ ทนฺเตสูติ
อตฺตโน ทนฺเตสุ หญฺญเต ทนฺเต นิมิตฺตํ หญฺญเตติ อตฺโถ ฯ
หนฺตีติ หญฺญติ ฯ อนิเกตมสนฺถวนฺติ โย ปน นิเกตํ ปหาย
ปพฺพชิตตฺตา อนิเกโต นาม สพฺพสํขารวตฺถุกสฺส ตณฺหาสนฺถวสฺส
อภาวา อสณฺฐโว นาม ฯ ตํ อนิเกตํ อสนฺถวํ โก หนิสฺสตีติ
อธิปฺปาโย ฯ เต สตฺถาโรติ เต เทฺว รุกฺขา มม สตฺถาโร อเหสุนฺติ วทติ ฯ
     ตํ สุตฺวา มิคาชิโน อปฺปมตฺโต โหหิ ราชาติ รญฺโญ โอวาทํ
ทตฺวา สกฏฺฐานเมว คโต ฯ
     ตสฺมึ คเต สีวลีเทวี รญฺโญ ปาเทสุ นิปติตฺวา อาห
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๓.
        สพฺโพ ชโน ปพฺยถิโต ๑-        ราชา ปพฺพชิโต อิติ
        หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา           รถิกา ปตฺติการกา
        อสฺสาสยิตฺวา ชนตํ             ฐปยิตฺวา ปฏิจฺฉทํ
     ปุตฺตํ รชฺเช ฐเปตฺวาน อถ ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสสีติ ฯ
     ตตฺถ ปพฺยถิโตติ ภีโต อุตฺราสิโต ฯ ปฏิจฺฉทนฺติ อมฺเห
ทยฺหมาเนปิ วิลุมฺปมาเนปิ ราชา น โอโลเกตีติ ปพฺยถิตสฺส
มหาชนสฺส อาวรณํ รกฺขํ ฐเปตฺวา ฯ ปุตฺตนฺติ ปุตฺตํ ทีฆาวุกุมารํ
รชฺเช ฐเปตฺวา อภิสิญฺจิตฺวา ปจฺฉา ปพฺพชาหีติ ฯ
     ตโต โพธิสตฺโต อาห
        จตฺตา มยา ชานปทา           มิตฺตามจฺจา จ ญาตกา
        สนฺติ ปุตฺตา เวเทหานํ          ทีฆาวุ รฏฺฐวฑฺฒโน
        เต รชฺชํ การยิสฺสนฺติ           มิถิลายํ ปชาปตีติ ฯ
     ตตฺถ สนฺติ ปุตฺตาติ สีวลิ สมณานํ ปุตฺตา นาม นตฺถิ
วิเทหรฏฺฐวาสีนํ ปน ปุตฺตา ทีฆาวุ อตฺถิ เต รชฺชํ การยิสฺสนฺตีติ ฯ
ปชาปตีติ เทวึ อาลปติ ฯ
     อถ นํ สีวลี เทวี อาห เทว ตุมฺเห ตาว ปพฺพชิตา อหํ
ปน กึ กโรมีติ ฯ อถ นํ โส เทวิ อหนฺตํ อนุสิกฺขามิ มม
วจนํ กโรหีติ วตฺวา อาห
        เอหิ ตํ อนุสิกฺขามิ             ยํ วากฺยํ มม รุจฺจติ
        รชฺชํ ตุวํ การยนฺตี             ปาปํ ทุจฺจริตํ พหุํ
@เชิงอรรถ: ๑ ปวฺยธิโตติปิ ปพฺยาทิโตติปิ ปาฐา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๔.
        กาเยน วาจา มนสา           เยน คจฺฉสิ ทุคฺคตึ
     ปรทินฺนเกน ปรนิฏฺฐิเตน ปิณฺเฑน ยาเปมิ สธีรธมฺโมติ ฯ
     ตตฺถ ตุวนฺติ ตวํ ปุตฺตสฺส ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา มม ปุตฺโต
ราชาติ รชฺชํ อนุสาสมานา พหุํ ปาปํ กริสฺสสิ ฯ คจฺฉสีติ เยน
กายาทีหิ กเตน พหุปาเปน ตวํ ทุคฺคตึ คจฺฉสิ ฯ สธีรธมฺโมติ
ปิณฺฑิยาโลเปน ยาเปตพฺพนฺติ เอส ธีรานํ ธมฺโมติ ฯ
     เอวํ มหาสตฺโต ตสฺสา โอวาทํ อทาสิ ฯ เตสํ อญฺญมญฺญํ
สลฺลปนฺตานํ คจฺฉนฺตานํ สุริโย อตฺถงฺคโต ฯ เทวี ปฏิรูเป ฐาเน
ขนฺธาวารํ นิวาสาเปสิ ฯ มหาสตฺโต เอกํ รุกฺขมูลํ อุปคโต ฯ
โส ตตฺเถว รตฺตึ วสิตฺวา ปุน ทิวเส สรีรปฏิชคฺคนํ กตฺวา มคฺคํ
ปฏิปชฺชิ ฯ เทวีปิ เสนา ปจฺฉโต อาคจฺฉตูติ ตสฺส ปจฺฉโตว
อโหสิ ฯ เต ภิกฺขาจารเวลาย ถูนํ นาม นครํ สมฺปาปุณึสุ ฯ
ตสฺมึ ขเณ อนฺโตนคเร เอโก ปุริโส สูนาปณโต มหนฺตํ มํสขณฺฑํ
กีณิตฺวา สูลเกน องฺคาเรสุ ปจิตฺวา นิพฺพาปนตฺถาย ผลกโกฏิยํ
ฐเปตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ ตสฺส อญฺญาวิหตสฺส เอโก สุนโข ตํ อาทาย
ปลายิ ฯ โส ญตฺวา ตํ อนุพนฺธนฺโต ยาว พหิทกฺขิณทฺวารํ คนฺตวา
นิพฺพินฺโน นิวตฺติ นิราลโย ฯ ราชา จ เทวี จ สุนขสฺส ปุรโต
อาคจฺฉนฺตา เทฺวธา อเหสุํ ฯ โส ภเยน มํสํ ฉฑฺเฑตฺวา ปลายิ ฯ
มหาสตฺโต ตํ ทิสฺวา จินฺเตสิ อยํ สุนโข อิมํ มํสํ ฉฑฺเฑตฺวา
อนเปกฺโข ว ปลาโต อญฺโญปิสฺส สามิโก น ปญฺญายติ
เอวรูโป อนวชฺโช ปํสุกูลปิณฺฑปาโต นาม อตฺถิ ปริภุญฺชิสฺสามิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๕.
นนฺติ ฯ โส มตฺติกาปตฺตํ นีหริตฺวา ตํ มํสขณฺฑํ อาทาย ปุญฺฉิตฺวา
ปตฺเต ปกฺขิปิตฺวา อุทกผาสุกฏฺฐานํ คนฺตวา ปจฺจเวกฺขิตฺวา ตํ
ปริภุญฺชิตุํ อารภิ ฯ ตโต เทวี จินฺเตสิ สเจ เอส รชฺเชน
อตฺถิโก ภเวยฺย น เอวรูปํ ชิคุจฺฉํ ปํสุมกฺขิตํ สุนขจฺฉิฏฺฐกํ ขาเทยฺย
น อิทาเนว อมฺหากํ สามิโก ภวิสฺสตีติ อถ นํ มหาราช เอวรูปํ
ชิคุจฺฉํ มํสํ ขาทสีติ อาห ฯ เทวิ ตวํ อนฺธพาลตาย อิมสฺส
ปิณฺฑปาตสฺส วิเสสํ น ชานาสีติ วตฺวา ตสฺสา ปติฏฺฐิตฏฺฐาเน
ปจฺจเวกฺขิตฺวา อมตํ วิย ตํ ปริภุญฺชิตฺวา มุขํ วิกฺขาเลตฺวา หตฺถปาเท
โธวิ ฯ ตสฺมึ ขเณ เทวี ราชานํ นินฺทิยมานา อาห
   โยปิ จตุตฺเถ ภตฺตกาเล น ภุญฺเช  อชฺฌุฏฺฐมาริว ๑- ขุธาย มิยฺเย
   น เตฺวว ปิณฺฑํ ลุลิตํ อนริยํ       กุลปุตฺตรูโป สปฺปุริโส นุ เสเว
    ตยิทํ น สาธุ ตยิทํ น สุฏฺฐุ       สุนขุจฺฉิฏฺฐกํ ชนก ภุญฺชเส ตุวนฺติ ฯ
    ตตฺถ อชฺฌุฏฺฐมาริวาติ อาสนฺนมรณมิว ฯ ลุลิตนฺติ ปํสุมกฺขิตํ ฯ
อนริยนฺติ อสุนฺทรํ ฯ นุ เสเวติ นุกาโร ปฏิปุจฺฉนตฺเถ
นิปาโต ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ สเจปิ จตุตฺเถ  ภตฺตกาเล น
ภุญฺเชยฺย ขุทาย วา มเรยฺย น นุ เอวํ สนฺเตปิ กุลปุตฺตรูโป
สปฺปุริโส เอวรูปํ ปิณฺฑํ น ตเวว เสเวยฺยาติ ฯ ตยิทนฺติ ตํ
อิทํ ฯ
     มหาสตฺโต อาห
น จาปิ เม สีวลี โส อภกฺโข ยํ โหติ จตฺตํ คิหิโน สุนขสฺส วา
@เชิงอรรถ: ๑ อชทฺธุมาริวาติปิ ปาโฐ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๖.
เยเกจิ โภคา อิธ ธมฺมลทฺธา สพฺโพ โส ภกฺโข อนวโยติ วุตฺโตติ ฯ
     ตตฺถ อภกฺโขติ โส ปิณฺฑปาโต มม อภกฺโข นาม น
โหติ ฯ ยํ โหตีติ ยํ คิหิโน สุนขสฺส วา จตฺตํ โหติ ตํ ปํสุกูลนฺนาม
อสฺสามิกตฺตา อนวชฺชํ ฯ เย เกจีติ ตสฺมา อญฺเญปิ เย
เกจิ ธมฺมลทฺธา โภคา ฯ สพฺโพ โส ภกฺโข อนวโยติ อนวชฺโช
ปุนปฺปุนํ โอโลกิยมาโนปิ อนวโย ปริปุณฺณคุโณ อนวชฺโช อธมฺมลทฺธํ
ปน ลาภํ สตสหสฺสคฺฆนิกมฺปิ ชิคุจฺฉนียเมว โหติ ฯ
     เอวํ เต อญฺญมญฺญํ กเถนฺตา ว ถูนนครทฺวารํ สมฺปาปุณึสุ
ตตฺร ทารเกสุ กีฬนฺเตสุ เอกา กุมาริกา ขุทฺทกสุปิเกน พาลุกํ
โผเตสิ ๑- ฯ ตสฺสา เอกสฺมึ หตฺเถ เอกํ วลยํ ปฏิมุกฺกํ เอกสฺมึ
หตฺเถ เทฺว วลยานิ ปฏิมุกฺกานิ ตานิ อญฺญมญฺญํ ฆฏฺเฏนฺติ สทฺทํ
กโรนฺติ อิตรํ นิสฺสทฺทํ ชาตํ ฯ ราชา ตํ การณํ ญตฺวา อิทานิ
สีวลี มม ปจฺฉโต จรติ อิตฺถี จ นาม ปพฺพชิตสฺส มลํ โหติ
อญฺเญ ชนา ตํ ทิสฺวา อยํ ปพฺพชิตฺวาปิ ภริยํ ชหิตุํ น
สกฺโกตีติ มํ ครหิสฺสนฺติ สจายํ กุมาริกา ปณฺฑิตา ภวิสฺสติ
สีวลีเทวิยา นิวตฺตนการณํ กเถสฺสติ อิมิสฺสา กถํ สุตฺวา สีวลึ
อุยฺโยเชสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉนฺโต คาถมาห
        กุมาริเก อุปเสนิเย            นิจฺจํ นิคฺคลมณฺฑิเต
        กสฺมา เต เอโก ภุโช สุณติ      เอโก เตน สุณตีภุโชติ ฯ
     ตตฺถ อุปเสนิเยติ มาตรํ อุปคนฺตฺวา สยนิเก ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ขุทฺทกกปลฺเลนวาธุกํ โปเถสีติปิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๗.
นิคฺคลมณฺฑิเตติ อคฺคลิตมณฺฑเนน มณฺฑสีลิเกติ วทติ ฯ สุณตีติ สทฺทํ
กโรติ ฯ
     กุมาริกา อาห
        อิมสฺมึ เม สมณ หตฺเถ          ปฏิมุกฺกา ทุนีวรา
        สํฆฏา ชายเต สทฺโท           ทุติยสฺเสว สา คติ
        อิมสฺมึ เม สมณ หตฺเถ          ปฏิมุกฺโก เอกนีวโร
        โส อทุติโย น สุณติ            มุนิภูโตว ติฏฺฐติ
        วิวาทปฺปตฺโต ทุติโย            เกเนโก วิวทิสฺสติ
        ตสฺส เต สคฺคกามสฺส           เอกตฺตมุปโรจตนฺติ ฯ
     ตตฺถ ทุนฺนีวราติ เทฺว วลยานิ ฯ สํฆฏาติ สํหนโต สํฆฏนโตติอตฺโถ ฯ
คตีติ นิปฺผติ ฯ ทุติยสฺส หิ นิปฺผติ เอวรูปา โหติ ฯ โสติ
โส นีวาโร ฯ มุนิภูโต วาติ ปหีนสพฺพกิเลโส อริยปุคฺคโล
วิย ติฏฺฐติ ฯ วิวาทปฺปตฺโตติ สมณ ทุติยโก นาม วิวาทาปนฺโน
โหติ กลหํ กโรติ นานา คาหํ คณฺหาติ ฯ เกเนโกติ เอโก ปน
เกน สทฺธึ วิวทิสฺสติ ฯ เอกตฺตมุปโรจตนฺติ เอกีภาโว เต รุจฺจตุ ฯ
เอวญฺจ ปน วตฺวา สา ปุน เอวมาห อยฺย สมณา นาม
ภคินึปิ อาทาย น จรนฺติเยว กึ ปน ตวํ เอวรูปํ อุตฺตมรูปธรํ
ภริยํ คเหตฺวา วิจรสิ อยํ เต อนฺตรายํ กริสฺสติ อิมํ ปน
นีหริตฺวา เอกโก ว สมณธมฺมํ ยุตฺตเมว กโรหีติ มหาสตฺตํ โอวทิ ฯ
     โส ตสฺสา ทหรกุมาริกาย วจนํ สุตฺวา ปจฺจยํ ลภิตฺวา
เทวิยา สทฺธึ กเถนฺโต อาห
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๘.
        สุณสิ สีวลี คาถา              กุมาริยา ปเวทิตา
        เปสิยา มํ ครหิตา ๑-          ทุติยสฺเสว สา คติ
        อยํ เทฺวธา ปโถ ภทฺเท         อนุจิณฺโณ ปถาวิหิ
        เตสํ ตวํ เอกํ คณฺหาหิ          อหเมกํ ปุนาปรํ
        มา จ มํ ตวํ ปติ เมติ          นาหํ ภริยาติ ตํ ปุนาติ ฯ
     ตตฺถ กุมาริยาติ กุมาริกาย กถิตา ฯ เปสิยาติ สจาหํ
รชฺชํ กาเรยฺยํ เอสา เม เปสิยา วจนการิกา ภเวยฺย โอโลเกตุมฺปิ
มํ น วิสเหยฺย อิทานิ ปน อตฺตโน เปสํ วิย ทาสํ วิย จ มํ
วิครหิตฺถ ทุติยสฺเสว สา คตีติ โอวทติ ฯ อนุจิณฺโณติ
อุนุสญฺจริโต ฯ ปถาวิหีติ ปถิเกหิ ฯ เอกนฺติ ตว รุจฺจนกํ เอกํ
คณฺห อหํ ปน ตยา คหิตาวเสสํ อปรํ คณฺหิสฺสามิ ฯ มา จ
มํ ตวนฺติ สีวลิ อิโต ปฏฺฐาย ปุน ตวํ มํ ปติ เมติ มา จ
วท อหญฺจ ปน ตํ ภริยา เมติ น อวจนฺติ ฯ
     สา ตสฺส วจนํ สุตฺวา เทว ตุมฺเห อุตฺตมา ทกฺขิณมคฺคํ
คณฺหถ อหํ ปน หีนชาติกา วามมคฺคํ คณฺหิสฺสามีติ วตฺวา มหาสตฺตํ
วนฺทิตฺวา โถกํ คนฺตฺวา โสกํ สณฺฐาเรตุํ อสกฺโกนฺตี ปุนาคนฺตวา
รญฺญา สทฺธึ จรนฺตี เอกโตว ถูนํ นครํ ปาวิสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อุปฑฺฒคาถมาห
        อิมเมว กถยนฺตา              ถูนํ นครมุปาคมุนฺติ ๒- ฯ
     ตตฺถ นครมุปาคมุนฺติ นครํ ปวิฏฺฐา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ครหิตฺโถติ ยุตฺตตรํ ฯ ๒ นครุปาคมุนฺติ ยุตฺตตรํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๙.
     ปวิสิตฺวา จ ปน มหาสตฺโต ปิณฺฑาย จรนฺโต อุสุการสฺส
เคหทฺวารํ สมฺปตฺโต ฯ สีวลีปิ ปจฺฉโต อนุคนฺตฺวา เอกมนฺตํ
อฏฺฐาสิ ฯ ตสฺมึ สมเย อุสุกาโร องฺคารกปลฺเล อุสุํ ตาเปตฺวา
กญฺชิเกน เตเมตฺวา เอกํ อกฺขึ นิมฺมิเลตฺวา เอเกน อกฺขินา โอโลเกนฺโต
อุชุํ กโรติ ฯ ตํ ทิสฺวา มหาสตฺโต สจายํ ปณฺฑิโต ภวิสฺสติ
มยฺหํ เอกํ การณํ กเถสฺสติ ปุจฺฉิสฺสามิ นนฺติ จินฺเตตฺวา
ตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        โกฏฺฐเก อุสุการสฺส            ภตฺตกาเล อุปฏฺฐิเต
        ตตฺร จ โส อุสุกาโร           เอกํ ทณฺฑํ อุชุํ กตํ
        เอกญฺจ จกฺขุํ นิคฺคยฺห           ชิมฺหเมเกน เปกฺขตีติ ฯ
     ตตฺถ โกฏฺฐเกติ ภิกฺขเว โส ราชา อตฺตโน ภตฺตกาเล อุปฏฺฐิเต
อุสุการสฺส โกฏฺฐเก อฏฺฐาสิ ฯ ตตฺร จาติ ตสฺมิญฺจ โกฏฺฐเก ฯ
นิคฺคยฺหาติ นิมฺมิเลตฺวา ฯ ชิมฺหเมเกนาติ เอเกน จกฺขุนา วงฺกํ
เปกฺขติ ฯ
     อถ นํ มหาสตฺโต อาห
        เอวนฺโน สาธุ ปสฺสสิ           อุสุการ สุโณหิ เม
        ยเมกํ จกฺขุํ นิคฺคยฺห            ชิมฺหเมเกน เปกฺขสีติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ สมฺม อุสุการ เอวํ นุ ตวํ สาธุ ปสฺสสิ ยํ เอกํ
นิมฺมิเลตฺวา เอเกน อกฺขินา วงฺกํ เปกฺขสีติ ฯ
     อถสฺส โส กเถนฺโต อาห
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๐.
        ทฺวีหิ สมณ จกฺขูหิ              วิสาลํ วิย ขายติ
        อปฺปตฺวา ปรมํ ลิงฺคํ            นุชฺชุภาวาย กปฺปติ
        เอกญฺจ จกฺขุํ นิคฺคยฺห           ชิมฺหเมเกนเปกฺขโต
        สมฺปตฺวา ปรมํ ลิงฺคํ            อุชุภาวาย กปฺปติ
        วิวาทปฺปตฺโต ทุติโย            เกเนโก วิวทิสฺสติ
        ตสฺส เต สคฺคกามสฺส           เอกตฺตมุปโรจตนฺติ ฯ
     ตตฺถ วิสาลํ วิยาติ วิตฺถิณฺณํ วิย หุตฺวา ขายติ ฯ
อปฺปตฺวา ปรมํ ลิงฺคนฺติ ปุรโต วงฺกฏฺฐานํ อปฺปตฺวา ฯ
นุชฺชุภาวายาติ น อุชุภาวาย ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ วิสาเล ขายมาเน
ปุรโต อุชุกฏฺฐานํ น ปาปุณิสฺสติ ตสฺมึ อสมฺปตฺเต อทิสฺสมาเน
อุชุภาวาย กิจฺจํ น กปฺปติ น สมฺปชฺชตีติ ฯ สมฺปตฺวาติ จกฺขุนา
ปตฺวา ทิสฺวาติ อตฺโถ ฯ วิวาทปฺปตฺโตติ ยถา ทุติเย อกฺขิมฺหิ
อุมฺมิลิเต ลิงฺคํ น ปญฺญายติ วงฺกฏฺฐานํปิ อุชุกํ ปญฺญายติ
อุชุกฏฺฐานํปิ วงฺกํ ปญฺญายตีติ วิวาโท โหติ เอวนฺเต สมณสฺสาปิ
ทุติโย วิวาทมาปนฺโน โหติ กลหํ กโรติ นานาคาหํ คณฺหติ ฯ
เกเนโกติ เอโก ปน เกน สทฺธึ วิวทิสฺสติ ฯ เอกตฺตมุปโรจตนฺติ
เอกีภาโว เต รุจฺจตุ ฯ สมณา นาม ภคินึปิ อาทาย น จรนฺติ
กึ ปน ตวํ อุตฺตมรูปธรํ ภริยํ คเหตฺวา วิจรสิ อยนฺเต อนฺตรายํ
กริสฺสติ อิมํ นีหริตฺวา เอกโก ว สมณธมฺมํ ยุตฺตํ กโรหีติ โส
ตํ โอวทิ ฯ โส เอวมสฺส โอวาทํ ทตฺวา ตุณฺหี อโหสิ ฯ
มหาสตฺโต ปิณฺฑาย จริตฺวา มิสฺสกภตฺตํ สํกฑฺฒิตฺวา นครา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๑.
นิกฺขมิตฺวา อุทกผาสุกฏฺฐาเน นิสีทิตฺวา ปริภุญฺชิ ฯ โส กตภตฺตกิจฺโจ
มุขํ วิขาเลตฺวา ปตฺตํ โธวิตฺวา ถวิกาย โอสาเรตฺวา สีวลึ
อามนฺเตตฺวา อาห
        สุณสิ สีวลิ คาถา              อุสุกาเรน ปเวทิตา
        เปสิโย มํ ครหิโต             ทุติยสฺเสว สา คติ
        อยํ เทฺวธา ปโถ ภทฺเท         อนุจิณฺโณ ปถาวิหิ
        เตสํ ตฺวํ เอกํ คณฺหาหิ          อหเมกํ ปุนาปรํ
        เนว มํ ตวํ ปติ เมติ           นาหํ ภริยาติ ตํ ปุนาติ ฯ
     ตตฺถ สุณสีติ สุโณหิ ตวํ คาถา ฯ เปสิโย มนฺติ อิทํ
ปน กุมาริกาย โอวาทเมว สนฺธายาห ฯ
     สา กิร มา จ ๑- ตวํ ปติ เมตีติ วุตฺตาปิ มหาสตฺตํ
อนุพนฺธิเยว ฯ ราชา ปน ตํ นิวตฺเตตุํ น สกฺโกติ ฯ มหาชโนปิ
ตํ อนุพนฺธิเยว ฯ ตโต ปน เอกา อฏวี อวิทูเร โหติ ฯ อถ
มหาสตฺโต นีลวนราชึ ทิสฺวา เทวึ นิวตฺเตตุกาโม หุตฺวา
คจฺฉนฺโตเยว มคฺคสมีเป มุญฺชติณํ อทฺทส ฯ โส ตโต อีสกํ
ลุญฺจิตฺวา เทวึ ปกฺโกสาเปตฺวา ภทฺเท สีวลิ อิมํ ปสฺส อยํ
ปน อิธ ปุน ฆเฏตุํ น สกฺกา เอวเมว ปุน มยฺหํ ตยา สทฺธึ
สํวาโส นาม ฆเฏตุํ น สกฺโกตีติ วตฺวา อิมํ อุปฑฺฒคาถมาห
     มุญฺชา อีสกา ปพฺยุฬฺหา เอกา วิหร สีวลีติ ฯ
     ตตฺถ เอกาติ ภทฺเท สีวลิ มุญฺชติณา ปพฺยุฬฺหา มยา
@เชิงอรรถ: ๑ เนว มนฺติปิ มา วจ มนฺติปิ เวทิตพฺพํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๒.
ลุญฺจิตา ปุน ฆเฏตุํ น สกฺกา ยถา เอวมฺปิ ตว มยา สํวาสํ
กาตุํ น สกฺกา ยสฺมา ตสฺมา สีวลิ อหํ เอกีภาเวน วิหริสฺสามิ
ตวํปิ เอกาว วิหราหีติ ตสฺสา โอวาทํ อทาสิ ฯ
     สา ตสฺส วจนํ สุตฺวา อิโต ปฏฺฐาย มยฺหํ มหาชนกนรินฺเทน
สทฺธึ สํวาโส นาม นตฺถีติ วตฺวา โสกํ สณฺฐาเรตุํ
อสกฺโกนฺตี อุโภหิ หตฺเถหิ อุรํ ปหริตฺวา พลวปริเทวํ ปริเทวิตฺวา
วิสญฺญี หุตฺวา มหามคฺเค ปติ ฯ มหาสตฺโต ตสฺสา วิสญฺญีภาวํ
ญตฺวา ปทํ วิโกเปตฺวา อรญฺญํ ปาวิสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ อมจฺจา
อาคนฺตวา ตสฺสา สรีเร อุทกํ อาสิญฺจิตฺวา หตฺถปาเท ปริมชฺชนฺติ ฯ
สา สญฺญํ ปฏิลภิตฺวา อุฏฺฐาย ตาตา กุหึ ราชาติ
ปุจฺฉิ ฯ นนุ ตุมฺเหปิ ชานาถาติ ฯ อุปธาเรถ ตาตาติ ฯ เต
อิโต จิโต จ ธาวิตฺวา ตํ น ปสฺสึสุ ฯ สา มหาปริเทวํ
ปริเทวิตฺวา รญฺโญ ฐิตฏฺฐาเน เจติยํ กาเรตฺวา คนฺธมาลาทีหิ
ปูเชตฺวา นิวตฺติ ฯ มหาสตฺโตปิ หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา สตฺตาหพฺภนฺตเรเยว
อภิญฺญา จ สมาปตฺติโย จ นิพฺพตฺเตตฺวา ปุน มนุสฺสปถํ
นาคมิ ฯ เทวีปิ นิวตฺติตฺวา อุสุกาเรน สทฺธึ กถิตฏฺฐาเน จ
กุมาริกาย สทฺธึ กถิตฏฺฐาเน จ มํสปริโภคฏฺฐาเน จ มิคาชิเนน
สทฺธึ กถิตฏฺฐาเน จ นารเทน สทฺธึ กถิตฏฺฐาเน จาติ สพฺพตฺถ
ฐาเนสุ เจติยานิ กาเรตฺวา คนฺธมาลาทีหิ ปูเชตฺวา เสนางฺคปริวุตา
ปจฺฉา คนฺตวา มิถิลานครํ ปตฺวา อมฺพวนุยฺยาเน ปุตฺตสฺส
อภิเสกํ กาเรตฺวา ตํ เสนางฺคปริวุตํ นครํ เปเสตฺวา สยํ อิสินีปพฺพชฺชํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๓.
ปพฺพชิตฺวา ตตฺเถว อุยฺยาเน วสนฺตี กสิณปริกมฺมํ กตฺวา ฌานํ
นิพฺพตฺเตตฺวา อปริหีนชฺฌานา อายุหปริโยสาเน พฺรหฺมโลกปรายนา
อโหสิ ฯ มหาสตฺโตปิ อปริหีนชฺฌาโน พฺรหฺมโลกุปโค อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปุพฺเพปิ ตถาคโต มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขนฺโตเยวาติ วตฺวา ชาตกํ
สโมทาเนสิ ตทา สกฺโก อนุรุทฺโธ อโหสิ ทิสาปาโมกฺขพฺราหฺมโณ
กสฺสโป สมุทฺทรกฺขิตา เทวตา อุปฺปลวณฺณา นารโท สาริปุตฺโต
มิคาชิโน โมคฺคลฺลาโน กุมาริกา เขมาภิกฺขุนี อุสุกาโร อานนฺโท
เสสปริสพา พุทฺธปริสา อเหสุํ สีวลี ราหุลมาตา ทีฆาวุกุมาโร
ราหุโล มาตาปิตโร มหาราชกุลานิ อเหสุํ มหาชนกนรินฺโท ปน
อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธ  อโหสิ
                  มหาชนกชาตกํ ทุติยํ นิฏฺฐิตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๔.
@เชิงอรรถ:
@*** หน้านี้ไม่มีข้อมูล ***

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๓ หน้า ๙๓-๑๑๔.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=43&A=1916&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=43&A=1916&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=442
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=2871
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=3426
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=3426
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_28