อรรถกถาเล่มที่ ๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ม.อ. (ปปญฺจ.๓)

หน้าที่ ๑๑๕.
      [๑๔๒] อธิจฺจาปตฺติโกติ กทาจิ อาปชฺชติ. ๑- โส กิญฺจาปิ ลชฺชี โหติ
ปกตตฺโต, ทุพฺพจตฺตา ปนสฺส ภิกฺขู ตเถว ปฏิปชฺชนฺติ.
      [๑๔๔] สทฺธามตฺตเกน วหติ เปมมตฺตเกนาติ อาจริยูปชฺฌาเยสุ
อปฺปมตฺติกาย เคหสฺสิตสทฺธาย อปฺปมตฺตเกน เคหสฺสิตเปเมน ยาเปติ.
ปฏิสนฺธิคฺคหณสทิสา หิ อยํ ปพฺพชฺชา นาม, นวปพฺพชิโต ปพฺพชฺชาย คุณํ อชานนฺโต
อาจริยูปชฺฌาเยสุ เปมมตฺเตน ยาเปติ, ตสฺมา เอวรูปา สงฺคณฺหิตพฺพา
อนุคฺคณฺหิตพฺพา. ๒- อปฺปมตฺตกํปิ หิ สงฺคหํ ลภิตฺวา ปพฺพชฺชาย ฐิตา
อภิญฺญาปฺปตฺตา มหาสมณา ภวิสฺสนฺติ. เอตฺตเกน กถามคฺเคน "โอวทิตพฺพยุตฺตกํ
โอวทนฺติ, น อิตรนฺ"ติ อิทเมว ภควตา ทสฺสิตํ.
      [๑๔๕] อญฺญาย สณฺฐหึสูติ อรหตฺเต ปติฏฺฐหึสุ. สตฺเตสุ หายมาเนสูติ
ปฏิปตฺติยา หายมานาย สตฺตา หายนฺติ นาม. สทฺธมฺเม อนฺตรธายมาเนติ
ปฏิปตฺติสทฺธมฺเม อนฺตรธายมาเน. ปฏิปตฺติสทฺธมฺโมปิ หิ ปฏิปตฺติปูรเกสุ สตฺเตสุ
อสติ อนฺตรธายติ ๓- นาม. อาสวฏฺฐานียาติ อาสวา ติฏฺฐนฺติ เอเตสูติ
อาสวฏฺฐานียา. เยสุ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกา ปรูปวาทวิปฺปฏิสารวธพนฺธนาทโย
เจว อปายทุกฺขวิเสสภูตา จ อาสวา ติฏฺฐนฺติเยว. ตสฺมา ๔- เนสํ เต การณํ
โหนฺตีติ อตฺโถ. เต อาสวฏฺฐานียา วีติกฺกมธมฺมา ยาว น สํเฆ ปาตุภวนฺติ,
น ตาว สตฺถา สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺญเปตีติ อยเมตฺถ โยชนา.
      เอวํ อกาลํ ทสฺเสตฺวา ปุน กาลํ ทสฺเสตุํ ยโต จ โข ภทฺทาลีติอาทิมาห.
ตตฺถ ยโตติ ยทา, ยสฺมึ กาเลติ วุตฺตํ โหติ. เสสํ วุตฺตานุสาเรเนว เวทิตพฺพํ.
อยํ วา เอตฺถ สงฺเขปตฺโถ:- ยสฺมึ กาเล อาสวฏฺฐานียา ธมฺมาติ สงฺขํ คตา
วีติกฺกมโทสา สํเฆ ปาตุภวนฺติ, ตทา สตฺถา สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺญเปติ.
กสฺมา? เตสํเยว อาสวฏฺฐานียธมฺมสงฺขาตานํ วีติกฺกมโทสานํ ปฏิฆาตาย.
      เอวํ อาสวฏฺฐานียานํ ธมฺมานํ อนุปฺปตฺตึ สิกฺขาปทปญฺญตฺติยา อกาลํ,
อุปฺปตฺติญฺจ กาลนฺติ วตฺวา อิทานิ เตสํ ธมฺมานํ อนุปฺปตฺติกาลญฺจ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. กทาจิ กทาจิ อาปตฺตึ              ๒ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
@๓ ม. อนฺตรธาเนสุ                      ๔ ฉ.ม. ยสฺมา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๖.
อุปฺปตฺติกาลญฺจ ทสฺเสตุํ น ตาว ภทฺทาลิ อิเธกจฺเจติอาทิมาห. ตตฺถ มหตฺตนฺติ
มหนฺตภาวํ. สํโฆ หิ ยาว น เถรมชฺฌิมานํ วเสน มหตฺตปฺปตฺโต โหติ,
ตาว เสนาสนานิ ปโหนฺติ, สาสเน เอกจฺเจ อาสวฏฺฐานียา ๑- ธมฺมา น
อุปฺปชฺชนฺติ. มหตฺตปฺปตฺเต ปน เต อุปฺปชฺชนฺติ, อถ สตฺถา สิกฺขาปทํ
ปญฺญเปติ. ตตฺถ มหตฺตปฺปตฺเต สํเฆ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทานิ:-
               "โย ปน ภิกฺขุ อนุปสมฺปนฺเนน อุตฺตริทฺวิรตฺตติรตฺตํ สหเสยฺยํ
     กปฺเปยฺย ปาจิตฺติยํ. ๒- ยา ปน ภิกฺขุนี อนุวสฺสํ วุฏฺฐาเปยฺย ปาจิตฺติยํ. ๓-
     ยา ปน ภิกฺขุนี เอกํ วสฺสํ เทฺว วุฏฺฐาเปยฺย ปาจิตฺติยนฺ"ติ ๔-
อิมินา นเยน เวทิตพฺพานิ.
      ลาภคฺคนฺติ ลาภสฺส อคฺคํ. สํโฆ หิ ยาว น ลาภคฺคปฺปตฺโต โหติ, น
ตาว ลาภํ ปฏิจฺจ อาสวฏฺฐานียา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ. ปตฺเต ปน อุปฺปชฺชนฺติ,
อถ สตฺถา สิกฺขาปทํ ปญฺญเปติ:-
               "โย ปน ภิกฺขุ อเจลกสฺส วา ปริพฺพาชกสฺส วา ปริพฺพาชิกาย
          วา สหตฺถา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ทเทยฺย ปาจิตฺติยนฺ"ติ. ๕-
      อิทญฺหิ ลาภคฺคปฺปตฺเต สํเฆ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ.
      ยสคฺคนฺติ ยสสฺส อคฺคํ. สํโฆ หิ ยาว น ยสคฺคปฺปตฺโต โหติ, น
ตาว ยสํ ปฏิจฺจ อาสวฏฺฐานียา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ. ปตฺเต ปน อุปฺปชฺชนฺติ,
อถ สตฺถา สิกฺขาปทํ ปญฺญเปติ "สุราเมรยปาเน ปาจิตฺติยนฺ"ติ. ๖- อิทญฺหิ
ยสคฺคปฺปตฺเต สํเฆ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ.
      พาหุสจฺจนฺติ พหุสฺสุตภาวํ. สํโฆ หิ ยาว น พาหุสจฺจปฺปตฺโต โหติ,
น ตาว อาสวฏฺฐานียา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ. พาหุสจฺจปฺปตฺเต ปน ยสฺมา เอกมฺปิ
นิกายํ เทฺวปิ นิกาเย ปญฺจปิ นิกาเย อุคฺคเหตฺวา อโยนิโส อุมฺมชฺชมานา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. เสนาสเน ปฏิจฺจ อาสวฏฺฐานียา     ๒ วิ. มหาวิ. ๒/๕๑/๑๓๒ มุสาวาทวคฺค
@๓ วิ. ภิกฺขุนี. ๓/๑๑๗๑/๒๐๖ กุมารีภูตวคฺค  ๔ วิ. ภิกฺขุนี. ๓/๑๑๗๕/๒๐๗
@กุมารีภูตวคฺค  ๕ วิ. มหาวิ. ๒/๒๗๐/๒๔๕ อเจลกวคฺค  ๖ วิ. มหาวิ. ๒/๓๒๗/๒๗๑
@สุราปานวคฺค
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๗.
ปุคฺคลา รเสน รสํ สํสนฺเทตฺวา อุทฺธมฺมํ อุพฺพินยํ สตฺถุสาสนํ ทีเปนฺติ. อถ
สตฺถา "โย ปน ภิกฺขุ เอวํ วเทยฺย ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ๑-
ฯเปฯ สมณุทฺเทโสปิ เจ เอวํ วเทยฺยา"ติอาทินา ๒- นเยน สิกฺขาปทํ
ปญฺญเปติ.
      รตฺตญฺญุตปฺปตฺโตติ เอตฺถ รตฺติโย ชานนฺตีติ รตฺตญฺญู. อตฺตโน
ปพฺพชิตทิวสโต ปฏฺฐาย พหุรตฺติโย ชานนฺติ, จิรปพฺพชิตาติ วุตฺตํ โหติ.
รตฺตญฺญูนํ ภาวํ รตฺตญฺญุตํ. ตตฺร รตฺตญฺญุตปฺปตฺเต สํเฆ อุปเสนวงฺคนฺตปุตฺตํ
อารพฺภ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. โส หายสฺมา อูนทสวสฺเส ภิกฺขู
อุปสมฺปาเทนฺเต ทิสฺวา เอกวสฺโส สทฺธิวิหาริกํ อุปสมฺปาเทสิ. อถ ภควา
สิกฺขาปทํ ปญฺญเปสิ "น ภิกฺขเว อูนทสวสฺเสน อุปสมฺปาเทตพฺโพ, โย
อุปสมฺปาเทยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา"ติ. ๓- เอวํ ปญฺญตฺเต สิกฺขาปเท ปุน ภิกฺขู
"ทสวสฺสามฺหา ทสวสฺสามฺหา"ติ พาลา อพฺยตฺตา อุปสมฺปาเทนฺติ. อถ ภควา
อปรํปิ สิกฺขาปทํ ปญฺญเปสิ "น ภิกฺขเว พาเลน อพฺยตฺเตน อุปสมฺปาเทตพฺโพ,
โย อุปสมฺปาเทยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ ภิกฺขเว พฺยตฺเตน
ภิกฺขุนา ปฏิพเลน ทสวสฺเสน วา อติเรกทสวสฺเสน วา อุปสมฺปาเทตุนฺ"ติ. ๓-
รตฺตญฺญุตปฺปตฺตกาเล เทฺว สิกฺขาปทานิ ปญฺญตฺตานีติ. ๔-
      [๑๔๖] อาชานียสุสูปมธมฺมปริยายํ เทเสสินฺติ ตรุณาชานียอุปมํ กตฺวา
ธมฺมํ เทสยึ. ตตฺถาติ ๕- ตสฺมึ อสรเณ. น โข ภทฺทาลิ เอเสว เหตูติ น
เอส สิกฺขาย อปริปูรการิภาโวเยว เอโก เหตุ.
      [๑๔๗] มุขาธาเน การณํ กาเรตีติ ขลิพนฺธาทีหิ ๖- มุขฏฺฐปเน สาธุกํ
คีวํ ปคฺคณฺหาเปตุํ การณํ กาเรติ. วิสูกายิกานีติอาทีหิ วิเสวนาจารํ กเถติ.
สพฺพาเนว เหตานิ อญฺญมญฺญเววจนานิ. ตสฺมึ ฐาเนติ ตสฺมึ วิเสวนาจาเร.
@เชิงอรรถ: ๑ วิ. มหาวิ. ๒/๔๑๘/๓๐๗ สปฺปาณกวคฺค     ๒ วิ. มหาวิ. ๒/๔๒๙/๓๑๔ สปฺปาณกวคฺค
@๓ วิ. มหา. ๔/๗๕/๗๖ อาจริยวตฺตกถา      ๔ ฉ.ม. อิติ-สทฺโท น ทิสฺสติ
@๕ ฉ.ม. ตตฺราติ                       ๖ ฉ.ม. ขลีนพนฺธาทีหิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๘.
ปรินิพฺพายตีติ นิพฺพิเสวโน โหติ, ตํ วิเสวนํ ชหตีติ อตฺโถ. ยุคาธาเนติ
ยุคฏฺฐปเน ยุคสฺส สาธุกํ คหณตฺถํ.
      อนุกฺกเมติ จตฺตาโรปิ ปาเท เอกปฺปหาเรเนว อุกฺขิปเน จ นิกฺขิปเน
จ ปรเสนาย หิ ๑- อาวาเฏ ฐตฺวา อสึ คเหตฺวา อาคจฺฉนฺตสฺส อสฺสสฺส
ปาเท ฉินฺทนฺติ. ๒- ตสฺมึ สมเย เอส เอกปฺปหาเรเนว จตฺตาโรปิ ปาเท
อุกฺขิปิสฺสตีติ รชฺชุพนฺธนวิธาเนน เอตํ การณํ กาเรนฺติ. ๓- มณฺฑเลติ ยถา
อสฺเส นิสินฺโนเยว ภูมิยํ ปติตํ อาวุธํ คเหตุํ สกฺโกติ, เอวํ กรณตฺถํ
มณฺฑเล การณํ กาเรติ. ขุรกาเสติ อคฺคคฺคขุเรหิ ปฐวีกมเน รตฺตึ
โอกฺกนฺตกาลสฺมึ หิ ยถา ปทสทฺโท น สุยฺยติ, ตทตฺถํ เอกสฺมึ ฐาเน สญฺญํ
ทตฺวา อคฺคคฺคขุเรเหว คมนํ สิกฺขาเปนฺติ, ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. ธาเรติ ๔-
สีฆวาหเน. "ธาเว"ติปิ ปาโฐ. ๕- อตฺตโน ปราชเย สติ ปลายนตฺถํ, ปรํ
ปลายนฺตํ อนุพนฺธิตฺวา คหณตฺถญฺจ เอตํ การณํ กาเรติ. รวตฺเถติ รวตฺถาย. ๖-
ยุทฺธกาลสฺมึ หิ หตฺถีสุ วา โกญฺจนาทํ กโรนฺเตสุ อสฺเสสุ วา หสนฺเตสุ
รเถสุ วา นิโฆสนฺเตสุ โยเธสุ วา อุกฺกุฏฺฐึ กโรนฺเตสุ ตสฺส รวสฺส อภายิตฺวา
ปรเสนปเวสนตฺถํ อิทํ การณํ ๗- กริยติ.
      ราชคุเณติ รญฺญา ชานิตพฺพคุเณ. กูฏกณฺณรญฺโญ กิร คุฬวณฺโณ นาม
อสฺโส อโหสิ. ราชา ปาจีนทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา เจติยปพฺพตํ คมิสฺสามีติ
กทมฺพนทีตีรํ ๘- สมฺปตฺโต. อสฺโส ตีเร ฐตฺวา อุทกํ โอตริตุํ น อิจฺฉติ, ราชา
อสฺสาจริยํ อามนฺเตตฺวา "อโห ตยา อสฺโส สิกฺขาปิโต อุทกํ โอตริตุํ น
อิจฺฉตี"ติ อาห. อาจริโย สุสิกฺขาปิโต เทว อสฺโส, เอตสฺส ๙- หิ จิตฺตํ
`สจาหํ อุทกํ โอตริสฺสามิ, วาลํ เตมิสฺสติ, วาเล ตินฺเต รญฺโญ องฺเค อุทกํ
ปาเตยฺยา'ติ เอวํ ตุมฺหากํ สรีเร อุทกปาตนภเยน น โอตรติ, วาลํ
คณฺหาเปถา"ติ อาห. ราชา ตถา กาเรสิ. อสฺโส เวเคน โอตริตฺวา ปารคโต.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ปรเสนา ยหึ   ๒ สี. ฉินฺทติ    ๓ ฉ.ม. กโรนฺติ         ๔ ฉ.ม. ฉ.ม. ชเวติ
@๕ สี. ธาเวติ สีฆชวเน, ธวเนติปิ ปาโฐ ๖ ฉ.ม. ทวตฺเตติ ทวตฺตาย ๗ ฉ.ม. อยํ การณา
@๘ ม. โกฏุมฺพนทีตีรํ, ฉ. กลมฺพนทีตีรํ    ๙ ฉ.ม. เอวมสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๙.
เอตทตฺถํ อิทํ การณํ ๑- กริยติ. ราชวํเสติ อสฺสราชวํเส. วํโส เหโส ๒-
อสฺสราชานํ, ตถารูเปน ปหาเรน ฉินฺนภินฺนสรีราปิ อสฺสาโรหํ ปรเสนาย
อปาเตตฺวา พหิ นีหรนฺติเยว. เอตทตฺถํ การณํ กาเรตีติ อตฺโถ.
      อุตฺตเม ชเวติ ชวสมฺปตฺติยํ, ยถา อุตฺตมชโว โหติ, เอวํ การณํ
กาเรตีติ อตฺโถ. อุตฺตเม หเยติ อุตฺตมหยภาเว, ยถา อุตฺตมหโย โหติ, เอวํ
การณํ กาเรตีติ อตฺโถ. ตตฺถ ปกติยา อุตฺตมหโยว อุตฺตมหยการณํ อรหติ,
น อญฺโญ. อุตฺตมหยการณาย เอวํ หโย ๓- อุตฺตมชวํ ปฏิปชฺชติ, น อญฺโญติ.
      ตตฺริทํ วตฺถุ:- เอโก กิร ราชา เอกํ สินฺธวโปตกํ ลภิตฺวา สินฺธวภาวํ
อชานิตฺวาว อิมํ สิกฺขาเปหีติ อาจริยสฺส อทาสิ. อาจริโยปิ ตสฺส สินฺธวภาวํ
อชานนฺโต ตํ มาสขาทกโฆฏกานํ การเณสุ อุปเนติ. โส อตฺตโน อนนุจฺฉวิกตฺตา
การณํ น ปฏิปชฺชติ. โส ตํ ทเมตุํ อสกฺโกนฺโต "กูฏสฺโส อยํ มหาราชา"ติ
วิสฺสชฺชาเปสิ.
      อเถกทิวสํ เอโก อสฺสาจริยปุพฺพโก ทหโร อุปชฺฌายภณฺฑกํ คเหตฺวา
คจฺฉนฺโต ตํ ปริขาปิฏฺเฐ จรนฺตํ ทิสฺวา "อนคฺโฆ ภนฺเต สินฺธวโปตโก"ติ
อุปชฺฌายสฺส กเถสิ. สเจ ราชา ชาเนยฺย, มงฺคลสฺสํ นํ กเรยฺยาติ. เถโร
อาห "มิจฺฉาทิฏฺฐิโก ตาต ราชา อปฺเปว นาม พุทธสาสเน ปสีเทยฺย รญฺโญ
กเถหี"ติ. โส คนฺตฺวา "มหาราช อนคฺโฆ สินฺธวโปตโก อตฺถี"ติ กเถสิ.
ตยา ทิฏฺโฐ ตาตาติ. อาม มหาราชาติ. กึ ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ. ตุมฺหากํ
ภุญฺชนกสุวณฺณถาเล ตุมฺหากํ ภุญฺชนกภตฺตํ ตุมฺหากํ ปิวนกรโส ตุมฺหากํ
คนฺธา ตุมฺหากํ มาลาติ. ราชา สพฺพํ ทาเปสิ. ทหโร คาหาเปตฺวา อคมาสิ.
      อสฺโส คนฺธํ ฆายิตฺวาว "มยฺหํ คุณชานนกอาจริโย อตฺถิ มญฺเญ"ติ
สีสํ อุกฺขิปิตฺวา โอโลเกนฺโต อฏฺฐาสิ. ทหโร คนฺตฺวา "ภตฺตํ ภุญฺชา"ติ อจฺฉรํ
ปหริ. อสฺโส อาคนฺตฺวา สุวณฺณถาเล ภตฺตํ ภุญฺชิ, รสํ ปิวิ. อถ นํ คนฺเธหิ
วิลิมฺปิตฺวา ราชปิลนฺธนํ ปิลนฺธิตฺวา "ปุรโต ปุรโต คจฺฉา"ติ อจฺฉรํ ปหริ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อยํ การณา    ๒ ฉ.ม. เจโส     ๓ ฉ.ม. เอว จ หโย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๒๐.
โส ทหรสฺส ปุรโต ปุรโต คนฺตฺวา มงฺคลสฺสฏฺฐาเน อฏฺฐาสิ. ทหโร "อยํ เต
มหาราช อนคฺโฆ สินฺธวโปตโก อิมินาว นํ นิยาเมน กติปาหํ ปฏิชคฺคาเปหี"ติ
วตฺวา นิกฺขมิ.
      อถ กติปาหจฺจเยน อาคนฺตฺวา อสฺสสฺส อานุภาวํ ปสฺสิสฺสสิ มหาราชาติ.
สาธุ อาจริย กุหึ ฐตฺวา ปสฺสามาติ. อุยฺยานํ คจฺฉ มหาราชาติ. ราชา อสฺสํ
คาหาเปตฺวา อคมาสิ. ทหโร อจฺฉรํ ปหริตฺวา "เอตํ รุกฺขํ อนุปริยาหี"ติ
อสฺสสฺส สญฺญํ อทาสิ. อสฺโส ปกฺขนฺทิตฺวา รุกฺขํ อนุปริคนฺตฺวา อาคโต. ราชา
เนว คจฺฉนฺตํ น อาคจฺฉนฺตํ อทฺทส. ทิฏฺโฐ เต มหาราชาติ. น ทิฏฺโฐ
ตาตาติ. วลญฺชกทณฺฑํ เอตํ รุกฺขํ นิสฺสาย ฐเปถาติ วตฺวา อจฺฉรํ ปหริ
"วลญฺชกทณฺฑํ คเหตฺวา เอหี"ติ. อสฺโส ปกฺขนฺทิตฺวา มุเขน คเหตฺวา อาคโต.
ทิฏฺโฐ ๑- มหาราชาติ. น ทิฏฺโฐ ๑- ตาตาติ.
      ปุน อจฺฉรํ ปหริ "อุยฺยานสฺส ปาการมตฺถเกน จริตฺวา เอหี"ติ. อสฺโส
ตถา อกาสิ. ทิฏฺโฐ มหาราชาติ. น ทิฏฺโฐ ตาตาติ. รตฺตกมฺพลํ อาหราเปตฺวา
อสฺสสฺส ปาเท พนฺธาเปตฺวา ตเถว สญฺญํ อทาสิ. อสฺโส อุลฺลงฺฆิตฺวา
ปาการมตฺถเกน อนุปริยายิ. พลวตา ปุริเสน อาวิญฺฉนอลาตคฺคิสิขา วิย
อุยฺยานปาการมตฺถเก ปญฺญายิตฺถ. อสฺโส คนฺตฺวา สมีเป ฐิโต. ทิฏฺฐํ มหาราชาติ.
ทิฏฺฐํ ตาตาติ. มงฺคลโปกฺขรณีปาการมตฺถเกน ๒- อนุปริยาหีติ สญฺญํ อทาสิ.
      ปุน "โปกฺขรณึ โอตริตฺวา ปทุมปตฺเตสุ จาริกํ จราหี"ติ สญฺญํ อทาสิ.
โปกฺขรณึ โอตริตฺวา สพฺพปทุมปตฺเต จริตฺวา อคมาสิ, เอกํ ปตฺตํปิ อนกฺกนฺตํ
วา ผาลิตํ วา ฉินฺทิตํ วา ขณฺฑิตํ วา นาโหสิ. ทิฏฺฐํ มหาราชาติ. ทิฏฺฐํ
ตาตาติ. อจฺฉรํ ปหริตฺวา ตํ หตฺถตลํ อุปนาเมสิ. ธาตุปตฺถทฺโธ ลงฺฆิตฺวา
หตฺถตเล อฏฺฐาสิ. ทิฏฺฐํ มหาราชาติ. ทิฏฺฐํ ตาตาติ. เอวํ อุตฺตมหโย เอวํ
อุตฺตมการณาย อุตฺตมชวํ ปฏิปชฺชติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ทิฏฺฐํ                      ๒ ฉ.ม. มงฺคลโปกฺขรณีปาการมตฺถเก
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๒๑.
      อุตฺตเม สาขเลฺยติ มุทุวาจาย. มุทุวาจาย หิ "ตาต ตฺวํ มา จินฺตยิ, รญฺโญ
มงฺคลสฺโส ภวิสฺสสิ, ราชโภชนาทีนิ ลภิสฺสสี"ติ อุตฺตมหยการณํ กาเรตพฺพํ. ๑-
เตน วุตฺตํ "อุตฺตเม สาขเลฺย"ติ. ราชโภคฺโคติ รญฺโญ อุปโภโค. ๒- รญฺโญ
องฺคนฺเตฺวว สงฺขํ คจฺฉตีติ ยตฺถ กตฺถจิ คจฺฉนฺเตน หตฺถํ วิย ปาทํ วิย
อโนหาเยว คนฺตพฺพํ โหติ. ตสฺมา องฺคนฺติ สงฺขํ คจฺฉติ, จตูสุ วา เสนงฺเคสุ
เอกํ องฺคํ โหติ.
      อเสกฺขาย สมฺมาทิฏฺฐิยาติ อรหตฺตผลสมฺมาทิฏฺฐิยา. สมฺมาสงฺกปฺปาทโยปิ
ตํสมฺปยุตฺตาว. สมฺมาญาณํ ปุพฺเพ วุตฺตสมฺมาทิฏฺฐิเยว. ฐเปตฺวา ปน อฏฺฐ
ผลงฺคานิ เสสา ธมฺมา วิมุตฺตีติ เวทิตพฺพา. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมว. อยํ
ปน เทสนา อุคฺฆฏิตญฺญูปุคฺคลวเสน อรหตฺตนิกูฏํ คเหตฺวา นิฏฺฐาปิตาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                      ภทฺทาลิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                              ปญฺจมํ.
                         ---------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้า ๑๑๕-๑๒๑.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=9&A=2894&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=2894&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=160
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=2962
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=3320
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=3320
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓
http://84000.org/tipitaka/read/?index_13