ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

page424.

16. Nanavibhanga 1. Ekakamatikadivannana [751] Idani tadanantare nanavibhange ekavidhena nanavatthutiadina nayena pathamam ekavidhadihi dasavidhapariyosanehi dasahi paricchedehi matikam thapetva nikkhittapadanukkamena niddeso kato. Tattha ekavidhenati ekappakarena ekakotthasena va. Nanavatthuti ettha pana nananca tam vatthu ca nanappakaranam sampattinanti nanavatthu, okasatthena nanassa vatthutipi nanavatthu. Idha pana purimenevatthena nanavatthu veditabbam. Teneva ekavidhaparicchedavasane "yathavakavatthuvibhavana panna. Evam ekavidhena nanavatthu"ti vuttam. Panca vinnanati cakkhuvinnanadini panca. Na hetutiadini hettha dhammasangahatthakathayam 1- vuttanayeneva veditabbani. Sankhepato panettha yam vattabbam, tam niddesavare avibhavissati. Yatha cettha, evam dukamatikadipadesupi yam vattabbam, tam tattheva avibhavissati. Nikkhepaparicchedamattam panettha evam veditabbam. Ettha hi "na hetu ahetuka"tiadihi tava dhammasangahamatikavasena, "anicca jarabhibhuta"tiadihi amatikavasenati sankhepato duvidhehi, pabhedato atthasattatiya padehi ekakamatika nikkhitta. Dukanurupehi pana pancatimsaya dukehi dukamatika nikkhitta. Tikanurupehi "cintamaya panna"tiadihi catuhi bahirattikehi, vipaka pannatiadihi aniyamitapannavasena vuttehi cuddasahi matikatikehi, vitakkattike pathamapadena niyamitapannavasena vuttehi terasahi, dutiyapadena niyamitapannavasena vuttehi sattahi, tatiyapadena niyamitapannavasena vuttehi dvadasahi, pitittike ca pathamapadena niyamitapannavasena vuttehi terasahi, tatha dutiyapadena, tatiyapadena niyamitapannavasena vuttehi dvadasahiti atthasitiya tikehi tikamatika nikkhitta. @Footnote: 1 sangani.A. 1/1-6/94

--------------------------------------------------------------------------------------------- page425.

Catukkamatika pana kammassakatannanantiadihi ekavisatiya catukkehi. Pancakamatika dvihi pancakehi. Chakkamatika ekena chakkena. Sattakamatika "sattasattati nanavatthuni"ti evam sankhepato vuttehi ekadasahi sattakehi. Atthakamatika ekena atthakena. Navakamatika ekena navakena. 10. Dasakamatikavannana [760] Dasakamatika "dasa tathagatassa tathagatabalani"tiadina ekeneva dasakena nikkhitta. Tattha dasati gananaparicchedo. Tathagatassati yatha vipassiadayo pubbaka isayo agata, tatha agatassa. Yatha ca te gata, tatha gatassa. Tathagatabalaniti annehi asadharanani tathagatasseva balani. Yatha va pubbabuddhanam balani punnupanissayasampattiya 1- agatani, tatha agatabalanitipi attho. Tattha duvidham tathagatassa balam kayabalanca nanabalanca. Tesu kayabalam hatthikulanusareneva 2- veditabbam. Vuttanhetam poranehi:- "kalavakanca gangeyyam pandaram tambapingalam gandham mangalahemanca uposatham chaddantime dasa"ti imani hi dasa hatthikulani. Tattha kalavakanti pakatihatthikulam datthabbam. Yam dasannam purisanam kayabalam, tam ekassa kalavakassa hatthino balam. 3- Yam dasannam kalavakanam balam, tam ekassa gangeyyassa. Yam dasannam gangeyyanam balam, 3- tam ekassa pandarassa. Yam dasannam pandaranam, tam ekassa tambassa. Yam dasannam tambanam, tam ekassa pingalassa. Yam dasannam pingalanam, tam ekassa gandhahatthino. Yam dasannam gandhahatthinam, tam ekassa mangalassa. Yam dasannam mangalanam, tam ekassa hemavatassa. Yam dasannam hemavatanam, tam ekassa uposathassa. Yam dasannam uposathanam, tam ekassa chaddantassa. Yam dasannam chaddantanam, tam ekassa tathagatassa, narayanasankhatabalantipi 4- idameva vuccati. Tadetam pakatihatthinam gananaya hatthikotisahassanam, purisagananaya dasannam purisakotisahassanam balam hoti, idantava tathagatassa kayabalam. @Footnote: 1 cha.Ma. punnussayasampattiya 2 cha.Ma. hatthikulanusarena @3 cha.Ma. ayam patho na dissati 4 Ma......sanghatabalantipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page426.

Nanabalam pana idha tava paliyam agatameva dasabalananam, "mahasihanade 1- dasabalananam, catuvesarajjananam, atthasu parisasu akampanananam, catuyoniparicchedakananam, pancagatiparicchedakananam, samyuttake 2- agatani tesattati nanani, sattasattati nanani"ti evam annanipi anekani nanasahassani, etam nanabalam nama. Idhapi nanabalameva adhippetam, nananhi akampiyatthena upatthambhanatthena ca balanti vuttam. Yehi balehi samannagatoti yehi dasahi nanabalehi upeto samupeto. Asabhanthananti setthatthanam uttamatthanam, asabha va pubbabuddha, tesam thananti attho. Apica gavasatajetthako usabho, gavasahassajetthako vasabho. Vajasatajetthako va usabho, vajasahassajetthako vasabho. Sabbagavasettho sabbaparissayasaho seto pasadiko mahabharavaho asanisatasaddehipi akampaniyo nisabho. So idha usabhoti adhippeto. Idampi hi tassa pariyayavacanam. Usabhassa idanti asabham. Thananti catuhi padehi pathavim uppiletva acalatthanam. Idam pana asabham viyati asabham. Yatheva hi nisabhasankhato usabho usabhabalena samannagato catuhi padehi pathavim uppiletva acalatthanena titthati. Evam tathagatopi dasahi tathagatabalehi samannagato catuhi vesarajjapadehi atthaparisapathavim uppiletva sadevake loke kenaci paccatthikena paccamittena akampiyo acalatthanena titthati, evam titthamano ca tam asabhanthanam patijanati upagacchati na paccakkhati attani aropeti. Tena vuttam "asabhanthanam patijanati"ti. Parisasuti atthasu parisasu. Sihanadam nadatiti setthanadam abhitanadam nadati, sihanadasadisam va nadam nadati. Ayamattho sihanadasuttena dipetabbo. Yatha va siho sahanato ca hananato ca sihoti vuccati, evam tathagato lokadhammanam sahanato parappavadananca hananato sihoti vuccati. Evam vuttassa sihassa nadam @Footnote: 1 Ma.mu. 12/146/104 2 sam.ni. 16/34/58

--------------------------------------------------------------------------------------------- page427.

Sihanadam. Tattha yatha siho sihabalena samannagato sabbattha visarado vigatalomahamso sihanadam nadati, evam tathagatasihopi tathagatabalehi samannagato atthasu parisasu visarado vigatalomahamso iti rupantiadina nayena nanavidhadesanavilasasampannam sihanadam nadati. Tena vuttam "parisasu sihanadam nadati"ti. Brahmacakkam pavattetiti ettha brahmanti settham uttamam visuddham. Cakkasaddo ca panayam:- sampattiyam lakkhane ca rathange iriyapathe 1- dane ca ratane dhamme khuracakkadisu ca dissati 1- dhammacakke idha mato tanca dvedha vibhavaye. "cattarimani bhikkhave cakkani yehi samannagatanam devamanussanan"tiadisu 2- hi ayam sampattiyam dissati. "hetthapadatalesu cakkani jatani"ti ettha 3- lakkhane. "cakkamva vahato padan"ti ettha 4- rathange. "catucakkam navadvaran"ti ettha 5- iriyapathe. "dadam bhunja ma ca pamado, cakkam vattaya 6- sabbapaninan"ti ettha 7- dane. "dibbam cakkaratanam paturahosi"ti ettha 8- ratanacakke. "maya pavattitam cakkan"ti ettha 9- dhammacakke. "icchahatassa posassa, cakkam bhamati matthake"ti ettha 10- khuracakke. 11- "khurapariyantena cepi cakkena"ti ettha 12- paharanacakke. "asanivicakkan"ti ettha 13- asanimandale. Idha panayam dhammacakke mato. Tam pana dhammacakkam duvidham hoti pativedhanananca desananananca. Tattha pannapabhavitam attano ariyaphalavaham pativedhananam, karunapabhavitam savakanam @Footnote: 1-1 cha.Ma. dane ratanadhammura- cakkadisu ca dissati 2 an.catukka. 21/31/37 @3 di.Ma. 10/35/15 4 khu.dha. 25/1/15 5 sam.sa. 15/29/18 @6 cha.Ma. pavattaya, ka. vattassu 7 khu.ja. 27/1110/234 (sya) @8 di.Ma. 10/243/150 9 khu.su. 25/563/448 @10 khu.ja. 27/104,796/34,180 (sya) 11 cha. uracakke @12 di.Si. 9/166/52 13 di.pa. 11/61/36, sam.ni. 16/162/219

--------------------------------------------------------------------------------------------- page428.

Ariyaphalavaham desanananam. Tattha pativedhananam uppajjamanam uppannanti duvidham. Tanhi abhinikkhamanato yava arahattamagga uppajjamanam, phalakkhane uppannam nama. Tusitabhavanato va yava mahabodhipallanke arahattamagga uppajjamanam, phalakkhane uppannam nama. Dipankarabyakaranato patthaya va yava arahattamagga uppajjamanam, phalakkhane uppannam nama. Desanananampi pavattamanam pavattanti duvidham. Tanhi yava annakondannassa 1- sotapattimagga pavattamanam, phalakkhane pavattam nama. Tesu pativedhananam lokuttaram, desanananam lokiyam. Ubhayampi panetam annehi asadharanam, buddhanamyeva orasananam. Idani yehi dasahi balehi samannagato tathagato asabhanthanam patijanati, yani aditova "dasa tathagatassa tathagatabalani"ti nikkhittani, tani vittharato dassetum katamani dasa idha tathagato thananca thanatotiadimaha. Tattha thananca thanatoti karananca karanato. Karananhi yasma tattha phalam titthati tadayattavuttitaya uppajjati ceva pavattati ca, tasma thananti vuccati. Tam bhagava ye ye dhamma yesam yesam dhammanam hetu paccaya uppadaya, tam tam thananti ca ye ye dhamma yesam yesam dhammanam na hetu na paccaya uppadaya, tam tam atthananti ca pajananto thananca thanato atthananca atthanato yathabhutam pajanati. Yampiti yena nanena. Idampi tathagatassati idampi thanathanananam tathagatassa tathagatabalam nama hotiti attho. Evam sabbapadesu yojana veditabba. (1) Kammasamadanananti samadiyitva katanam kusalakusalakammanam. Kammameva va kammasamadanam. Thanaso hetusoti paccayato ceva hetuto ca. Tattha gatiupadhikalapayoga vipakassa thanam, kammam hetu. (2) Sabbatthagamininti sabbagatigamininca agatigamininca. Patipadanti maggam. Yathabhutam pajanatiti bahusupi manussesu ekameva panam ghatentesu imassa cetana nirayagamini bhavissati, imassa tiracchanayonigaminiti imina nayena ekavatthusmimpi kusalakusalacetanasankhatanam patipattinam aviparitato sabhavam pajanati. (3) @Footnote: 1 cha.Ma. annasikondannassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page429.

Anekadhatunti cakkhudhatuadihi kamadhatuadihi va dhatuhi bahudhatum. Nanadhatunti tasamyeva dhatunam vilakkhanatta 1- nanappakaradhatum. Lokanti khandhayatanadhatulokam. Yathabhutam pajanatiti tasam tasam dhatunam aviparitato sabhavam pativijjhati. (4) Nanadhimuttikatanti hinadihi adhimuttihi nanadhimuttikabhavam. (5) Parasattananti padhanasattanam. Parapuggalananti tato paresam hinasattanam. Ekatthameva va etam padadvayam, veneyyavasena pana dvedha vuttam. Indriyaparopariyattanti saddhadinam indriyanam parabhavanca aparabhavanca vuddhinca hanincati attho. (6) Jhanavimokkhasamadhisamapattinanti pathamadinam catunnam jhananam "ruparupani 2- passati"tiadinam atthannam vimokkhanam savitakkasavicaradinam tinnam samadhinam pathamajjhanasamapattiadinanca navannam anupubbasamapattinam. Sankilesanti hanabhagiyadhammam. Vodananti visesabhagiyadhammam. Vutthananti yena karanena jhanadihi vutthahanti, tam karanam. (7) Pubbenivasanussatinti pubbe nivutthakkhandhanussaranam. (8) Cutupapatanti cutinca upapatanca. (9) Asavanam khayanti kamasavadinam khayasankhatam asavanirodham nibbanam. (10) Imaniti yani hettha "dasa tathagatassa tathagatabalani"ti avoca, imani taniti appanam karotiti evamettha anupubbapadavannanam natva idani yasma tathagato pathamameva thanathanananena veneyyasattanam asavakkhayadhigamassa ceva anadhigamassa ca thanathanabhutam kilesavaranabhavam passati, lokiyasammaditthithanadassanato 3- niyatamicchaditthithanabhavadassanato ca. Atha nesam kammavipakananena vipakavaranabhavam passati, tihetukapatisandhidassanato. Sabbatthagaminipatipadananena kammavaranabhavam passati, anantariyakammabhavadassanato. Evam anavarananam @Footnote: 1 cha.Ma. vilakkhanataya 2 cha.Ma. rupi rupani 3 Ma. lokiyasammaditthithitidassanato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page430.

Anekadhatunanadhatunanena anukuladhammadesanattham cariyavisesam passati, dhatuvemattadassanato. Atha tesam nanadhimuttikatananena adhimuttim passati, payogam anadiyitvapi adhimuttivasena dhammadesanattham. Athevam ditthadhimuttinam yathasatti yathabalam dhammam desetum indriyaparopariyattinanena indriyaparopariyattim passati, saddhadinam tikkhamudubhavadassanato. Evam parinnatindriyaparopariyattapi panete sace dure honti, atha jhanadinanena 1- jhanadisu vasibhutatta iddhivisesena te 2- khippam upagacchati. Upagantva ca nesam pubbenivasanussatinanena ca pubbajatibhavam 3- dibbacakkhvanubhavato ca pattabbena cetopariyananena sampatticittavisesam passanto asavakkhayanananubhavena asavakkhayagaminiya patipadaya vigatasammohatta asavakkhayaya dhammam deseti. Tasma imina anukkamena imani dasa balani vuttaniti veditabbani. Ayantava matikaya atthavannana.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 424-430. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=10004&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=10004&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=795              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=10597              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=8445              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=8445              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]