ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

                         8. Sammappadhanavibhanga
                       1. Suttantabhajaniyavannana
     [390] Idani tadanantare sammappadhanavibhange cattaroti gananaparicchedo,
tena na tato hettha na uddhanti sammappadhanaparicchedam dipeti. Sammappadhanati
karanappadhana upayappadhana yonisopadhana. Idha bhikkhuti imasmim sasane
patipannako bhikkhu. Anuppannananti anibbattanam. Papakananti lamakanam.
Akusalanam dhammananti akosallasambhutanam dhammanam. Anuppadayati na uppadanatthaya.
Chandam janetiti kattukamyatasankhatam kusalacchandam janeti uppadeti. Vayamatiti
payogam parakkamam karoti. Viriyam arabhatiti kayikacetasikaviriyam karoti. Patipatiya
teneva sahajatena viriyena cittam ukkhipati. Padahatiti padhanaviriyam karoti. Patipatiya
panetani cattaripi padani asevanabhavanabahulikammasataccakiriyahi yojetabbani.
     Uppannanam papakananti anuppannananti avattabbatam apannanam papadhammanam.
Pahanayati pajahanatthaya. Anuppannanam kusalanam dhammananti anibbattanam
kosallasambhutanam dhammanam. Uppadayati uppadanatthaya. Uppannananti
nibbattanam. Thitiyati thitatthaya. Asammosayati anassanattham. Bhiyyobhavayati
punappunam bhavaya. Vepullayati vipulabhavaya. Bhavanayati vuddhiya. 1- Paripuriyati
paripuranatthaya. Ayam tava catunnam sammappadhananam uddesavaravasena ekapadiko
atthuddharo.
     [391] Idani patipatiya tani padani bhajetva dassetum kathanca bhikkhu
anuppannanantiadina nayena niddesavaro araddho. Tattha yam hettha
dhammasangahe agatasadisam, tam tassa vannanayam vuttanayeneva veditabbam. Yam pana
tasmim anagatam, tattha chandaniddese tava yo chandoti yo chandaniyavasena
@Footnote: 1 cha.Ma. vaddhiya
Chando. Chandikatati chandikabhavo, chandakaranakaro va. Kattukamyatati kattukamata.
Kusaloti cheko. Dhammacchandoti sabhavacchando. Ayanhi chando nama tanhachando
ditthichando viriyachando dhammacchandoti bahuvidho nanappakaro. Tesu
dhammacchandoti imasmim thane kattukamyatakusaladhammacchando adhippeto.
     Imam chandam janetiti chandam kurumano chandam janeti nama. Sanjanetiti
upasaggena padam vaddhitam. Utthapetiti chandam kurumanova tam utthapeti 1- nama.
Samutthapetiti 2- upasaggena padam vaddhitam. Nibbattetiti chandam kurumanova tam
nibbatteti nama. Abhinibbattetiti upasaggena padam vaddhitam. Apica chandam
karontova chandam janeti nama. Tameva satatam karonto sanjaneti nama. Kenacideva
antarayena patitam puna ukkhipanto utthapeti 1- nama. Pabandhatthitim papento
samutthapeti 2- nama. Tam pakatam karonto nibbatteti nama. Anosakkanataya
alinavuttitaya anolinavuttitaya abhimukhabhavena nibbattento abhinibbatteti nama.
     [394] Viriyaniddese viriyam karontova viriyam arabhati nama. Dutiyapadam
upasaggena vaddhitam. Viriyam karontoyeva ca asevati bhaveti nama. Punappunam
karonto bahulikaroti. Aditova karonto arabhati. Punappunam karonto samarabhati.
Bhavanavasena bhajanto asevati. Vaddhento bhaveti. Sabbakiccesu tadeva
bahulikaronto bahulikarotiti veditabbo.
     [395] Cittapaggahaniddese viriyapaggahena yojento cittam pagganhati,
ukkhipatiti attho. Punappunam pagganhanto sampagganhati. Evam sampaggahitam yatha
na patati, tatha nam viriyupatthambhena upatthambhento upatthambheti. Upatthambhitampi
thirabhavatthaya punappunam upatthambhento paccupatthambheti nama.
     [406] Thitiyati padassa niddese sabbesampi asammosadinam thitivevacanabhavam
dassetum ya thiti so asammosotiadi vuttam. Ettha hi hetthimam hetthimam padam
@Footnote: 1 cha.Ma. utthapeti           2 cha.Ma. samutthapetiti
Uparimassuparimassattho, 1- uparimam uparimam padam 2- hetthimassa hetthimassa
atthotipi vattum vattati. Sesam sabbattha uttanatthamevati. Ayantava palivannana.
     Ayam panettha vinicchayakatha:- ayanhi sammappadhanakatha nama duvidha
lokiya lokuttara ca. Tattha lokiya sabbapubbabhage hoti, sa
kassapasamyuttapariyayena lokiyamaggakkhane veditabba. Vuttanhi tattha:-
              3- "cattarome avuso sammappadhana. Katame cattaro. 3-
         Idhavuso bhikkhu `anuppanna me papaka akusala dhamma
         uppajjamana anatthaya samvatteyyun'ti atappam karoti, `uppanna
         me papaka akusala dhamma appahiyamana anatthaya samvatteyyun'ti
         atappam karoti, `anuppanna me kusala dhamma anuppajjamana
         anatthaya samvatteyyun'ti atappam karoti, `uppanna me kusala
         dhamma nirujjhamana anatthaya samvatteyyun'ti atappam karoti"ti. 4-
     Ettha ca anuppanna kusala dhammati samathavipassana ceva maggo ca.
Uppanna kusala nama samathavipassanava. Maggo pana sakim uppajjitva nirujjhamano
anatthaya samvattanako nama natthi. So hi phalassa paccayam datvava nirujjhati,
purimasmim va samathavipassanava gahetabbati vuttam. Tam pana na yuttam.
     Tattha "uppanna samathavipassana nirujjhamana anatthaya samvattanti"ti
atthassa avibhavanattham idam vatthu:- eko kira khinasavatthero "mahacetiyanca
mahabodhinca vandissami"ti samapattilabhina bhandagahakasamanerena saddhim
janapadato mahaviharam agantva pingaraparivenam 5- pavisi. Sayanhasamaye mahabhikkhusamghe
cetiyam vandamane cetiyam vandanatthaya na nikkhami. Kasma? khinasavananhi tisu
ratanesu mahantam garavam hoti. Tasma bhikkhusamghe vanditva patikkante manussanam
@Footnote: 1 cha.Ma. uparimassa uparimassa padassa attho     2 cha.Ma. ayam patho na dissati
@3-3 paliyam ime patha na dissanti     4 sam.ni. 16/145/189
@5 Ma. piyangaparivenam, cha. viharaparivenam
Sayamasabhuttavelaya samanerampi ajanapetva "cetiyam vandissami"ti ekakova
nikkhami. Samanero "kinnu kho thero avelaya ekakova gacchati, janissami"ti
upajjhayassa padanupadikova nikkhami. Thero anavajjanena tassa agamanam
ajananto dakkhinadvarena mahacetiyanganam arulho. Samaneropi anupadamyeva
arulho.
     Mahathero mahacetiyam oloketva 1- buddharammanam pitim gahetva sabbam
cetaso samannaharitva hatthapahattho mahacetiyam vandati. Samaneropi therassa
vandanakaram disva "upajjhayo me ativiya pasannacitto vandati, kim nu kho
pupphani labhitva pujam kareyya"ti cintesi. There vanditva utthaya sirasi
anjalim thapetva mahacetiyam ulloketva thite samanero ukkasitva attano
agatabhavam janapesi. Thero parivattetva olokento "kada agatosi"ti pucchi.
Tumhakam cetiyam vandanakale bhante, ativiya pasanna cetiyam vandittha, kinnu kho
pupphani labhitva pujeyyathati. Ama pujeyyami 2- samanera imasmim cetiye viya
annatra ettakam dhatunidhanam nama natthi, evarupam asadisam mahathupam pupphani
labhitva ko na pujeyyati. Tenahi bhante adhivasetha, aharissamiti tavadeva
jhanam samapajjitva iddhiya himavantam gantva vannagandhasampannani pupphani
gahetva parissavanam puretva mahathere dakkhinamukhato pacchimamukham asampatteyeva
agantva pupphaparissavanam hatthe thapetva "pujetha bhante"ti aha. Thero
atimandani no samanera pupphaniti aha. Gacchatha bhante bhagavato gune
avajjetva pujethati.
     Thero pacchimamukhanissitena sopanena aruyha kucchivedikabhumiyam pupphapujam
katum araddho. Vedikabhumi paripunna, pupphani patitva dutiyabhumiyam
@Footnote: 1 cha. ulloketva     2 cha.Ma. ayam patho na dissati
Jannuppamanena odhina purayimsu. Tato otaritva padapitthikapantim pujeti, 1- sapi
paripuri. Paripunnabhavam natva hetthimatale vikiranto agamasi, sabbam cetiyanganam
paripuri. Tasmim paripunne "samanera pupphani na khiyyanti"ti aha. Parissavanam bhante
adhomukham karothati. Adhomukham katva calesi, tada pupphani khinani. Thero
parissavanam samanerassa datva satthihatthapakarena 2- cetiyam tikkhattum padakkhinam
katva catusu thanesu vanditva parivenam gacchanto cintesi "yava mahiddhiko
vatayam samanero, sakkhissati nu kho imam iddhanubhavam rakkhitum 3- no"ti. Tato
"na sakkhissati"ti disva samaneram aha "samanera tvam idani mahiddhiko,
evarupam pana iddhim nasetva pacchimakale kanapesakariya hatthena madditam
kanjiyam pivissasi"ti. Daharakabhavassa namesa doso, yam so upajjhayassa kathaya
samvejetva "kammatthanam me bhante acikkhatha"ti na yaci. "amhakam upajjhayo
kim vadati"ti tam pana asunanto viya agamasi.
     Thero mahacetiyanca mahabodhinca vanditva samaneram pattacivaram
gahapetva anupubbena kutelitissamahaviharam agamasi. Samanero upajjhayassa
padanupadiko hutva bhikkhacaram na gacchati, "kataram gamam pavisatha bhante"ti
pucchitva pana "idani me upajjhayo gamadvaram sampatto bhavissati"ti natva
attano ca upajjhayassa ca pattacivaram gahetva akasenagantva therassa
pattacivaram datva pindaya pavisati. Thero sabbakalam ovadati "samanera ma
evamakasi, puthujjaniddhi nama cala anibaddha, asappayarupadiarammanam labhitva
appamattakeneva bhijjati, santaya samapattiya parihinaya 4- brahmacariyavase
santhambhitum na sakkonti"ti. Samanero "kim katheti 5- mayham upajjhayo"ti sotum
na icchati, tatheva karoti. Thero anupubbena cetiyavandanam karonto
kambupendaviharam 6- nama gato. Tattha vasantepi there samanero tatheva karoti.
@Footnote: 1 cha.Ma. pujesi       2 cha. saddhim hatthipakarena        3 cha.Ma. rakkhitunti
@4 cha.Ma. parihina      5 cha.Ma. kathesi
@6 Si. kampupelandaviharam, cha.Ma. kammupendaviharam
     Athekadivasam eka pesakaradhita abhirupa pathamavaye thita kambupendagamato
nikkhamitva padumasaram oruyha gayamana pupphani bhanjati, tasmim samaye samanero
padumasaramatthakena gacchati, gacchanto pana sakkalasikaya 1- kanamakkhika viya tassa
gitasadde bajjhi. Tavadeva iddhi antarahita, chinnapakkho kako viya ahosi.
Santasamapattibalena pana tattheva udakapitthe apatitva simbalitulam viya patamanam
anupubbena padumasaratire atthasi. So vegenagantva 2- upajjhayassa pattacivaram
datva nivatti. Mahathero "pagevetam maya dittham, nivariyamanopi na nivattissati"ti
kinci avatva pindaya pavisi.
     Samanero gantva padumasaratire atthasi tassa paccuttaranam agamayamano,
sapi samaneram akasena gacchantanca punagantva thitanca disva "addha
esa mam nissaya ukkanthito"ti natva "patikkama samanera"ti aha.  sopi
patikkami. Itara paccuttaritva satakam nivasetva tam upasankamitva "kim bhante"ti
pucchi. So tamattham arocesi. Sa bahuhi karanehi gharavase adinavam
brahmacariyavase anisamsanca dassetva ovadamanapi tassa ukkantham vinodetum
asakkonti "ayam mama karana evarupaya iddhiya parihino, na idani yuttam
pariccajitun"ti "idheva tittha"ti vatva gharam gantva matapitunam tam pavattim
arocesi. Tepi gantva 3- nanappakaram ovadamana vacanam aganhantam ahamsu "tvam
amhe uccakulati ma sallakkhesi, 4- mayam pesakara, sakkhissasi pesakarakammam
katun"ti. Samanero aha "upasaka gihibhuto nama pesakarakammam va kareyya nalakarakammam
va, kim imina, ma satakamatte lobham karotha"ti. Pesakarako udare bandhasatakam 5-
datva gharam netva dhitaram adasi.
     So pesakarakammam ugganhitva pesakarehi saddhim salaya kammam karoti.
Annesam itthiyo patova bhattam sampadetva aharimsu. Tassa bhariya na tava
@Footnote: 1 cha.Ma. sakkaralasikaya      2 cha.Ma. vegena gantva     3 cha.Ma. agantva
@4 Si. uccakulikati ma sallakkhesi, cha.Ma. ma-saddo na dissati
@5 cha.Ma. baddhasatakam
Agacchati, so itaresu kammam vissajjetva bhunjamanesu tasaram vattento nisidi.
Sa paccha agamasi. Atha nam so "aticirena agatasi"ti tajjesi. Matugamo
ca nama api cakkavattirajanam attani patibaddhacittam natva dasam viya sallakkheti.
Tasma sa evamaha "annesam ghare darupannalonadini sannihitani, bahirato
aharitva dayaka pesakarakapi atthi, ahanca 1- ekika, tvampi mayham ghare
idam atthi idam natthiti na janasi. Sace icchasi, bhunja, no ce icchasi, ma
bhunja"ti. So "na kevalam ussure bhattam aharasi, vacayapi mam ghattesi"ti
kujjhitva annam paharanam apassanto tameva tasaradandakam tasarato luncitva
khipi. Sa tam agacchantam disva isakam parivatti. Tasaradandakassa ca koti nama
tikhina hoti, sa tassa parivattamanaya akkhikotiyam pavisitva atthasi. Sa
ubhohi hatthehi vegena akkhim aggahesi, bhinnatthanato lohitam pagghari. 2-
     So tasmim kale upajjhayassa vacanam anussari "idam sandhaya mam upajjhayo
`anagate kale kanapesakariya hatthena madditam kanjiyam pivissasi'ti aha, idam
therena dittham bhavissati, aho dighadassi ayyo"ti mahasaddena roditumarabhi.
Tamenam anne "alam avuso ma rodi, akkhi nama bhinnam na sakka rodanena
patipakatikam katun"ti ahamsu. So "naham etamattham rodami, apica kho idam
sandhaya rodami"ti sabbam pavattim patipatiya kathesi. Evam uppanna samathavipassana
nirujjhamana anatthaya samvattanti.
     Aparampi vatthu:- timsamatta bhikkhu kalyaniyam mahacetiyam vanditva
atavimaggena mahamaggam otaramana antaramagge jhamakkhette kammam katva
agacchantam ekam manussam addasimsu. 3- Tassa sariram masimakkhitam hoti, masimakkhitamyeva
ca ekam kasavam kaccham piletva nivattham, olokiyamano jhamakhanuko viya 4-
khayati. So divasabhage kammam katva upaddhajhayamananam 5- darunam kalapam
@Footnote: 1 cha.Ma. aham pana       2 cha.Ma. paggharati     3 cha.Ma. addasamsu
@4 Ma. jhamakhanu viya     5 Si.,Ma. upaddhajhamakanam
Ukkhipitva pitthiyam vippakinnehi kesehi kummaggena agantva bhikkhunam
sammukhe atthasi. Samanera disva annamannam olokayamana "avuso tuyham pita
tuyham pitamaho 1- tuyham matulo"ti hasamana vatva 2- "ko namosi tvam upasaka"ti
namam pucchimsu. So namam pucchito vippatisari hutva darukalapam chaddetva
vattham samvidhaya nivasetva mahathere vanditva "titthatha tava bhante"ti aha.
Mahathera atthamsu.
     Daharasamanera agantva mahatheranam sammukhapi parihasam karonti.
Upasako aha "bhante tumhe mam passitva parihasatha, ettakeneva matthakam
pattamhati sallakkhetha. Ahampi pubbe tumhadisova samano ahosim, tumhakam
pana cittekaggatamattampi natthi. Aham imasmim sasane mahiddhiko mahanubhavo
ahosim, akasam gahetva pathavim karomi, pathavim akasam. Duram ganhitva santikam, 3-
santikam duram. Cakkavalasahassam khanena vinivijjhami, hatthe me passatha, idani
pana makkatahatthasadisa. Aham imeheva hatthehi idha nisinnova candimasuriye
paramasim. Imesamyeva padanam candimasuriye padakathalikam katva nisidim. Evarupa
me iddhi pamadena antarahita, tumhe ma pamajjittha. Pamadena hi evarupam
byasanam papunanti. Appamatta viharanta jatijaramaranassa antam karonti.
Tasma tumhe mamyeva arammanam karitva appamatta hotha bhante"ti tajjetva
ovadamadasi. Te tassa kathentasseva samvegam apajjitva vipassamana timsa jana
tattheva arahattam papunimsuti. Evampi uppanna samathavipassana nirujjhamana
anatthaya samvattantiti veditabba. Ayam tava lokiyasammappadhanakathaya vinicchayo.
     Lokuttaramaggakkhane panetam ekameva viriyam catukiccasadhanavasena cattari
namani labhati. Tattha anuppannananti asamudacaravasena va ananubhutarammanavasena
va anuppannanam. Annatha hi anamatagge samsare anuppanna papaka akusala
@Footnote: 1 cha.Ma. mahapita        2 cha.Ma. gantva    4 cha.Ma. santikam karomi
Dhamma nama natthi. Anuppanna pana uppajjamanapi eteyeva uppajjanti,
pahiyamanapi eteyeva pahiyyanti. 1-
     Tattha ekaccassa vattavasena kilesa na samudacaranti, ekaccassa
ganthadhutangasamadhivipassananavakammabhavanam 2- annataravasena. Katham? ekacco hi
vattasampanno hoti, tassa ca 3- dvasiti khuddakavattani 4- cuddasa mahavattani 5-
cetiyanganabodhiyanganapaniyamalakauposathagaraagantukagamikavattani ca karontasseva
kilesa okasam na labhanti. Aparabhage panassa vattam vissajjetva bhinnavattassa
vicarato ayonisomanasikaranceva sativossagganca agamma uppajjanti. Evam
asamudacaravasena anuppanna uppajjanti nama.
     Ekacco ganthayutto hoti, ekampi nikayam ganhati, dvepi tayopi
cattaropi pancapi. Tasseva tepitakam buddhavacanam atthavasena palivasena anusandhivasena
pubbaparavasena ganhantassa sajjhayantassa cintentassa vacentassa desentassa
pakasentassa kilesa okasam na labhanti. Aparabhage panassa ganthakammam pahaya
kusitassa vicarato ayonisomanasikarasativossagge agamma uppajjanti. Evampi
asamudacaravasena anuppanna uppajjanti nama.
     Ekacco pana dhutangadharo hoti, terasa dhutangagune samadaya vattati,
tassa dhutangagune pariharantassa kilesa okasam na labhanti. Aparabhage panassa
dhutangani vissajjetva bahullaya avattantassa 6- vicarato
ayonisomanasikarasativossagge agamma uppajjanti. Evampi asamudacaravasena
anuppanna uppajjanti nama.
     Ekacco pana atthasu samapattisu cinnavasi hoti. Tassa pathamajjhanadisu
avajjanavasiadinam vasena viharantassa kilesa okasam na labhanti. Aparabhage
@Footnote: 1 cha.Ma. pahiyanti           2 cha.Ma.....vipassana navakammikanam
@3 cha.Ma. ca-saddo na dissati   4 vinaYu. 7/243/1
@5 vinaYu. 7/356/153       6 Si. avattassa, cha.Ma. avattassa
Panassa parihinajjhanassa va vissatthajjhanassa va bhassadisu anuyuttassa viharato
ayonisomanasikarasativossagge agamma uppajjanti. Evampi asamudacaravasena
anuppanna kilesa uppajjanti nama.
     Ekacco pana vipassako hoti, sattasu va anupassanasu 1- attharasasu
va mahavipassanasu kammam karonto viharati. Tassevam viharato kilesa okasam
na labhanti. Aparabhage panassa vipassanakammam pahaya kayadalhibahulassa viharato
ayonisomanasikarasativossagge agamma uppajjanti. Evampi asamudacaravasena
anuppanna kilesa uppajjanti nama.
     Ekacco navakammiko hoti, uposathagarabhojanasaladini karoti. Tassa
tesam upakaranani cintentassa kilesa okasam na labhanti. Aparabhage panassa
navakamme nitthite va vissatthe va ayonisomanasikarasativossagge agamma
uppajjanti nama.
     Ekacco pana brahmaloka agato suddhasatto hoti, tassa anasevanaya
kilesa okasam na labhanti. Aparabhage panassa laddhasevanassa ayonisomanasikara-
sativossagge agamma uppajjanti. Evampi asamudacaravasena anuppanna
kilesa uppajjanti nama. Evam tava asamudacaravasena anuppannata veditabba.
     Katham ananubhutarammanavasena? idhekacco ananubhutapubbam manapiyadibhedam
Arammanam labhati, tassa tattha ayonisomanasikarasativossagge agamma ragadayo
kilesa uppajjanti. Evam ananubhutarammanavasena anuppanna uppajjanti nama.
Lokuttaramaggakkhane pana ekameva viriyam.
     Ye ca evam anuppanna uppajjeyyum, te yatha neva uppajjanti, evam
nesam anuppadakiccam uppannananca pahanakiccam sadheti. Tasma uppannanam
papakananti ettha pana catubbidham uppannam vattamanuppannam bhutva vigatuppannam
@Footnote: 1 cha.Ma. vipassanasu, khu.pati. 31/727/623 (sya)
Okasakatuppannam bhumiladdhuppannanti. Tattha ye kilesa vijjamana
uppadadisamangino, idam vattamanuppannam nama. Kamme pana javite arammanarasam
anubhavitva niruddhavipako bhutva vigatam nama. Kammam uppajjitva niruddham bhutva
vigatam nama. Tadubhayampi bhutva vigatuppannanti sankhyam gacchati. Kusalakusalam kammam
annassa kammassa vipakam patibahitva attano vipakassa okasam karoti. Evam
kate okase vipako uppajjamano okasakaranato patthaya uppannoti vuccati.
Idam okasakatuppannam nama.
     Pancakkhandha pana vipassanaya bhumi nama, te atitadibheda honti. Tesu
anusayitakilesa pana atita va anagata va paccuppanna vati na vattabba.
Atitakkhandhesu anusayitapi hi appahinava honti. Anagatakkhandhesu,
paccuppannakkhandhesu anusayitapi appahinava honti. Idam bhumiladdhuppannam nama.
Tenahu porana "tasu tasu bhumisu asamugghatangata 1- kilesa bhumiladdhuppannati
sankhyam gacchanti"ti.
     Aparampi catubbidham uppannam samudacaruppannam arammanadhigahituppannam
avikkhambhituppannam asamugghatituppannanti. Tattha sampativattamanamyeva
samudacaruppannam nama. Sakim cakkhuni ummiletva arammane nimitte gahite
anussaritanussaritakkhane kilesa nuppajjissantiti na vattabba. Kasma?
arammanassa adhigahitatta. Yathakim? yatha khirarukkhassa kudhariya 2- ahatahatatthane khiram
na nikkhamissatiti na vattabbam, evam. Idam arammanadhigahituppannam nama. Samapattiya
avikkhambhitakilesa pana imasmim nama thane nuppajjissantiti na vattabba, kasma?
avikkhambhitatta. Yathakim? sace khirarukkham kudhariya ahaneyyum, imasmim nama thane
khiram na nikkhameyyati na vattabbam, evam. Idam avikkhambhituppannam nama. Maggena
@Footnote: 1 cha.Ma. asamugghatita         2 cha.Ma. kuthariya. evamuparipi
Asamugghatitakilesa pana bhavagge nibbattassapi nuppajjissantiti purimanayeneva
vittharetabbam. Idam asamugghatituppannam nama.
     Imesu uppannesu vattamanuppannam bhutvavigatuppannam okasakatuppannam
samudacaruppannanti catubbidham uppannam na maggavajjham, bhumiladdhuppannam
arammanadhigahituppannam avikkhambhituppannam asamugghatituppannanti catubbidham
maggavajjham. Maggo hi uppajjamano ete kilese pajahati. So ye kilese pajahati, te
atita va anagata va paccuppanna vati na vattabba. Vuttampi cetam:-
              "hanci atite kilese pajahati, tena hi khinam khepeti,
         niruddham nirodheti, vigatam vigameti, 1- atthangatam atthangameti, atitam
         yam natthi, tam pajahati. Hanci anagate kilese pajahati, tena hi
         ajatam pajahati, anibbattam, anuppannam, apatubhutam pajahati.
         Anagatam yam natthi, tam pajahati. Hanci paccuppanne kilese
         pajahati, tena hi ratto ragam pajahati, duttho dosam, mulho
         moham, vinibandho 2- manam, paramattho ditthim, vikkhepagato uddhaccam,
         anitthangato vicikiccham, thamagato anusayam pajahati, kanhasukkadhamma
         yuganaddha pavattanti. 3- Sankilesika maggabhavana hoti .pe.
         Tena hi natthi maggabhavana, natthi phalasacchikiriya, natthi kilesappahanam,
         natthi dhammabhisamayoti. Atthi maggabhavana .pe. Atthi
         dhammabhisamayoti. Yatha katham viya, yathapi 4- taruno rukkho .pe.
         Apatubhutayeva na patubhavanti"ti. 5-
     Iti paliyam ajataphalarukkho agato, jataphalarukkhena pana dipetabbam. Yatha
hi saphalo tarunaambarukkho, tassa phalani manussa paribhunjeyyum, sesani patetva
@Footnote: 1 ka byantikaroti           2 cha.Ma. vinibaddho        3 cha.Ma. samameva vattanti
@4 cha.Ma. seyyathapi         5 khu.pati. 31/699,700/605-6 (sya)
Pacchiyo pureyyum, athanno puriso tam pharasuna chindeyya. Tenassa neva atitani
phalani nasitani honti, na anagatapaccuppannani ca nasitani. Atitani hi
manussehi paribhuttani, anagatani anibbattani, na sakka nasetum. Yasmim pana
samaye so chinno, tada phalaniyeva natthiti paccuppannanipi anasitani. Sace
pana rukkho acchinno assa, athassa pathavirasanca aporasanca agamma yani
phalani nibbatteyyum, tani nasitani honti. Tani hi ajataneva na jayanti,
anibbattaneva na nibbattanti, apatubhutaneva na patubhavanti. Evameva maggo
napi atitadibhede kilese pajahati, napi na pajahati. Yesanhi kilesanam maggena
khandhesu aparinnatesu uppatti siya, maggena uppajjitva khandhanam parinnatatta
te kilesa ajatava na jayanti, anibbattava na nibbattanti, apatubhutava
na patubhavanti. Tarunaputtaya itthiya puna avijayanattham byadhikanam 1- rogavupasamanattham
pitabhesajjehi vapi 2- ayamattho vibhavetabbo. Evam maggo ye kilese
pajahati, te atita va anagata va paccuppanna vati na vattabba. Na ca
maggo kilese na pajahati. Ye pana maggo kilese pajahati, te sandhaya
"uppannanam papakanan"tiadi vuttam.
     Na kevalanca maggo kileseyeva pajahati, kilesanam pana appahinatta ye
uppajjeyyum upadinna khandha, tepi pajahatiyeva. Vuttampi cetam
"sotapattimaggananena abhisankharavinnanassa nirodhena satta bhave thapetva anamatagge
samsare ye uppajjeyyum namanca rupanca, etthete nirujjhanti"ti 3- vittharo.
Iti maggo upadinnato anupadinnato ca vutthati. Bhavavasena pana sotapattimaggo
apayabhavato vutthati, sakadagamimaggo sugatibhavekadesato, anagamimaggo
sugatikamabhavato vutthati. Arahattamaggo ruparupabhavato vutthati. Sabbabhavehi
vutthatiyevatipi vadanti.
@Footnote: 1 cha.Ma. byadhitanam     2 cha.Ma. capi        3  khu.cula. 30/89/22 (sya)
      Atha maggakkhane katham anuppannanam uppadaya bhavana hoti, katham va
uppannanam thitiyati. Maggappavattiyaeva. Maggo hi pavattamano  pubbe
anuppannapubbatta anuppanno nama vuccati. Anagatapubbanhi thanam gantva
ananubhutapubbam va arammanam anubhavitva vattaro bhavanti "anagatatthanam
agatamha, ananubhutam arammanam anubhavama"ti. Ya cassa pavatti, ayameva thiti
namati thitiya bhavetiti vattum vattati. Evametassa bhikkhuno idam
lokuttaramaggakkhane viriyam "anuppannanam papakanam akusalanam dhammanam
anuppadaya"tiadini cattari namani labhati. Ayam lokuttaramaggakkhane sammappadhanakatha.
Evamettha lokiyalokuttaramissaka sammappadhana nidditthati.
                     Suttantabhajaniyavannana nitthita.
                         --------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 310-323. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=7357&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=7357&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=465              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=6456              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=5657              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=5657              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]