บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
{๖๑๘} เตน สมเยนาติ เภสชฺชสิกฺขาปทํ ฯ ตตฺถ อตฺโถ ภนฺเตติ ราชา ภิกฺขู อุยฺยุตฺตปฺปยุตฺเต เถรสฺส เลณตฺถาย ปพฺภารํ โสเธนฺเต ทิสฺวา อารามิกํ ทาตุกาโม ปุจฺฉิ ฯ {๖๑๙-๖๒๑} ปาฏิเยกฺโกติ วิสุํ เอโก ฯ มาลากิเตติ กตมาเล มาลธาเร กุสุมมาลาปฏิมณฺฑิเตติ อตฺโถ ฯ ติณณฺฑูปกนฺติ ติณฺจุมฺพิฏกํ ฯ ปฏิมุญฺจีติ ฐเปสิ ฯ สา อโหสิ สุวณฺณมาลาติ ทาริกาย สีเส ฐปิตมตฺตาเยว เถรสฺส อธิฏฺฐานวเสน สุวณฺณปทุมมาลา อโหสิ ฯ ตญฺหิ ติณณฺฑูปกํ สีเส ฐปิตมตฺตเมว สุวณฺณมาลา โหตูติ เถโร อธิฏฺฐาสิ ฯ ทุติยมฺปิ โข ฯเปฯ อุปสงฺกมีติ ทุติยทิวเสเยว อุปสงฺกมิ ฯ สุวณฺณนฺติ อธิมุจฺจีติ โสวณฺณมโย โหตูติ อธิฏฺฐาสิ ฯ ปญฺจนฺนํ เภสชฺชานนฺติ สปฺปิอาทีนํ ฯ พาหุลฺลิกาติ ปจฺจยพาหุลฺลิกตาย ปฏิปนฺนา ฯ โกลุมฺเพปิ ฆเฏปีติ เอตฺถ โกลุมฺพา นาม มหามุขปาฏิโย วุจฺจนฺติ ฯ โอลีนวิลีนานีติ เหฏฺฐา จ อุภโต ปสฺเสสุ จ คลิตานิ ฯ โอกิณฺณวิกิณฺณาติ สปฺปิอาทีนํ คนฺเธน ภูมึ ขนนฺเตหิ โอกิณฺณา ภิตฺติโย จ ขนนฺเตหิ อุปริ สญฺจรนฺเตหิ จ วิกิณฺณา ฯ อนฺโตโกฏฺฐาคาริกาติ อพฺภนฺตเร สํวิหิตโกฏฺฐาคารา ฯ {๖๒๒} ปฏิสายนียานีติ ปฏิสายิตพฺพานิ ฯ ปริภุญฺชิตพฺพานีติ อตฺโถ ฯ เภสชฺชานีติ เภสชฺชกิจฺจํ กโรนฺตุ วา มา วา เอวํ ลทฺธโวหารานิ ฯ โคสปฺปีติ อาทีหิ โลเก ปากฏํ ทสฺเสตฺวา เยสํ มํสํ กปฺปตีติ อิมินา อญฺเญสํปิ มิคโรหิตสสาทีนํ สปฺปึ สงฺคเหตฺวา ทสฺเสติ ฯ เยสํ หิ ขีรํ อตฺถิ สปฺปิปิ เตสํ อตฺถิเยว ฯ ตํ ปน สุลภํ วา โหตุ ทุลฺลภํ วา อสมฺโมหตฺถํ วุตฺตํ ฯ เอวํ นวนีตํปิ ฯ สนฺนิธิการกํ ปริภุญฺชิตพฺพานีติ สนฺนิธึ กตฺวา นิทหิตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพานิ ฯ กถํ ปาลิยา อาคตสปฺปิอาทีสุ สปฺปิ ตาว ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ ตทหุปุเรภตฺตํ สามิสมฺปิ นิรามิสมฺปิ ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย สตฺตาหํ นิรามิสํ ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ สตฺตาหาติกฺกเมปิ สเจ เอกภาชเน ฐปิตํ เอกํ นิสฺสคฺคิยํ ฯ สเจ พหูสุ วตฺถุคณนาย นิสฺสคฺคิยานิ ฯ ปจฺฉาภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ สตฺตาหํ นิรามิสเมว วฏฺฏติ ฯ ปุเรกภตฺตํ วา ปจฺฉาภตฺตํ วา อุคฺคหิตกํ กตฺวา นิกฺขิตฺตํ อชฺโฌหริตุํ น วฏฺฏติ ฯ อพฺภญฺชนาทีสุ อุปเนตพฺพํ ฯ สตฺตาหาติกฺกเมปิ อนาปตฺติ อนชฺโฌหรณียตํ อาปนฺนตฺตา ฯ ปฏิสายนียานีติ หิ วุตฺตํ ฯ สเจ อนุปสมฺปนฺโน ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตนวนีเตน สปฺปึ กตฺวา เทติ ปุเรภตฺตํ สามิสํ วฏฺฏติ ฯ สเจ สยํ กโรติ สตฺตาหํปิ นิรามิสเมว วฏฺฏติ ฯ ปจฺฉาภตฺตํ ปฏิคฺคหิตนวนีเตน ปน เยนเกนจิ กตสปฺปิ สตฺตาหํปิ นิรามิสเมว วฏฺฏติ ฯ อุคฺคหิตเกน กเต ปุพฺเพ วุตฺตสุทฺธสปฺปินเยเนว วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ ฯ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตขีเรน วา ทธินา วา ตกสปฺปิ อนุปสมฺปนฺเนน กตํ สามิสํปิ ตทหุปุเรภตฺตํ วฏฺฏติ ฯ สยํ กตํ นิรามิสเมว วฏฺฏติ ปจฺฉาภตฺตํ น วฏฺฏติ ฯ นวนีตํ ตาเปนฺตสฺส หิ สามปาโก น โหติ ฯ สามปกฺเกน ปน เตน สทฺธึ อามิสํ น วฏฺฏติ ฯ ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย น วฏฺฏติเยว ฯ สตฺตาหาติกฺกเมปิ อนาปตฺติ สวตฺถุกสฺส ปฏิคฺคหิตตฺตา ฯ ตานิ ปฏิคฺคเหตฺวาติ หิ วุตฺตํ ฯ ปจฺฉาภตฺตํ ปฏิคฺคหิเตหิ กตํ ปน อพฺภญฺชนาทีสุ อุปเนตพฺพํ ฯ ปุเรภตฺตํปิ อุคฺคหิตเกหิ กตํ ฯ อุภเยสํปิ สตฺตาหาติกฺกเม อนาปตฺติ ฯ เอเสว นโย อกปฺปิยมํสสปฺปิมฺหิ ฯ อยํ ปน วิเสโส ฯ ยตฺถ ปาลิยํ อาคตนวนีตสปฺปินา นิสฺสคฺคิยํ ตตฺถ อิมินา ทุกฺกฏํ ฯ อนฺธกฏฺฐกถายํ การณปฏิรูปกํ กตฺวา มนุสฺสสปฺปิญฺจ นวนีตญฺจ ปฏิกฺขิตฺตํ ฯ ตํ ทุปฺปฏิกฺขิตฺตํ สพฺพอฏฺฐกถาสุ อนุญฺญาตตฺตา ฯ ปรโต จสฺส วินิจฺฉโยปิ อาคมิสฺสติ ฯ ปาลิยํ อาคตนวนีตํปิ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ ตทหุปุเรภตฺตํ สามิสํปิ วฏฺฏติ ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย นิรามิสเมว ฯ สตฺตาหาติกฺกเม นานาภาชเนสุ ฐปิเต ภาชนคณนาย เอกภาชเนปิ อมิสฺเสตฺวา ปิณฺฑปิณฺฑวเสน ฐปิเต ปิณฺฑคณนาย นิสฺสคฺคิยานิ ฯ ปจฺฉาภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ สปฺปินเยเนว เวทิตพฺพํ ฯ เอตฺถ ปน ทธิคุฬิกาโยปิ ตกฺกวินฺทูนิปิ โหนฺติ ตสฺมา โธตํ วฏฺฏิสฺสตีติ อุปฑฺฒตฺเถรา อาหํสุ ฯ มหาสีวตฺเถโร ปน ภควตา อนุญฺญาตกาลโต ปฏฐาย ตกฺกโต อุทฺธฏมตฺตเมว ขาทึสูติ อาห ฯ ตสฺมา นวนีตํ ปริภุญฺชนฺเตน โธวิตฺวา ทธิตกฺกมกฺขิกากิปีลิกาทีนิ อปเนตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ ปจิตฺวา สปฺปึ กตฺวา ปริภุญฺชิตุกาเมน อโธตํปิ ปจิตุํ วฏฺฏติ ฯ ยํ ตตฺถ ทธิคตํ วา ตกฺกคตํ วา ตํ ขยํ คมิสฺสติ ฯ เอตฺตาวตา หิ สวตฺถุกปฏิคฺคหิตํ นาม น โหตีติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย ฯ อามิเสน สทฺธึ ปกฺกตฺตา ปน ตสฺมึปิ กุกฺกุจฺจายนฺติ กุกฺกุจฺจกา ฯ อิทานิ อุคฺคหิตฺวา ฐปิตนวนีเต จ ปุเรภตฺตํ ขีรทธีนิ ปฏิคฺคเหตฺวา กตนวนีเต จ ปจฺฉาภตฺตํ ตานิ ปฏิคฺคเหตฺวา กตนวนีเต จ อุคฺคหิตเกหิ กตนวนีเต จ อกปฺปิยมํสนวนีเต จ สพฺโพ อาปตฺตานาปตฺติปริโภคา- ปริโภคนโย สปฺปิมฺหิ วุตฺตกฺกเมเนว คเหตพฺโพ ฯ เตลภิกฺขาย ปวิฏฺฐานํ ภิกฺขูนํ ตตฺเถว สปฺปึปิ นวนีตํปิ ปกฺกเตลํปิ อปกฺกเตลํปิ อากีรนฺติ ฯ ตตฺถ ตกฺกทธิพินฺทูนิปิ ภตฺตสิฏฺฐานิปิ ตณฺฑุลกณานิปิ มกฺขิกาทโยปิ โหนฺติ ฯ อาทิจฺจปากํ กตฺวา ปริสฺสาเวตฺวา คหิตํ สตฺตาหกาลิกํ โหติ ฯ ปฏิคฺคเหตฺวา ฐปิตเภสชฺเชหิ สทฺธึ ปจิตฺวา นตฺถุปานํ จ กาตุํ วฏฺฏติ ฯ สเจ วทฺทลิกสมเย ลชฺชิสามเณโร ยถา ตตฺถ ปติตตณฺฑุลกณาทโย น ปจฺจนฺติ เอวํ สามิสปากํ โมเจนฺโต อคฺคิมฺหิ วิลิยาเปตฺวา ปริสฺสาเวตฺวา ปุน ปจิตฺวา เทติ ปุริมนเยเนว สตฺตาหํ วฏฺฏติ ฯ เตเลสุ ติลเตลํ ตาว ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ ปุเรภตฺตํ สามิสํปิ วฏฺฏติ ฯ ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย นิรามิสเมว ฯ สตฺตาหาติกฺกเมนสฺส ภาชนคณนาย นิสฺสคฺคิยภาโว เวทิตพฺโพ ฯ ปจฺฉาภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ สตฺตาหํ นิรามิสเมว วฏฺฏติ ฯ อุคฺคหิตกํ กตฺวา นิกฺขิตฺตํ อชฺโฌหริตุํ น วฏฺฏติ ฯ สีสมกฺขนาทีสุ อุปเนตพฺพํ ฯ สตฺตาหาติกฺกเมปิ อนาปตฺติ ฯ ปุเรภตฺตํ ติเล ปฏิคฺคเหตฺวา กตเตลํ ปุเรภตฺตํ สามิสํ วฏฺฏติ ฯ ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย อนชฺโฌรหณียํ โหติ ฯ สีสมกฺขนาทีสุ อุปเนตพฺพํ ฯ สตฺตาหาติกฺกเมปิ อนาปตฺติ ฯ ปจฺฉาภตฺตํ ติเล ปฏิคฺคเหตฺวา กตเตลํ อนชฺโฌหรณียเมว สวตฺถุกปฏิคฺคหิตตฺตา ฯ สตฺตาหาติกฺกเมปิ อนาปตฺติ ฯ สีสมกฺขนาทีสุ อุปเนตพฺพํ ฯ ปุเรภตฺตํ วา ปจฺฉาภตฺตํ วา อุคฺคหิตกติเลหิ กตเตเลปิ เอเสว นโย ฯ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตกติเล ภชฺชิตฺวา ติลปิฏฺฐํ เสเทตฺวา วา อุณฺโหทเกน วา เตเมตฺวา กตเตลํ สเจ อนุปสมฺปนฺเนน กตํ ปุเรภตฺตํ สามิสํปิ วฏฺฏติ ฯ อตฺตนา กตํ นิพฺพฏฺฏิตตฺตา ปุเรภตฺตํ นิรามิสํเยว วฏฺฏติ ฯ สามํ ปกฺกตฺตา สามิสํ น วฏฺฏติ ฯ สวตฺถุกปฏิคฺคหิตตฺตา ปน ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย อุภยํปิ อนชฺโฌหรณียํ สีสมกฺขนาทีสุ อุปเนตพฺพํ ฯ สตฺตาหาติกฺกเมปิ อนาปตฺติ ฯ ยทิ ปน อปฺปํ อุณฺโหทกํ โหติ ตํ อพฺภุกฺกีรณมตฺตํ อพฺโพหาริกํ โหติ สามปากคณนํ น คจฺฉติ ฯ สาสปเตลาทีสุปิ สวตฺถุกปฏิคฺคหิเตสุ อวตฺถุกติลเตเล วุตฺตสทิโสว วินิจฺฉโย ฯ สเจ ปน ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตานํ สาสปาทีนํ จุณฺเณหิ อาทิจฺจปาเกน สกฺกา เตลํ กาตุํ ตํ ปุเรภตฺตํ สามิสํปิ วฏฺฏติ ฯ ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย นิรามิสเมว ฯ สตฺตาหาติกฺกเม นิสฺสคฺคิยํ ฯ ยสฺมา ปน สาสปมธุกจุณฺณาทีนิ เสเทตฺวา เอรณฺฑกฏฺฐีนิ จ ภชฺชิตฺวา เอวํ เตลํ กโรนฺติ ตสฺมา เตสํ เตลํ อนุปสมฺปนฺเนหิ กตํ ปุเรภตฺตํ สามิสํปิ วฏฺฏติ ฯ วตฺถูนํ ยาวชีวิกตฺตา ปน สวตฺถุกปฏิคฺคหเณ โทโส นตฺถีติ ฯ อตฺตนา กตํ สตฺตาหํ นิรามิสปริโภเคเนว ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ อุคฺคหิตเกหิ กตํ อนชฺโฌหรณียํ พาหิรปริโภเค วฏฺฏติ ฯ สตฺตาหาติกฺกเมปิ อนาปตฺติ ฯ เตลกรณตฺถาย สาสปมธุกเอรณฺฑกฏฺฐีนิ วา ปฏิคฺคเหตฺวา ตทเหว กตํ เตลํ สตฺตาหกาลิกํ ทุติยทิวเส กตํ ฉาหํ วฏฺฏติ ตติยทิวเส กตํ ปญฺจาหํ วฏฺฏติ ฯ จตุตฺถปญฺจมฉฏฺฐสตฺตมทิวเส ปน กตํ ตทเหว วฏฺฏติ ฯ สเว ยาว อรุณสฺส อุคฺคมนา ติฏฺฐติ นิสฺสคฺคิยํ ฯ อฏฺฐมทิวเส กตํ อนชฺโฌหรณียํ อนิสฺสคฺคิยตฺตา ปน พาหิรปริโภเค วฏฺฏติ ฯ สเจปิ น กโรติ เตลตฺถาย คหิตสาสปาทีนํ สตฺตาหาติกฺกเม ทุกฺกฏเมว ฯ ปาลิยํ ปน อนาคตานิ อญฺญานิปิ นาฬิเกรนิมฺพโกสมฺพกรมนฺทาตสิอาทีนํ เตลานิ อตฺถิ ฯ ตานิ ปฏิคฺคเหตฺวา สตฺตาหํ อติกฺกามยโต ทุกฺกฏํ โหติ ฯ อยเมเตสุ วิเสโส ฯ เสสํ ยาวกาลิกวตฺถุํ ยาวชีวิกวตฺถุํ จ สลฺลกฺเขตฺวา สามปากสวตฺถุกปุเรภตฺตปจฺฉาภตฺตปฏิคฺคหิตกอุคฺคหิตวตฺถุกวิธานํ สพฺพํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ ฯ {๖๒๓} วสาเตลนฺติ อนุชานามิ ภิกฺขเว ปญฺจ วสานิ อจฺฉวสํ มจฺฉวสํ สุสุกาวสํ สูกรวสํ คทฺรภวสนฺติ ๑- เอวํ อนุญฺญาตวสานํ เตลํ ฯ เอตฺถ จ อจฺฉวสนฺติ วจเนน ฐเปตฺวา มนุสฺสวสํ สพฺเพสํ อกปฺปิยมํสานํ วสา อนุญฺญาตา ฯ มจฺฉคฺคหเณน จ สุสุกาปิ คหิตา โหนฺติ ฯ พาฬมจฺฉตฺตา ปน วิสุํ วุตฺตา ฯ มจฺฉาทิคฺคหเณเนตฺถ สพฺเพสํปิ กปฺปิยมํสานํ วสา @เชิงอรรถ: ๑. วิ. มหาวคฺค. ๕/๔๑. ปาลิยเมว อนุชา...วสานิ เภสชฺชานีติ ทิสฺสติ ฯ อนุญฺญาตา ฯ มํเสสุ หิ ทส มนุสฺสหตฺถิอสฺสสุนขอหิสีห- พฺยคฺฆทีปิอจฺฉตรจฺฉานํ มํสานิ อกปฺปิยานิ ฯ วสาสุ เอกา มนุสฺสวสา ฯ ขีราทีสุ อกปฺปิยนฺนาม นตฺถิ ฯ อนุปสมฺปนฺเนหิ กตนิพฺพฏฺฏิตวสาเตลํ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ ปุเรภตฺตํ สามิสํปิ วฏฺฏติ ฯ ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย สตฺตาหํ นิรามิสเมว วฏฺฏติ ฯ ยํ ปน ตตฺถ สุขุมรชสทิสํ มํสํ วา นหารุํ วา อฏฺฐิ วา โลหิตํ วา โหติ ตํ อพฺโพหาริกํ ฯ สเจ ปน วสํ ปฏิคฺคเหตฺวา สยํ กโรติ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคเหตฺวา ปจิตฺวา ปริสฺสาเวตฺวา สตฺตาหํ นิรามิสปริโภเคน ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ นิรามิสปริโภคํ หิ สนฺธาย อิทํ วุตฺตํ กาเล ปฏิคฺคหิตํ กาเล นิปฺปกฺกํ กาเล สํสคฺค ๑- เตลปริโภเคน ปริภุญฺชิตุนฺติ ๒- ฯ ตตฺราปิ อพฺโพหาริกเมว ฯ ปจฺฉาภตฺตํ ปน ปฏิคฺคเหตุํ วา ตาเปตุํ วา น วฏฺฏติเยว ฯ วุตฺตํ เหตํ วิกาเล เจ ภิกฺขเว ปฏิคฺคหิตํ วิกาเล นิปฺปกฺกํ วิกาเล สํสคฺคํ ตํ เจ ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ติณฺณํ ทุกฺกฏานํ กาเล เจ ภิกฺขเว ปฏิคฺคหิตํ วิกาเล นิปฺปกฺกํ วิกาเล สํสคฺคํ ตํ เจ ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ กาเล เจ ภิกฺขเว ปฏิคฺคหิตํ กาเล นิปฺปกฺกํ วิกาเล สํสคฺคํ ตํ เจ ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส กาเล เจ ภิกฺขเว ปฏิคฺคหิตํ กาเล นิปฺปกฺกํ กาเล สํสคฺคํ ตํ เจ ปริภุญฺเชยฺย อนาปตฺตีติ ๓- ฯ อุปติสฺสตฺเถรํ ปน อนฺเตวาสิกา ปุจฺฉึสุ ภนฺเต สปฺปินวนีตวสานิ เอกโต ปจิตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. สํสฏฺฐํ. อิโต ปรํ เอวํ เวทิตพฺพํ. ๒. ๓. วิ. มหาวคฺค. ๕/๔๑. มิสฺสิตฺวา นิพฺพฏฺฏิตานิ วฏฺฏนฺติ น วฏฺฏนฺตีติ ฯ น วฏฺฏนฺติ อาวุโสติ ฯ เถโร กิเรตฺถ ปกฺกเตลกสเฏ วิย กุกฺกุจฺจายติ ฯ ตโต นํ อุตฺตรึ ปุจฺฉึสุ ภนฺเต นวนีเต ทธิคุฬิกา วา ตกฺกวินฺทุ วา โหติ เอตํ วฏฺฏตีติ ฯ เอตมฺปิ อาวุโส น วฏฺฏตีติ ฯ ตโต นํ อาหํสุ ภนฺเต เอกโต ปจิตฺวา สํสคฺคานิ เตชวนฺตานิ โหนฺติ โรคํ นิคฺคณฺหนฺตีติ ฯ สาธาวุโสติ เถโร สมฺปฏิจฺฉิ ฯ มหาสุมตฺเถโร ปนาห กปฺปิยมํสวสา สามิสปริโภเค วฏฺฏติ อิตรา นิรามิสปริโภเค วฏฺฏตีติ ฯ มหาปทุมตฺเถโร ปน อิทํ กินฺติ ปฏิกฺขิปิตฺวา นนุ วาตาพาธิกา ภิกฺขู ปญฺจมูลกสาวยาคุยํ อจฺฉสูกรเตลาทีนิ ปกฺขิปิตฺวา ยาคุํ ปิวนฺติ สา เตชุสฺสทตฺตา โรคํ นิคฺคณฺหาตีติ วตฺวา วฏฺฏตีติ อาห ฯ มธุ นาม มกฺขิกามธูติ มธุกรีหิ นาม มธุมกฺขิกาหิ ขุทฺทกมกฺขิกาหิ ภมรมกฺขิกาหิ จ กตํ มธุ ฯ ตํ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ ปุเรภตฺตํ สามิสปริโภคํปิ วฏฺฏติ ฯ ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย สตฺตาหํ นิรามิสปริโภคเมว วฏฺฏติ ฯ สตฺตาหาติกฺกเม สเจ สิเลสสทิสํ มหามธุ ขณฺฑาขณฺฑํ กตฺวา ฐปิตํ อิตรํ วา นานาภาชเนสุ วตฺถุคณนาย นิสฺสคฺคิยานิ ฯ สเจ เอกเมว ขณฺฑํ เอกภาชเน วา อิตรํ เอกเมว นิสฺสคฺคิยํ ฯ อุคฺคหิตกํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ ฯ อรุมกฺขนาทีสุ อุปเนตพฺพํ ฯ มธุปฏลํ วา มธุสิฏฺฐกํ วา สเจ มธุนา อมกฺขิตํ ปริสุทฺธํ ยาวชีวิกํ ฯ มธุมกฺขิตํ ปน มธุคติกเมว ฯ จิริกา นาม สปกฺขา ทีฆมกฺขิกา ตุมฺพลนามิกา จ อฏฺฐิปกฺขา กาฬมหาภมรา โหนฺติ ฯ เตสํ อาสเยสุ นิยฺยาสสทิสํ มธุ โหติ ฯ ตํ ยาวชีวิกํ ฯ ผาณิตนฺนาม อุจฺฉุมฺหา นิพฺพตฺตนฺติ อุจฺฉุรสํ อุปาทาย อปกฺกา วา อวตฺถุกปกฺกา วา สพฺพาปิ อวตฺถุกา อุจฺฉุวิกติ ผาณิตนฺติ เวทิตพฺพา ฯ ตํ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ ปุเรภตฺตํ สามิสํปิ วฏฺฏติ ฯ ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย สตฺตาหํ นิรามิสเมว วฏฺฏติ ฯ สตฺตาหาติกฺกเม วตฺถุคณนาย นิสฺสคฺคิยํ ฯ พหูปิ ปิณฺฑา จุณฺเณตฺวา เอกภาชเน ปกฺขิตฺตา โหนฺติ ฆนสนฺนิเวสา เอกเมว นิสฺสคฺคิยํ ฯ อุคฺคหิตกํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ ฯ ฆรธูปนาทีสุ อุปเนตพฺพํ ฯ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิเตน อปริสฺสาวิตอุจฺฉุรเสน กตผาณิตํ สเจ อนุปสมฺปนฺเนน กตํ สามิสํปิ วฏฺฏติ ฯ สยํ กตํ นิรามิสเมว วฏฺฏติ ฯ ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย ปน สวตฺถุกปฏิคฺคหิตตฺตา อนชฺโฌหรณียํ ฯ สตฺตาหาติกฺกเมปิ อนาปตฺติ ฯ ปจฺฉาภตฺตํ อปริสฺสาวิตปฏิคฺคหิเตน กตํปิ อนชฺโฌหรณียเมว ฯ สตฺตาหาติกฺกเมปิ อนาปตฺติ ฯ เอส นโย อุจฺฉุํ ปฏิคฺคเหตฺวา กตผาณิเตปิ ฯ ปุเรภตฺตํ ปน ปริสฺสาวิตปฏิคฺคหิเตน กตํ สเจ อนุปสมฺปนฺเนน กตํ ปุเรภตฺตํ สามิสํปิ วฏฺฏติ ฯ ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย สตฺตาหํ นิรามิสเมว ฯ สยํ กตํ ปุเรภตฺตํปิ นิรามิสเมว ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย สตฺตาหํ นิรามิสเมว ฯ ปจฺฉาภตฺตํ ปริสฺสาวิตปฏิคฺคหิเตน กตํ ปน นิรามิสเมว สตฺตาหํ วฏฺฏติ ฯ อุคฺคหิตกํ วุตฺตนยเมว ฯ ฌามอุจฺฉุผาณิตํ วา โกฏฺฏิตอุจฺฉุผาณิตํ วา ปุเรภตฺตเมว วฏฺฏตีติ มหาอฏฺฐกถายํ วุตฺตํ ฯ มหาปจฺจริยํ ปน เอตํ สวตฺถุกปกฺกํ วฏฺฏติ โน วฏฺฏตีติ ปุจฺฉํ กตฺวา อุจฺฉุผาณิตํ ปจฺฉาภตฺตํ โน วฏฺฏนกนฺนาม นตฺถีติ วุตฺตํ ฯ ตํ ยุตฺตํ ฯ สีโตทเกน กตํ มธุกปุปฺผผาณิตํ ปุเรภตฺตํ สามิสํปิ วฏฺฏติ ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย สตฺตาหํ นิรามิสเมว ฯ สตฺตาหาติกฺกเม วตฺถุคณนาย ทุกฺกฏํ ฯ ขีรํ ปกฺขิปิตฺวา กตํ มธุกผาณิตํ ปน ยาวกาลิกํ ฯ ขณฺฑสกฺกรํ ปน ขีรชลิกํ อปเนตฺวา อปเนตฺวา โสเธนฺติ ตสฺมา ตํ วฏฺฏติ ฯ มธุกปุปฺผํ ปน ปุเรภตฺตํปิ อลฺลํ วฏฺฏติ ภชฺชิตํ วฏฺฏติ ภชฺชิตฺวา ติลาทีหิ มิสฺสํ วา อมิสฺสํ วา กตฺวา โกฏฺฏิตํ วฏฺฏติ ฯ ยทิ ปน ตํ คเหตฺวา เมรยตฺถาย โยเชนฺติ โยชิตํ พีชโต ปฏฺฐาย น วฏฺฏติ ฯ กทลี ขชฺชูรีอมฺพลพุชปนสจิญฺจาทีนํ สพฺเพสํ ยาวกาลิกผลานํ ผาณิตํ ยาวกาลิกเมว ฯ มริจิปกฺเกหิ ผาณิตํ กโรนฺติ ตํ ยาวชีวิกํ ฯ ตานิ ปฏิคฺคเหตฺวาติ สเจ สพฺพานิปิ ปฏิคฺคเหตฺวา เอกฆเฏ อวินิพฺโภคานิ กตฺวา นิกฺขิปติ สตฺตาหาติกฺกเม เอกเมว นิสฺสคฺคิยํ วินิพฺภุตฺเตสุ ปญฺจ ฯ สตฺตาหํ ปน อนติกฺกมิตฺวา คิลาเนนปิ อคิลาเนนปิ วุตฺตนเยน ยถาสุขํ ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ สตฺตวิธํ หิ อุทฺทิสฺสํ นาม พฺยาธิอุทฺทิสฺสํ ปุคฺคโลทฺทิสฺสํ กาโลทฺทิสฺสํ สมโยทฺทิสฺสํ เทโสทฺทิสฺสํ วโสทฺทิสฺสํ เภสชฺโชทฺทิสฺสนฺติ ฯ ตตฺถ พฺยาธิอุทฺทิสฺสนฺนาม อนุชานามิ ภิกฺขเว อมนุสฺสิกาพาเธ อามกมํสํ อามกโลหิตนฺติ ๑- เอวํ พฺยาธึ อุทฺทิสฺส อนุญฺญาตํ ฯ ตํ เตเนว อาพาเธน อาพาธิกสฺส วฏฺฏติ น อญฺญสฺส ฯ @เชิงอรรถ: ๑. วิ. มหาวคฺค. ๕/๔๕. ตญฺจโข กาเลปิ วิกาเลปิ กปฺปิยํปิ อกปฺปิยํปิ วฏฺฏติเยว ฯ ปุคฺคโลทฺทิสฺสนฺนาม อนุชานามิ ภิกฺขเว โรมฏฺฐกสฺส โรมฏฺฐํ น จ ภิกฺขเว พหิมุขทฺวารา นีหริตฺวา อชฺโฌหริตพฺพนฺติ ๑- เอวํ ปุคฺคลํ อุทฺทิสฺส อนุญฺญาตํ ฯ ตํ ตสฺเสว วฏฺฏติ น อญฺญสฺส ฯ กาโลทฺทิสฺสํ นาม อนุชานามิ ภิกฺขเว จตฺตาริ มหาวิกฏานิ คูถํ มุตฺตํ ฉาริกํ มตฺติกนฺติ ๒- เอวํ อหิฑฏฺฐกาลํ อุทฺทิสฺส อนุญฺญาตํ ฯ ตํ ตสฺมึเยว กาเล อปฏิคฺคหิตกํปิ วฏฺฏติ น อญฺญสฺมึ ฯ สมโยทฺทิสฺสนฺนาม คณโภชเน อญฺญตฺร สมยาติอาทินา ๓- นเยน ตํ ตํ สมยํ อุทฺทิสฺส อนุญฺญาตา อนาปตฺติโย ฯ ตา ตสฺมึ ตสฺมึเยว สมเย อนาปตฺติโย โหนฺติ น อญฺญทา ฯ เทโสทฺทิสฺสนฺนาม อนุชานามิ ภิกฺขเว เอวรูเปสุ ปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ วินยธรปญฺจเมน คเณน อุปสมฺปทนฺติ ๔- เอวํ ปจฺจนฺตปฺปเทเส อุทฺทิสฺส อนุญฺญาตานิ อุปสมฺปทาทีนิ ฯ ตานิ ตตฺเถว วฏฺฏนฺติ น มชฺฌิมปฺปเทเส ฯ วโสทฺทิสฺสนฺนาม อนุชานามิ ภิกฺขเว วสานิ เภสชฺชานีติ ๕- เอวํ วสานาเมน อนุญฺญาตํ ฯ ตํ ฐเปตฺวา มนุสฺสวสํ สพฺเพสํ กปฺปิยากปฺปิยวสานํ ตทตฺถิกานํ เตลปริโภเคน ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ เภสชฺโชทฺทิสฺสํ นาม อนุชานามิ ภิกฺขเว ปญฺจ เภสชฺชานีติ ๖- เอวํ เภสชฺชนาเมน อนุญฺญาตานิ อาหารตฺถํ ผริตุํ สมตฺถานิ สปฺปินวนีตเตลมธุผาณิตานิ ฯ ตานิ ปฏิคฺคเหตฺวา ตทหุปุเรภตฺตํ ยถาสุขํ ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย สติ ปจฺจเย วุตฺตนเยเนว สตฺตาหํ ปริภุญฺชิตพฺพานิ ฯ @เชิงอรรถ: ๑. วิ. จุลฺลวคฺค. ๗/๕๘ ตตฺเถว พหิมุขทฺวารนฺติ ปาโฐ ทิสฺสติ. @๒. วิ. มหาวิภงฺเค. ๒/๓๑๒. ๓. ๔. ๕. ๖. วิ. มหาวคฺค. ๕/๕๑-๓๖-๔๑-๓๙. {๖๒๔} สตฺตาหาติกฺกนฺเต อติกฺกนฺตสญฺญี นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติยนฺติ สเจปิ สาสปมตฺตํ โหติ สกึ วา องฺคุลิยา คเหตฺวา ชิวฺหาย สายนมตฺตํ นิสฺสชฺชิตพฺพเมว ปาจิตฺติยญฺจ เทเสตพฺพํ ฯ น กายิเกน ปริโภเคน ปริภุญฺชิตพฺพนฺติ กาโย วา กาเย อรุ วา น มกฺเขตพฺพํ ฯ เตหิ มกฺขิตานิ กาสาวกตฺตรยฏฺฐิอุปาหนปาท- กฏฺฐลิกมญฺจปิฐาทีนิปิ อปริโภคานิ ฯ ทฺวารวาตปานกวาเฏสุปิ หตฺเถน คหณฏฺฐานํ น มกฺเขตพฺพนฺติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ ฯ กสาเว ปน ปกฺขิปิตฺวา ทฺวารวาตปานกวาฏานิ มกฺขิตพฺพานีติ มหาอฏฺฐกถายํ วุตฺตํ ฯ อนาปตฺติ อนฺโตสตฺตาหํ อธิฏฺเฐตีติ สตฺตาหพฺภนฺตเร สปฺปิ จ เตลญฺจ วสญฺจ มุทฺธนิ เตลํ วา อพฺภญฺชนํ วา มธุํ อรุมกฺขนํ ผาณิตํ ฆรธูปนํ อธิฏฺเฐติ อนาปตฺติ ฯ สเจ อธิฏฺฐิตเตลํ อนธิฏฺฐิตเตลภาชเน อากีริตุกาโม โหติ ภาชเน เจ สุขุมฉิทฺทํ ปวิฏฺฐปวิฏฺฐํ เตลํ ปุราณเตเลน อชฺโฌตฺถรียติ ปุน อธิฏฺฐาตพฺพํ ฯ อถ มหามุขํ โหติ สหสาว พหุเตลํ ปวิสิตฺวา ปุราณเตลํ อชฺโฌตฺถรติ ปุน อธิฏฺฐานกิจฺจํ นตฺถิ ฯ อธิฏฺฐิตคติกเมว หิ ตํ โหติ ฯ เอเตน นเยน อธิฏฺฐิตเตลภาชเน อนธิฏฺฐิตเตลอากีรณมฺปิ เวทิตพฺพํ ฯ {๖๒๕} วิสฺสชฺเชตีติ เอตฺถ สเจ ทฺวินฺนํ สนฺตกํ เอเกน ปฏิคฺคหิตํ อวิภตฺตํ โหติ สตฺตาหาติกฺกเม ทฺวินฺนํปิ อนาปตฺติ ปริภุญฺชิตุํ ปน น วฏฺฏติ ฯ สเจ เยน ปฏิคฺคหิตํ โส อิตรํ ภณติ อาวุโส อิมํ เตลํ สตฺตาหํ ปตฺตํ ปริภุญฺช นํ ตฺวนฺติ โส จ ปริโภคํ น กโรติ กสฺส อาปตฺติ ฯ น กสฺสจิปิ อาปตฺติ ฯ กสฺมา ฯ เยน ปฏิคฺคหิตํ เตน วิสฺสชฺชิตตฺตา อิตรสฺส อปฏิคฺคหิตตฺตา ฯ วินสฺสตีติ อปริโภคํ โหติ ฯ จตฺเตนาติ อาทีสุ เยน จิตฺเตน เภสชฺชํ จตฺตํ จ วนฺตํ จ มุตฺตํ จ โหติ ตํ จิตฺตํ จตฺตํ วนฺตํ มุตฺตนฺติ วุจฺจติ ฯ เตน จิตฺเตน ปุคฺคโล อนเปกฺโข วุจฺจติ ฯ เอวํ อนเปกฺโข สามเณรสฺส ทตฺวาติ อตฺโถ ฯ อิทํ กสฺมา วุตฺตํ ฯ เอวํ อนฺโตสตฺตาเห ทตฺวา ปจฺฉา ปฏิลภิตฺวา ปริภุญฺชนฺตสฺส อนาปตฺติทสฺสนตฺถนฺติ มหาสุมตฺเถโร อาห ฯ มหาปทุมตฺเถโร ปนาห นยิทํ ยาจิตพฺพํ อนฺโตสตฺตาเห ทินฺนสฺส หิ ปุน ปริโภเค อาปตฺติเยว นตฺถิ สตฺตาหาติกฺกนฺตสฺส ปน ปริโภเค อนาปตฺติทสฺสนตฺถมิทํ วุตฺตํ ๑- ตสฺมา เอวํ ทินฺนเภสชฺชํ สเจ สามเณโร อภิสงฺขริตฺวา วา อนภิสงฺขริตฺวา วา ตสฺส ภิกฺขุโน นตฺถุกมฺมตฺถํ ทเทยฺย คเหตฺวา นตฺถุกมฺมํ กาตพฺพํ ฯ สเจ พาโล โหติ ทาตุํ น ชานาติ อญฺเญน ภิกฺขุนา วตฺตพฺโพ อตฺถิ เต สามเณร เตลนฺติ ฯ อาม ภนฺเต อตฺถีติ ฯ อาหร เถรสฺส เภสชฺชํ กริสฺสามาติ ฯ เอวํปิ วฏฺฏติ ฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมว ฯ กฐินสมุฏฺฐานํ อกิริยา โนสญฺญาวิโมกฺขํ อจิตฺตกํ ปณฺณตฺติวชฺชํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ ติจิตฺตํ ติเวทนนฺติ ฯ เภสชฺชสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ ฯ @เชิงอรรถ: ๑. อิโต ปรํ อิติสทฺโท อิจฺฉิตพฺโพ.อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๒๕๑-๒๖๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=5277&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=5277&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=2&i=138 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=2&A=3452 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=2&A=2058 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=2&A=2058 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_2
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]