ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ ภาษาบาลีอักษรไทย วิภงฺค.อ. (สมฺโมห.)

                        ๕. ปญฺจกนิทฺเทสวณฺณนา
     [๙๔๐] ปญฺจกนิทฺเทเส ยสฺมา เยสํ สกฺกายทิฏฺฐิอาทีนิ อปฺปหีนานิ,
เต ภวคฺเคปิ นิพฺพตฺตนฺเต ๒- เอตานิ อากฑฺฒิตฺวา กามภเวเยว ปาเตนฺติ,
ตสฺมา โอรมฺภาคิยานิ สญฺโญชนานีติ วุตฺตานิ. อิติ เอตานิ ปญฺจ คจฺฉนฺตํ น
วาเรนฺติ, คตํ ปน อาเนนฺติ. รูปราคาทีนิปิ ปญฺจ คจฺฉนฺตํ น วาเรนฺติ,
อาคนฺตุํ ปน น เทนฺติ. ราคาทโย ปญฺจ ลคฺคนฏฺเฐน สงฺคา, อนุปวิฏฺฐฏฺเฐน
ปน สลฺลาติ วุตฺตา.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ติมฺพรุกทิฏฺฐิ, สํ.นิ. ๑๖/๑๘/๒๒             ฉ.ม. นิพฺพตฺเต
     [๙๔๑] เจโตขีลาติ จิตฺตสฺส ถทฺธภาวา กจวรภาวา ขาณุกภาวา. สตฺถริ กงฺขตีติ
สตฺถุ สรีเร วา คุเณ วา กงฺขติ. สรีเร กงฺขมาโน "ทวตฺตึสวรลกฺขณปฏิมณฺฑิตํ
นาม สรีรํ อตฺถิ นุ โข นตฺถี"ติ กงฺขติ. คุเณ กงฺขมาโน
"อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนชานนสมตฺถํ สพฺพญฺญุตญฺญาณํ อตฺถิ นุ โข นตฺถี"ติ กงฺขติ.
วิจิกิจฺฉตีติ วิจินนฺโต กิจฺฉติ, ทุกฺขํ อาปชฺชติ, วินิจฺเฉตุํ น สกฺโกติ.
นาธิมุจฺจตีติ เอวเมตนฺติ อธิโมกฺขํ น ปฏิลภติ. น สมฺปสีทตีติ คุเณสุ
โอตริตฺวา นิพฺพิจิกิจฺฉภาเวน ปสีทิตุํ อนาวิโล ภวิตุํ น สกฺโกติ.
     ธมฺเมติ ปริยตฺติธมฺเม จ ปฏิเวธธมฺเม จ กงฺขติ. ๑- ปริยตฺติธมฺเม
กงฺขมาโน "เตปิฏกํ พุทฺธวจนํ จตุราสีติ ธมฺมกฺขนฺธสหสฺสานีติ วทนฺติ, อตฺถิ
นุ โข เอตํ นตฺถี"ติ กงฺขติ. ปฏิเวธธมฺเม กงฺขมาโน "วิปสฺสนานิสฺสนฺโท
มคฺโค นาม, มคฺคนิสฺสนฺโท ผลํ นาม, สพฺพสงฺขารานํ ปฏินิสฺสคฺโค
นิพฺพานํ นามาติ วทนฺติ, ตํ อตฺถิ นุ โข นตฺถี"ติ กงฺขติ.
     สํเฆ กงฺขตีติ "อุชุปฏิปนฺโนติอาทีนํ ปทานํ วเสน เอวรูปํ ปฏิปทํ
ปฏิปนฺนา จตฺตาโร มคฺคฏฺฐา จตฺตาโร ผลฏฺฐาติ อฏฺฐนฺนํ ปุคฺคลานํ สมูหภูโต
สํโฆ นาม อตฺถิ นุ โข นตฺถี"ติ กงฺขติ. สิกฺขาย กงฺขมาโน "อธิสีลสิกฺขา
อธิจิตฺตสิกฺขา อธิปญฺญาสิกฺขาติ วทนฺติ, สา อตฺถิ นุ โข นตฺถี"ติ กงฺขติ.
     เจตโส วินิพนฺธาติ จิตฺตํ พนฺธิตฺวา มุฏฺฐิยํ กตฺวา วิย คณฺหนฺตีติ เจตโส
วินิพนฺธา. กาเมติ วตฺถุกาเมปิ กิเลสกาเมปิ. กาเยติ อตฺตโน กาเย. รูเปติ
พหิทฺธารูเป. ยาวทตฺถนฺติ ยตฺตกํ อิจฺฉติ, ตตฺตกํ. อุทราวเทหกนฺติ อุทรปูรํ.
ตญฺหิ อุทรํ อวเทหนโต อุทราวเทหกนฺติ วุจฺจติ. เสยฺยสุขนฺติ ปญฺจปีฐสุขํ
อุตุสุขํ วา. ปสฺสสุขนฺติ ยถา สมฺปริวตฺตกํ สยนฺตสฺส ทกฺขิณปสฺสวามปสฺสานํ สุขํ
โหติ, เอวํ อุปฺปนฺนสุขํ. มิทฺธสุขนฺติ นิทฺทาสุขํ. อนุยุตฺโตติ ยุตฺตปยุตฺโต
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
วิหรติ. ปณิธายาติ ปตฺถยิตฺวา. สีเลนาติอาทีสุ สีลนฺติ จตุปาริสุทฺธิสีลํ. วตนฺติ
วตสมาทานํ. ตโปติ ตปจรณํ. พฺรหฺมจริยนฺติ เมถุนวิรติ. เทโว วา ภวิสฺสามีติ
มเหสกฺขเทโว วา ภวิสฺสามิ. เทวญฺญตโร วาติ อปฺเปสกฺขเทเวสุ วา อญฺญตโร.
กุสลธมฺเม อาวรนฺติ นีวาเรนฺตีติ นีวรณานิ.
     มาตา ชีวิตา โวโรปิตา โหตีติ มนุสฺเสเนว สกชนิกา มนุสฺสมาตา
ชีวิตา โวโรปิตา โหติ. ปิตาปิ มนุสฺสปิตาว. อรหาปิ มนุสฺสอรหาว. ทุฏฺเฐน
จิตฺเตนาติ วธกจิตฺเตน.
     สญฺญีติ สญฺญาสมงฺคี. อโรโคติ นิจฺโจ. อิตฺเถเถ อภิวทนฺตีติ อิตฺถํ เอเก
อภิวทนฺติ, เอวเมเก อภิวทนฺตีติ อตฺโถ. เอตฺตาวตา โสฬส สญฺญีวาทา กถิตา.
อสญฺญีติ สญฺญาวิรหิโต. อิมินา ปเทน อฏฺฐ อสญฺญีวาทา ๑- กถิตา. ตติยปเทน
อฏฺฐ เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทา กถิตา. สโต วา ปน สตฺตสฺสาติ อถวา ปน
วิชฺชมานสฺเสว สตฺตสฺส. อุจฺเฉทนฺติ อุปจฺเฉทํ. วินาสนฺติ อทสฺสนํ. วิภวนฺติ
ภววิคมํ. ๒- สพฺพาเนตานิ อญฺญมญฺญเววจนาเนว. ตตฺถ เทฺว ชนา อุจฺเฉททิฏฺฐึ
คณฺหนฺติ ลาภี จ อลาภี จ. ตตฺถ ลาภี อรหโต ทิพฺเพน จกฺขุนา จุตึ
ทิสฺวา อุปปตฺตึ อปสฺสนฺโต โย วา จุติมตฺตเมว ทฏฺฐุํ สกฺโกติ, น อุปปาตํ.
โส อุจฺเฉททิฏฺฐึ คณฺหาติ. อลาภี "โก ปรโลกํ ชานาตี"ติ กามสุขคิทฺธตาย
วา "ยถา รุกฺขปณฺณานิ ๓- ปติตานิ น ปุน วิรูหนฺติ, เอวํ สตฺตา"ติอาทินา
วิตกฺเกน วา อุจฺเฉทํ คณฺหาติ. อิธ ปน ตณฺหาทิฏฺฐีนํ วเสน ตถา จ
อญฺญถา จ วิกปฺเปตฺวาว อุปฺปนฺนา สตฺต อุจฺเฉทวาทา กถิตา. เตสญฺหิ อิทํ
สงฺคหวจนํ. ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ วา ปเนเกติ เอตฺถ ทิฏฺฐธมฺโมติ ปจฺจกฺขธมฺโม
วุจฺจติ. ตตฺถ ตตฺถ ปฏิลทฺธตฺตภาวสฺเสตํ อธิวจนํ. ทิฏฺฐธมฺเม นิพฺพานํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สญฺญีวาทา       ฉ.ม. ภาววิคมํ         ฉ.ม. รุกฺขโต ปณฺณานิ
ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ, อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว ทุกฺขวูปสมนนฺติ ๑- อตฺโถ. อิทํ ปญฺจนฺน
ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทานํ สงฺคหวจนํ.
     [๙๔๒] เวราติ เวรเจตนา. พฺยสนาติ วินาสา. อกฺขนฺติยาติ อนธิวาสนาย.
อปฺปิโยติ ทสฺสนสวนปฏิกูลตฺตา ๒- น ปิยายิตพฺโพ. จินฺเตตุมฺปิ ปฏิกูลตฺตา
มโน เอตสฺมึ น อปฺเปตีติ อมนาโป. เวรพหุโลติ พหุเวโร. วชฺชพหุโลติ
พหุโทโส.
     อาชีวกภยนฺติ อาชีวํ ชีวิตวุตฺตึ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ ภยํ, ตํ อาคาริกสฺสปิ
โหติ อนาคาริกสฺสปิ. ตตฺถ อาคาริเกน ตาว อาชีวเหตุ พหุํ อกุสลํ กตํ
โหติ. อถสฺส มรณสมเย นิรเย อุปฏฺฐหนฺเต ภยํ อุปฺปชฺชติ. อนาคาริเกนาปิ
พหู อเนสนา กตา โหนฺติ. ๓- อถสฺส มรณกาเล นิรเย อุปฏฺฐหนฺเต ภยํ
อุปฺปชฺชติ. อิทํ อาชีวกภยํ นาม. อสิโลกภยนฺติ ครหภยํ. ปริสสารชฺชภยนฺติ
กตปาปสฺส ปุคฺคลสฺส สนฺนิปติตํ ปริสํ อุปสงฺกมนฺตสฺส สารชฺชสงฺขาตํ ภยํ
อุปฺปชฺชติ. อิทํ ปริสสารชฺชภยํ นาม. อิตรทฺวยํ ปากฏเมว.
     [๙๔๓] ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาเทสุ ๔- ปญฺจหิ กามคุเณหีติ มนาปิยรูปาทีหิ
ปญฺจหิ กามโกฏฺฐาเสหิ พนฺธเนหิ วา. สมปฺปิโตติ สุฏฺฐุ อปฺปิโต อลฺลีโน
หุตฺวา. สมงฺคีภูโตติ  สมนฺนาคโต. ปริจาเรตีติ เตสุ กามคุเณสุ ยถาสุขํ
อินฺทฺริยานิ จาเรติ สญฺจาเรติ อิโต จิโต จ อุปเนติ. อถวา ปน ลฬติ รมติ
กีฬตีติ. เอตฺถ จ ทุวิธา กามคุณา มานุสฺสกา เจว ทิพฺพา จ. มานุสฺสกา
มนฺธาตุกามคุณสทิสา ทฏฺฐพฺพา, ทิพฺพา ปรนิมฺมิตวสวตฺติเทวราชสฺส
กามคุณสทิสาติ. เอวรูเป กาเม อุปคตญฺหิ เต ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานปฺปตฺโต โหตีติ
วทนฺติ. ตตฺถ ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานนฺติ ปรมํ ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ, อุตฺตมนฺติ
อตฺโถ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ทุกขา วูปสมฺมนฺตีติ        ฉ.ม. ทสฺสนสวนปฏิกูลตาย
@ ฉ.ม. โหติ                  ฉ.ม......วาเรสุ
     ทุติยวาเร หุตฺวา อภาวฏฺเฐน อนิจฺจา, ปฏิปีฬนฏฺเฐน ทุกฺขา,
ปกติชหนฏฺเฐน วิปริณามธมฺมาติ เวทิตพฺพา. เตสํ วิปริณามญฺญถาภาวาติ
เตสํ กามานํ วิปริณามสงฺขาตา อญฺญถาภาวา. "ยมฺปิ เม อโหสิ, ตมฺปิ เม
นตฺถี"ติ วุตฺตนเยเนว อุปฺปชฺชนฺติ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา. ตตฺถ
อนฺโตนิชฺฌายนลกฺขโณ โสโก, ตนฺนิสฺสิตลาลปฺปลกฺขโณ ปริเทโว,
กายปฏิปีฬนลกฺขณํ ทุกฺขํ, มโนวิฆาตลกฺขณํ โทมนสฺสํ. วิสาทลกฺขโณ ๑- อุปายาโส.
     วิตกฺกิตนฺติ อภินิโรปนวเสน ปวตฺโต วิตกฺโก. วิจาริตนฺติ อนุมชฺชนวเสน
ปวตฺโต วิจาโร. เอเตน เอตนฺติ เอเตน วิตกฺกิเตน จ วิจาริเตน จ ๒- เอตํ
ปฐมชฺฌานํ โอฬาริกํ สกณฺฏกํ วิย ขายติ.
     ปีติคตนฺติ ปีติเยว. เจตโส อุพฺพิลาวิตนฺติ จิตฺตสฺส อุพฺพิลภาวกรณํ. ๓-
เจตโส อาโภโคติ ฌานา วุฏฺฐาย ตสฺมึ สุเข ปุนปฺปุนํ จิตฺตสฺส อาโภโค
มนสิกาโรติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                      ปญฺจกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้า ๕๔๕-๕๔๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=12819&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=12819&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=976              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=12911              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=10281              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=10281              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]