บาลีพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ - พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๐

๓ มหาโพธิชาตกํ [๕๒] กินฺนุ ทณฺฑํ กิมาชินํ กึ ฉตฺตํ กึ อุปาหนํ กึ องฺกุสญฺจ ปตฺตญฺจ สงฺฆาฏิญฺจาปิ พฺราหฺมณ ตรมานรูโป คณฺหาสิ กินฺนุ ปตฺถยเส ทิสํ ฯ [๕๓] |๕๓.๑| ทฺวาทเสตานิ วสฺสานิ วสิตานิ ตวนฺติเก นาภิชานามิ โสเณน ปิงฺคเลนาภิกูชิตํ ฯ |๕๓.๒| สฺวายํ ทิตฺโตว นทติ สุกฺกทาฐํ วิทํสยํ ตว สุตฺวา สภริยสฺส วีตสทฺธสฺส มํ ปติ ฯ [๕๔] อหุ เอส กโต โทโส ยถา ภาสสิ พฺราหฺมณ เอส ภิยฺโย ปสีทามิ วส พฺราหฺมณ มา คมา ฯ [๕๕] |๕๕.๑| สพฺพเสโต ปุเร อาสิ ตโตปิ สพโล อหุ สพฺพโลหิตโกทานิ กาโล ปกฺกมิตุ ํ มม ฯ |๕๕.๒| อพฺภนฺตรํ ปุเร อาสิ ตโต มชฺเฌ ตโต พหิ ปุรา นิทฺธมนา โหติ สยเมว วชามหํ ฯ |๕๕.๓| วีตสทฺธํ น เสเวยฺย อุทปานํวโนทกํ สเจปิ นํ อนุขเณ วาริกทฺทมคนฺธิกํ ฯ |๕๕.๔| ปสนฺนเมว เสเวยฺย อปฺปสนฺนํ วิวชฺชเย ปสนฺนํ ปยิรุปาเสยฺย รหทํวุทกตฺถิโก ฯ |๕๕.๕| ภเช ภชนฺตํ ปุริสํ อภชนฺตํ น ภชฺชเย อสปฺปุริสธมฺโม โส โย ภชนฺตํ น ภชฺชติ ฯ |๕๕.๖| โย ภชนฺตํ น ภชติ เสวมานํ น เสวติ สเว มนุสฺสปาปิฏฺโฐ มิโค สาขสฺสิโต ยถา ฯ |๕๕.๗| อจฺจาภิกฺขณสํสคฺคา อสโม สรเณน จ เอเตน มิตฺตา ชีรนฺติ อกาเล ยาจนาย จ ฯ |๕๕.๘| ตสฺมา นาภิกฺขณํ คจฺเฉ น จ คจฺเฉ จิราจิรํ กาเลน ยาจํ ยาเจยฺย เอวํ มิตฺตา น ชิรเร ^๑- ฯ |๕๕.๙| อติจิรํ นิวาเสน ปิโย ภวติ อปฺปิโย อามนฺต โข ตํ คจฺฉาม ปุรา เต โหม อปฺปิยา ฯ [๕๖] เอวํ เจ ยาจมานานํ อญฺชลึ นาวพุชฺฌสิ ปริจาริกานํ สตฺตานํ ^๒- วจนํ น กโรสิ โน เอวนฺตํ อภิยาจาม ปุน กยิราสิ ปริยายํ ฯ [๕๗] เอวญฺเจ โน วิหรตํ อนฺตราโย น เหสฺสติ ตุยฺห วาปิ ^๓- มหาราช มยฺห วา ^๔- รฏฺฐวฑฺฒน อปฺเปว นาม ปสฺเสม อโหรตฺตานมจฺจเย ฯ [๕๘] |๕๘.๑| อุทีรณา เจ สงฺคตฺยา ภาวายมนุวตฺตติ ฯ อกามา อกรณียํ วา กรณียํ วาปิ กฺรุพฺพติ ^๕- อกามกรณียสฺมึ กวิธ ปาเปน ลิมฺปติ ^๖- ฯ |๕๘.๒| โส เจ อตฺโถ จ ธมฺโม จ กลฺยาโณ น จ ปาปโก โภโต เจ วจนํ สจฺจํ สุหโต วานโร มยา ฯ |๕๘.๓| อตฺตโน เจ หิ วาทสฺส อปราธํ วิชานิย ^๗- @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ชียเร ฯ ^๒ ม. ปริจารกานํ สตํ ฯ ^๓ สี. ตุมฺหญฺจาปิ ฯ ยุ. ตุยฺหญฺจาปิ ฯ @^๔ สี. อมฺหํ วา ฯ ยุ. มยฺหญฺจ ฯ ^๕ ม. กุพฺพติ ฯ ^๖ ม. ลิปฺปติ ฯ อิโต ปรํ @อีทิสเมว ฯ ^๗ ม. วิชานิยา ฯ น มํ ตฺวํ ครเหยฺยาสิ โภโต วาโท หิ ตาทิโส ฯ [๕๙] |๕๙.๑| อิสฺสโร สพฺพโลกสฺส สเจ กปฺเปติ ชีวิตํ อิทฺธึ พฺยสนภาวญฺจ กมฺมํ กลฺยาณปาปกํ นิทฺเทสการี ปุริโส อิสฺสโร เตน ลิมฺปติ ฯ |๕๙.๒| โส เจ อตฺโถ จ ธมฺโม จ กลฺยาโณ น จ ปาปโก โภโต เจ วจนํ สจฺจํ สุหโต วานโร มยา ฯ อตฺตโน เจ หิ วาทสฺส อปราธํ วิชานิย ^๑- น มํ ตฺวํ ครเหยฺยาสิ โภโต วาโท หิ ตาทิโส ฯ [๖๐] |๖๐.๑| สเจ ปุพฺเพกตเหตุ สุขทุกฺขํ นิคจฺฉติ โปราณกํ กตํ ปาปํ ตเมโส มุญฺจเต อิณํ โปราณกอิณโมกฺโข กฺวิธ ปาเปน ลิมฺปติ ฯ |๖๐.๒| โส เจ อตฺโถ จ ธมฺโม จ กลฺยาโณ น จ ปาปโก โภโต เจ วจนํ สจฺจํ สุหโต วานโร มยา ฯ |๖๐.๓| อตฺตโน เจ หิ วาทสฺส อปราธํ วิชานิย น มํ ตฺวํ ครเหยฺยาสิ โภโต วาโท หิ ตาทิโส ฯ [๖๑] |๖๑.๑| จตุนฺนํเยวุปาทาย รูปํ สมฺโภติ ปาณินํ ยโต จ รูปํ สมฺโภติ ตตฺเถวานุปคจฺฉติ ฯ |๖๑.๒| อิเธว ชีวติ ชีโว เปจฺจ เปจฺจ วินสฺสติ อุจฺฉิชฺชติ อยํ โลโก เย พาลา เย จ ปณฺฑิตา อุจฺฉิชฺชมาเน โลกสฺมึ กฺวิธ ปาเปน ลิมฺปติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. วิชานิยา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ |๖๑.๓| โส เจ อตฺโถ จ ธมฺโม จ กลฺยาโณ น จ ปาปโก โภโต เจ วจนํ สจฺจํ สุหโต วานโร มยา ฯ |๖๑.๔| อตฺตโน เจ หิ วาทสฺส อปราธํ วิชานิย น มํ ตฺวํ ครเหยฺยาสิ โภโต วาโท หิ ตาทิโส ฯ [๖๒] อาหุ ขตฺตวิธา ^๑- โลเก พาลา ปณฺฑิตมานิโน มาตรํ ปิตรํ หญฺเญ อโถ เชฏฺฐํปิ ภาตรํ หเนยฺย ปุตฺตทาเร จ อตฺโถ เจ ตาทิโส สิยา ฯ [๖๓] |๖๓.๑| ยสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย นิสีเทยฺย สเยยฺย วา น ตสฺส สาขํ ภญฺเชยฺย มิตฺตทุพฺโภ ^๒- หิ ปาปโก ฯ |๖๓.๒| อถ อตฺเถ สมุปฺปนฺเน สมูลมปิ อพฺภุเห อตฺโถ เม สมฺพเลนาปิ สุหโต วานโร มยา ฯ |๖๓.๓| โส เจ อตฺโถ จ ธมฺโม จ กลฺยาโณ น จ ปาปโก โภโต เจ วจนํ สจฺจํ สุหโต วานโร มยา ฯ |๖๓.๔| อตฺตโน เจ หิ วาทสฺส อปราธํ วิชานิย น มํ ตฺวํ ครเหยฺยาสิ โภโต วาโท หิ ตาทิโส ฯ [๖๔] |๖๔.๑| อเหตุวาโท ปุริโส โย จ อิสฺสรกุตฺติโก ปุพฺเพกตี จ อุจฺเฉที โย จ ขตฺตวิโธ ^๓- นโร ฯ |๖๔.๒| เอเต อสปฺปุริสา โลเก พาลา ปณฺฑิตมานิโน กเรยฺย ตาทิโส ปาปํ อโถ อญฺญมฺปิ การเย @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ขตฺตวิทา ฯ ^๒ ยุ. มิตฺตทูภี ฯ ^๓ ม. ขตฺตวิโท ฯ อสปฺปุริสสํสคฺโค ทุกฺขนฺโต ^๑- กฏุกุทฺรโย ฯ [๖๕] |๖๕.๑| อุรพฺภรูเปน พกาสุ ^๒- ปุพฺเพ อสงฺกิโต อชยูถํ อุเปติ หนฺตฺวา อุรณึ อชิยํ ^๓- อชญฺจ หนฺตฺวา สยิตฺวา ^๔- เยนกามํ ปเลติ ฯ |๖๕.๒| ตถาวิเธเก สมณพฺราหฺมณาเส ฉทนํ กตฺวา วญฺจยนฺติ มนุสฺเส อนาสกา ถณฺฑิลเสยฺยกา จ รโชชลฺลํ อุกฺกุฏิกปฺปธานํ ปริยายภตฺตญฺจ อปานกตฺตา ปาปาจารา อรหนฺโต วทานา ฯ |๖๕.๓| เอเต อสปฺปุริสา โลเก พาลา ปณฺฑิตมานิโน กเรยฺย ตาทิโส ปาปํ อโถ อญฺญมฺปิ การเย อสปฺปุริสสํสคฺโค ทุกฺขนฺโต กฏุกุทฺรโย ฯ |๖๕.๔| ยมาหุ นตฺถิ วีริยนฺติ เหตุญฺจ อปวทนฺติ ^๕- เย ปรการํ อตฺตการญฺจ เย ตุจฺฉํ สมวณฺณยุ ํ ฯ |๖๕.๕| เอเต อสปฺปุริสา โลเก พาลา ปณฺฑิตมานิโน กเรยฺย ตาทิโส ปาปํ อโถ อญฺญมฺปิ การเย อสปฺปุริสสํสคฺโค ทุกฺขนฺโต กฏุกุทฺรโย ฯ |๖๕.๖| สเจ หิ วีริยํ นาสฺส กมฺมํ กลฺยาณปาปกํ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ทุกฺกโฏ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ^๒ ม. วกสฺสุ ฯ ยุ. วกาสุ ฯ ^๓ ม. @อชิกํ ฯ ^๔ ม. อุตฺราสยิตฺวา ฯ ^๕ ม. อเหตุญฺจ ปวทนฺติ ฯ น ภเร วฑฺฒกึ ราชา นปิ ยนฺตานิ การเย ฯ |๖๕.๗| ยสฺมา จ วีริยํ อตฺถิ กมฺมํ กลฺยาณปาปกํ ตสฺมา ยนฺตานิ กาเรติ ราชา ภรติ วฑฺฒกึ ฯ |๖๕.๘| ยทิ วสฺสสตํ เทโว น วสฺเส น หิมํ ปเต อุจฺฉิชฺเชยฺย อยํ โลโก วินสฺเสยฺย อยํ ปชา ฯ |๖๕.๙| ยสฺมา จ วสฺสตี เทโว หิมญฺจานุผุสียติ ^๑- ตสฺมา สสฺสานิ ปจฺจนฺติ รฏฺฐญฺจ ปาลยเต จิรํ ฯ |๖๕.๑๐| ควญฺเจ ตรมานานํ ชิมฺหํ คจฺฉติ ปุงฺคโว สพฺพา ตา ชิมฺหํ คจฺฉนฺติ เนตฺเต ชิมฺหํ คเต สติ ฯ |๖๕.๑๑| เอวเมว มนุสฺเสสุ โย โหติ เสฏฺฐสมฺมโต โส เจ อธมฺมํ จรติ ปเคว อิตรา ปชา สพฺพํ รฏฺฐํ ทุกฺขํ เสติ ราชา เจ โหติ อธมฺมิโก ฯ |๖๕.๑๒| ควญฺเจ ตรมานานํ อุชุ ํ คจฺฉติ ปุงฺคโว สพฺพา ตา ^๒- อุชุ ํ คจฺฉนฺติ ^๓- เนตฺเต อุชุ ํ คเต สติ ฯ |๖๕.๑๓| เอวเมว มนุสฺเสสุ โย โหติ เสฏฺฐสมฺมโต โส เจปิ ธมฺมํ จรติ ปเคว อิตรา ปชา สพฺพํ รฏฺฐํ สุขํ เสติ ราชา เจ โหติ ธมฺมิโก ฯ |๖๕.๑๔| มหารุกฺขสฺส ผลิโน อามํ ฉินฺทติ โย ผลํ รสญฺจสฺส น ชานาติ พีชญฺจสฺส วินสฺสติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. หิมญฺจานุผุสายติ ฯ ^๒ ม. คาวี ฯ ^๓ ม. ยนฺติ ฯ |๖๕.๑๕| มหารุกฺขูปมํ รฏฺฐํ อธมฺเมน โย ปสาสติ รสญฺจสฺส น ชานาติ รฏฺฐญฺจสฺส วินสฺสติ ฯ |๖๕.๑๖| มหารุกฺขสฺส ผลิโน ปกฺกํ ฉินฺทติ โย ผลํ รสญฺจสฺส วิชานาติ พีชญฺจสฺส น นสฺสติ ฯ |๖๕.๑๗| มหารุกฺขูปมํ รฏฺฐํ ธมฺเมน โย ปสาสติ รสญฺจสฺส วิชานาติ รฏฺฐญฺจสฺส น นสฺสติ ฯ |๖๕.๑๘| โย จ ราชา ชนปทํ อธมฺเมน ปสาสติ สพฺโพสธีภิ โส ราชา วิรุทฺโธ โหติ ขตฺติโย ฯ |๖๕.๑๙| ตเถว เนคเม หึสํ เย ยุตฺตา กยวิกฺกเย โอชทานพลีกาเร ส โกเสน วิรุชฺฌติ ฯ |๖๕.๒๐| ปหารวรเขตฺตญฺญู สงฺคาเม กตนิสฺสเม อุสฺสิเต หึสยํ ราชา ส พเลน วิรุชฺฌติ ฯ |๖๕.๒๑| ตเถว อิสโย หึสํ สํยเม พฺรหฺมจาริเย ^๑- อธมฺมจารี ขตฺติโย โส สคฺเคน วิรุชฺฌติ ฯ |๖๕.๒๒| โย จ ราชา อธมฺมฏฺโฐ ภริยํ หนฺติ อทูสกํ ^๒- ลุทฺทํ ปสวเต ฐานํ ^๓- ปุตฺเตหิ จ วิรุชฺฌติ |๖๕.๒๓| ธมฺมํ จเร ชานปเท เนคเมสุ ^๔- พเลสุ จ อิสโย จ น หึเสยฺย ปุตฺตทาเร สมญฺจเร ฯ |๖๕.๒๔| ส ตาทิโส ภูมิปติ รฏฺฐปาโล อโกธโน @เชิงอรรถ: ^๑ สี. พฺรหฺมจาริโน ฯ ม. สญฺญเต พฺรหฺมจาริโย ฯ ^๒ ม. อทูสิกํ ฯ ^๓ สี. ปาปํ ฯ @^๔ สี. นิคเมสุ ฯ สามนฺเต ^๑- สมฺปกมฺเปติ อินฺโทว อสุราธิโปติ ฯ มหาโพธิชาตกํ ตติยํ ฯ --------- ตสฺสุทฺทานํ ฯ สนิฬีนิกมวฺหยโน ปฐโม ทุติโย ปน สอุมฺมทนฺตีวโร ตติโย ปน โพธิสิรีวฺหยโน กถิตา ปน ตีณิ ชิเนน สุภา ฯ ปญฺญาสนิปาตํ นิฏฺฐิตํ ฯ --------- @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สปตฺเต ฯ

เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้าที่ ๒๓-๓๐. https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=453&w=&modeTY=2 อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :- https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=453&modeTY=2 อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=28&item=52&items=14 อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :- https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=28&siri=3 ศึกษาอรรถกถาชาดกนี้ได้ที่ :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=52 อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=42&A=1064 The Pali Atthakatha in Roman :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=42&A=1064 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ https://84000.org/tipitaka/read/?index_28 https://84000.org/tipitaka/english/?index_28